Λογοτεχνία: Αυτά είναι τα καλύτερα (και τα πιο αγαπημένα μας) για το 2023

Σπύρος Γιανναράς

Με ραμμένη φτέρνα, Άγρα

Σπάνια σύγχρονος Έλληνας λογοτέχνης –και δη από τη γενιά του Γιανναρά– τολμάει να αναμετρηθεί με την ουσία και την τυραννία της γραφής, αλλά και με τα μεγάλα ερωτήματα που βασανίζουν τη λογοτεχνία, μέσα από τον ήρωα του Σωτήρη Κριεζώτη.

Αφήνοντας έξω από το συγγραφικό του σχέδιο το ευμετάβλητο των καθημερινών αφηγήσεων και μιας πλοκής που εξαντλείται στις αρετές του συναρπαστικού και στις ευκολίες της έκπληξης, ο Γιανναράς μετέρχεται όλα των αφηγηματικά του μέσα –εσωτερικός λόγος, ανάλυση περιγραφής, ακόμα και ο μοντερνιστικός τρόπος του stream of consciousness– για να καταθέσει ένα ουσιαστικό αφήγημα για την ψυχή που πασχίζει να υπάρξει και να μετουσιωθεί σε κάτι ουσιαστικό σε ένα κατεστραμμένο αθηναϊκό σύμπαν.

Φέρνοντας στο νου το 24ωρο του Λεοπόλδου Μπλουμ, τα τρία μερόνυχτα του περιπλανώμενου και λαβωμένου από εσωτερικά και εξωτερικά τραύματα Κριεζώτη στο κέντρο της πόλης, είναι αρκετά για να ξεδιπλώσουν το υπαρξιακό του βάσανο, που βρίσκεται στην ουσία κάθε ανθρώπου που ταλανίζεται από το παίδεμα της έκφρασης και της λέξης. Αυτή είναι, άλλωστε, το καταφύγιο, ή ίσως το μόνο καταφύγιο, που φθονούμε, όπως θα έλεγε και ο μεγάλος ποιητής για τον αναπόφευκτο ποιητικό κόσμο.

T.M.

ΑΓΟΡΑΣΤΕ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ «ΜΕ ΡΑΜΜΕΝΗ ΦΤΕΡΝΑ» ΕΔΩ

Μάρω Δούκα

Φελιτσιτά, Πατάκης

«Τι είναι η ευτυχία;» αναρωτιούνται διαρκώς οι σπουδαίοι λογοτέχνες και δημιουργοί, οι οποίοι συνήθως προτιμούν, όπως ο Όρσον Γουελς στο Rosebud, να αφήνουν το ερώτημα για το νόημα της ευτυχίας αναπάντητο.

Σε αυτή τη διαρκή αναζήτηση του χαμένου νοήματος μέσα από αφηρημένα ερωτήματα και θεωρίες, η Μάρω Δούκα απαντά με πράξεις, δείχνοντας δηλαδή προς τις αποδεκατισμένες ζωές των ανθρώπων της πόλης και την καθημερινότητά τους. Ως οδηγό / πλοηγό χρησιμοποιεί ένα τρυφερό πλάσμα, όπως είναι η ασπρόμαυρη γάτα με το ειρωνικό όνομα Φελιτσιτά, η οποία δείχνει να αγαπά τους αστέγους της Αγίας Ειρήνης περισσότερο από όλους τους ανθρώπους.

Ο Καβουράκης, άλλωστε, δεν ήταν εύκολη περίπτωση – πρώην οικογενειάρχης, κατέληξε να απαντά στη σκληρότητα του βίου με ακόμα μεγαλύτερη σκληρότητα και τελικά να βρίσκεται στο δρόμο, δείχνοντας τα ρευστά όρια του κοινωνικού καθωσπρεπισμού και της λουμπενοποίησης του σύγχρονου ανθρώπου, που βλέπουμε παντού γύρω μας, καθημερινά. Όσο κι αν νομίζουμε ότι η ευτυχία φτιάχνεται σε ωραία οικογενειακά τραπέζια, η πραγματικότητα δείχνει ότι σε αποδεκατισμένες κοινωνίες αντιστοιχούν ξεχαρβαλωμένες ψυχές και συντετριμμένοι άνθρωποι.

T.M.

ΑΓΟΡΑΣΤΕ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ «ΦΕΛΙΤΣΙΤΑ» ΕΔΩ

Μπενχαμίν Λαμπατούτ

Maniac, μτφρ. Αγγελική Βασιλάκου, Δώμα

Σπάνια ένας λογοτέχνης καταφέρνει μετά από μια μεγάλη εκδοτική επιτυχία να αρθεί στο ύψος των περιστάσεων και να μη σε διαψεύσει με το επόμενο εγχείρημα‧ και όμως, ο Χιλιανός Λαμπατούτ, μετά το αριστουργηματικό Όταν παύουμε να καταλαβαίνουμε τον κόσμο, επανέρχεται με ένα μυθιστόρημα που ακροβατεί ανάμεσα στη λογοτεχνία και το δοκίμιο, δοκιμάζοντας τις αντοχές του στα όρια του λόγου.

Αντικείμενό του, και πάλι, η διφυής υπόσταση της ανθρώπινης φύσης και η εγγενής αντίφαση μεταξύ καταστροφής και εξέλιξης που κρύβουν τα επιτεύγματα του ανθρώπινου λόγου. Η στιγμή της υψηλής σύλληψης, που ξεπερνά τα ανθρώπινα δεδομένα και κάνει τους καλλιτέχνες τελικά να ταυτίζονται με τους επιστήμονες, πολλές φορές συμπαρασύρει όλα τα όρια του εξηγήσιμου, ακόμα και τα όρια της ηθικής. Απόδειξη, ένα από τα  μεγαλύτερα μυαλά των μαθηματικών και της φυσικής, όπως ο Τζον Φον Νόιμαν, ο οποίος, παρότι υπήρξε εφευρέτης του υπολογιστή, των μαθηματικών θεμελίων της κβαντομηχανικής, της Θεωρίας των Παιγνίων, δεν ήταν παρά μια άκρως προβληματική και αντιφατική προσωπικότητα.

