«Μια εγκατάλειψη σε εκκρεμότητα.
Κανείς δεν είναι θεατός πάνω στη Γη.
Μόνο ο απόηχος του αίματος
μαρτυρά ίχνος ζωής σ' ένα τόσο αχανές μέρος.»
«Κάποιος βυθίζεται στη σιωπή και μ' εγκαταλείπει.
Πλέον η μοναξιά δεν είναι μόνη.
Εσύ μιλάς όπως η νύχτα.
Προαναγγέλλεσαι όπως η δίψα.»
Τις προάλλες διάβασα αυτά τα ποιήματα. Για τους Αργεντίνους ποιητές ξέρω ελάχιστα. Έτσι άρχισα να ψάχνω.
Η Αλεχάντρα Πισαρνίκ είναι ποιήτρια από την Αργεντινή. Μυθικό πρόσωπο της ισπανόφωνης ποίησης. Αυτόχειρας 36 της. Η ζωή της είναι δύσκολη, περιπετειώδης και συναρπαστική. Ζει στο Παρίσι, ασπάζεται τους σουρεαλιστές, ακροβατεί πάντοτε ανάμεσα σε μια όρατη γραμμή ζωής και θανάτου.
«Ο θάνατος πάντοτε προ των πυλών. Αφουγκράζομαι το λέγειν του. Μονάχα ακούω.»
Το 1962, δημοσιεύει το ποιητικό βιβλίο Árbol de Diana (Δέντρο της Αρτέμιδος) το οποίο προλογίζει ο Οκτάβιο Πας, τον καιρό που η Αλεχάντρα γνωρίζει τον Χούλιο Κορτάσαρ και την Ορόρα με τους οποίους θα παραμείνει φίλη ως τον θάνατό της.
Πρόκειται για το καλύτερο βιβλίο της. Καταθέτει τις καλύτερες ποιητικές της εικόνες. Ο Οκτάβιο Πας στην παρουσίαση είναι σύντομος, όπως αρμόζει σε μια ποιητική συλλογή 38 μικρών και άτιτλων ποιημάτων.
Το έργο της Πισαρνίκ κινείται γύρω από δυο θέματα που αποτελούν πυλώνες των κειμένων της. Η πιθανότητα της παραφροσύνης και η ιδέα της αυτοκτονίας. Και τα δυο παίρνουνε σάρκα και οστά στο τέλος της ζωής της. Οι σύντομες περίοδοι κατά τις οποίες υπήρξε τρόφιμος ψυχιατρείου και κάποια σημεία της γραφής της, αποτελούν την απόδειξη.
.«... Το μεγαλύτερο μυστήριο της ζωής μου είναι αυτό: γιατί δεν αυτοκτονώ; Μάταια προφασίζομαι την τεμπελιά, τον φόβο μου, τον αντιπερισπασμό. Ίσως γι αυτό νιώθω κάθε νύχτα, ότι έχω ξεχάσει κάτι να κάνω» (8 Μαρτίου του 1962)
«...Τάσεις να συντρίψω το σώμα μου πάνω στον τοίχο, να γίνει χίλια κομμάτια...» (16 Μαρτίου του 1962) «...Για παράδειγμα, εσύ θα αυτοκτονήσεις, της είπα. Αλλά ίσως πρόκειται για μένα, μόνο για μένα» (28 Μαρτίου του 1962)
Αυτό που πραγματικά κάνει η Πισαρνίκ είναι ότι δημιουργεί μια ποιητική εικόνα για την τρομερή πραγματικότητα του θανάτου, κάτι που της επιτρέπει να ξεφύγει από τη ζωή και δικαιώνει την πράξη
της εύρεσης ενός μέρους με την μεγαλύτερη δυνατή ελευθερία και αθανασία.
Η Αλεχάντρα Πισαρνίκ ήταν κόρη μεταναστών από την Ανατολική Ευρώπη με εβραϊκή καταγωγή.
Γεννήθηκε λίγο μετά την άφιξή τους στο Μπουένος Άιρες, στις 29 Απριλίου του 1936.
Το πραγματικό της όνομα ήταν Φλόρα.
Υπέγραψε το πρώτο της βιβλίο ως Φλόρα Αλεχάντρα Πισαρνίκ.
Αξίζει να σημειωθεί ότι πολλοί συγγενείς της ήταν θύματα του ολοκαυτώματος, ενώ οι υπόλοιποι φυγαδεύτηκαν από την Ευρώπη.
Ήταν κάτι που θα έπαιζε ρόλο στην διαμόρφωση του χαρακτήρα της ποιήτριας, ενώ μεγάλωνε.
Σπούδασε Φιλοσοφία στο Πανεπιστήμιο του Μπουένος Άιρες και ζωγραφική πλάι στον Χουάν Πλάνας.
