Το κίνητρο
Άραγε γιατί να θέλει να ταξιδέψει κανείς στο Λάμου, ένα μικρό νησί του αρχιπελάγους του Λάμου, στον Ινδικό ωκεανό, που γεωγραφικά τοποθετείται στη θαλάσσια περιοχή που εκτείνεται στα σύνορα Κένυας και Σομαλίας; Ένα ερώτημα με πολλές απαντήσεις, όπως: «αναψυχή», «περιέργεια», η «πρώτη φορά»...
Στο μυαλό μου όμως είχαν καρφωθεί τρεiς διαφορετικές εκδοχές:
1.
Η πρώτη μοιάζει να πηγάζει από παιδικές μνήμες και βιώματα. Ποιο παιδί δεν τρέφει την ακόρεστη φαντασία του με παραμύθια, όπου υπάρχουν τροπικά νησιά με οργιώδη βλάστηση, κοραλλιογενείς ύφαλοι, θάλασσες στο χρώμα του τιρκουάζ, ιθαγενείς, ψαροχώρια με καλύβες καμωμένες από ψαθί, πειρατές, εξερευνητές...; Όλα αυτά αποτελούν τα σημεία αναφοράς της πλοκής του παιδικού βιβλίου του Ρόμπερτ Λούις Στίβενσον, Η νήσος των θησαυρών, που πρωτοδιάβασα παιδί με τη μορφή των εικονογραφημένων κλασικών. Ο Στίβενσον απεχθανόταν λόγω της αρρώστιας του (φυματίωση) τη γενέθλια πόλη του, το βικτωριανό Εδιμβούργο, και αυτό τον επηρέασε βαθιά για τα ταξίδια του στις θάλασσες του Νότου.
Η οικογένεια Στίβενσον, με τη θαλαμηγό Κάσκο, θα ταξιδέψει στις Νότιες Θάλασσες και συγκεκριμένα στη νήσο Σαμόα, όπου και εγκαταστάθηκε. Στην Βαϊλίμα της Σαμόα, ο Ρόμπερτ Λούις Στίβενσον θα πεθάνει το 1884, έχοντας πραγματοποιήσει τα παιδικά του όνειρα. Το Λάμου είχε όλα τα χαρακτηριστικά του τροπικού νησιού με παραλίες και αμμόλοφους από λευκή άμμο, τροπική βλάστηση, απάνεμα κανάλια που συνέδεαν τα νησιά του αρχιπελάγους και στις όχθες τους φύτρωναν μαγκρόβια φυτά, παμπάλαια ξύλινα ιστιοφόρα (dhow ή boutres), ψαροχώρια με καλύβες φτιαγμένες από ψαθί... Οπότε στο Λάμου και οι παιδικές μνήμες ζωντάνευαν και η προοπτική για περιπέτεια ανοιγόταν μπροστά μου.
Το Λάμου είχε όλα τα χαρακτηριστικά του τροπικού νησιού με παραλίες και αμμόλοφους από λευκή άμμο, τροπική βλάστηση, απάνεμα κανάλια που συνέδεαν τα νησιά του αρχιπελάγους και στις όχθες τους φύτρωναν μαγκρόβια φυτά, παμπάλαια ξύλινα ιστιοφόρα (dhow ή boutres), ψαροχώρια με καλύβες φτιαγμένες από ψαθί...
2.
Η δεύτερη, θα μπορούσε να μοιάζει μ' εκείνη που έδωσε ο Μπρους Τσάτουιν επισκεπτόμενος το Τιμπουκτού. «Ένα μυθικό νησί, μια μυστηριακή πόλη σε μια επικίνδυνη και μακρινή χώρα (Κένυα), μια αντιπόδεια οφθαλμαπάτη, ένα σύμβολο ενός απομακρυσμένου σημείου ή ένα χοντρό καλαμπούρι;». Η ίδια η ονομασία του νησιού, της πόλης, του αρχιπελάγους, μου δημιουργούσε εξ αρχής μια κάποια σύγχυση: «Λάμου, Λαμού, Λάμα...». Αραβικά παλάτια, μυρωδιές από μπαχάρια, μεταξωτές κελεμπίες, ουρί του παραδείσου να λικνίζονται κάτω από τους ήχους μιας ανατολίτικης σαγηνευτικής μουσικής και να κάνουν αέρινα νεύματα στους ξένους, παίζοντας κρυφτό μαζί τους στα λαβυρινθώδη στενοσόκακα της πόλης... Αυτό κι αν δεν αποτελούσε μια αντιπόδεια οφθαλμαπάτη!
