Η Φλώρινα ήταν πάντα για εμάς η πόλη του Θόδωρου Αγγελόπουλου, το ομιχλώδες μαγικό σκηνικό των ταινιών του, ο τόπος που ο ίδιος αγαπούσε και στον οποίο επανερχόταν, παρότι ο μητροπολίτης της, Αυγουστίνος Καντιώτης, έφτασε να τον αφορίσει μαζί με όλους τους συντελεστές της ταινίας «Το μετέωρο βήμα του πελαργού» –του Μαρτσέλο Μαστρογιάνι συμπεριλαμβανομένου – κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων, τα οποία συνεχίστηκαν εν μέσω ταραχών και ολοκληρώθηκαν παρουσία Εισαγγελέα.
Την πρώτη φορά που την επισκεφθήκαμε ήταν καλοκαίρι· φτάσαμε με τη μηχανή, ξεθεωμένοι, ντάλα μεσημέρι, ρίξαμε μια βιαστική ματιά, τίποτα δεν μας φάνηκε ιδιαίτερα ατμοσφαιρικό, οπότε συνεχίσαμε με συνοπτικές διαδικασίες τον δρόμο μας για τις Πρέσπες. Επανήλθαμε μετά από χρόνια, χειμώνα αυτήν τη φορά, και η Φλώρινα του Αγγελόπουλου ήταν εκεί, υπέροχη, μυστηριώδης και υγρή.
Πρώτη ημέρα
Όταν στο μυαλό σου έχεις συνδέσει τη Φλώρινα με τον Θόδωρο Αγγελόπουλο, είναι νομίζω αυτονόητο ότι θα ξεκινήσεις τη βόλτα σου στην πόλη από το ποτάμι. Ο ποταμός Σακουλέβας, οι πεζογέφυρες και τα αρχοντικά κατά μήκος του μοιάζουν πράγματι με σκηνικό ταινίας – δεν είναι τυχαίο ότι για επτά συνολικά ταινίες του ο μεγάλος Έλληνας σκηνοθέτης έκανε γυρίσματα και στη Φλώρινα.
Καμία επίσκεψη στη Φλώρινα δεν θεωρείται ολοκληρωμένη αν δεν συμπεριλαμβάνει ένα, δυο ή και περισσότερα τσιπουράκια με τους απαραίτητους μεζέδες, δίπλα στην πυρωμένη ξυλόσομπα του καφενείου «Διεθνές».
Ο πεζόδρομος της Παύλου Μελά είναι η συνέχεια της διαδρομής: εμπορικά καταστήματα, ταβέρνες, καφέ και μπαράκια σάς περιμένουν. Όταν πεινάσετε, φροντίστε να δοκιμάσετε πιπεριές Φλωρίνης, που μαγειρεύονται με χίλιους δυο τρόπους. Μπορεί η καλλιέργειά τους να έφτασε στην πόλη τον 17ο αιώνα, είναι όμως αναμφισβήτητα το σήμα κατατεθέν της. Με τη λατρεία που τους έχω, θα μπορούσα να έχω αγαπήσει τη Φλώρινα και μόνο εξαιτίας τους – και εξαιτίας της Μπάντας της Φλώρινας, ομολογώ.
Οι φιλότεχνοι δεν πρέπει να παραλείψουν να επισκεφθούν το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, που διαθέτει μια συλλογή από τουλάχιστον επτακόσια έργα Ελλήνων και ξένων εικαστικών: Χατζηκυριάκος-Γκίκας, Μόραλης, Μυταράς, Τσόκλης, Χαλεπάς αλλά και Σαγκάλ είναι μερικοί μόνο από αυτούς. Αξίζει να σημειωθεί ότι στη Φλώρινα λειτουργεί από το 2006 Σχολή Καλών Τεχνών, η επιρροή της οποίας στην πόλη γίνεται αντιληπτή από τον προσεκτικό επισκέπτη.