Τα βγαλμένα από τη ζωή παραδείγματα του Λαμπατούτ ξεπερνούν, ωστόσο, την περιπτωσιολογία, για να μας δείξουν ότι «τίποτα ανθρώπινο δεν είναι ξένο» και ότι, όσο και αν προχωρήσουν η τεχνολογία και η τεχνητή νοημοσύνη, αυτός που θα παραμείνει ο ύψιστος δημιουργός –ακριβώς γιατί είναι ον ατελές με αντιφάσεις– είναι πάντα ο άνθρωπος.

T.M.

ΑΓΟΡΑΣΤΕ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ «MANIAC» ΕΔΩ 

Κόρμακ ΜακΚάρθι

Τέκνο του Θεού, μτφρ. Παναγιώτης Κεχαγιάς, Gutenberg

Η μεγαλύτερη απώλεια για το 2023, εκτός από τον Κούντερα, ήταν σίγουρα αυτή του σπουδαίου συγγραφέα ΜακΚάρθι, ο οποίος φαίνεται να έχει πλέον την τιμητική του στις εκδόσεις Gutenberg.

Εκτός από το περίφημο δίπτυχο έργο Επιβάτης και Stella Maris, που ήταν και το κύκνειο άσμα του, οι εκδόσεις αποφάσισαν να κυκλοφορήσουν ένα από τα πρώτα βιβλία του κορυφαίου Αμερικανού, που έδωσε όμως το στίγμα  ενός συγγραφέα που κατάφερε να αποτυπώσει σε βάθος την απογυμνωμένη βία και το άλλο πρόσωπο της αμερικανικής ηπείρου, διερευνώντας το βαθύ ασυνείδητό της.

Εδώ, πρωταγωνιστής σε αυτή την αδυσώπητη ήπειρο και στη σκιά που ρίχνουν τα Απαλάχια Όρη είναι ένας serial killer σε εποχές που ο όρος ήταν άγνωστος, όπως και η αδυσώπητη ομορφιά που μπορεί να γεννήσει η γλώσσα της οδύνης που έφτιαξε ο ΜακΚάρθι, με έναν τρόπο μοναδικό και ασυμβίβαστο. Ήταν, άλλωστε, σκληρά ρομαντικός μέχρι τέλους. 

T.M.

ΑΓΟΡΑΣΤΕ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ «ΤΕΚΝΟ ΤΟΥ ΘΕΟΥ» ΕΔΩ

Ίαν ΜακΓιούαν

Μαθήματα, μτφρ. Κατερίνα Σχινά, Εκδόσεις Πατάκη

Το άτομο απέναντι στην Ιστορία, το άτομο απέναντι στον εαυτό του, το άτομο απέναντι σε άλλα άτομα. Ο Ίαν ΜακΓιούαν δημιουργεί ένα αριστουργηματικό μυθιστόρημα («ολντ φάσιοντ» το είπαν μερικοί, για καλό) για να δείξει τις πολλαπλές πτυχές του μεταπολεμικού κόσμου. Το τραύμα της Ιστορίας, η κρίση του μέσου άνδρα, ο καθοριστικός ρόλος της γυναίκας, ο συμβιβασμός, η ηθική αναγκαιότητα.

Ο 11χρονος Ρόλαντ Μπέινς επιστρέφει στην Αγγλία από τη Λιβύη, όπου εργάζονται οι γονείς του, και μπαίνει εσωτερικός σε σχολείο. Λατινικά, Γαλλικά, κρίκετ, ράγκμπι. Στα 14 του αρχίζει μαθήματα πιάνου με την 25χρονη Μύριαμ Κορνέλ. Αφήνεται να διαφθαρεί από τη δασκάλα του, μολονότι η σεξουαλική εμμονή είναι αμοιβαία και δεν θα σβήσει ποτέ. Είκοσι πέντε χρόνια μετά, ο Ρόλαντ παντρεύεται. Η γυναίκα του, η Αλίσσα, είναι Γερμανίδα. Κάποια στιγμή εγκαταλείπει τον Ρόλαντ και το μερικών μηνών παιδί τους. Στην πραγματικότητα εξαφανίζεται. Ξανασυναντιούνται αργότερα. Η Αλίσσα έχει ήδη γράψει ένα μυθιστόρημα, και μάλιστα πολύ καλό. Τι συμβαίνει τελικά με τον Ρόλαντ; Με την προσωπική του ιστορία; Και πόσο η μεγάλη Ιστορία βαραίνει στη δική του μικρή ιστορία; 

Ο ήρωας ψάχνει, και μαζί του ψάχνουμε κι εμείς. Ο συγγραφέας μάς παρασύρει σε απίθανους μικρόκοσμους όπου κατοικούν απίθανοι τύποι – ακόμη και ποιητές, όπως ο Σέιμους Χήνυ. Μας οδηγεί όμως και στους μεγάκοσμους. Ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, ο Χίτλερ, ο Χρουστσόφ, τα Βαλκάνια, η Βόρειος Ιρλανδία, το Τσερνόμπιλ, η 11η Σεπτεμβρίου, ο Τόνι Μπλερ και ο Κλίντον. Ο Ίαν ΜακΓιούαν είναι μάστορας της μεγάλης σύνθεσης, όπου το ατομικό, μολονότι χάνεται μέσα στη συλλογική Ιστορία, τελικά παραμένει ορατό. Όπως στα έργα των παλιών μετρ. Θαυμάσια μετάφραση της Κατερίνας Σχινά.

Ν.Μ.

