Το αίνιγμα του Ραχμάνινοφ

Το αίνιγμα του Ραχμάνινοφ Facebook Twitter
Ταλαντούχος αλλά και ανήσυχος ως νέος, ο συνθέτης υπέφερε από ασθένειες, κατάθλιψη και έλλειψη αυτοπεποίθησης, ακροβατώντας μεταξύ επιτυχίας και αποτυχίας κατά την τρίτη δεκαετία της ζωής του
0


ΚATA TH ΔΙΑΡΚΕΙΑ της ζωής του, ο Ρώσος συνθέτης, μαέστρος και πιανίστας πέτυχε ένα επίπεδο φήμης, δημοτικότητας και οικονομικής επιτυχίας που ξεπερνούσε τους περισσότερους κλασικούς μουσικούς πριν ή μετά. Το 2021, το Κοντσέρτο για πιάνο αρ. 2 του Σεργκέι Ραχμάνινοφ ανακηρύχθηκε μετά από ψηφοφορία των ακροατών ως το πιο δημοφιλές κομμάτι στην ιστορία του Hall of Fame του Classic FM.

Το βιβλίο της Φιόνα Μάντοκ με τίτλο Goodbye Russia: Rachmaninoff in Exile [Αντίο Ρωσία: Ο Ραχμάνινοφ στην εξορία] δεν είναι μια απλή βιογραφία. Είναι «ένα χρονολογικό σύνολο εντυπώσεων» με αφετηρία το 1915 - δύο χρόνια πριν ο Ραχμάνινοφ, ήδη καταξιωμένος στα 44 του, εγκαταλείψει την επαναστατική Ρωσία.

Το βιβλίο παρακολουθεί την εμμονή του κοινού με το πρώιμο έργο του Ραχμάνινοφ, σύμβολο της διπλής δέσμευσης του συνθέτη: παγιδευμένος για πάντα στη μέγγενη της δημοτικότητας που θα τον πάγωνε στο χρόνο, εμποδίζοντάς τον να ληφθεί σοβαρά υπόψη στον μεταπολεμικό κόσμο των μοντερνιστών.

Ταλαντούχος αλλά και ανήσυχος ως νέος, ο συνθέτης υπέφερε από ασθένειες, κατάθλιψη και έλλειψη αυτοπεποίθησης, ακροβατώντας μεταξύ επιτυχίας και αποτυχίας κατά την τρίτη δεκαετία της ζωής του, είχε καταφέρει να εδραιώσει τη φήμη του ακριβώς την ώρα που η επανάσταση τον ανάγκασε να φύγει στο εξωτερικό. Τα μεταγενέστερα χρόνια του στην Ευρώπη και στη συνέχεια στην Αμερική - χρόνια κατά τα οποία συνέθεσε μόνο έξι νέα έργα - γίνονται το επίκεντρο του βιβλίου. Παρακολουθούμε αρχικά τον Ραχμάνινοφ να τα φέρνει δύσκολα στην Κοπεγχάγη, όπου η σύζυγός του είχε αναγκαστεί να γίνει μαγείρισσα και οικονόμος, πριν περάσουμε στις εποχές της αφθονίας και της πολυτέλειας για τον ίδιον, την γυναίκα του και τις δύο κόρες τους στη Νέα Υόρκη, την Ελβετία και, τέλος, στο Λος Άντζελες.

ραχμανινοφ
Το εξώφυλλο του βιβλίου.

Ωστόσο, η εξορία του, σύμφωνα με την αφήγηση της Μάντοκς, δεν ήταν ποτέ οριστική. Η Ρωσία –  μια χώρα στην οποία ο συνθέτης δεν θα ξαναπατούσε το πόδι του μετά το 1917 – καθόρισε κάθε εμπειρία και κάθε έργο του διά της απουσίας της. «Σ’ αυτό το στενό δίκτυο των Ρώσων στο εξωτερικό», γράφει, «όλοι γνώριζαν ο ένας τον άλλον, ακόμη και αν προσποιούνταν ότι δεν γνώριζαν».