Τα μουσεία δεν τελειώνουν εδώ: το Αρχαιολογικό Μουσείο Φλώρινας, το Λαογραφικό Μουσείο της Λέσχης Πολιτισμού Φλώρινας αλλά και το Λαογραφικό Μουσείο Αριστοτέλη, με σχεδόν 5.000 εκθέματα, έχουν ενδιαφέρον, αρκεί να υπάρχει χρόνος και κουράγιο.
Για όσους, από την άλλη, αισθάνονται ότι τους τελειώνει η ενέργεια, ήρθε η ώρα για μια επίσκεψη σε ένα αλλιώτικο μουσείο: το καφενείο Διεθνές, που βρίσκεται –τι σύμπτωση– στο ίδιο κτίριο με το Λαογραφικό Μουσείο της Λέσχης Πολιτισμού. Καμία επίσκεψη στη Φλώρινα δεν θεωρείται ολοκληρωμένη αν δεν συμπεριλαμβάνει ένα, δυο ή και περισσότερα τσιπουράκια με τους απαραίτητους μεζέδες, δίπλα στην πυρωμένη ξυλόσομπά του.
Το αναλλοίωτο στον χρόνο καφενείο έχει «παίξει» και στην ταινία «Μια αιωνιότητα και μια μέρα» – μαζί με τον ιδιοκτήτη του, Γιώργο Βελλιάνη. Ήταν το αγαπημένο στέκι του Θόδωρου Αγγελόπουλου και στεγάζεται σε ένα ιστορικό κτίριο που κλείνει έναν αιώνα ζωής – εδώ λειτούργησε το πολυτελές ξενοδοχείο «Διεθνές», το πρώτο στην περιοχή με ζεστό νερό.
Ο Αγγελόπουλος αγάπησε πολύ και ανέδειξε τη Φλώρινα, κάνοντας την πλειοψηφία των κατοίκων της να νιώθουν σήμερα υπερήφανοι που η πόλη τους υπήρξε η εκλεκτή του. Όσοι τις έζησαν θυμούνται ακόμα τις εποχές που ο Τζιαν Μαρία Βολοντέ, η Ζαν Μορό, ο Μπρούνο Γκανζ, ο Χάρβεϊ Καϊτέλ, ο Μάνος Κατράκης και ο… «Μαστρογιάννης» κυκλοφορούσαν στις γειτονιές τους.
Όσο για τον Αυγουστίνο Καντιώτη, αυτός φαίνεται πως μετάνιωσε προς το τέλος της ζωής του για την ακραία συμπεριφορά του, ενώ η σχέση του σπουδαίου σκηνοθέτη με τη Φλώρινα επισφραγίστηκε το 2008, με την αναγόρευσή του σε επίτιμο διδάκτορα του Τμήματος Εικαστικών και Εφαρμοσμένων Τεχνών Φλώρινας.
Δεύτερη ημέρα
Αν αγαπάτε τα χειμερινά σπορ και δεν περιορίζεστε στην κατανάλωση ζεστών ροφημάτων στα σαλέ, όπως εγώ, θα πάρετε τον δρόμο για το χιονοδρομικό στο Πισοδέρι, που διαθέτει εννέα πίστες ολυμπιακών προδιαγραφών – φαντάζομαι ότι αυτό είναι καλό.
Όμορφο είναι και το ομώνυμο χωριό, που έχει και τον δικό του «Παρθενώνα», όπως αποκαλούν οι ντόπιοι τη Μοδέστειο Σχολή, ένα εντυπωσιακό κτίριο που ανακαινίστηκε πρόσφατα και στολίζει την περιοχή. Αναζητήστε και το παρεκκλήσι του Αγίου Χαραλάμπους: κάτω από την Αγία Τράπεζα ο παπα-Σταύρος Τσάμης, συνεργάτης του επισκόπου Γερμανού Καραβαγγέλη, έθαψε κρυφά το κεφάλι του Παύλου Μελά το 1904, όπου παρέμεινε μέχρι το 1907, όταν και μεταφέρθηκε στην Καστοριά για να ταφεί μαζί με το σώμα του.