Έζησε στο Παρίσι μεταξύ 1960-1964 όπου εργάστηκε για το περιοδικό «Τετράδια». Μετέφρασε Αρτώ, Μισώ και Μπονφουά και δημοσίευσε ποιήματα και δοκίμια.
Κατά την επιστροφή της στο Μπουένος Άιρες δημοσιεύει τέσσερις ποιητικές συλλογές.
Το 1969 λαμβάνει την υποτροφία Γιούγκενχάιμ και το 1971 την υποτροφία Φουλμπράιτ.
Στις 25 Σεπτεμβρίου του 1972, ενώ περνούσε ένα Σαββατοκύριακο μακριά από την ψυχιατρική κλινική της οποίας ήταν τρόφιμος, η Αλεχάντρα έβαλε τέλος στη ζωή της με υπερβολική δόση Σεκονάλ.
Ο ΑΠΩΝ (Ι)
Το αίμα θέλει να καταλαγιάσει.
Του στέρησαν τον λόγο ν' αγαπά.
Γυμνή απουσία.
Παραληρώ, χάνω τα φτερά μου.
Τι θα 'λεγε ο κόσμος αν ο Θεός τον είχε εγκαταλείψει έτσι;
ΑΤΙΤΛΟ
να προσέχεις με τις λέξεις
(είπε)
έχουν λεπίδες
θα σου κόψουν τη γλώσσα
να προσέχεις θα σε βυθίσουν στην αιχμαλωσία
να προσέχεις μην ξυπνήσεις τις λέξεις
ξάπλωσες σε μαύρες αμμουδιές και η θάλασσα ας σε καταπιεί
και τα κοράκια ας βάλουνε τέλος στη ζωή τους
μέσα στα κλειστά σου μάτια
να προσέχεις
μην κολάσεις τους αγγέλους της φωνής σου
μην προσελκύσεις φράσεις
ποιήματα
στίχους
δεν έχεις τίποτα να πεις
τίποτα να υπερασπιστείς
ονειρέψου ονειρέψου ότι δεν βρίσκεσαι εδώ
ότι έχεις ήδη φύγει
ότι όλα έχουν τελειώσει
Δεν αναγνωρίζω.
Σκότος. Σιωπή.
Μόλις εκδόθηκε από τις εκδόσεις Θράκα, οι οποίες βρίσκονται στη Λάρισα, ένα βιβλίο με τα ποιήματά της. Το πρώτο της σειράς των Αργεντίνων ποιητών.
Στην ίδια σειρά πρόκειται να εκδοθούν και τα ποιήματα ενόα άλλου σπουδαίου Αργεντίνου ποιητή, του Χοακίν Χιανούτσι.
Ο Χοακίν Χιανούτσι γεννήθηκε το 1924, στο Μπουένος Άιρες από πατέρα Ιταλό μετανάστη και μητέρα ελληνικής καταγωγής.
Τα βιβλία του, για πολλά χρόνια παράμεναν στην αφάνεια ακόμα και αν είχαν αποσπάσει τις πιο σημαντικές διακρίσεις στη χώρα του.
Οι συνδέσεις του με τους Ισπανούς Θερνούδα, Γκαρθία Λόρκα και Ραφαέλ Αλμπέρτι αλλά και η απήχηση σπουδαίων ποιητών της εποχής του όπως ο Ρίλκε και ο Βερλαίν, τον έφεραν κοντά στην ευρωπαϊκή ποίηση εκείνου του καιρού.
Μελετώντας το έργο του Χιανούτσι, ο αναγνώστης διακρίνει μια σύγκρουση ανάμεσα σε δυο εξ' ορισμού αντίθετα λογοτεχνικά ρεύματα.
Τον νεορομαντισμό και τον ρεαλισμό, που ωστόσο αργότερα κατέληξαν σε μια κοινή συνιστώσα.
ΧΕΙΜΩΝΙΑΤΙΚΗ ΣΤΙΓΜΗ
Κάθε κίνηση είναι κυκλική
στην γωνία του τοίχου, εκεί
όπου τα φύλλα συρρέουν και περιστρέφονται
γύρω από τον εαυτό τους
μέσα στο ουρλιαχτό τ' ανέμου.
Χιονισμένα τοπία
Οφείλουμε να τους πιστώσουμε
την ομορφιά και την ανάσταση
που σμίγουνε με τον χειμώνα;
Τόση είναι η δική μας γνώση• μια λεπτομέρεια
που θροΐζει στα φύλλα τα ξερά, μια θλίψη
σ' ένα απόγευμα των ημερών μας.
