Η ΦΗΜΗ ΤΗΣ Υβόν Σανσόν (Yvonne Sanson) στην Ελλάδα οφείλεται, βασικά, σε μία και μόνη ταινία. Την αγαπημένη, από το πλατύ τηλεοπτικό κοινό, παραγωγή της Finos Film «Μια Ζωή την Έχουμε!» (1958) σε σκηνοθεσία του Γιώργου Τζαβέλλα και με μουσική του Μάνου Χατζιδάκι (αν και το βασικό τραγούδι της ταινίας, το «Μια ζωή την έχουμε» ή «Ο μήνας έχει εννηά», που είχε ακουστεί και στο «Σωφεράκι», πέντε χρόνια νωρίτερα, ήταν γραμμένο από τους Μιχάλη Σουγιούλ-Γιώργο Τζαβέλλα).
Μάλιστα ήταν τέτοια και τόση η φήμη της Υβόν Σανσόν στην δεκαετία του ’50, με αποτέλεσμα στους τίτλους αρχής της ταινίας του Τζαβέλλα το όνομά της να εμφανίζεται πιο μπροστά ακόμη και από εκείνο του βασικού πρωταγωνιστή Δημήτρη Χορν!
Είχε έρθει στην Ελλάδα του ’57 σαν ντίβα του ευρωπαϊκού σινεμά (και βασικά του ιταλικού) η Υβόν Σανσόν, επιχειρώντας να δώσει (και) μια ξεχωριστή προωθητική δύναμη στην ταινία της Finos Film, ασχέτως αν τελικώς δεν το κατάφερε. Το λέμε, γιατί το «Μια Ζωή την Έχουμε!» είχε κόψει μόλις 98.584 εισιτήρια στις αίθουσες πρώτης προβολής Αθηνών, Πειραιώς και περιχώρων, τη σεζόν 1957-58 (τρίτη ταινία σε εισπράξεις, πίσω από τις «Η Θεία από το Σικάγο» και «Η Λίμνη των Πόθων»).
Ένα βασικό που πρέπει να πούμε είναι πως η Σανσόν, στα μέσα του ’50, παρουσιαζόταν στα μίντια της εποχής σαν μια Ελληνίδα παγκοσμίου φήμης σταρ. Εννοούμε πως από εκείνη ήδη την εποχή ήταν γνωστή η καταγωγή τής ηθοποιού και η σχέση της με την Ελλάδα, καθώς η Σανσόν είχε γεννηθεί στην Θεσσαλονίκη το 1925, από γάλλο πατέρα ρωσικής καταγωγής και ελληνίδα μητέρα
Ένα βασικό που πρέπει να πούμε είναι πως η Σανσόν, στα μέσα του ’50, παρουσιαζόταν στα μίντια της εποχής σαν μια Ελληνίδα παγκοσμίου φήμης σταρ. Εννοούμε πως από εκείνη ήδη την εποχή ήταν γνωστή η καταγωγή τής ηθοποιού και η σχέση της με την Ελλάδα, καθώς η Σανσόν είχε γεννηθεί στην Θεσσαλονίκη το 1925, από γάλλο πατέρα ρωσικής καταγωγής και ελληνίδα μητέρα (αν εμπιστευτούμε την ιταλική wiki).
Γενικά, πάντως, τα βιογραφικά στοιχεία τής Υβόν Σανσόν, που θα πέθαινε σαν σήμερα στις 23 Ιουλίου 2003, στην Μπολόνια, στα 78 της, είναι κάπως περιπλεγμένα. Σίγουρα είχε ζήσει στη Θεσσαλονίκη αρκετά χρόνια της νεότητάς της, ενώ μέσα στην Κατοχή, το 1943, καταφεύγει με την οικογένειά της στην Ιταλία – με την πρώτη εμφάνισή της στον κινηματογράφο να καταγράφεται (κατά την IMDb), στο δράμα “Aquila Nera” (1946) του Riccardo Freda.