3.
Η τρίτη, αφορά μια αναπάντεχη συνάντηση, πριν από δυο δεκαετίες περίπου, με τον Ντιντιέ και την Ιζαμπέλ, σ' ένα σπίτι φίλων Γάλλων, στο Παρίσι. Παιδιά του Μάη του '68 και οι δυο, απηυδισμένοι στην συνέχεια από την εξέλιξη των καταστάσεων και την άνευ όρων παράδοση των ιδεών του Μάη στην «Κοινωνία της Κατανάλωσης και της Ταχύτητας», εγκατέλειψαν το Παρίσι και ζούσαν αποτραβηγμένοι σε μια φάρμα στα Πυρηναία, ασχολούμενοι με τη χειροτεχνία και τις δημιουργίες από δέρμα. Σπανίως έρχονταν στο Παρίσι για να δουν κάποιους φίλους. Εκείνο το βράδυ πρωτάκουσα για ένα παραδεισένιο νησί στα σύνορα Κένυας και Σομαλίας, όπου έζησαν για ένα περίπου χρόνο σ' ένα περιβάλλον απόλυτης ελευθερίας.
Μου ανέφεραν ότι δεν υπήρχαν τροχοφόρα και όλες οι μεταφορές ανθρώπων και πραγμάτων γίνονταν με γαϊδούρια και ξύλινα ιστιοφόρα (dhow). Μου μίλησαν για μια, στην κυριολεξία, αραβική πόλη, με αγορές γεμάτες μπαχάρια και αραβικά αρχοντικά που δεν είχαν να ζηλέψουν σε τίποτα τα περίφημα αρχοντικά της Ζανζιβάρης, για περήφανους κατοίκους, για τους ψαλμούς του μουεζίνη που τους ξυπνούσε κάθε πρωί χαράματα... Ο Ντιντιέ και η Ιζαμπέλ ταξίδεψαν στο Λάμου την δεκαετία του '80 και το κύριο κίνητρό τους ήταν ότι, τη δεκαετία του '70, το Λάμου αντιπροσώπευε για τους χίπις το Κατμαντού της Αφρικής.
Πράγματι την δεκαετία του '70, ένα κύμα από χίπις ξεχύθηκε προς το Κατμαντού, την Γκόα και τα Άσραμ της Ινδίας, ακολουθώντας τις πιο παράδοξες διαδρομές. Για πάρα πολλούς από αυτούς το ταξίδι προς την Ινδία και το Νεπάλ σταμάτησε στην Μομπάσα ή το Λάμου. Το νησί του Λάμου και η πόλη του, που είχε ξεφύγει εντελώς από τους «εξαναγκασμούς» και τα «πρέπει» του Δυτικού πολιτισμού του 20ού αιώνα, τράβηξε πολλούς περιθωριακούς που αναζητούσαν έναν νέο παράδεισο ή ακόμα και ένα ασφαλές καταφύγιο.
Την δεκαετία του '70, οι χίπις, λέξη που προέρχεται από την αγγλική hipster (αυτός που αρνείται την υπάρχουσα κουλτούρα), δημιούργησαν κοινόβια μένοντας είκοσι ή και τριάντα άτομα μαζί σε παλιά αραβικά αρχοντικά, με μόλις είκοσι λεπτά του Ευρώ τη μέρα, τρεφόμενοι με «σεξ, ινδική κάναβη, LSD και ψυχεδελική μουσική».