ΑΓΟΡΑΣΤΕ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ «ΜΑΘΗΜΑΤΑ» ΕΔΩ

Νίκος Μαράκης

Οι άνθρωποι της κοκαΐνης, Απ’ τα χειρόγραφα ενός  Ρώσου εμιγκρέ, Επίμετρο Βασίλης Δανέλλης, Γιάννης Ράγκος, Εκδόσεις Red n’ Noir

Ο Νίκος Μαράκης (1904-1972), αστυνομικός συντάκτης στο επάγγελμα, έγινε κυρίως γνωστός μέσα από τις αστυνομικές ιστορίες που δημοσίευε μεταπολεμικά στα παλπ περιοδικά, κυρίως στη «Μάσκα». Είναι όμως ένας σημαντικός κρίκος στην αλυσίδα της ελληνικής αστυνομικής λογοτεχνίας. Στην ιστορική εξέλιξη του είδους, οι ειδικοί τον θεωρούν τον δεύτερο πιο σημαντικό μετά τον Γιάννη Μαρή.

Είναι ευκαιρία να τον ανακαλύψουμε μέσα από την ξεχασμένη νουβέλα του Οι άνθρωποι της κοκαΐνης, που είχε κυκλοφορήσει το 1932. Ο Μαράκης χρησιμοποιεί εδώ μια μεταμοντέρνα συνθήκη, την εύρεση ενός χειρογράφου μέσα στην κάμαρη του Ρώσου ξεπεσμένου πρίγκιπα Στέργιου Μικάλεφ, το 1924, λίγο μετά την αυτοκτονία του. Ο πρίγκιπας, που είχε καταφύγει στη Δύση μετά τη σοβιετική επανάσταση, επιβίωνε σαν χορευτής, πλαστογράφος, σοφέρ.

Κάποια στιγμή η περιπλάνηση τον έφερε στην Ελλάδα. Ο ήρωας ζει μέσα στον κόσμο των μαστροπών και των κοκαϊνομανών του Πειραιά, ερωτεύεται μια μυστηριώδη γυναίκα, τη Ζελίκα Βρανά, που του αλλάζει τη ζωή και τον οδηγεί τελικά στην αυτοκαταστροφή. Σίγουρα, αυτή η νουβέλα είναι για τον αναγνώστη μια ανακάλυψη.

Ν.Μ.

ΑΓΟΡΑΣΤΕ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ «ΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΤΗΣ ΚΟΚΑΪΝΗΣ» ΕΔΩ

Γιούκιο Μίσιμα

Οι εξομολογήσεις μιας μάσκας, μτφρ. Αλέξης Καλοφωλιάς, Άγρα

Νέα μετάφραση για το επί χρόνια εξαντλημένο αριστούργημα του Μίσιμα, ένα άγρια λυρικό αυτοβιογραφικό ψυχογράφημα, ένας ύμνος στην ομοφυλοφιλία, μια λεπτή ακροβασία ανάμεσα στη ζωή και το θάνατο.

Μέσα από τις φαντασιώσεις του σπουδαίου Ιάπωνα ξεδιπλώνονται οι ονειρικές περιγραφές του γυμνού σώματος του Αγίου Σεβαστιανού, το οποίο τον κυριεύει, λαβωμένο καθώς είναι από τα βέλη, και τον εμπνέει ώστε να γράψει ένα σπουδαίο «πεζό ποίημα», από τα ωραιότερα που έχουν γραφτεί στις μεστές σελίδες του.

Όπως έγραφε χαρακτηριστικά ο Φίλιπ Γκλας, «ίσως να μην έχει υπάρξει συγγραφέας πιο αυτοβιογραφικός από τον Γιούκιο Μίσιμα»‧ πάντα με τον τρόπο του Σελίν και του Ζενέ, και αυτό το μυθιστόρημα  «προχωράει πέρα από τον ορατό κόσμο, σε έναν κόσμο όπου το να ζεις έχει νόημα».

T.M.

ΑΓΟΡΑΣΤΕ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ «ΟΙ ΕΞΟΜΟΛΟΓΗΣΕΙΣ ΜΙΑΣ ΜΑΣΚΑΣ» ΕΔΩ

Τζέισον Μοτ

Το φοβερό βιβλίο, μτφρ. Δέσποινα Κανελλοπούλου, Διόπτρα

Το Φοβερό βιβλίο δεν απέσπασε τυχαία το 2021, μαζί με το Εθνικό Βραβείο Βιβλίου των ΗΠΑ, και το βραβείο Sir Walter Raleigh ενώ ήταν από τα προτεινόμενα βιβλία του Time, της Washington Post, του Entertainment Weekly, της USA Today, του Fortune και πολλών άλλων εντύπων.

Παράξενο στη σύλληψή του αλλά μοναδικό στην πρωτοτυπία του, το βιβλίο ακροβατεί ανάμεσα στον ακραίο ρεαλισμό που έρχεται να στοιχειώσει την πραγματική ζωή του περίφημου Μουτζούρη, αλλά και της ιδιόμορφης φαντασίας του που δείχνει να γεννάει διάφορα παράλληλα γεγονότα, ενώ φέρνει στο προσκήνιο τον λεγόμενο Μικρό.

Σε μια αφήγηση που δεν ξέρεις τι συνιστά πραγματικότητα και τι ψέμα, έρχονται να απαντήσουν τα ίδια τα γεγονότα, καθώς μετά το τραυματικό “I Can’t Breathe” κανείς δεν ξέρει τι πραγματικά είναι αυτό που συμβαίνει στ’ αλήθεια και ξεπερνάει κάθε εφιάλτη ή φαντασία.

T.M.