Ο θίασος που τον περιστοιχίζει στο βιβλίο αποτελεί ένα who is who της ρωσικής λογοτεχνίας και όχι μόνο. Υπάρχει ο Τολστόι, που ο Ραχμάνινοφ ως μελαγχολικός έφηβος ήθελε να τον γαλουχήσει, εκείνος όμως «απλώς έδιωξε τον νεαρό, λέγοντας ότι η ζωή ενός καλλιτέχνη είναι δύσκολη», ο Ναμπόκοφ, ένας από τους πολλούς αποδέκτες της γενναιοδωρίας του επιτυχημένου συνθέτη, ο Τσάπλιν, που συζητούσε για το νόημα της θρησκείας με τον Ραχμάνινοφ στο Λος Άντζελες, ο Λεονίντ και ο Μπόρις Πάστερνακ, που δεν είχαν εντυπωσιαστεί από το ελεγχόμενο και πειθαρχημένο παίξιμό του στο πιάνο («Θα μπορούσε κάλλιστα να κάθεται μπροστά σε ένα μπολ με σούπα»).

Είναι όμως οι λιγότερο γνωστοί χαρακτήρες εκείνοι που προσφέρουν τις πιο ενδιαφέρουσες ιστορίες –  έρωτες, εκκεντρικότητες και ολόκληρες ζωές που σκιαγραφούνται σε μικρογραφία. Από την πρώιμη μούσα του, την Μαριέτα Σαγγινιάν, η οποία ζούσε «σε ένα δωμάτιο σε ένα μισογκρεμισμένο παρεκκλήσι... που κατοικούνταν από νυχτερίδες και αρουραίους και από μια μεθυσμένη ‘τσιγγάνα’ με μούσι», μέχρι τον Γουίλιαμ Χάπφερ, έναν κουρδιστή πιάνου από το Μπρονξ που ακολούθησε τον Ραχμάνινοφ (τον οποίο αποκαλούσε «Ρόκι») σε όλο τον κόσμο, «δαμάζοντας τα πιάνα με το ‘αιχμηρό αυτί’ του» και παρακολουθώντας από τα παρασκήνια σχεδόν κάθε παράσταση.

Το βιβλίο παρακολουθεί την εμμονή του κοινού με το πρώιμο έργο του Ραχμάνινοφ, σύμβολο της διπλής δέσμευσης του συνθέτη: παγιδευμένος για πάντα στη μέγγενη της δημοτικότητας που θα τον πάγωνε στο χρόνο, εμποδίζοντάς τον να ληφθεί σοβαρά υπόψη στον μεταπολεμικό κόσμο των μοντερνιστών. Εξετάζει και τη δική του συνενοχή, επίσης, σε αυτή τη διαδικασία: «Δεν καταλαβαίνω τίποτα από τη μοντέρνα μουσική του σήμερα», θα έλεγε ο ίδιος, περιγράφοντας τον εαυτό του ως «ένα φάντασμα που περιπλανιέται σε έναν κόσμο που του έγινε ξένος».

Εν τέλει, η συγγραφέας αφήνει στους αναγνώστες να αποκρυπτογραφήσουν το «αίνιγμα του Ραχμάνινοφ», σταθμίζοντας το ενστικτώδες χάρισμα του συνθέτη για τη μελωδία με την εγκεφαλική του προσέγγιση στη δομή και την εκτέλεση, τη συνήθειά του να αντιμετωπίζει τη μουσική σαν τη μηχανή ενός από τα αγαπημένα του αυτοκίνητα, που για να κατανοηθεί πρέπει να αποσυναρμολογηθεί πρώτα. Το βιβλίο συμπληρώνει τα κενά ανάμεσα στην περίφημη περιγραφή του Στραβίνσκι για τον συνθέτη – «ένα κατσούφιασμα ύψους 1,80» – και τον ζεστό, ευγενικό άνθρωπο που θυμούνται η οικογένεια και οι στενοί φίλοι του. Και, με τη βοήθεια ιατρικών εκθέσεων από την τελευταία του ασθένεια (που μεταφράστηκαν πρόσφατα και δημοσιεύονται εδώ για πρώτη φορά ολόκληρες), σκιαγραφεί το συγκινητικό πορτρέτο ενός ανθρώπου που ορίζεται από τη νοσταλγία για μια χαμένη πατρίδα και μιας ιδιοφυΐας που ορίζεται από τη νοσταλγία για έναν χαμένο κόσμο.