Πριν από δέκα περίπου χρόνια στο γαλλικό GEO διάβασα ότι στα τέλη του 19ου αιώνα, μια ομάδα Ευρωπαίων εγκαταστάθηκε στο Λάμου. Άνδρες και γυναίκες με αρκετά προχωρημένα κοινωνικά και πολιτικά πρότυπα, καθώς και ιδέες, για τα δεδομένα της εποχής. Αυτοί οι «Freelanders» ήθελαν να δημιουργήσουν μια ουτοπική κοινότητα, στους πρόποδες του όρους Κένυα, όπου σκέφτονταν να ζήσουν με «έρωτα και κοπανιστό αέρα». Τελικά ποτέ δεν απομακρύνθηκαν από το Λάμου, όπου με τη συμπεριφορά τους προκάλεσαν τους κατοίκους της πόλης, προσκολλημένους στις αυστηρές αρχέγονες παραδόσεις τους. Όμως, όπως πάντα, η ουτοπία δεν διαρκεί πολύ. Έτσι πολλοί από αυτούς πέθαναν στο Λάμου, ενώ οι υπόλοιποι επέστρεψαν στην Ευρώπη. Το τέλος της ουτοπίας ξανάδωσε στο Λάμου τη χαμένη του γαλήνη.
Τη δεκαετία του '70 και το κίνημα των χίπις, πέρα από εκείνους που θέλουν να το αμαυρώσουν λόγω της χρήσης ναρκωτικών, εάν το κοιτάξουμε μέσα από την οπτική γωνία της «τυφλής, τεχνοκρατικής και άκρως καταναλωτικής εποχής μας» με τα χιλιάδες απάνθρωπα «πρέπει», μάλλον διδαχές μπορεί να μας παρέχει, εφόσον η καθημερινότητα των χίπις ξεχώριζε για την αγνότητα και την απομάκρυνση από κάθε μαζική τάση καταναλωτισμού και καθωσπρεπισμού, χωρίς καμία έννοια για υποχρεώσεις κοινωνικού περιεχομένου.
Ο νομαδικός τρόπος ζωής τους έπαιξε μεγάλο ρόλο στη διαμόρφωση μιας τέτοιας ιδεολογίας, ήδη επηρεασμένης από τις βασικές αρχές της φιλοσοφίας. Μέρος της νομαδικής ζωής των χίπις ήταν το Hippie Trail, ένα ομαδικό ταξίδι από την Ευρώπη έως το Κατμαντού, που συχνά είχε τελικό σταθμό το Freak Street, ένα σημείο σύμβολο της ειρήνης. Η ανάγκη για αγάπη, ειρήνη, ψυχική ηρεμία, η ανατολίτικη φιλοσοφία, η ψυχεδελική μουσική, τα λουλούδια, αποτελούσαν για τους χίπις την πεμπτουσία της απλής ζωής, που τόσο πολύ μας λείπει σήμερα. Ήθελαν μ' ένα κλείσιμο του ματιού να συνθλίψουν τις τύψεις, τις ενοχές, τη ντροπή για πράγματα που ακόμα και σήμερα μια ενοχική και συντηρητική στο βάθος της κοινωνία, θα χαρακτήριζε παράνομα και ανήθικα.
Η δεκαετία του '70, η δεκαετία των χίπις, μπορεί να εμπνεύσει ακόμα και σήμερα μια αγχωμένη και μονοδιάστατα «οικονομικά προσανατολισμένη» γενιά νέων με τη φιλοσοφία της, τη μουσική της, την αμφισβήτηση και τα ταξίδια σε χώρες που οδηγούν οι μυρωδιές από τα μπαχάρια και οι ονειροπολήσεις. Πόσο μακριά φαντάζουν όλα αυτά από τις σημερινές γενιές της υπερβολής, της αποξένωσης, του άκρατου ανταγωνισμού, της υπέρμετρης και άχρηστης κατανάλωσης, του μιμητισμού και της ομογενοποίησης, ως απόρροιας ενός μονοδιάστατου μοντέλου οικονομικής και πολιτιστικής παγκοσμιοποίησης; Η αμφισβήτηση, η απλότητα της ζωής, η μουσική, τα ταξίδια δεν θα μπορούσαν άραγε να κάνουν έναν σημερινό νέο να ζηλέψει την εποχή των χίπις;
Το 2011, και πάλι στο γαλλικό GEO, διάβασα μια μικρή αναφορά για το Λάμου και ξαναθυμήθηκα την ύπαρξή του. Η αναφορά έλεγε ότι: «Οι ευρωπαϊκές χώρες για λόγους τρομοκρατικών επιθέσεων είχαν εκδώσει ταξιδιωτική εντολή "οι Ευρωπαίοι τουρίστες να μην επισκέπτονται το Λάμου"». Η ταξιδιωτική εντολή άρθηκε το 2016-17. Αυτή η μικρή αναφορά του GEO μου έφερε στη μνήμη τη συνάντηση που είχα στο Παρίσι με τον Ντιντιέ και την Ιζαμπέλ και κάπως έτσι το Λάμου μπήκε σ' έναν αόριστο μελλοντικό ταξιδιωτικό προγραμματισμό.