ΑΓΟΡΑΣΤΕ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ «ΤΟ ΦΟΒΕΡΟ ΒΙΒΛΙΟ» ΕΔΩ

Λέιλα Μότλι

Νυχτοπερπατήματα, μτφρ. Μιχάλης Μακρόπουλος, Ψυχογιός

Αυτή η πιτσιρίκα από το Όκλαντ της Καλιφόρνια έβαλε τα γυαλιά σε πολλούς Αμερικανούς συγγραφείς, διεκδικώντας μάλιστα σοβαρά το περσινό Booker. Δεν είχε κλείσει καν τα δεκαπέντε όταν ανακηρύχθηκε καλύτερη ποιήτρια του Όκλαντ, και είδε το όνομά της να δεσπόζει σε διάφορες ποιητικές συλλογές των ΗΠΑ.

Δεν μπορεί κανείς να φανταστεί καν πως αυτό το σκληρό και συνάμα ευαίσθητο κοινωνικά βιβλίο ξεκίνησε να γράφεται όταν η ίδια δεν είχε κλείσει τα δεκαεφτά, μιλώντας για τα πάντα: τα νεανικά όνειρα που βγήκαν όλα πλάνες, την εφηβική παραβατικότητα, τις άγριες νύχτες, την αστυνομική βία και την τρυφερή αλήθεια των νέων, που σ’ αυτή τη σκληρότητα κρατάνε πάντα όρθιο το σθένος και το δικαίωμα να μπορούν να συνεχίζουν ακόμα και όταν δεν γνωρίζουν παρά μόνο τη συντριβή.

Ένα βιβλίο ειλικρινές, δυνατό, και πέρα από τα πεποιημένα φτιασίδια αναγνωρισμένων συγγραφέων.

T.M.

ΑΓΟΡΑΣΤΕ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ «ΝΥΧΤΟΠΕΡΠΑΤΗΜΑΤΑ» ΕΔΩ

Ιωάννα Μπουραζοπούλου

Ο δράκος της Πρέσπας ΙΙΙ – Η μνήμη του πάγου, Καστανιώτης

Το βιβλίο, που κλείνει και ολοκληρώνει τη θηριώδη τριλογία της Ιωάννας Μπουραζοπούλου, της δικής μας σπουδαίας συγγραφέως του φανταστικού, αποζημιώνει τους φανατικούς της αναγνώστες, και όχι μόνο: από το παιχνίδι της Διεθνούς Τράπεζας αλλά και αυτό των τριών γειτονικών χωρών με τη Λάσπη, την Άμμο, τον Πάγο, μέχρι τη γερόντισσα Εσμεράλδα και τις αντιφατικές συνάψεις της, αλλά και τη ραψωδία λ της Οδύσσειας, είναι άπειρα τα σημεία που δείχνουν ότι η πένα της Μπουραζοπούλου ξέρει να συνδέει συμβολικά δεδομένα με πραγματικά τοπία και να γεννάει τα δικά μας, οικεία τελώνια.

Οι δρακολόγοι πιάνουν και πάλι δουλειά για να λύσουν το αίνιγμα της στοιχειωμένης λίμνης και του Μπόλα, με την ερωτική ιστορία της Βαλμίρας ή Γερακίνας με τον αντίπαλο, εχθρό από τον Νότο, να κλέβει τις εντυπώσεις. Ο γόρδιος δεσμός των Βαλκανίων επιτέλους λύνεται με το παρόν μυθιστόρημα, που είναι κατά κάποιο τρόπο το πρώτο και το τελευταίο της τριλογίας, επιβεβαιώνοντας όλους εμάς που πάντοτε φανταζόμαστε πως όλα αυτά τα αλλόκοτα τοπία του Βορρά, γεμάτα από φανταστικά πλάσματα, αλλόκοτα όντα και ιστορικά πλήγματα που διαπερνούν τις χώρες και τις συνειδήσεις, μπορούν να μεταμορφωθούν σε εξαίσιο αφηγηματικό υλικό, ειδικά από δυνατές συγγραφείς όπως η Μπουραζοπούλου.

T.M.

ΑΓΟΡΑΣΤΕ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ «Ο ΔΡΑΚΟΣ ΤΗΣ ΠΡΕΣΠΑΣ ΙΙΙ - Η ΜΝΗΜΗ ΤΟΥ ΠΑΓΟΥ» ΕΔΩ

Καμίγ ντε Τολεντό

Θησέας, μια δεύτερη ζωή, μτφρ. Σπύρος Γιανναράς, Ποταμός

Παρότι δεν ακούστηκε όσο θα έπρεπε, ο Θησέας του Καμίγ ντε Τολεντό, φιναλίστ για τα βραβεία Γκονκούρ, Medicis και Prix Décembre, είναι από τα σημαντικότερα μυθιστορήματα όχι μόνο της τελευταίας χρονιάς αλλά της δεκαετίας.

Ένα πολυεπίπεδο αφήγημα που περιγράφει τη διαχείριση της απώλειας και του θανάτου, την παράξενη επιβολή του προσωπικού τραύματος στη συλλογική Ιστορία. Εκκινώντας από ένα προσωπικό δράμα, ο συγγραφέας καταθέτει ένα αξεπέραστο αφήγημα για την αρχετυπική παρουσία των τεθνεώτων εξερευνώντας τη μυθική καταγωγή του τραύματος, που φτάνει μέχρι αυτό το αναπόφευκτο τέρας της Ιστορίας, όπως ο Μινώταυρος, με την ταυτόχρονα επιβλητική και συντριπτική του παρουσία.

Όταν τα σώματα υποφέρουν, η δίνη που προκαλούν και η δύναμη με την οποία συμπαρασύρουν ολόκληρες ζωές είναι τρομακτική, αλλά ικανή να εμπνεύσει ένα συναρπαστικό, εξαιρετικό μυθιστόρημα.

T.M.