ΕΙΔΗΣΕΙΣ
Όταν το ανθρώπινο δράμα γίνεται αφόρητο
οι εφημερίδες
βρίθουν από πραξικοπήματα, εγκλήματα, γάμους,
εξεγέρσεις, γενικές απεργίες και τρομερούς θανάτους.
Παρόλο αυτά ποιός καθιέρωσε αυτά τα γεγονότα;
Τούτο το πρωί ο αέρας βρόντηξε τα παράθυρα.
Ένας άντρας κι ένας σκύλος διέσχισαν το δρόμο.
Η Μαρία έγειρε το κεφάλι της στις τρεις το απόγευμα.
Κανείς δεν διηγήθηκε αυτές τις αλήθειες.
Δεν υπάρχουν μικρά συμβάντα.
Στο συνεργείο της γειτονίας μου, όταν ξημέρωσε,
ένας εργάτης έβαλε μπρος μια μηχανή.
Κανείς δεν μίλησε γι αυτήν την σκοτεινή πράξη.
Αλλά από εκείνη τη στιγμή κι έπειτα
άπειρα πράγματα συνέβησαν εξαιτίας του.
Έτσι όπως κάνει η παραμικρή κίνηση των χεριών μας
προς οποιαδήποτε κατεύθυνση.
Τρίτο βιβλίο της σειράς το βιβλίο για την ποίηση του Ούγκο Μουχίμα.
Ο Ούγκο Μουχίκα γεννήθηκε το 1942 στο Μπουένος Άιρες.
Γιος οικογένειας εργατών. Όταν ο πατέρας του έχασε την όρασή του μετά από ένα σοβαρό ατύχημα, αναγκάστηκε να γίνει κι εκείνος εργάτης στην ηλικία των δεκατριών ετών.
Στη συνέχεια έφυγε για της Η.Π.Α. με τουριστική βίζα και τριαντα-επτά δολλάρια δίχως να γνωρίζει καν αγγλικά.
Εκεί σπούδασε φιλολογία, ζωγραφική και στα τέλη της δεκαετίας του '60 γνώρισε τον Άλεν Γκίνσμπεργκ.
Έζησε ένα διάστημα της ζωής του ως μοναχός.
Κατά το διάστημα αυτό τήρησε όρκο σιωπής για επτά χρόνια. Τότε ήταν που άρχισε να γράφει ποίηση.
Αργότερα ταξίδεψε στην Ελλάδα και επισκέφτηκε το Άγιο Όρος σε μια προσπάθεια να ακολουθήσει το δρόμο της χριστιανικής παράδοσης.
Όταν επέστρεψε στην Αργεντινή, χειροτονήθηκε ιερέας και σπούδασε Θεολογία και Ανθρωπολογία.
Τα βιβλία του κυκλοφόρησαν σε Ισπανία, Αργεντινή, Μεξικό, Χιλη και μεταφράστηκαν στα αγγλικά, βουλγάρικα, σλοβενικά, ιταλικά και γαλλικά.
ΒΡΟΧΕΣ
30
γυμνή λιτανεία
οι ώρες
και η βροχή σου από λάσπη
ανεπανάληπτη
οι πρώτες σταγόνες
και η ύστατη
αναμονή
γλυκό φτερούγισμα τα αδειανά μου χέρια
33
μαύρη πληγή
η αστραπή κόβει στα δυο
τη νύχτα
μπαστούνι τυφλού
η προσμονή *
34
στη λίμνη
μνημονεύονται τα άστρα
η γη
ανυψώνεται
λιβάνι της γης
η λέξη αφουγκράζεται
τη νύχτα και όλα ορίζονται
σ' ένα όψιμο πουλί
Για την Αργεντίνικη ποίηση ρωτήσαμε τον Στάθη Ιντζέ, υπεύθυνο των εκδόσεων "Θράκα" και μεταφραστή των Αργεντίνων ποιητών.
Πως και ασχοληθήκατε με την αργεντίνικη ποίηση;
- Ήταν καθαρά θέμα αισθητικής. Στην αργεντίνικη ποίηση ανακάλυψα με μεγαλύτερη ευκολία κάποια στοιχεία που δεν βρήκα, για παράδειγμα, στην ισπανική.
Πόσα χρόνια ασχολείστε και μέ πόσους ποιητές;
- Ξεκίνησα να μελετάω το έργο αργεντινών ποιητών, μετά από μια επίσκεψη σε βιβλιοπωλείο της Μαδρίτης, όταν έπεσε στα χέρια μου μια σύγχρονη ανθολογία αργεντίνικης ποιήσης.