Το ταξίδι
Αρχές Ιούλη του 2019, μ' έναν ταξιδιωτικό σάκο στην πλάτη, ξημερώματα, βρίσκομαι στην Μομπάσα, σ' ένα πρατήριο βενζίνης της OiLibya, απ' όπου ξεκινούσαν τα λεωφορεία για το Makowe, ένα παράκτιο χωριό κοντά στα σύνορα με τη Σομαλία. Από το Makowe με μια μεγάλη δημοτική ξύλινη βάρκα ο επισκέπτης, μετά από μια διαδρομή 40 περίπου λεπτών, περνά απέναντι στην πόλη του Λάμου, στο νησί του Λάμου. Το λεωφορείο σαράβαλο, ένα σιδερένιο κουφάρι, πολύχρωμο ωστόσο, όπως όλα σχεδόν τα λεωφορεία στην Κένυα, έφυγε με μιάμιση ώρα καθυστέρηση.
Τα λεωφορεία εδώ φεύγουν μόνον όταν γεμίσουν επιβάτες. Τα ωράρια αναχώρησης δεν ισχύουν. Τον γνώριζα καλά αυτόν τον κανόνα της Αφρικής από προηγούμενα ταξίδια μου. «Ευτυχής όταν φεύγεις, δυο φορές ευτυχής όταν φθάνεις σώος. Ο χρόνος δεν μετρά». Πίθωσα τον ταξιδιωτικό σάκο δίπλα μου, εφόσον ο χώρος αποσκευών ήταν κατειλημμένος με μπόλικα στρώματα λάσπης, σιδεροσωλήνες και τσουβάλια γεμάτα λίπασμα.
Το πρώτο μέρος του ταξιδιού, έως το χωριό Minjila, κύλησε ήρεμα. Όμως από το Minjila έως το Makowe (Minjila, Tulu, Myangore, Wity, Pangani, Koreni, Hindi, Makowe), ξαναθυμήθηκα πολλές φορές την μικρή αναφορά του GEO, το 2011, περί τρομοκρατικών επιθέσεων και την ύπαρξη ταξιδιωτικής εντολής. Από το Minjila έως το χωριό Hindi, μια απόσταση περίπου εκατό χιλιομέτρων, όλοι οι επιβάτες του λεωφορείου που ήταν ντόπιοι, υποστήκαμε έξι ελέγχους που αφορούσαν έγγραφα ταυτοπροσωπίας (ταυτότητες, διαβατήριο εγώ) και τρεις ελέγχους αποσκευών, ακόμα και από εκπαιδευμένους σκύλους.
Οι έλεγχοι αποσκευών, πέρα από το ανακάτεμα του σάκου, το ανακριτικό βλέμμα των στρατιωτικών, την ερώτηση «τι πας να κάνεις στο Λάμου;», είχε κι ένα περπάτημα περίπου πεντακοσίων μέτρων τη φορά, με τον σάκο φορτωμένο στην πλάτη, κάτω από τον καυτό τροπικό ήλιο, έως το σημείο που είχε σταθμεύσει το λεωφορείο. Στον τελευταίο έλεγχο, μια νεαρή Κενυάτισσα, πριν επιβιβαστώ στο λεωφορείο, μου απηύθυνε τον λόγο λέγοντάς μου: «Τουλάχιστον το ταξίδι από την Μομπάσα έως το Λάμου ήταν μια εμπειρία!». Το μόνο που μπόρεσα ν' αρθρώσω, κάτω από το βάρος του σάκου μου και τον τρομερό τροπικό ήλιο, ήταν: «Φυσικά, σε μόλις εκατό χιλιόμετρα ένιωσα να διασχίζω τα σύνορα έξι διαφορετικών χωρών».
