Ο Στραβίνσκυ ήταν γιος ενός φημισμένου μπάσου τραγουδιστή της όπερας της Αγίας Πετρούπολης και μελέτησε από πολύ μικρός πιάνο και σύνθεση. Τελειώνοντας το σχολείο γράφτηκε, κατόπιν παρότρυνσης των γονιών του, στη Νομική Σχολή της Αγίας Πετρούπολης από την οποία προφανώς δεν αποφοίτησε ποτέ. Το 1903 (21 ετών) ξεκινά ιδιαίτερα μαθήματα σύνθεσης με τον συνθέτη Nikolai Rimsky-Korsakov κι έτσι τα πρώτα του έργα εμφανίζουν επιρροές από το συνθετικό στυλ του δασκάλου του καθώς επίσης κι από τους Skryabin, Tchaikovsky, Debussy και Dukas. Το 1905 αρραβωνιάζεται την πρώτη του ξαδέρφη Yekaterina Gavrilovna Nosenko ("Katya") και παρόλη την αντίθεση της Ορθόδοξης Εκκλησίας για το γάμο μεταξύ συγγενών πρώτου βαθμού, το ζευγάρι παντρεύεται ένα χρόνο αργότερα, και θα αποκτήσει τέσσερα παιδιά.
Αυτή η εκλεκτική περίοδος προετοιμασίας, κατά την οποία ο Stravinsky συλλέγει τρόπον τινά τις βασικές ψηφίδες της μουσικής του συνείδησης, ολοκληρώνεται το 1910 οπότε και εγκαταλείπει οριστικά τη Ρωσία. Όμως παρόλο που απομακρύνεται πλέον από την πατρίδα του, τα επόμενα χρόνια θα εμπνέεται για τα έργα του από τα λαϊκά παραμύθια της.
Το 1910 εγκαθίσταται στην Ελβετία και θα παραμείνει εκεί για 10 χρόνια. Την ίδια χρονιά δέχεται και τις πρώτες παραγγελίες από τον ιμπρεσάριο Sergei Diaghilev για τρία μπαλέτα: πρώτα το «Πουλί της Φωτιάς», έπειτα τον «Πετρούσκα» κι ύστερα την «Ιεροτελεστία της Άνοιξης» για την οποία το σίγουρο είναι ότι το ακροατήριο της πρεμιέρας δέχτηκε έναν τεράστιο αιφνιδιασμό εξαιτίας της σκληρότητας της μουσικής και της αντιστοίχως εκκεντρικής χορογραφίας του Vaslav Nijinsky. Η αχαλίνωτη ρυθμική δύναμη στην Ιεροτελεστία της Άνοιξης, ήταν μια από τις μεγάλες μουσικές επαναστάσεις της περιόδου πριν τον Ιο Παγκόσμιο Πόλεμο. Ήταν ωστόσο μόνο μια από τις πλείστες εντυπωσιακές καινοτομίες που ο Stravinsky έμελε να επιφέρει στα μουσικά πράγματα.
Η Ιεροτελεστία της Άνοιξης
Ακολουθούν «Το Αηδόνι», «Οι Γάμοι», «Η Ιστορία του Στρατιώτη», «Ο Πουλτσινέλα»…
Το 1920 μετακομίζει στο Παρίσι όπου και θα μείνει για τα επόμενα 10 χρόνια. Τα έργα που θα γραφτούν μέσα στις επόμενες 3 δεκαετίες (1920-1950) αποτελούν τη «Νεοκλασική Περίοδο» της συνθετικής του διαδρομής. Ωστόσο νεοκλασικά στοιχεία εντοπίζονται ήδη στα προηγούμενα έργα του, όπως αντίστοιχα ρωσικά φολκλορικά στοιχεία θα εξακολουθήσουν να εμφανίζονται και αργότερα.
Ο όρος «Νεοκλασικισμός» εκπροσωπούσε ένα ευρύ κίνημα από το 1910 έως το 1950, οι συνθέτες του οποίου αναβίωναν, μιμούνταν και αναπροσάρμοζαν το στυλ, τα είδη και τις φόρμες της προ-ρομαντικής μουσικής, και ιδιαίτερα εκείνης του 18ου αιώνα, που έμεινε γνωστή ως Κλασική.