ΑΓΟΡΑΣΤΕ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ «ΘΗΣΕΑΣ, ΜΙΑ ΔΕΥΤΕΡΗ ΖΩΗ» ΕΔΩ

Ερνάν Ντίαζ

Παρακαταθήκη, μτφρ. Κάλλια Παπαδάκη, Μεταίχμιο

Αν κάποιος ρωτούσε ποιον συγγραφέα αγνοούσες και σε κέρδισε τη χρονιά που μας πέρασε, θα απαντούσα, χωρίς δεύτερη σκέψη, ο Ερνάν Ντίαζ.

Ο –γεννημένος στη Σουηδία, με αργεντίνικη ταυτότητα και βαθύς γνώστης του αμερικανικού κόσμου– Ντίαζ είναι το ιδανικό πρόσωπο για να φτιάξει ένα μυθιστόρημα με την καταιγιστική φαντασία ενός Κορτάσαρ και τον ιδιότυπο μοντερνισμό του, αλλά με μια αμερικανική δύναμη εξιστόρησης και  βαθιά πολιτική συνείδηση.

Ο τίτλος διόλου τυχαίος, αφού αναφέρεται στην αδυσώπητη παρουσία των trust, της εμπιστοσύνης ως προϋπόθεσης για τις ανθρώπινες σχέσεις, αλλά και της γερής παρακαταθήκης που αφήνει τελικά ο ίδιος στη σύγχρονη λογοτεχνία με το άκρως πρωτότυπο αυτό βιβλίο του. Το περσινό Πούλιτζερ που του δόθηκε, αναμφίβολα άξιζε τον κόπο.

T.M.

ΑΓΟΡΑΣΤΕ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ «ΠΑΡΑΚΑΤΑΘΗΚΗ» ΕΔΩ

Τσαρλς Ντίκενς

Τα έγγραφα Πίκγουικ, μτφρ. Ρένα Χατχούτ, Gutenberg/Orbis Literae

Για πρώτη φορά μεταφράζεται και εκδίδεται στα ελληνικά το πρώτο μυθιστόρημα του Τσαρλς Ντίκενς. Τα έγγραφα Πίκγουικ εκδόθηκαν σε μορφή βιβλίου το 1837, είχε όμως προηγηθεί η δημοσίευσή τους σε συνέχειες (επιφυλλίδα). Τα φυλλάδια γνώρισαν εξαιρετική επιτυχία, καθώς, μετά τα 500 αντίτυπα της πρώτης συνέχειας, η ζήτηση αυξανόταν κατακόρυφα.

Έφτασε στις 40.000 στο τελευταίο φυλλάδιο, καθιερώνοντας αμέσως, ως διασημότητα και εμπορικό συγγραφέα, τον Ντίκενς. Το μυθιστόρημα αποτελείται από μια σειρά επεισοδίων όπου παρουσιάζονται, με σατιρικό και πικαρέσκο τρόπο, τύποι και τρόποι ζωής της αγγλικής υπαίθρου και της αγγλικής επαρχίας.

Κεντρικός ήρωας είναι ο Σάμιουελ Πίκγουικ, ένας εύπορος, καλοσχηματισμένος τζέντλεμαν, ιδρυτής και μόνιμος πρόεδρος της Λέσχης Πίκγουικ. Ο ήρωας αποφασίζει να περιοδεύσει στην αγγλική επαρχία μαζί με άλλους τρείς πικγουικανούς, και να παρουσιάσουν τις εντυπώσεις τους στα άλλα μέλη της Λέσχης. Αρχίζει έτσι η περιπλάνηση του Πίκγουικ και των συντρόφων του, οι coaching days, μια διαδοχή από άμαξες, πανδοχεία , ταχυδρομικούς σταθμούς και, φυσικά, ανθρώπινους τύπους.

Η δράση είναι τοποθετημένη στα τέλη της δεκαετίας του 1820 αλλά με αρκετούς αναχρονισμούς, και με φανερό το σχόλιο του Ντίκενς για μια Αγγλία που τελειώνει οριστικά με τη βιομηχανική επανάσταση. Η μετάφραση της Ρένας Χατχούτ μεταφέρει στη γλώσσα μας  με επιτυχία  την παιγνιώδη, φρέσκια, καθημερινή και ειρωνική γλώσσα του Ντίκενς.

Ν.Μ.

ΑΓΟΡΑΣΤΕ ΤΟΝ Α' ΤΌΜΟ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ «ΤΑ ΕΓΓΡΑΦΑ ΠΙΚΓΟΥΙΚ» ΕΔΩ

ΑΓΟΡΑΣΤΕ ΤΟΝ Β' ΤΌΜΟ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ «ΤΑ ΕΓΓΡΑΦΑ ΠΙΚΓΟΥΙΚ» ΕΔΩ

Φιόντορ Ντοστογέφσκι

Δαιμονισμένοι, μτφρ. Ελένη Μπακοπούλου, Άγρα

Άλλο ένα επί σειρά ετών εξαντλημένο βιβλίο-σημείο αναφοράς, που δεν πρέπει να λείπει από το εικονοστάσι κανενός βιβλιόφιλου. Εξαιρετική η δουλειά της Ελένης Μπακοπούλου στη μετάφραση και πραγματικό κόσμημα η νέα έκδοση, εμπλουτισμένη από εισαγωγή της μεταφράστριας, επίμετρο, σημειωματάριο και σημειώσεις του συγγραφέα στο τέλος, αλλά και από το λογοκριμένο, εμβόλιμο κεφάλαιο με την εξομολόγηση του Σταυρόγκιν στον Τύχωνα.

Στο επιβλητικό αυτό έργο του κορυφαίου Ρώσου, για πολλούς το καλύτερο του μαζί με τον Ηλίθιο, σκιαγραφείται η ανθρωπογεωγραφία της εποχής του αλλά και κάθε εποχής, που αποτελείται αντίστοιχα από τους άτεγκτους προασπιστές της ηθικής και της καθαρότητας, δήθεν ανεξάρτητους και αναρχικούς ιδεολόγους, αλλά και μοδάτους συγγραφείς που αρέσκονται να χαϊδεύουν τα αυτιά του κοινού τους.