Έχοντας εντυπωσιακή εξωτερική εμφάνιση, η Υβόν Σανσόν γρήγορα επιβάλλεται στο κύκλωμα των ρομαντικών μελοδραμάτων της Cinecittà, γυρίζοντας μέσα σε μια 15ετία κάμποσα απ’ αυτά, σε σκηνοθεσίες των Alberto Lattuada, Luigi Zampa, Luigi Comencini, Raffaello Matarazzo κ.ά., γνωστών και καλών σκηνοθετών δηλαδή, έχοντας δίπλα της τον γόη τής εποχής Amedeo Nazzari, την Gina Lollobrigida και άλλους ηθοποιούς.
Έκανε ταινίες και για το γαλλικό σινεμά η Υβόν Σανσόν (σε σκηνοθεσίες των André Cayatte, Jean-Pierre Melville και René Clément), ενώ από τα τέλη του ’50 και μετά το άστρο της αρχίζει να δύει, με την ίδια να συμμετέχει σε δεύτερους ρόλους σε μερικές μνημειακές ταινίες εκείνης της περιόδου, όπως στο γουέστερν “Django” (1966) του Sergio Corbucci και βεβαίως στον περίφημο «Κομφορμίστα» (1970), το αριστούργημα του Bernardo Bertolucci.
Σαν ηθοποιός, παρά το επιβλητικό και εκθαμβωτικό παρουσιαστικό της, θεωρήθηκε κάπως «παγερή» και όχι «άνετη» μπροστά από την κάμερα, ενώ και τα ιταλικά της, που δεν ήταν τέλεια, δημιουργούσαν κάποια επιπλέον προβλήματα (τα οποία, συχνά, αντιμετωπίζονταν με το ντουμπλάρισμα της φωνής της).
Διαβάζοντας μέσα στα χρόνια ποικίλα κείμενα, στα ελληνικά σάιτ, για την περίπτωση της Υβόν Σανσόν, μου έκανε πάντα εντύπωση κάτι από το καλλιτεχνικό τέλος της – πως η τελευταία ταινία, που είχε γυρίσει η Σανσόν ήταν ελληνική, έχοντας τον μακρύ τίτλο «Θα μπορούσαμε να κάνουμε κάτι εμείς» (στην πραγματικότητα ο σωστός τίτλος ήταν λίγο διαφορετικός). Η ταινία ήταν σκηνοθετημένη από τον Κωστή Ζώη και εμφανίζεται, παντού, ως παραγωγή του 1972.
Όσοι και όσες έχουν γράψει για την Υβόν Σανσόν αναφέρουν, πάντα, στα κείμενά τους, την παρουσία της στην ταινία του Ζώη (προφανώς κάποιοι αντιγράφουν από άλλους), αλλά ποτέ κανείς δεν έψαξε να βρει κάποιες περισσότερες πληροφορίες γι’ αυτήν την ταινία, που θα σηματοδοτούσε, σε κάθε περίπτωση, το τέλος της κινηματογραφικής σταδιοδρομίας αυτής της ευρύτερα αναγνωρισμένης ελληνο-ιταλίδας ηθοποιού. Είπα λοιπόν να το πράξω εγώ... Για να δούμε τι προέκυψε...
Κατ’ αρχάς να πούμε πως η ταινία απουσιάζει από την βάση IMDb – και από το λήμμα “Yvonne Sanson” και από το λήμμα “Kostis Zois”. Επίσης απουσιάζει από τον πίνακα με τους αριθμούς εισιτηρίων των ταινιών του ελληνικού κινηματογράφου, κάτι που, στην πράξη, σημαίνει, πως η ταινία δεν προβλήθηκε ποτέ εμπορικά. Άρα μιλάμε για μία άγνωστη και για μια ξεχασμένη ταινία, για την οποία δεν ξέρουμε αν, πλέον, θα πρέπει να την θεωρούμε και πρακτικά χαμένη. (Παρεμπιπτόντως ρώτησα, πριν λίγο καιρό, τον πρωταγωνιστή της Ηλία Λογοθέτη μήπως γνώριζε κάτι σχετικό με την τύχη της, αλλά η απάντησή του ήταν αρνητική).