Πηγή: The Telegraph

Μουσική
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Η ξανθιά φιλοδοξία της Sabrina Carpenter

Μουσική / Η Sabrina Carpenter ξέρει ακριβώς τι κάνει στην ποπ

Η πρώτη καλλιτέχνιδα που είχε ταυτόχρονα ένα νο1 άλμπουμ και τρία τραγούδια στην πεντάδα των UK Charts και τρια κομμάτια στην πεντάδα του Billboard Hot 100 –κάτι που είχε να συμβεί από την εποχή των Beatles– δεν είναι τόσο αθώα όσο φαίνεται. Στην πορεία, έχει σπάσει αρκετά στερεότυπα.
ΜΑΡΙΑ ΠΑΠΠΑ
«Ελάχιστοι άνθρωποι που ασχολήθηκαν με την τέχνη άφησαν παρακαταθήκη»

Οι Αθηναίοι / «Αυτό που λέμε ευτυχισμένη ζωή δεν υπάρχει»

Ο Θέμης Ανδρεάδης γνώρισε τεράστια επιτυχία με το σατιρικό τραγούδι αλλά το ρίσκο να ασχοληθεί με το αγαπημένο του είδος, την μπαλάντα, τον άφησε εκτός μουσικής για σχεδόν είκοσι χρόνια. Η επιστροφή του με ένα δίσκο βινυλίου με συμμετοχές μουσικών από τις νεότερες γενιές ανοίγει ένα νέο, πιο φωτεινό κεφάλαιο στη ζωή του.
M. HULOT
Σοστακόβιτς: Ο συνθέτης που έγραψε το σάουντρακ της ρωσικής ιστορίας

Συμφωνική Μουσική - Ιστορίες / Σοστακόβιτς: Ο συνθέτης που έγραψε το σάουντρακ της ρωσικής ιστορίας

Μισός αιώνας συμπληρώνεται φέτος από τον θάνατο του Ντμίτρι Σοστακόβιτς και η Κρατική Ορχήστρα Αθηνών ερμηνεύει το Κοντσέρτο του για βιολί και ορχήστρα με σολίστα τον Βαντίμ Ρέπιν. Με αυτήν την αφορμή, η Ματούλα Κουστένη ξετυλίγει μια ιστορία ζωής και μουσικής που καθορίστηκε τόσο από την πολιτικές εξελίξεις και το πλαίσιο του σοβιετικού καθεστώτος, όσο και από τις προσωπικές επιλογές του μεγάλου Ρώσου συνθέτη.
ΜΑΤΟΥΛΑ ΚΟΥΣΤΕΝΗ
Το αριστουργηματικό σετ των Pan Pot στην Αθήνα

Μουσική / Pan Pot: Πόσο καταπληκτική μουσική παίζει αυτό το δίδυμο;

Δεν είναι πλέον εικοσάρηδες, αλλά δεν καταφεύγουν μονάχα σε νοσταλγικούς ήχους. Συνεχίζουν να καθορίζουν ηχητικά το μέλλον της techno, κάτι που απέδειξαν και στο extended σετ τους στην Αθήνα.
ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΒΟΥΡΛΑΚΟΣ
«Στην αρχή με ενοχλούσαν τα σχόλια για το Ozempic, όχι όμως πια»

Lifo Videos / «Στην αρχή με ενοχλούσαν τα σχόλια για το Ozempic, όχι όμως πια»