Εν ολίγοις, κανείς δεν μένει έξω από τη σαρωτική πένα του Ρώσου που δεν αφήνει τίποτα όρθιο γράφοντας ένα βιβλίο για το κακό με το οποίο είμαστε μπολιασμένοι, σε τελική ανάλυση, όλοι, ειδικά όταν προασπιζόμαστε αμετακίνητες ιδέες από τα «κρυστάλλινα παλάτια» μας, όπως έλεγε μιλώντας μεταφορικά στις σημειώσεις του για τους Δαιμονισμένους.

T.M.

ΑΓΟΡΑΣΤΕ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ «ΔΑΙΜΟΝΙΣΜΕΝΟΙ» ΕΔΩ

Φιόντορ Ντοστογέφσκι

Σημειώσεις από το υπόγειο, μτφρ. Σοφία Αυγερινού, Έρμα

Νέα μετάφραση από τα ρωσικά για το πιο δυσπρόσιτο, άμεσο, παραληρηματικό αλλά και  πολύ κεντρικό στην αποκάλυψη του άξονα της σκέψης του έργο του Ντοστογέφσκι, ακριβώς επειδή γράφτηκε στην πιο μεταιχμιακή και δύσκολη περίοδο της ζωής του Ρώσου λογοτέχνη. Πολλοί το διάβασαν κυριολεκτικά, προσπαθώντας να ανιχνεύσουν τι ακριβώς εννοεί με τον επί σαράντα χρόνια έγκλειστο στο υπόγειο άνθρωπο, σε σχέση με τον άνθρωπο της φύσης και της αλήθειας, αυτόν που κατέληξε να πρωταγωνιστεί στο εμφυλιακό προσκήνιο της Ρωσίας του Ντοστογέφσκι.

Απέναντι στη Δύση, που πίστευε κάπως εξωραϊστικά ότι μπορούσε να κατακτήσει τις αρετές του ανεξάρτητου πνεύματος και να εναρμονιστεί, σύμφωνα με τις θεωρίες του Ρουσσώ, με τη φύση, ο Ντοστογέφσκι προβάλλει το εντελώς αντιδημοφιλές πρότυπο του πρόωρα γερασμένου αντιήρωα της πόλης, που ζει τρεφόμενος με την απόγνωση και την απελπισία κηρύσσοντας τον πόλεμο σε όλες τις καντιανές και αντίστοιχες δημοφιλείς αντιλήψεις της εποχής του. Πολλά χρόνια πριν ψυχαναλυτές όπως ο Λακάν μιλήσουν για την απόλαυση του πόνου, ο Ντοστογέφσκι το είχε θέσει επί τάπητος διαμορφώνοντας ταυτόχρονα τον άνθρωπο του παραλόγου, που ενέπνευσε τους μεταγενέστερους υπαρξιστές όπως ο Καμί.

Στο τέλος της έκδοσης περιλαμβάνονται οι επιστολές που στέλνει ο Ντοστογέφσκι προς τον αδελφό του Μιχαήλ, οι οποίες ρίχνουν άπλετο φως αναφορικά με τις προθέσεις του κατά τη συγγραφή του βιβλίου, μαζί με ένα κατατοπιστικό κείμενο από τον Φιλήμονα Πατσάκη.

T.M.

ΑΓΟΡΑΣΤΕ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ «ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΟ ΥΠΟΓΕΙΟ» ΕΔΩ

Χρήστος Οικονόμου

Πες της, Εκδόσεις Πόλις

Μια κούριερ  είναι η ηρωίδα –και αφηγήτρια– στη νουβέλα του Χρήστου Οικονόμου, κι αυτό από μόνο του δημιουργεί την πρωτοτυπία στο Πες της, που κυκλοφόρησε στις αρχές του 2023 και πήρε αμέσως μια θέση στα καλύτερα βιβλία της χρονιάς. Έχει σημασία που «το κούριερ» είναι γυναίκα. Έτσι γίνεται πιο αθέατη, ίσως και πιο αδύναμη.

«Δεν ήξερα ότι υπάρχουν γυναίκες κούριερ» ή «πρώτη φορά βλέπω γυναίκα κούριερ» είναι οι συχνότερες αντιδράσεις άμα τη εμφανίσει. Δεν έχει όνομα, ίσως ούτε και ηλικία. Είναι κάτι σαν αρχέτυπο, που μιλάει, ακούει, περιγράφει, διηγείται, σχολιάζει, στοχάζεται. Κυρίως μας οδηγεί  σε απίστευτους μικρόκοσμους και μικροκαταστάσεις –τόσο ακραία ρεαλιστικές που γίνονται σουρεαλιστικές–, μας δείχνει ανθρώπινους τύπους και μας αποκαλύπτει τα συγκλονιστικά παιγνίδια της γλώσσας.  Στη νουβέλα δεν υπάρχει πλοκή, με την κλασική και παραδομένη έννοια. Παρακολουθούμε την ηρωίδα να παραδίδει δέματα, να μπαινοβγαίνει σε σπίτια, να διαβάζει ονόματα σε κουδούνια ή να απομνημονεύει οδωνύμια.

Αυτή η διαρκής κίνηση είναι τελικά η πλοκή. Εξελίσσεται μέσα από στιγμιότυπα, φευγαλέες εικόνες που μπορεί να αποτυπώσει κανείς στα ελάχιστα λεπτά που ανοίγει μια πόρτα για την παράδοση, ή μέσα από ασυνήθιστα πορτρέτα ανθρώπων και ανθρωπότυπων. Η κούριερ μοιάζει τελικά σαν φωνή της δικής μας συνείδησης, σαν  ένα μάτι που βλέπει για δικό μας λογαριασμό.

Ν.Μ.