Ο Κωστής Ζώης, σήμερα (και από χρόνια) πρόεδρος της Ελληνικής Φιλοζωικής Εταιρείας, δεν ήταν ένας άγνωστος σκηνοθέτης, το 1971, όταν θα συνεργαζόταν με την Υβόν Σανσόν. Απεναντίας, ήταν γνωστός και βραβευμένος τρεις φορές(!) στο Φεστιβάλ Ελληνικού Κινηματογράφου της Θεσσαλονίκης.
Κατ’ αρχάς το 1965, όταν η μικρού μήκους ταινία του «Το Άλογο» είχε λάβει Α Τιμητική Διάκριση, έπειτα το 1967, όταν η μεγάλου μήκους ταινία του «Σιλουέττες» είχε λάβει το Βραβείο Καλύτερης Καλλιτεχνικής Ταινίας, όπως και Α Γυναικείου Ρόλου (για την Πέρυ Ποράβου) και τέλος το 1968, όταν η επίσης μικρού μήκους «Ο Δραπέτης» θα λάμβανε το βραβείο Μικρού Μήκους με Υπόθεση.
Στις αρχές της δεκαετίας του ’70 το να γυρίσει ένας (νέος) σκηνοθέτης μια ταινία μεγάλου μήκους, κάποιων καλλιτεχνικών απαιτήσεων, μια «ταινία τέχνης» τέλος πάντων, δεν ήταν εύκολη υπόθεση. Ο Φιλοποίμην Φίνος δεν έκανε τέτοιες ταινίες, ενώ και οι υπόλοιποι κλασικοί παραγωγοί (Κλέαρχος Κονιτσιώτης, Τζέιμς Πάρις κ.ά.) ακολουθούσαν επίσης την πεπατημένη.
Οι δυσκολίες ήταν μεγάλες και ήταν αυτές ακριβώς που εντοπίζονταν σε μια έρευνα της Νατάσσας Μπακογιαννοπούλου, η οποία είχε δημοσιευθεί στο περιοδικό «Γυναίκα», τον Απρίλιο του 1970, σχετική με το μέλλον του ελληνικού κινηματογράφου. Μεταξύ άλλων είχαν μιλήσει στην έρευνα ο Θόδωρος Αγγελόπουλος, ο Παντελής Βούλγαρης (αμφότεροι χωρίς μεγάλου μήκους ταινία ακόμη τότε), ο Γιώργος Σταμπουλόπουλος και ο Κωστής Ζώης. Ο τελευταίος είχε πει σχετικά με την προοπτική γυρίσματος μιας δεύτερης ταινίας μεγάλου μήκους (μετά τις «Σιλουέττες»):
«Προσωπικά έχω ξεπεράσει το λατινικό “εφόσον αναπνέω ελπίζω”. Ύστερα από επισταμένη αξιολόγηση του κινηματογραφικού μας κατεστημένου έχω υιοθετήσει το “αναπνέω για να μη σκάσω!”. Θα πρέπει να σας ομολογήσω πως πριν από τέσσερις μήνες είχα πολύ ελπίσει πως θα γύριζα ταινία, όταν, σε πείσμα του γιου μου, που επέμενε να του πάρω ένα τανκς, αγόρασα έξι λαχεία, ποντάροντας στα έξι εκατομμύρια. Ένας ταλαντούχος σκηνοθέτης δεν μπορεί, όπως βλέπετε, παρά να έχει πολύ πρωτότυπες ιδέες! Ελπίζω, ακόμα, στους παραγωγούς μας. Θα έρθει σίγουρα το πλήρωμα του χρόνου, και θα νοιώσουν τύψεις, που άφησαν στο ράφι τόσα ταλέντα. Και θ’ αποφασίσουν ίσως να προσλάβουν δέκα ακόμη παλικάρια υπό την προστασία τους... Ελπίζω επίσης και στο... γιο του Ωνάση. Ίσως κάποτε καταλάβει πως ένας... στόλος από σκηνοθέτες είναι πιο ευχάριστο χόμπυ από ένα στόλο ελικοπτέρων! Πετά πιο ψηλά και δεν κοστίζει τόσα εκατομμύρια!».