Έχουν περάσει δυομισυ χρόνια από τότε. Βέβαια για να αποκτήσει κάποιος μια σφαιρική άποψη για την ποίηση ενός έθνους, απαιτείται πολύς περισσότερος χρόνος και ένας «διάλογος» με τους λογοτέχνες που δραστηριοποιούνται αυτή την εποχή –τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν καταστήσει τον διάλογο αυτό πλέον εφικτό.
Σε διαφορετική περίπτωση υπάρχει ο κίνδυνος, για τον μελετητή, να βγάλει λανθασμένα συμπεράσματα και να αξιολογήσει ελλάσονες ποιητές ως σημαντικούς ή και το αντίστροφο, παρουσιάζοντας έτσι στον αναγνώστη μεταφράσεις μη αντιπροσωπευτικές.
Τι σας συνδέει με αυτή τη χώρα;
- Οπωσδήποτε η γλώσσα. Κάποιος που γνωρίζει ισπανικά έχει να επιλέξει ανάμεσα σε μια τεράστια ποικιλία αναγνωσμάτων. Για μένα, μετά την Ισπανία, η επόμενη ισπανόφωνη χώρα που μου ερχόταν στο μυαλό ήταν η Αργεντινή, ίσως γιατί το ελληνικό στοιχείο είναι εντονότερο σε αυτή τη χώρα από τις υπόλοιπες.
Ήταν πολλοί οι Έλληνες που μετανάστευσαν εκεί από τις τελευταίες δεκαετίες του 19ου αιώνα και μετά. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτού του φαινομένου είναι ο ποιητής Χοακίν Χιανούτσι – ο οποίος ακολουθεί στο δεύτερο βιβλίο της σειράς – η μητέρα του οποίου ονομαζόταν Libertad Demitropoulos (δηλαδή Ελευθερία Δημητροπούλου). Άλλη μια περίπτωση, είναι η ποιήτρια Βασιλεία Παπασταματίου (Basilia Papastamatíu), γεννημένη στο Μπουένος Άιρες από Έλληνες γονείς που μετανάστευσαν στην Αργεντινή την δεκαετία του '30.
Τα επόμενα εκδοτικά σας σχέδια ποιά είναι;
-Όσον αφορά στη σειρά «ΑΡΓΕΝΤΙΝΟΙ ΠΟΙΗΤΕΣ», που εγκαινιάσαμε πρόσφατα με το πρώτο βιβλίο που κυκλοφορεί από τη ΘΡΑΚΑ, η φιλοδοξία μου είναι να την εμπλουτίζω ανά διαστήματα με ποιητές που εμπίμπτουν στα κριτήριά μου ως αναγνώστη και ταυτόχρονα θεωρούνται σημαντικοί από το αναγνωστικό κοινό της Αργεντινής.
Βέβαια, ένα εκδοτικό εγχείρημα σαν αυτό επιφέρει ένα κόστος το οποίο επωμίζεται ο μεταφραστής. Έτσι, η παραγωγή του συγκεκριμένου μεταφραστικού έργου δεν είναι μόνο συνάρτηση της μελέτης.
Η αργεντίνικη ποίηση αρέσει στους Έλληνες;
- Το πείραμα με τα ποιήματα της Πισαρνίκ αλλά και κάποιες δημοσιεύσεις που προηγήθηκαν σε διάφορα περιοδικά, δείχνουν ότι ναι, υπάρχει ενδιαφέρον και αρέσει στους Έλληνες αναγνώστες. Πρόκειται για αναγνώσματα πολύ κοντά στα δικάς μας άλλωστε.
Υπάρχουν κοινά στοιχεία ανάμεσα στους δυο λαούς;
Καταρχήν στην απουσία του έντονου ρομαντικού στοιχείου, το οποίο για παράδειγμα συναντά κάποιος στην ισπανική ποίηση (γεννιά του '27).
Αντίθετα, από την δικιά μας γενιά του '30 κι έπειτα, όπως στις αντίστοιχες γενιές της Αργεντινής (λογοτεχνική ομάδα του '22 στο Μπουένος Άϊρες, γεννιά του '37 κι έπειτα), συναντάμε:
- επιρροές από το συμβολισμό,
- τον περιορισμό του λυρικού στοιχείου στην αρχική του μορφή, δηλαδή την μεταφορά
- τον ρεαλισμό
- την εξέλιξη του υπερρεαλισμού και την εμφύσησή του στα τρέχοντα λογοτεχνικά ρεύματα
- μια κοινή αστικο-κοινωνική θεματολογία, η οποία εξηγείται από τις παρόμοιες δυσκολίες που αντιμετώπισαν οι δυο λαοί κατά τον εικοστό αιώνα.
Περισσότερα για τους αργεντίνους ποιητές μπορείτε να δείτε εδώ: http://www.facebook.com/poesia.argentina.al.griego
σχόλια