ΑΓΟΡΑΣΤΕ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ «ΠΕΣ ΤΗΣ» ΕΔΩ

Πολ Όστερ

Φλεγόμενο αγόρι, μτφρ. Ιωάννα Ηλιάδη, Μεταίχμιο

Προσωπικά μιλώντας, το βιβλίο που αγάπησα όσο κανένα τη χρονιά που μας πέρασε. Παρότι φαινομενικά πρόκειται για την πληρέστερη βιογραφία του γνωστού Αμερικανού μυθιστοριογράφου, ποιητή και πολεμικού ανταποκριτή Στίβεν Κρέιν από έναν επίσης κορυφαίο λογοτέχνη όπως ο Πολ Όστερ, ουσιαστικά συνιστά έναν μεγάλο φόρο τιμής του τελευταίου προς την υψηλή λογοτεχνία και το ίδιο το συγγραφικό métier.

Μέσα από την αναλυτική, λεπτομερή περιγραφή της μαεστρίας της πένας του Κρέιν, ουσιαστικά αναδεικνύεται η μοναδική ματιά του ίδιου του Όστερ ως συγγραφέα και η μεγάλη του δεινότητα στη βαθιά αντίληψη και το στήσιμο των χαρακτήρων, που καταλήγει να είναι ένας τεράστιος φόρος τιμής στην τέχνη της μυθοπλασίας.

Πέρα από όλα τα άλλα, είναι ένα τεράστιο έργο που δείχνει τι συμβαίνει όταν δυο σπουδαίοι συγγραφείς συναντιούνται στις ίδιες σελίδες ξεπερνώντας τα στεγανά των διαφόρων ειδών και αποδεικνύοντας ότι η συγγραφική τέχνη κάνει τους ικανούς δρώντες να μοιράζονται κοινά οράματα και το ίδιο αίμα. Το καλύτερο, κατά τη γνώμη μου, βιβλίο του Πολ Όστερ μέχρι σήμερα.

T.M.

ΑΓΟΡΑΣΤΕ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ «ΦΛΕΓΟΜΕΝΟ ΑΓΟΡΙ» ΕΔΩ

Soloup

NIKOΣ ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗΣ, ΖΟRΜΠΑΣ. Πράσινη πέτρα ωραιότατη, Διόπτρα

Σε αυτό το graphic novel ο Soloύp κατορθώνει κάτι που μοιάζει ακατόρθωτο. Να συνδυάσει το μυθιστόρημα του Νίκου Καζαντζάκη Βίος και Πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά με τη μυθολογία του, που δημιουργείται με την ταινία του Μιχάλη Κακογιάννη Zorba the Greek και ό,τι αυτή έφερε μαζί της (το συρτάκι, τις ταβέρνες, τα στερεότυπα).

Έτσι, αυτό το πλούσιο κόμικ διασώζει πλήρως το καζαντζακικό έργο, ακόμη και τα φιλοσοφικά κομμάτια του, και τον post-Zorba μύθο, που αποτελεί πλέον μέρος του έργου. Η σχεδιαστική γραμμή μοιάζει ενιαία σε αυτό το μεγάλο έργο, αλλά οι σχεδιαστικές αποχρώσεις  κάνουν τη διαφορά και μας μεταφέρουν από τον ρεαλισμό στο μεταφυσικό, στο θρησκευτικό, στο ερωτικό, στον κόσμο των ιδεών.

Πρέπει να αναφέρουμε ότι ο Soloύp έχει «δουλέψει» τις μορφές του Ζορμπά, του συγγραφέα/Καζαντζάκη, της Μαντάμ Ορτάνς με βάση φωτογραφίες τους, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι τα πρόσωπα δεν έχουν, σχεδιαστικά, αυτονομηθεί. 

Ν.Μ.

ΑΓΟΡΑΣΤΕ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ «NIKOΣ ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗΣ, ΖΟRΜΠΑΣ. ΠΡΑΣΙΝΗ ΠΕΤΡΑ ΩΡΑΙΟΤΑΤΗ» ΕΔΩ

Colm Tóibín

Ο μάγος, μτφρ. Αθηνά Δημητριάδου, Ίκαρος

Η μυθιστορηματική βιογραφία του Τόμας Μαν από τον Κολμ Τόιμπιν (ή Κολμ Τομπίν, όπως προφέρεται) είναι από τα πιο συναρπαστικά αναγνώσματα του 2023. Ο Ιρλανδός συγγραφέας, στηριγμένος κυρίως στα ημερολόγια του Τόμας Μαν, προσπαθεί να αναδείξει την queer πλευρά του δημιουργού των Μπούντενμπροκ, του Μαγικού Βουνού, του Θανάτου στη Βενετία, της Λότε στη Βαϊμάρη, του Δόκτορα Φάουστους.

Βάζει αυτή την πλευρά της ερωτικής ταυτότητας του Γερμανού συγγραφέα μέσα στην πλοκή της δικής του βιογραφίας και δημιουργεί μια ίντριγκα που ισορροπεί θαυμάσια στη λεπτή γραμμή του τεκμηρίου και της αίσθησης, πετυχαίνοντας ταυτόχρονα να εξιστορήσει γοητευτικά τη ζωή του συγγραφέα μέσα από μια γραμμική αφήγηση. Ξεκινάει το 1891, από τη Λυβέκη, το Λίμπεκ, αυτήν τη χανσεατική πόλη όπου γεννήθηκε ο Τόμας Μαν το 1875, από πατέρα Γερμανό, έμπορο και γερουσιαστή, και μητέρα Βραζιλιάνα, που πρέπει να είχε και κάποια ινδιάνικη ρίζα.

