Ο Tζεφ Βάγγερ είναι sound artist και συνθέτης έργων που συχνά συνδυάζουν πολυκάναλα ηχητικά συστήματα, συνθεσάιζερ και χειροποίητες ηχητικές συσκευές, δίνοντας έμφαση στη φυσική παρουσία του ήχου που λειτουργεί ως κινούμενη οντότητα στον δεδομένο χώρο. Έχει εργαστεί στους χώρους του σύγχρονου χορού, του θεάτρου, του κινηματογράφου και των εικαστικών εγκαταστάσεων. Έργα και συνεργασίες του έχουν παρουσιαστεί σε ιδρύματα, θέατρα και οργανισμούς στην Κίνα, το Ηνωμένο Βασίλειο, την Ιταλία και την Ελλάδα – Στέγη Ιδρύματος Ωνάση, Tate Modern, Μουσείο Τέχνης του Σήμερα στο Πεκίνο, Sadler’s Wells, Brighton Fringe, Μέγαρο Μουσικής Αθηνών. Η συνεργασία του με τον Άρη Μπινιάρη στο Σαλό είναι η πρώτη του με την Εθνική Λυρική Σκηνή.
Παρότι το όνομά του παραπέμπει σε Γερμανό, ο Τζεφ είναι Έλληνας, γέννημα θρέμμα του Νέου Ηρακλείου, όπου έζησε μέχρι τα 25 του που έφυγε για την Αγγλία. «Είναι αυτή η φάση στο παλιό Ηράκλειο», λέει, «που πηγαίνεις στο συνεργείο και λέει Πίτλιγκερ, πας στον φούρνο και λέει Βάγγερ, μετά στο περίπτερο λέει Κελμάερ, είναι όλα αυτά τα γερμανικά επώνυμα που έχουν μείνει από την εποχή του Όθωνα και δεν έχουν ελληνοποιηθεί με τα χρόνια. Έχει κάτι παράξενο το παλιό Ηράκλειο». Όσο για το «Τζεφ», ήταν το tag του στο graffiti και του έμεινε…
Η πιο σοκαριστική σκηνή για μένα στο έργο είναι όταν λένε στην Ειρήνη Τσέλλου «γέλα, μικρή μου, γέλα» και το γέλιο της κάνει το σώμα μου να αντιδράει, νιώθω ρίγη στην πλάτη και στο κούτελο. Νομίζω ότι υπάρχει όλη η ταινία, το βιβλίο και το έργο του Άρη μέσα σε αυτό το γέλιο.
«Με τη μουσική άρχισα να ασχολούμαι πιο τακτικά από τα 17» λέει. «Η πρώτη φορά, ωστόσο, που βγήκα μπροστά σε κόσμο με τη μουσική ήταν σε χώρους όπως το Rodeo και το An Club ως DJ για συγκροτήματα χιπ-χοπ, είχα κάνει scratch στο πρώτο CD του Anser και διάφορα τέτοια. Τότε ήμουν κολλημένος με το χιπ-χοπ και άκουγα TXC, ΖΝ, Άλφα Γάμα, EPMD, Gang Starr, Wu-Tang Clan. Μέσα από τα beats που πήγαιναν σε πιο ηλεκτρονικό ήχο και καλλιτέχνες όπως ο Qbert, ο Lorn και όλη αυτή η φάση, που ήταν εκτός χιπ-χοπ αλλά και μέσα σε αυτό επειδή ήταν scratch DJs, ξεκινάω μια αλλαγή, φεύγουν οι παρωπίδες του χιπ-χοπ και αρχίζω να ανακαλύπτω πράγματα.
Έτσι μπαίνω στη φάση της αγγλικής bass κατάστασης, δηλαδή UK garage, dubstep, ό,τι έχει βαρύ μπάσο και λίγα στοιχεία, minimal πράγματα, έτσι όταν ήμουν 21 ξεκινήσαμε με τον Billy Widz dubstep βραδιές στο Βios. Το 2013 παίζεται ένα από τα κομμάτια που είχα αρχίσει να φτιάχνω στο Ableton στον Rinse FM, κι από εκεί έκλεισα ένα deal με μια ανεξάρτητη δισκογραφική που είχε έδρα το Λονδίνο. Το 2015 παίρνω την απόφαση να αφήσω τη λιανική (έχω δουλέψει από Tommy Hilfiger μέχρι Πλαίσιο και σε εταιρείες κινητής τηλεφωνίας) και με πολύ λίγα χρήματα στην τσέπη φεύγω για Αγγλία. Στην αρχή, και μέχρι να βρω δουλειά, με βοήθησε μια ελληνική οικογένεια που με φιλοξένησε στο σπίτι της. Οικογένεια Τσεκούρα, θα είμαι για πάντα ευγνώμων!