Το θέμα του παραγωγού ήταν καίριο και ο Κωστής Ζώης το έθετε στη σοβαρότητά του τον Απρίλιο του ’70 (και μέσα απ’ αυτόν τον κάπως δηκτικό τρόπο). Η αλήθεια ήταν (και είναι) πως χωρίς λεφτά ταινίες δεν γυρίζονταν.
Μάλιστα η αναφορά στον γιο τού Αριστοτέλη Ωνάση, τον Αλέξανδρο, που θα σκοτωνόταν σε δυστύχημα με αεροπλάνο τον Ιανουάριο του 1973, δεν ήταν κάτι... εκτός τόπου και χρόνου (η Τέχνη πάντα είχε τους μαικήνες της), αφού λίγο καιρό αργότερα θα ήταν ο γιος ενός άλλου εφοπλιστή, του Νίκου Παπαλιού, ο Γιώργος Παπαλιός, που θα όριζε τις τύχες του «νέου ελληνικού κινηματογράφου» (ως παραγωγός).
Ένα χρόνο αργότερα από εκείνη την συνέντευξη στην «Γυναίκα», τον Μάρτιο του 1971 τώρα, ο Κωστής Ζώης ήταν έτοιμος να γυρίσει την επόμενη μεγάλου μήκους ταινία του, σε σενάριο δικό του και του σημαντικού Κώστα Μουρσελά. Τίτλος ακόμη δεν υπήρχε, αλλά η ταινία σχεδιαζόταν να προλάβει το Φεστιβάλ Ελληνικού Κινηματογράφου του ’71 ή και κάποιο άλλο διεθνές φεστιβάλ. Έλεγε σχετικώς ο Κ. Ζώης (στα «Επίκαιρα»):
«Τα ζητήματα που θέτει η ταινία είναι η πόλη, η πολυκατοικία, η κάθε μέρα, η ανησυχία, η ομορφιά, η ασχήμια, η ζωή! Το σενάριο με βασανίζει από καιρό. Δεν ξέρω, όμως, τι ακριβώς θα είναι αυτό το φιλμ, μια και αυτή τη στιγμή υπάρχουν μόνο συνεργάτες και κεφάλαια, εν μέρει πνευματικά εν μέρει υλικά, και εντατική προετοιμασία για ένα έργο, που δεν έχει διαμορφωθεί ακόμη. Ο κάθε ήρωας στην ταινία εκπροσωπεί τον εαυτό του και την εποχή του. Ωστόσο το κοινό θα κρίνει τελικά τις καταστάσεις που ζουν (οι ήρωες) και την συμβολή των συνεργατών μου. Του Βασίλη Διαμαντόπουλου, του Αλέκου Αλεξανδράκη, του Γιώργου Μιχαλακόπουλου, της Μπέττυς Βαλάση, της Νόνικας Γαληνέα, του Δημήτρη Βεάκη και των άλλων».
Μπορεί Βασίλης Διαμαντόπουλος και Γιώργος Μιχαλακόπουλος να μην συνεργάστηκαν τελικά στην ταινία (θα πούμε και στη συνέχεια), αλλά η παρέα Ζώης-Μουρσελάς-Διαμαντόπουλος-Μιχαλακόπουλος θα βρισκόταν μαζί για τις ανάγκες της θρυλικής τηλεοπτικής σειράς τού τότε ΕΙΡΤ «Εκείνος και... Εκείνος» (Λουκάς και Σόλων), που θα ξεκινούσε τον Ιούνιο του ’72.