Η Marseaux, μια από τις πιο αναγνωρίσιμες φωνές της σύγχρονης ελληνικής ποπ σκηνής μιλά για την τυχαία της συνάντηση με το τραγούδι αλλά και για τις προσωπικές δυσκολίες που έχει αντιμετωπίσει και την έφεραν μέχρι το σήμερα.
ΣΩΤΗΡΗΣ ΒΑΛΑΡΗΣ
Το νέο ντοκιμαντέρ για τους Led Zeppelin αφήνει απ’ έξω την σκοτεινή πλευρά τους

Μουσική / Το νέο ντοκιμαντέρ για τους Led Zeppelin αφήνει απ’ έξω την σκοτεινή πλευρά τους

Το Becoming Led Zeppelin εξερευνά τις συνθήκες δημιουργίας του θρυλικού συγκροτήματος αγνοώντας την ακολουθία από σατανιστικές τελετουργίες, γκρούπις, ηρωίνη, όργια και κακοποιήσεις που σημάδεψαν την μετεωρική τους διαδρομή
THE LIFO TEAM
H ψευδαίσθηση της «ανακάλυψης» μουσικής στις επιμελημένες playlists του Spotify

Μουσική / Ανακαλύπτουμε πράγματι μουσική στο Spotify ή ζούμε μια ψευδαίσθηση;

Αρχικά, τις επιμελημένες playlists της δημοφιλούς πλατφόρμας τις έφτιαχναν επαγγελματίες, που προσλαμβάνονταν για το γούστο και την κρίση τους. Όμως, πια τα πράγματα δεν λειτουργούν έτσι. Και παρότι μας περιβάλλει ένας ωκεανός ήχων, το Spotify αρκείται στο να μας κρατά αποκλεισμένους στο νησί μας.
THE LIFO TEAM
Πιοτρ Ίλιτς Τσαϊκόφσκι (1840-1893)

Μουσική / Τσαϊκόφσκι: Πώς μπορεί ο κορυφαίος συνθέτης να ενοχλεί τη σημερινή Ρωσία;

Στη Ρωσία θεωρούν αδιανόητο το να φέρει η εθνική τους κληρονομιά ομοφυλοφιλική ταυτότητα, ακόμα κι αν πρόκειται για τον συνθέτη της «Λίμνης των κύκνων» και του «Καρυοθραύστη», καθώς και της «Παθητικής συμφωνίας», η οποία ίσως προμηνύει τη φημολογούμενη κρατική δολοφονία του. Με αφορμή την παράσταση που ανεβαίνει στην Εθνική Λυρική Σκηνή ανατρέχουμε στα νέα στοιχεία για τη ζωή του.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Λουκιανός Κηλαηδόνης (1943-2017): Μια ζωή

Μουσική / Λουκιανός Κηλαηδόνης (1943-2017): Μια ζωή

Σαν σήμερα πεθαίνει ο «φτωχός και μόνος κάου-μπόυ», που την εποχή της επικράτησης του πολιτικού τραγουδιού στη χώρα μας πρότεινε την επανασύνδεση με τον Αττίκ και τον Κώστα Γιαννίδη, αλλά και την αμερικανική τζαζ, country και σουίνγκ μουσική.
ΑΝΤΩΝΗΣ ΜΠΟΣΚΟΪ́ΤΗΣ
Βασίλης Λούρας: «Η Κάλλας θα είναι πάντα ένα σύμβολο δύναμης για τους φοβισμένους»

Μουσική / «Η Κάλλας θα είναι πάντα ένα σύμβολο δύναμης για τους φοβισμένους»

Το ντοκιμαντέρ «Μαίρη, Μαριάννα, Μαρία: Tα άγνωστα ελληνικά χρόνια της Κάλλας» που έγραψε και σκηνοθέτησε ο Βασίλης Λούρας -και θα κυκλοφορήσει σύντομα στους κινηματογράφους από το Cinobo- είναι μια συναρπαστική ταινία για την Κάλλας που αποκαθιστά την αλήθεια για τα χρόνια της στην Ελλάδα αλλά και για τη θυελλώδη σχέση της με τη χώρα που η μεγάλη ντίβα θεωρούσε πατρίδα.
M. HULOT