Τον πρώτο χρόνο έκανα πολύ DJing στην Ευρώπη, Δανία, Ολλανδία, Αγγλία, έκλεινα shows μέσω του label, και πολύ Μπρίστολ – ήταν για μένα κάπως ρομαντικό να είμαι στο St Paul's που υπάρχει όλη αυτή η τζαμαϊκανή κουλτούρα. Εκείνη την περίοδο υπήρχε ένα transition στην dance φάση και από το μπάσο της Αγγλίας έγινε λίγο πιο roots και dub. Υπήρχε μια τρελή αγάπη για χειροποίητα ηχοσυστήματα και αυτό που μπορεί να κάνει το μπάσο στο σώμα. Αυτά και event όπως το Notting Hill Carnival και οι βραδιές του Jah Shaka είχαν μεγάλη επιρροή σε αυτό που μου συνέβη. Μετά τον πρώτο χρόνο και ενώ έψαχνα τι να κάνω στην Αγγλία εκτός από DJing, σκέφτηκα να δοκιμάσω να πάω σε ένα πανεπιστήμιο για ηχητικές τέχνες. Το τμήμα που γράφτηκα λεγόταν Digital Music and Sound Arts στο Πανεπιστήμιο του Μπράιτον, το οποίο στην ουσία ήταν μια Καλών Τεχνών για τον ήχο. Δηλαδή η πτυχιακή σου μπορεί να ήταν από ένα σίδερο που χτυπάει μια μεταλλική επιφάνεια και παράγει ήχο, το λεγόμενο ηχητικό γλυπτό, μέχρι κάτι πολύ συμβατικό, άλμπουμ.
Τότε έγινε ένα πολύ σημαντικό switch γιατί άρχισα να πειραματίζομαι με πράγματα όπως ο πολυκάναλος ήχος, το sound diffusion, έφτιαξα πρώτη φορά το δικό μου subwoofer για να δω τι γίνεται με την ακουστική μέσα σε έναν συγκεκριμένο χώρο και πήγα προς την πρώιμη πειραματική μουσική, Στοκχάουζεν, Ξενάκη, Κέιτζ. Με προσέγγισε μια φίλη (η Κυριακή Νασιούλα) που τότε έκανε ένα περίεργο μεταπτυχιακό στο Λονδίνο, συνδύαζε αρχιτεκτονική και performance, και μου πρότεινε να κάνω τη μουσική και τον ήχο για μια παράσταση χορού. Μου έδειξε χορογράφους, άντρες και γυναίκες, και άρχισα να βλέπω ότι οι παραστατικές τέχνες χωράνε πάρα πολλές μουσικές επιρροές, ότι μπορεί να συνυπάρξει κάτι συμβατικά ορχηστρικό με ambient, ή κάτι πολύ ρυθμικό με ηχογραφήσεις πεδίου και μπορείς να τις ακούσεις σε μια παράσταση που κρατάει από σαράντα λεπτά μέχρι δύο ώρες και να πας σε πάρα πολλά μέρη. Αυτό με κέρδισε και ξεκίνησα να δουλεύω απ’ τον πρώτο χρόνο κιόλας της σχολής ως freelancer στην Αγγλία. Έστειλα βιογραφικά στο artsjobs.uk από όπου βρήκα τις πρώτες μου δουλειές και ήρθαν οι πρώτες βιώσιμες πληρωμές. Έτσι έγινε πιο βιώσιμο το να ζω στο Μπράιτον και στο Λονδίνο, όπου μετακόμισα αργότερα. Στο Μπράιτον έμεινα τρία χρόνια για τις σπουδές μου και μετά ξεκίνησα να δουλεύω full-time στο Λονδίνο.
Δούλευα κυρίως με ομάδες χορού, δεν είχα ακόμα μπλέξει με το θέατρο, με λόγο, και κάπου εκεί έρχεται και η πρώτη μου δουλειά ως βοηθός μουσικού στο Ελενίτ του Ευριπίδη Λασκαρίδη, όπου ήμουν βοηθός του Γιώργου Πούλιου.
Το 2019, κι ενώ έμενα στο Λονδίνο, ήρθα στην Αθήνα για ένα τρίμηνο για να κάνω πρόβες. Δεν καταλάβαινα ακόμα ότι αυτό μπορεί να γίνει δουλειά, γύρισα στο Λονδίνο και εκεί με βρήκε το πρώτο lockdown. Υπήρξαν κάποιες πολύ καλές συγκυρίες μέσα στο lockdown, κάποιες χρηματοδοτήσεις από το Arts Council, άρχισα να μαθαίνω τσέλο και να κάνω πράγματα που δεν είχα τον χρόνο να κάνω πριν: να πάρω modular synths και να μπω και σε αυτήν τη μαύρη τρύπα. Τότε σκάει μια τεράστια αλλαγή στη ζωή μου, το τέλος μιας σχέσης, και ενώ σχεδιάζω να κατέβω στην Ελλάδα μόνο για διακοπές, με όλη αυτή την προσωπική αλλαγή και το γεγονός ότι ερχόταν και δεύτερο lockdown, αποφασίζω να μείνω στην Αθήνα. Μετά το lockdown, όταν αρχίζουν να στρώνουν τα πράγματα, έρχονται προτάσεις για να δουλέψω με ανθρώπους που εκτιμάω πάρα πολύ, κυρίως νέους ανθρώπους, πάλι απ’ τον χώρο του χορού, μέχρι που αρχίζω να δουλεύω με τον Γιώργο Κουτλή – στο Ο σκύλος, η νύχτα και το μαχαίρι, όπου άκουσε ο Άρης τη δουλειά μου και ζήτησε να συνεργαστούμε. Είχε προηγηθεί και η συνεργασία μου με τον Μάριο Μπανούσι στην Taverna Miresia.