Σ' αυτά τα εκατό χιλιόμετρα διαπίστωσα ότι ο φόβος των τρομοκρατικών επιθέσεων παραμένει ζωντανός σ' αυτό το μέρος του πλανήτη. Η εξτρεμιστική ισλαμική οργάνωση της Σομαλίας, η Αλ Σαμπάμπ, σε συνεργασία με Κενυάτες αντάρτες, διέσχιζε τα σύνορα, που δεν απείχαν και πολύ και πραγματοποιούσαν τρομοκρατικές επιθέσεις σε διάφορα σημεία αυτού του μέρους. Εξάλλου ήταν αρκετά νωπή η επίθεση που έκαναν σε ξενοδοχειακό συγκρότημα στο Ναϊρόμπι, στις αρχές του 2019, με 21 νεκρούς, βάσει επίσημων πηγών (149 σύμφωνα με τους ντόπιους), ενώ σε 220 περίπου ανέρχονται οι νεκροί των επιθέσεων του 2013 και 2015.
Φυσικά οι έξι έλεγχοι ήταν πολλοί και με επηρέασαν κάπως θα έλεγα. Έτσι αντί να κοιτώ το πανέμορφο τροπικό δάσος που απλωνόταν δεξιά και αριστερά του χωματόδρομου, τους μπαμπουίνους, τα πολύχρωμα πουλιά, μια ξαπλωμένη τίγρη σ' ένα κλαδί δένδρου... έψαχνα να βρω πιθανά σημεία που κάποια ομάδα Σομαλών θα μπορούσε να επιτεθεί στο λεωφορείο. Φυσικά στο τέλος βαρέθηκα και αφέθηκα στην παρατήρηση της πανέμορφης φύσης. Ωστόσο οι έξι έλεγχοι είχαν σπάσει για τα καλά μέσα μου την ιδέα του παράδεισου.
Αφού περάσαμε με τη δημοτική βάρκα απέναντι στο Λάμου, διαπίστωσα ότι ήταν έντεκα το βράδυ, μετά από δεκαπέντε ώρες ταξίδι. Το δωμάτιο ενός παλιού αραβικού αρχοντικού, που είχε μετατραπεί σε πανσιόν, με υποδέχτηκε στην απέραντη γαλήνη του. Βρισκόμουν στο Λάμου, το Κατμαντού της Αφρικής, και δεν είχα κανένα λόγο να μη νιώθω ευτυχής.
Το Λάμου
Το Λάμου είναι ένα αρχιπέλαγος, ένα νησί, μια πόλη. Το Λάμου είναι ένα σταυροδρόμι πολιτισμών, όπου Αφρικανοί, Άραβες και Ινδοί διασταυρώνονται μεταφέροντας ο καθένας τις πολιτισμικές επιρροές και τις παραδόσεις του. Τα παλαιότερα κτίσματα του Λάμου κατασκευάστηκαν τον 19ον αιώνα, από εμπόρους Ινδούς, οι οποίοι εμπνεύστηκαν το αρχιτεκτονικό τους στυλ, από την παλιά Ζανζιβάρη και τη Βομβάη. Υπό την ισχυρή επίδραση του Σουλτάνου της Ζανζιβάρης, η πόλη του Λάμου γνώρισε μια ισχυρή αραβική επίδραση και άνοιξε τις πόρτες της στις πρώτες ευρωπαϊκές αποικήσεις.