Μια άλλη ενδιαφέρουσα πληροφορία, την οποία δεν πρόκειται να επιβεβαιώσω κάνοντας αυτοψία, είναι ότι από τις πίστες που είναι στις κορυφές του χιονοδρομικού φαίνεται σε όλο της το μεγαλείο η περιοχή των Πρεσπών. Προσωπικά, όταν είμαι τόσο κοντά σε ένα τέτοιο μοναδικό τοπίο, δεν μπορώ να αντισταθώ στον πειρασμό.
Σε περίπτωση που ανήκετε στην ίδια συνομοταξία, θα χρειαστεί να οδηγήσετε καμιά ωρίτσα, τουλάχιστον, αλλά θα αποζημιωθείτε από την πανέμορφη διαδρομή. Τα σημεία ενδιαφέροντος είναι αρκετά, οπότε καλό είναι να οργανώσετε την εκδρομή για να μη χάνετε χρόνο.
Μια επιλογή είναι να πάτε στον Άγιο Αχίλλειο, το νησάκι της Μικρής Πρέσπας που ενώνεται με την ξηρά με μια πλωτή πεζογέφυρα, για να δείτε τα ερείπια της βασιλικής του Αγίου Αχιλλείου, που χτίστηκε στα τέλη του 10ου αιώνα μ.Χ. από τον Βούλγαρο τσάρο Σαμουήλ. Ο Σαμουήλ είχε προηγουμένως φροντίσει να αρπάξει το σκήνωμα του αγίου από τη Λάρισα, δεν πρόλαβε, ωστόσο, να το ενταφιάσει στη μνημειώδη εκκλησία, όπως υπολόγιζε.
Οι Ψαράδες είναι το παραλίμνιο χωριό της Μεγάλης Πρέσπας και κυριολεκτικά θα σας ταξιδέψει στον χρόνο. Από εδώ, όταν ο καιρός το επιτρέπει, ξεκινάνε βαρκούλες για τα ασκηταριά που βρίσκονται λαξεμένα στους βράχους της Πρέσπας – είτε θρησκεύεστε είτε όχι, αξίζει τον κόπο. Όπως αξίζει και με το παραπάνω να φάτε στα ταβερνάκια του χωριού: γριβάδια από τη λίμνη, γίγαντες Πρεσπών και πιπεριές Φλωρίνης έχουν την τιμητική τους, ενώ τα λιαστά τσιρόνια είναι ένας σπάνιος ψαρομεζές που δεν θα βρείτε αλλού.
Το πιο ανεπτυγμένο τουριστικά ορεινό χωριό των Πρεσπών είναι ο Άγιος Γερμανός, στον οποίο, όπως και στους Ψαράδες, εκτός από καλό φαγητό θα βρείτε και τοπικά προϊόντα για να γεμίσετε τα ντουλάπια σας. Ιδιαίτερα τα πάσης φύσεως φασόλια της περιοχής είναι εξαιρετικά και καλλιεργούνται με μεγάλο κόπο, όπως μας περιέγραφε κάποτε ένας ταλαιπωρημένος από τα χρόνια αγρότης, που στη συνέχεια διαπιστώσαμε πως ήταν συνομήλικός μας…
Αν, πάλι, οι Πρέσπες σάς φαίνονται μακριά, το Νυμφαίο απέχει μόνο είκοσι πέντε χιλιόμετρα από τη Φλώρινα. Ως λάτρης των ορεινών χωριών, τα οποία προτιμώ ακόμα και το καλοκαίρι, την πρώτη φορά που αντίκρισα το Νυμφαίο αιφνιδιάστηκα από την όψη του: δεν θύμιζε κανένα από τα χωριά που ήξερα, ήταν ωστόσο αριστούργημα – ένα χωριό που «ανέστησε» και ανέδειξε ο Γιάννης Μπουτάρης, ο οποίος καταγόταν και από εκεί. Δικό του έργο, επίσης, είναι η ίδρυση του Αρκτούρου – το καταφύγιο της καφέ αρκούδας βρίσκεται στο Νυμφαίο. Υποθέτω ότι πλέον οι αρκούδες κοιμούνται, καλό είναι να μην τις ξυπνήσετε.