Συνεχίζει στο Μόναχο, στην Ελβετία, στις ΗΠΑ, στο Πρίνστον κι ύστερα στην Καλιφόρνια, και τέλος πάλι στην Ελβετία, όπου ο Τόμας πεθαίνει το 1955. Το Νόμπελ λογοτεχνίας στον Τόμας Μαν, το 1929, είναι σημαντικό κομμάτι της αφήγησης. Όπως σημαντική είναι και η πολιτική διαδρομή του Τόμας Μαν, από συντηρητικός εθνικιστής, συγγραφέας του συντηρητικού δοκιμίου Στοχασμοί ενός απολιτικού,  μέχρι κεντροαριστερός αντιναζιστής, σε βαθμό που μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο να τον θεωρούν στις ΗΠΑ συνοδοιπόρο του κομμουνισμού.

Ν.Μ.

ΑΓΟΡΑΣΤΕ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ «Ο ΜΑΓΟΣ» ΕΔΩ

Γκιστάβ Φλομπέρ

Μαντάμ Μποβαρί, μτφρ. Ρίτα Κολαΐτη, Επίμετρο Τιερί Λαζέ, Ψυχογιός

Το 1923 κυκλοφόρησε η πρώτη μετάφραση στα ελληνικά του μυθιστορήματος του Φλωμπέρ Μαντάμ Μποβαρύ, ενός έργου που βρίσκεται στις απαρχές του λογοτεχνικού μοντερνισμού. Εκείνη την πρώτη μετάφραση υπέγραφε ο συγγραφέας Κωνσταντίνος Θεοτόκης. Ήταν μια δίτομη έκδοση. Ξέρουμε σήμερα ότι ο Θεοτόκης, που πέθανε το 1923, δεν είχε προλάβει να ολοκληρώσει τη μετάφραση.

Ο δεύτερος τόμος μπορεί να φέρει το όνομα του Θεοτόκη, αλλά ο μεταφραστής πρέπει να είναι κάποιος άλλος. Έτσι κι αλλιώς, αυτή η πρώτη Μαντάμ Μποβαρύ ήταν περισσότερο Θεοτόκης παρά Φλωμπέρ. Ακολούθησαν αρκετές μεταφράσεις. Το 1954, ο Νίκος Σαρλής. Το 1962, ο Κώστας Κουλουφάκος. Το 1971, ο Γιάννης Λο Σκόκκο. Το 1989, Μπάμπης Λυκούδης – για να μείνω σε μερικές μεταφράσεις του 20ού αιώνα. Ακολούθησαν κι άλλες. Σήμερα έχουμε συνολικά καμιά δεκαριά μεταφράσεις. Τελευταία κυκλοφόρησε η μετάφραση της Μαντάμ Μποβαρύ από τη Ρίτα Κολαΐτη, μια μεταφράστρια δοκιμασμένη σε δύσκολα έργα της γαλλικής λογοτεχνίας.

Αξίζει να διαβαστεί η μετάφραση αυτή, καθώς η Κολαΐτη λαμβάνει υπόψη της όλες τις νεότερες μελέτες για τον φλωμπερικό λόγο, όλες τις πληροφορίες που είναι σήμερα προσιτές χάρη στην τεχνολογία. Δουλεύει επίσης πολύ την ελληνική γλώσσα για να βρει τις αποχρώσεις εννοιών, αντικειμένων κ.λπ. που βρίσκονται κοντά στον τρόπο και την εποχή του Φλωμπέρ. «Αν θεωρήσουμε ότι είναι κορυφαίο μυθιστόρημα έρωτα και μοιχείας, επιτρέψτε μου να πω ότι και η μετάφραση είναι μια κατάκτηση με την ερωτική σημασία της λέξεις» λέει η Ρίτα Κολαΐτη.

Ν.Μ.

ΑΓΟΡΑΣΤΕ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ «ΜΑΝΤΑΜ ΜΠΟΒΑΡΙ» ΕΔΩ

Τόμας Χάρντι

Μακριά απ’ το αγριεμένο πλήθος, μτφρ. Τόνια Κοβαλένκο, Καστανιώτης

Ένα αριστούργημα της παγκόσμιας λογοτεχνίας που εξακολουθεί και εμπνέει τους αναγνώστες και τους σκηνοθέτες: είχε γίνει ταινία αρχικά το 1967 από τον Τζον Σλέσινγκερ με την εξαίσια Τζούλι Κρίστι στο ρόλο της Μπαθσίμπα Έβερντιν, και κατόπιν το 2015 από τον Τομ Βίντερμπεργκ, με την Κάρεϊ Μάλινγκαν να αναδεικνύει ταυτόχρονα την ευαισθησία και τη δυναμικότητά της περίφημης βικτοριανής ηρωίδας που άλλαξε για πάντα τα στεγανά της πρόσληψης των γυναικείων χαρακτήρων στη λογοτεχνία.

Άλλωστε, ήταν από τις πρώτες που κατάφερε να επιβάλει στις σελίδες την έννοια της γυναικείας επιθυμίας έναντι των κοινωνικών επιταγών, θίγοντας το ζήτημα του αυτεξούσιου και της σεξουαλικότητας. Από τότε οι ηρωίδες των βιβλίων απέκτησαν στεντόρεια φωνή και μάλιστα από έναν άνδρα συγγραφέα, τον οποίο δικαίως η Βιρτζίνια Γουλφ είχε αποκαλέσει «τον μεγάλο τραγωδό» της Βρετανίας. Δεν είναι τυχαίο ότι το γυναικείο κίνημα τον ανακαλύπτει εκ νέου στις μέρες μας, γεγονός που καθιστά την έκδοση του βιβλίου άκρως επίκαιρη.

T.M.

ΑΓΟΡΑΣΤΕ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ «ΜΑΚΡΙΑ ΑΠ' ΤΟ ΑΓΡΙΕΜΕΝΟ ΠΛΗΘΟΣ» ΕΔΩ

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.

To νέο τεύχος της LiFO δωρεάν στην πόρτα σας με ένα κλικ.