Με την εγκατάσταση των Σομαλών νομάδων Gallas στη νήσο του Λάμου ενδυναμώνεται ο πολιτισμός Σουαχίλι κι αυτό απεικονίζεται στην αρχιτεκτονική των κτισμάτων, καθώς και στα αρώματα που έρχονται από την Ντάμας, τα περσικά χαλιά, τα υφάσματα από την Ινδία κ.λπ. Αν και το Λάμου βρίσκεται στην Κένυα, μια αφρικανική χώρα, εν τούτοις αντιπροσωπεύει κατά βάθος μια ισλαμική πόλη. Η ισλαμική παράδοση του Λάμου έχει τις ρίζες της στον 14ον αιώνα. Η πόλη διαθέτει τριάντα περίπου τζαμιά, ενώ τα αραβικά διδάσκονται στο σχολείο.
Αν και το Λάμου βρίσκεται στην Κένυα, μια αφρικανική χώρα, εν τούτοις αντιπροσωπεύει κατά βάθος μια ισλαμική πόλη. Η ισλαμική παράδοση του Λάμου έχει τις ρίζες της στον 14ον αιώνα. Η πόλη διαθέτει τριάντα περίπου τζαμιά, ενώ τα αραβικά διδάσκονται στο σχολείο.
Χάνομαι στα σκιερά στενοσόκακα της πόλης και θαυμάζω τις πανέμορφες ξύλινες πόρτες των σπιτιών, διακοσμημένες με μεγάλα μπρούτζινα καρφιά. Αυτά μεταφέρθηκαν από την Ινδία, όπου είχαν έναν συγκεκριμένο σκοπό: να εμποδίζουν τους ελέφαντες να μπουν στα σπίτια. Διαπιστώνω ότι οι σκαλισμένες πόρτες συχνά είναι στολισμένες με αποσπάσματα από το Κοράνι ή άλλα θέματα, όπως μπουκέτα λουλουδιών. Πίσω από τους ψηλούς τοίχους, σ' ένα γαλήνιο περιβάλλον, που οι Άραβες επιδιώκουν να διατηρούν, υπάρχουν υπέροχοι κήποι με μπουκαμβίλιες, ταμάρινθους ή εσπεριδοειδή.
Στην πλατεία του Κάστρου, κάθομαι σε μια γωνία και γίνομαι αόρατος. Παρατηρώ τους κατοίκους του Λάμου, που φορούν ακόμα και σήμερα τις παραδοσιακές φορεσιές των προγόνων τους Σουαχίλι. Οι άνδρες φορούν επιδεικτικά, θα έλεγα, το Kikoi, μαζί μ' ένα πουκάμισο, ή για την προσευχή, μια φορεσιά από λευκό ύφασμα που ονομάζεται Kanzu. Στο κεφάλι τους φέρουν έναν κεντημένο σκούφο, τον Kofia. Οι γυναίκες φορούν μια μαύρη φορεσιά, το Bui-Bui, για να κυκλοφορούν στην πόλη. Όμως τα άπειρα σκιερά στενοσόκακα της πόλης ανήκουν στους γαϊδάρους και τα κάρα. Τέσσερις χιλιάδες γαϊδούρια περιφέρονται στο Λάμου. Η μοναδική και ασθενική αντιπαράθεση άλλων μέσων επίγειας μεταφοράς, είναι καμία δεκαριά μηχανάκια που παίζουν τον ρόλο του ταξί και μεταφέρουν κυρίως, γυναίκες και παιδιά, σε αποστάσεις δυο-τριών χιλιομέτρων γύρω από την πόλη.
Οι άνθρωποι
Περιπλανόμενος για μέρες, στα στενοσόκακα και τις αποβάθρες της προκυμαίας του Λάμου, διαπιστώνω ότι αφότου το εγκατέλειψαν οι χίπις, ελάχιστα θα πρέπει να έχει αλλάξει, παραμένοντας η ίδια παλιά πόλη, όπως ήταν και στο παρελθόν: Μια αραβική πόλη ριζωμένη στην Αφρική, ένας μυθικός τόπος, όπου μπορεί ο επισκέπτης, ακόμα κι αν δεν έχει μεγάλη φαντασία, να νιώσει κάτι από το άρωμα της Σεχραζάντ.