Παρόλ’ αυτά ο νεοκλασικισμός για τον Stravinsky σήμαινε τον δανεισμό του στυλ, των μορφών και των ιδεών ολόκληρης της Δυτικής Μουσικής των τελευταίων τριών αιώνων [π.χ. «Oedipus Rex», 1926-7, με αναφορές στις μορφές του Handel αλλά και του Verdi (!), «The Dumbarton Oaks», 1937-8, που παραπέμπει στα Βρανδεμβούργια κοντσέρτα του J.S.Bach κ.ο.κ.]
Η ρωσική επανάσταση του 1917 κατέστησε αδύνατη μια ενδεχόμενη επιστροφή του Stravinsky στην πατρίδα του και επίσης του απέκλεισε τη δυνατότητα να αντλήσει χρήματα από εκεί προκειμένου να υποστηρίξει οικονομικά την οικογένεια του. Έτσι κατά τη διαμονή του στη Γαλλία αναγκάζεται να κερδίζει τα προς το ζην όχι μόνο συνθέτοντας, αλλά εμφανιζόμενος ο ίδιος ως εκτελεστής ή αρχιμουσικός σε διάφορες συναυλίες και ηχογραφήσεις.
Εκτός από τις οικονομικές δυσκολίες η παρισινή περίοδος της ζωής του ήταν πολυτάραχη κι από πολλές άλλες πλευρές. Η κατάσταση της υγείας της συζύγου του [η οποία είχε προσβληθεί από φυματίωση ήδη από την εποχή που έμεναν στην Ελβετία] συνεχίζει να επιβαρύνεται.
Το 1921 ο Stravinsky γνωρίζει και συνδέεται ερωτικά με την χορεύτρια Vera de Bosset, η οποία είναι επίσης παντρεμένη. Εις το εξής ο Stravinsky θα ζει διπλή ζωή μέχρι το θάνατο της Katya το 1939. Ένα χρόνο πριν (το 1938), πεθαίνει επίσης από φυματίωση η μεγαλύτερη κόρη του, ενώ μετά τον θάνατο της Katya θα νοσηλευθεί και ο ίδιος για 5 μήνες σε νοσοκομείο, προσβεβλημένος από την ίδια ασθένεια. Κατά τη διάρκεια της νοσηλείας του χάνει και τη μητέρα του.
Μετά το ξέσπασμα του ΙΙου Παγκοσμίου Πολέμου τον Σεπτέμβρη του 1939, ο Stravinsky αλλάζει τόπο διαμονής για ακόμη μια φορά, κατευθυνόμενος προς τις Η.Π.Α. όπου θα παραμείνει μέχρι το τέλος της ζωής του.
Τον Ιανουάριο του 1940 τον ακολουθεί η Vera [η οποία έχει ήδη πάρει διαζύγιο από τον σύζυγό της] και τον επόμενο Μάρτιο το ζευγάρι παντρεύεται και εγκαθίσταται στο Hollywood. Η γειτνίαση με τη Μέκκα του κινηματογράφου έφερε και προτάσεις για τη σύνθεση κινηματογραφικής μουσικής οι οποίες όμως τελικά ναυάγησαν.
Ο Stravinsky συνεχίζει να συνθέτει γράφοντας αρκετά έργα με έντονες αναφορές στα διάφορα αμερικάνικα στυλ, όπως το Ebony Concerto το οποίο αφιέρωσε στον jazz κλαρινετίστα Woody Herman και την μπάντα του.
[Ebony Concerto]
Το τελευταίο μεγάλο νεοκλασικό έργο του Stravinsky ήταν η όπερα «The Rake’s Progress».
Η στροφή του Stravinsky προς τον σειραϊσμό εξέπληξε όλους όσοι τον θεωρούσαν «ορκισμένο αντίπαλο» του Schönberg. Το 1948 γνωρίζει και ορίζει ως βοηθό του τον αρχιμουσικό και συγγραφέα Robert Craft ο οποίος ήταν θιασώτης του δωδεκάφθογγου συστήματος και μυεί τον Stravinsky στη μουσική του Schönberg και του Webern. Ο Stravinsky απορρόφησε σε ελάχιστο χρονικό διάστημα τον τρόπο λειτουργίας του δωδεκάφθογγου συστήματος, το διήθησε μέσα από τα ιδιαίτερα μουσικά του φίλτρα και σύντομα παρουσίασε το νέο του ιδίωμα.
