Ο Yanis δηλώνει ότι πολύ θα επιθυμούσε να υποστεί ένα γερό ηλεκτροσόκ η Ε.Ε. Συμπληρώνει, όμως, αποσύροντας για λίγο το μόνιμο μειδίαμα που τον χαρακτηρίζει, ότι το Brexit θα οδηγήσει στην αποσύνθεση της Ευρωπαϊκής Ένωσης και θα σημάνει την επιστροφή στην ξενοφοβία, τον ρατσισμό και τον ακραίο εθνικισμό της δεκαετίας του '30 (έλεος με τη λιτανεία της Βαϊμάρης και την επίκληση μεσοπολεμικών ενστίκτων). Δηλώνει, επίσης, ότι μπορεί να οδηγήσει στην άνοδο του (Βύρωνος Πολύδωρα της Αγγλίας) Μπόρις Τζόνσον στην πρωθυπουργία. Γι' αυτό, λοιπόν, «stay and fight»: μείνετε και αγωνιστείτε εκ των έσω (για την επίσπευση της αποσύνθεσης της Ε.Ε., μάλλον). Αντανακλαστικά μού προκαλεί αντίρροπες τάσεις και έντονη σύγχυση κάθε δημόσια δήλωση του Yanis (a brand, a fragrance, not a name), αλλά δεν ξέρω αν φταίει αυτός που ειλικρινά δεν μπορώ να δω το τέλος του κόσμου (ή της Ευρώπης, ό,τι κι αν εννοούμε πλέον με τον όρο) ή κάποιο τρελό ντόμινο Αποκάλυψης, αν αποχωρήσει τελικά η Βρετανία από το μαγαζί. «Να κι αν μείνει, να κι αν φύγει στο φινάλε», θα έλεγα ενώπιον φιλικής παρέας, «τσουρέκια μας τα 'χουν κάνει κι αυτοί οι "Ατλαντιστές" τόσα χρόνια». Σαν κι εμάς είναι, άμα το σκεφτείς, κατά μία διεστραμμένη αναλογία: αυτοί λένε «η ήπειρος» (the continent), εμείς λέμε «η Ευρώπη». Στο βάθος του μυαλού μας, εκτός είμαστε και οι δύο. Έχουν ακουστεί, πάντως, και μπόλικες σοβαρές φωνές (από τμήμα της Αριστεράς) στη Βρετανία υπέρ της αποχώρησης, αλλά πνίγονται μέσα στον ακροδεξιό/εθνικιστικό οχετό.
Μεγάλο πρόβλημα. Από τη μια γίνεται όλο και πιο δύσκολο να υπερασπιστείς το ολοένα και πιο προβληματικό –και με συμπτώματα εμμονικής διαταραχής– «σύστημα των Βρυξελλών» και από την άλλη κινδυνεύεις «να τρίψετε ώμους», που λένε κι οι Βρετανοί, με άτομα που δεν θα ανεχόσουν να στέκονται δίπλα σου ούτε στην κόλαση. Παραμένει, όμως, εντελώς απογοητευτικό το γεγονός ότι η ίδια η Ε.Ε., ως οργανισμός που παραπαίει και καταφεύγει σε απελπισμένες μεθόδους αυτοσυντήρησης, ξεπέφτει επικοινωνιακά στη ρητορική φόβου για την οποία καταγγέλλει τους «ευρωφοβικούς». Δεν είναι δυνατόν να λες (εμμέσως πλην σαφώς) στον κόσμο ότι οι μισοί τουλάχιστον συμπατριώτες τους είναι γίδια που δεν αντιλαμβάνονται το μεγαλείο των ευρωπαϊκών θεσμών, ούτε ότι ολόκληρες χώρες είναι για πέταμα, ούτε ότι όλοι όσοι, τέλος πάντων, δεν έχουν «διαφωτιστεί» επαρκώς είναι μπάχαλα ή/και φασίστες. Τέτοια αντίστοιχα άκουσε και πλήθος απομονωμένων από τις επίσημες θέσεις του πολιτικού συστήματος στην Αμερική κι έσπευσε ανακουφισμένο στην αγκαλιά του Τραμπ. Η βαθιά δυσπιστία όχι μόνο προς ένα τεράστιο τμήμα του πληθυσμού αλλά και προς τα ίδια τα κράτη-μέλη της φαίνεται να ξεχειλίζει «στους διαδρόμους των Βρυξελλών και του Στρασβούργου», κι αυτό καταργεί κάθε προδιάθεση συνεννόησης και κοινής προοπτικής.
Και δεν είναι τόσο το γεγονός ότι ξαφνικά οι πολίτες μεγάλου τμήματος της Ε.Ε. ανέπτυξαν ισχυρή εθνική (και αντιευρωπαϊκή) συνείδηση. Το κακό με την ευρωπαϊκή ιδέα, με την ευρωπαϊκή ταυτότητα, όπως την αντιλήφθηκε η Ε.Ε., είναι ότι δεν κατοχυρώθηκε πολιτισμικά ποτέ στη συνείδηση των πολιτών, επειδή είναι μια εντελώς αφηρημένη και αφαιρετική ιδέα. Το μουσείο-πολιτιστικός φορέας Σπίτι της Ευρώπης δημιουργήθηκε με την ντιρεκτίβα ότι Έτος Μηδέν για την Ευρωπαϊκή Ένωση θα πρέπει να οριστεί το 1946. Οπότε ο Μεσοπόλεμος, η δεκαετία του '30, ο ναζισμός και ο πόλεμος δεν συνέβησαν ποτέ, ήταν ένα κακό όνειρο. Υποθέτω ότι κατά βάθος θα ήθελαν να το προχωρήσουν ακόμα περισσότερο, θέτοντας ως απόλυτο χρονικό ορόσημο το 1989, αλλά επέδειξαν μια αυτοσυγκράτηση. Τι τύχη, όμως, μπορεί να έχει και πόσο μπορεί να ψήσει τους συμπολίτες μας που πήραν τον στραβό τον δρόμο και τις νέες γενιές συνολικά μια πολιτική/πολιτισμική κουλτούρα που σπρώχνει την Ιστορία κάτω από το χαλί και κουνάει οργισμένη το δάχτυλο, αντιμετωπίζοντας τους πολίτες που τη συναποτελούν, υποτίθεται, ως κακούς πελάτες, ανεπίδεκτους μαθητές και γενικώς περιθωριακά στοιχεία;
Το άρθρο δημοσιεύτηκε στην έντυπη LIFO.