Το Λάμου ζει ακόμα στους ρυθμούς των παλιών παραδόσεων του Ισλάμ, τους ήχους από τις ψαλμωδίες του μουεζίνη, την ανάλαφρη πλεύση των dhow, του αργού βαδίσματος των τεσσάρων χιλιάδων γαϊδουριών, των ζεστών ανέμων του Ινδικού, της ράθυμης καθημερινότητας... Εδώ πολύ γρήγορα τον επισκέπτη τον κατακυριεύει αυτή η φυσιολογική, αλλά ξεχασμένη επιθυμία από τις κοινωνίες της Δύσης: «Του να μην κάνεις απολύτως τίποτα».
Ίσως αυτή η πανίσχυρη αδράνεια να σταμάτησε και τους χίπις, στην πορεία τους για το Κατμαντού. Παρατηρώ τον παλιό κόσμο του Λάμου, που ανεπηρέαστος από τις εξελίξεις του Δυτικού Πολιτισμού, συνεχίζει να κινείται στους δικούς του ρυθμούς. Ίσως να είναι πολύ έξυπνοι και συνάμα αρκετά δυνατοί, που αρνούνται να μπολιάσουν τη ζωή τους με τις μεγάλες δόσεις λήθης που φέρνει ο κόσμος της Δύσης, η εξέλιξη, η ταχύτητα, ο τεχνολογικός πολιτισμός, η μεγάλη οικονομική ανάπτυξη.
Παρατηρώ τις πατριαρχικές φυσιογνωμίες, τις γυναίκες με τις μπούρκες να κινούνται στους τρεις άξονες της πόλης, την πλατεία του Κάστρου, τον δρόμο της προκυμαίας και το πρώτο και πιο φαρδύ πλακόστρωτο σοκάκι, παράλληλο στην προκυμαία, που φέρει το όνομα Harambee, ενώ μυστικές διαδρομές του μυαλού διασταυρώνονται με τα μυστήρια της Ανατολής.
Το Λάμου παραμένει ακόμα ένας παράδεισος, ένας κρυμμένος παράδεισος, ίσως λόγω των συγκυριών και της τύχης. Όμως ο άνθρωπος, από τη φύση του, ενώ αποζητά τον παράδεισο, στο τέλος καταλήγει να επιδιώκει την καταστροφή του, για να φτιάξει στη θέση του μια κόλαση. Έτσι στα μεγαλόπνοα σχέδια της κυβέρνησης της Κένυα, που μάλλον θεωρεί ότι ο παράδεισος του Λάμου δεν αποφέρει τα σχετικά εισοδήματα, έχει ενταχθεί ένα φιλόδοξο αναπτυξιακό σχέδιο, που φέρει την ονομασία «Kenya vision 2030», βάσει του οποίου η νησιωτική περιοχή του Λάμου θα πρέπει να αναπτυχθεί και να υποδεχθεί νέα παραθεριστικά καταλύματα, νέο λιμάνι, διυλιστήρια πετρελαίου, πετρελαιαγωγούς μεταφοράς πετρελαίου...
Δεν γνωρίζω ποιο θα είναι το μέλλον του Λάμου, εάν θα πραγματοποιηθούν αυτά τα μεγαλόπνοα σχέδια που μάλλον αδυνατούν να συλλάβουν το πολιτιστικό και ιστορικό παρελθόν του Λάμου, ένα παρελθόν που στηρίζει το παρόν και το κάνει να ισορροπεί βασισμένο στη δύναμη των αρχέγονων παραδόσεων και των ανθρώπινων αξιών. Άραγε η τεχνικό-οικονομική εξέλιξη, όπως την έχουν σχεδιάσει, θα ξεριζώσει την ψυχή του Λάμου;
Ήρθα στο Λάμου, ένα τροπικό νησί του Ινδικού ωκεανού, για ν' ανακαλύψω ένα από τα καταφύγια των χίπις, τη δεκαετία του '70, που το αποκαλούσαν Κατμαντού της Αφρικής. Οφείλω να ομολογήσω ότι δεν βρήκα και πολλά απομεινάρια από το πέρασμά τους, εκτός από την ίδια την πόλη, τα αραβικά παλάτια, το άρωμα της Σεχραζάντ, αυτό το ανεξιχνίαστο μυστήριο της Ανατολής που διευρύνει τις εγκεφαλικές λειτουργίες... τα στενοσόκακα που θυμίζουν Κατμαντού και κάποιες επιγραφές σε τοίχους, με το Peace and Love.