Το μεγαλύτερο μέρος του όψιμου έργου του αποτελείται από σειραϊκά έργα: «Cantata», «Canticum Sacrum», «Agon», «Threni», «The Flood»…
Η ικανότητά του σε μια προχωρημένη ήδη ηλικία [ήταν ήδη 68 ετών!] να παραμένει ανοικτός σε νέες ιδέες και να μεταλλάσει τον ίδιο του τον εαυτό μέσα από αυτές, έμεινε παροιμιώδης. Όπως και στην περίπτωση του νεοκλασικισμού κατάφερνε πάντα να οικειοποιηθεί μοναδικά το κάθε μουσικό μέσο που του προσφερόταν. Ο ίδιος έχοντας απόλυτη επίγνωση αυτού του χαρίσματός του, έλεγε αστειευόμενος στον βοηθό του: «Μάλλον φέρω μια σπάνια μορφή κλεπτομανίας!»
Ίσως κανένας άλλος συνθέτης δεν είχε ποτέ τόση αυτοπεποίθηση να «κλέψει» ξένα στοιχεία χωρίς να φοβηθεί ούτε μια στιγμή μήπως η μουσική του προσωπικότητα αλλοιωθεί ή βυθιστεί τελικά μέσα από αυτή τη διαδικασία.
Το 1969 ο Stravinsky μετακομίζει με τη σύζυγό του στη Νέα Υόρκη όπου πεθαίνει 2 χρόνια αργότερα. Η νεκρώσιμος ακολουθία έγινε στη Νέα Υόρκη αλλά κατόπιν επιθυμίας της Vera, η ταφή γίνεται στο ελληνορθόδοξο κοιμητήριο που βρίσκεται στο νησάκι San Michele της Βενετίας, λίγα μέτρα πιο πέρα από το μνήμα του φίλου του και συνεργάτη Sergei Diaghilev.
Ανήμερα των γενεθλίων του Igor Stravinsky στις 17 Ιουνίου του 1911 γίνεται στην Αγία Πετρούπολη η πρεμιέρα της ορχηστρικής φαντασίας Feu d'Artifice [Πυροτεχνήματα]. Πρόκειται για ένα από τα πρώτα έργα του Stravinsky το οποίο προοριζόταν ως γαμήλιο δώρο επ’ ευκαιρία των γάμων της κόρης του δασκάλου του στη σύνθεση Nikolai Rimsky-Korsakov. Τα «Πυροτεχνήματα» ανήκουν σ’ εκείνα τα έργα που βοήθησαν τη φήμη του νεαρού τότε Igor να εξαπλωθεί τάχιστα. Λέγεται ότι ο ιμπρεσάριος Sergei Diaghilev παρήγγειλε στον Stravinsky τη σύνθεση του μπαλέτου «The Firebird» εντυπωσιασμένος από την εξαίρετη ενορχήστρωση των «Πυροτεχνημάτων».
Fireworks (New York Philharmonic Orchestra conducted by Igor Stravinsky in 1947)
Kαι επίσης στις 17 Ιουνίου του 1970 γίνεται στο Λος Άντζελες η πρώτη concert performance του μπαλέτου Agon. Η κανονική παράσταση ανέβηκε τον Δεκέμβριο του ίδιου έτους στη Νέα Υόρκη σε χορογραφία George Balanchine. Ο Agon ανήκει στα έργα που συνέθεσε ο Stravinsky αφότου υιοθέτησε (και) το δωδεκάφθογγο σύστημα. Το μπαλέτο δεν αφηγείται κάποια ιστορία αλλά απλώς αποτελείται από μια σειρά χορευτικών κομματιών στα οποία οι χορευτές ανταποκρίνονται αναλόγως. Αρκετά από αυτά τα κομμάτια βασίζονται σε γαλλικούς αυλικούς χορούς του 17ου αιώνα: sarabande, galliard και bransle.
Agon (Los Angeles Festival Symphony Orchestra conducted by Igor Stravinsky)
Και ένα απόσπασμα από το ανέβασμα του "Ιεροτελεστία της Άνοιξης" από την Πίνα Μπάους:
σχόλια