Με τον Άρη Μπινιάρη βγήκα για καφέ τον περασμένο Απρίλιο και μου είπε για το Σαλό, μετά μου έστειλε το κείμενο και έπαθα μεγάλο κόλλημα και σοκ, τότε δεν είχα δει την ταινία. Καθυστέρησα να τη δω, πήγα με έναν πιο ενστικτώδη τρόπο να δουλέψω με τον Άρη. Την είδα πρώτη φορά δύο μήνες πριν ξεκινήσουμε πρόβες και διάβασα και για τη ζωή του Παζολίνι και ό,τι έχει ενδιαφέρον γύρω από αυτόν.
Στην ταινία του Παζολίνι υπάρχει πολύ η αντίστιξη με την πιανίστρια που παίζει και κάπως όλες οι μελωδίες έχουν μια γλυκιά γεύση, είναι σημαντικό στοιχείο, αλλά με τον Άρη δεν θέλαμε τόσο πολύ την αντίστιξη όσο το σοκ και αυτό το ισοπεδωτικό πράγμα, έτσι πήγαμε σε ηχοχρώματα που είναι κι αυτά κυρίαρχα, αλλά είναι προς μια άλλη κατεύθυνση. Βέβαια, υπάρχει ένα μουσικό κομμάτι που ονομάζουμε με τον Άρη «νανούρισμα», στο οποίο είμαστε σε μια ενδιάμεση κατάσταση. Τα πρώτα distorted beats έρχονται σε επόμενες σκηνές, με ενδιαφέρει να αφήσω τη φθορά και το failure να ακουστεί και στον ήχο, να μην είναι όλα λειασμένα και τέλεια, γιατί αυτό θέλω να πιστεύω ότι βοηθάει το έργο.
Δουλεύω πάρα πολύ με το Ableton, στον υπολογιστή μου, και με διάφορα άλλα συνθεσάιζερ. Δουλεύω επίσης με εξομοιώσεις εγχόρδων και τα γκλισάντο τους για να ακούς και την ενδιάμεση μεταφορά από τη μια νότα στην άλλη. Οπότε υπάρχουν τα προαναφερθέντα στοιχεία, εκκλησιαστικό όργανο, επεξεργασμένη φωνή δικιά μου. Με τον Αλέξανδρο Βαρδαξόγλου που κάνει την κίνηση είδαμε τη Ζώνη Ενδιαφέροντος του Γκλέιζερ, όπου έχει κάνει τη μουσική η απίστευτη Μίκα Λέβι, και συζητήσαμε τον ήχο, που δεν καταλαβαίνεις ακριβώς τι όργανο είναι, και αυτό με ενδιαφέρει πάρα πολύ, να αναρωτιέσαι αν αυτό που ακούς είναι συνθεσάιζερ ή φωνή. Αυτό το πράγμα το έχει αρκετά το Σαλό, η μουσική του έχει αυτήν τη μείξη των πραγμάτων.
Υπάρχει και ένα sample από μουσική για mechanically played όργανα που έχουν στα παλιά carousels, τα οποία έχουν λογισμικό που πετάει αέρα σε σωλήνες. Σάμπλαρα αυτό, πρόσθεσα πάλι ήχους εγχόρδων και έτσι βγήκε ένα ακόμα κομμάτι που ακούγεται στην παράσταση. Η Αγορίτσα Οικονόμου μου είπε ότι της θυμίζει πως όλη αυτή η καταδυνάστευση και η κατακρεούργηση κάπως συμβαίνει και έξω από το Σαλό, στη ζωή, ότι κάτι επαναλαμβάνεται συνεχώς.
Η πιο σοκαριστική σκηνή για μένα στο έργο είναι όταν λένε στην Ειρήνη Τσέλλου “γέλα, μικρή μου, γέλα” και το γέλιο της κάνει το σώμα μου να αντιδράει, νιώθω ρίγη στην πλάτη και στο κούτελο. Νομίζω ότι υπάρχει όλη η ταινία, το βιβλίο και το έργο του Άρη μέσα σε αυτό το γέλιο».
— Τι άλλο ετοιμάζεις, εκτός από το Σαλό;
Ένα μουσικό πρότζεκτ με τον Γιάννη Αναστασάκη, που έχει την εταιρεία Jam pedals. Ξεκίνησε να φτιάχνει πετάλια στο δωμάτιό του και τώρα τα πουλάει στην Αμερική και σε ολόκληρο τον κόσμο. Τον Μάρτιο θα κάνουμε ένα live. Έπονται επίσης συνεργασίες με άτομα που εκτιμώ πολύ από τον χώρο του θεάτρου και του χορού!
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.