Βρήκα ωστόσο μια καθημερινότητα που ρυθμιζόταν από «παλιούς κανόνες», «παλιές αξίες», «τάξη», «σεβασμό», «πίστη στις αρχές», στη «θρησκεία», στις «παλιές παραδόσεις»... Εδώ υπάρχει μια τάξη θεμελιωμένη στην ευπείθεια, στον σεβασμό των νεότερων προς τους πρεσβύτερους, στην αναγνώριση της αξίας μια ελίτ που ενοποιεί την κοινωνία του Λάμου. Εδώ οι άνθρωποι κουβαλούν την παλιά αξιοπρέπεια που ντύνεται με κάποια αυστηρότητα, ίσως και κάποια έλλειψη διαλλακτικότητας, αλλά κρατά ζωντανές τις αξίες μιας παραδοσιακής κοινωνίας. Το Λάμου μοιάζει να προσεύχεται στους παλιούς της οδηγητές και να τους ζητά να το βοηθήσουν να επιζεί στους ρυθμούς που αυτοί πρώτοι χάραξαν. Όλα αυτά κάνουν αυτή την παραδοσιακή κοινωνία να ισορροπεί, να χαμογελά και να σου απευθύνει δεκάδες φορές μέσα στην ίδια μέρα Jambo (γειά σου), Jambo-Jambo, Jambo rafiki (γειά σου φίλε). Όντως, τόσα πολλά Jambo δεν θυμάμαι να είχα πάρει και δώσει στην ζωή μου. Όλα αυτά τα Jambo δεν κουράζουν, αλλά χρωματίζουν και κάνουν την κάθε μέρα ομορφότερη, πιο ανθρώπινη. Εδώ δεν υπάρχουν πλάνες και ψευδαισθήσεις που τρέφει η αδυσώπητη Ύλη. Εδώ κυβερνά η πραγματικότητα, οι άνθρωποι, η πίστη στις παλιές αξίες.
Τελευταίο βράδυ, πριν από την αναχώρησή μου από το Λάμου, τρώγοντας σ' ένα μικρό εστιατόριο της προκυμαίας, τ' αυτιά μου χαϊδεύουν οι ήχοι από το Blowing in the wind του Bob Dylan, με τη φωνή της Joan Baez, και μου ξαναφέρνουν στο μυαλό την περίοδο των χίπις και την δεκαετία του '70, ενώ στην συνέχεια τη σκυτάλη παίρνει ο Franco, σημαντικός εκπρόσωπος της μουσικής Σουαχίλι, με το σπαραξικάρδιο, αλλά υπέροχο Mario.
Στις πέντε το πρωί ξυπνώ, όπως όλες τις μέρες, από τη μελωδική φωνή του μουεζίνη, που μοιράζει απλόχερα προσευχές στους πιστούς του, από το γειτονικό τζαμί. Σηκώνομαι κι αρχίζω να μαζεύω τα πράγματά μου. Από το μυαλό μου, άθελα, περνούν οι σκέψεις του Πιερ Λοτί, όταν εγκατέλειπε το Μαρόκο: «Ακόμα και ο τελευταίος των Αράβων καμηλιέρηδων, που ύστερα από τις διαδρομές στην έρημο πεθαίνει μια μέρα κάτω από τον ήλιο, τείνοντας τα πιστά χέρια του στον Αλλάχ, μου φάνηκε ότι χάρηκε περισσότερο από τον εργάτη του μεγάλου ευρωπαϊκού εργοστασίου, τον σοφέρ ή τον διπλωμάτη που τελειώνουν το μαρτύριο της δουλειάς τους και της απληστίας, πάνω σ' ένα κρεβάτι βλαστημώντας...».
Kwaheri Lamu (Στο επανειδείν Λάμου).
σχόλια