Στην ταινία του Κωστή Ζώη τώρα, πέρα απ’ αυτά τα τρανταχτά, ας τα πούμε έτσι, ονόματα, οι βασικοί πρωταγωνιστές ήταν δυο νέοι ηθοποιοί, η Ναταλία Αλκαίου (κόρης της Μαρίας Αλκαίου) και ο Ηλίας Λογοθέτης. Όπως διαβάζουμε στα «Επίκαιρα»:
«Η ηρωίδα είναι περίεργη, αγνή, πονηρή, με παράδοξες μεταπτώσεις, που αγγίζουν τα όρια της νεύρωσης. Ο κόσμος που την περιστοιχίζει είναι ο κόσμος της πολυκατοικίας. Ζει αθόρυβα στο υπόγειο. Είναι η κόρη του θυρωρού, που διαβαίνει με δέος τη στενή πύλη της εφηβείας.(...) Ο ήρωας έχει περάσει από διάφορα στάδια και κινδυνεύει να βουλιάξει στο αδιέξοδο, αλλά έχει τεράστια αποθέματα αισιοδοξίας, ξεπερνώντας τις κρίσεις και μπλοφάροντας ανώδυνα».
Κατ’ αρχάς από αυτά τα πρώτα στοιχεία φαίνεται πως η Υβόν Σανσόν δεν ήταν στο καστ από την αρχή και πως θα γινόταν «μέρος» της ταινίας στην πορεία. Και όντως...
Τον Νοέμβριο του 1971 η ταινία δείχνει να έχει ολοκληρωθεί (χάνοντας προφανώς το Φεστιβάλ Ελληνικού Κινηματογράφου εκείνης της χρονιάς), έχοντας πλέον τον κάπως «γκονταρικό» τίτλο «Θα μπορούσαμε να κάνουμε κάτι εμείς οι δυο...» (τον λέμε «γκονταρικό», γιατί θυμίζει το «Δύο ή τρία πράγματα που ξέρω γι’ αυτήν», της γνωστής ταινίας του Jean-Luc Godard).
Το καστ έχει αλλάξει. Ο Ηλίας Λογοθέτης παραμένει ο βασικός πρωταγωνιστής, αλλά δίπλα του τώρα είναι ένα νεαρό κορίτσι, μια ερασιτέχνις ηθοποιός, η Jenny Villon (Ζενί Βιγιόν), την οποίαν ανακαλύπτει ο σκηνοθέτης στη Ρώμη. Εκεί ο Κωστής Ζώης θα συναντήσει και την Υβόν Σανσόν, την οποία θα χρίσει επίσης πρωταγωνίστρια τής ταινίας του, μαζί με τον παλιό καλό ηθοποιό Μιχάλη Καλογιάννη (στη θέση του Β. Διαμαντόπουλου μάλλον), τον Νικηφόρο Νανέρη (πιθανώς στον ρόλο του Α. Αλεξανδράκη) και όλους τους υπόλοιπους που προαναφέρθηκαν (Γ. Μιχαλακόπουλος, Μ. Βαλάση, Ν. Γαληνέα, Δ. Βεάκης κ.ά.).
Το σενάριο φυσικά, θα παρέμενε το ίδιο. Η «αποκαθήλωση» των ενοίκων μιας πολυκατοικίας, από την κόρη του θυρωρού και του νεαρού φίλου της, που, αν και συμβιβασμένος, θα βοηθούσε αποφασιστικά στην από κοινού ανατροπή μιας υποκριτικής κατάστασης. Πλούσια, έγχρωμη παραγωγή, κόστους 4.000.000 δραχμών, όπως διαβάζουμε στα «Επίκαιρα» του ’71, που θα έφερνε εις πέρας η εταιρεία ΤΑΪΚΑ.
Και κάτι τελευταίο, σχετικό με την μουσική και τα τραγούδια της ταινίας, τα οποία θα γράφονταν από την άγνωστη προς εμάς Μαρία Μπακοπούλου, πάνω σε ποιήματα του Βύρωνα Λεοντάρη. Τα τραγούδια θα μεταφέρονταν και στα αγγλικά (για την διεθνή κόπια της ταινίας), ενώ θα τα απέδιδε γνωστός άγγλος τραγουδιστής της εποχής... όπως είχε τότε γραφτεί. Τι απ’ όλα αυτά συνέβη εν τω μεταξύ (αν συνέβη) δεν είμαστε σε θέση να το γνωρίζουμε.
