Γιάννης Μακριδάκης

Με ποια ιδιότητα συστήνεσαι; Ως συγγραφέας;

Μόνον ως συγγραφέας δεν συστήνομαι. Έχω και μια αλλεργία στους τίτλους, με κυνηγάει από μικρό παιδί και μου δημιουργεί ανατριχίλες ανεξέλεγκτες. Βασικά, συστήνομαι μόνο με το ονοματεπώνυμό μου και αν ερωτηθώ περαιτέρω, δηλώνω ότι «ασχολούμαι με τα βιβλία». Μια μέρα, όμως, ίσως καταφέρω να κατασταλάξω στη θάλασσα που με συναρπάζει, να αποκτήσω τις πρακτικές γνώσεις και τα εφόδια ώστε να μπορώ να συστήνομαι ως αλιέας. Αυτός είναι ο στόχος.

Ποια είναι η βασική ανάγκη που σου καλύπτει η συγγραφή; Γιατί ξεκίνησες να γράφεις;

Γράφω για να έχω την ψευδαίσθηση ότι διασώζω όσα ακούω να λένε γύρω μου, οι λογοτέχνες της ζωής. Γράφω γιατί έχω την ανάγκη να εκφράσω με λέξεις το μεγαλείο των στιγμών. Γράφω, τέλος, γιατί είναι το μόνο που ξέρω και μπορώ να κάνω για να νιώθω πως κάτι δημιουργώ κι εγώ και δεν πάει η ζωή μου στράφι.

Έχεις επιλέξει να ζεις στη Χίο. Πες μου μερικά στοιχεία που την κάνουν μοναδική. Αναρωτιέσαι ποτέ «τι κάνω εδώ;»;

Για μένα ένα είναι και μοναδικό το στοι-χείο που δίνει τη μοναδικότητα στη-Χίο. Η παιδική μου ηλικία. Όχι, δεν αναρωτήθηκα ποτέ τι κάνω σ' αυτό το νησί. Αντιθέτως, δυστυχώς, αναρωτήθηκα πολλές φορές τι κάνουν πολλοί άλλοι εδώ. Προσωπικά, πάντοτε ήξερα και ακόμα ξέρω τι κάνω, κι άμα έρθει η ώρα να τελειώσει η αποστολή μου και δεν έχω καταφέρει να κατασταλάξω στη θάλασσα, θα αποκτήσω μεγάλο πρόβλημα και ίσως φύγω.

Την περίμενες την ανταπόκριση που είχαν τα δυο πρώτα βιβλία σου - ειδικά σε μια εποχή που δεν είναι  καθόλου εύκολο να σε προσέξουν, αν ζεις στην περιφέρεια, εκτός «κυκλώματος»;

Είμαι της άποψης πως ό,τι έχει μέσα του ψυχή δεν χάνεται στον δρόμο. Διότι παρόλη την παρακμή της κοινωνίας μας, που οφείλεται βέβαια στην οικονομικίστικη θεώρηση των πάντων, υπάρχουν ακόμα πολλοί ψυχωμένοι άνθρωποι, διάσπαρτοι σε κάθε επαγγελματικό κλάδο, οι οποίοι μπορούν ενστικτωδώς αλλά και από εμπειρία να αναγνωρίσουν τις αξίες και να τις πάνε παρακάτω. Για μένα η γνωριμία μου με τους ανθρώπους της Εστίας ήταν μια επιβεβαίωση αυτής της άποψης. Μετά προέκυψε ακόμα μια επιβεβαίωση. Η ανθρώπινη επικοινωνία με τους ανά την Ελλάδα αναγνώστες των βιβλίων μου. Τώρα, πλέον, νιώθω βέβαιος για την επιλογή που έκανα πριν δεκαπέντε χρόνια να αφοσιωθώ με αφέλεια και πάθος σε αυτό που ψυχανεμιζόμουνα.

Πώς μεταφράζεται η αναγνωρισιμότητα που σου έχουν προσφέρει τα βιβλία σου; Έχει αλλάξει αυτή η «δημοσιότητα» κάτι στην καθημερινότητά σου;

Η καθημερινότητα, κυρίως σε έναν μικρό τόπο, είναι δύσκολο να αλλάξει. Ίδιες συναναστροφές, ίδιες καταστάσεις. Αυξήθηκαν, βέβαια, οι αποδράσεις μου από το νησί διότι μου αρέσει να πηγαίνω σε σχολεία και σε βιβλιοπωλεία ανά την Ελλάδα, όπου μου κάνουν την τιμή και με καλούν, και σε κάτι τέτοια δεν λέω όχι ποτέ. Όμως η αποδοχή της γραφής μου και η «δημοσιότητα» ήρθαν να με βοηθήσουν, καταλυτικά μπορώ να πω, στην προώθηση αλλά και την ευρύτερη αποδοχή των απόψεων που εξέφραζα πάντοτε περί στάσης ζωής μέσα στην κοινωνία, περί πολιτικής, περί περιβάλλοντος και «ανάπτυξης» κ.λπ.

Ποιος είναι ο ιδανικός για σένα αναγνώστης; Έχεις κάποιον συγκεκριμένο στο μυαλό σου όταν ξεκινάς να γράφεις ένα βιβλίο;

Δεν έχω κανέναν στο μυαλό μου όταν ξεκινάω, αλλά έχω δυο τρεις καλούς φίλους που μου αρέσει να τους διαβάζω αυτά που γράφω πριν πάρουν την τελική τους μορφή και να μελετώ τις αντιδράσεις τους καθώς τα ακούνε. Κατόπιν, πριν τα γραπτά πάρουνε το δρόμο για την Εστία, τους τα δίνω τυπωμένα για να τα διαβάσουν και οι ίδιοι και να κάνουμε μια συνάντηση ρακοποσίας επί του προ-κειμένου.

Ένας φονιάς, ένας καταπιεσμένος μοναχός, ένας «γυναικωτός» άντρας. Και οι τρεις ήρωες των βιβλίων σου είναι περιπτώσεις ανθρώπων που λοξοδρομούν από αυτό που ονομάζουμε «ορθό» βίο. Τι είναι αυτό που κάνει πιο γοητευτικές αυτές τις περιπτώσεις;

Χρησιμοποίησες την κατάλληλη λέξη. «Λοξοδρομούν». Η λοξή πορεία με συναρπάζει, το έχω ξαναπεί. Αν και, κατά βάθος, νομίζω πως η μοναχικότητα και ο δρόμος της ψυχής είναι η ευθεία πορεία, ως αναπόφευκτες συνέπειες της προσωπικής καλλιέργειας. Απλά, είναι λιγοστοί αυτοί που βαστάνε σταθερά το τιμόνι στη ζωή, όλοι οι άλλοι σιγά σιγά λοξοδρομούν ομαδικώς προς την ίδια κατεύθυνση και τελικά φαντάζει λοξός ο σταθερός. Όπως και να 'χει, όμως, με γοητεύει αυτή η συνεύρεση του ανθρώπου με τον εαυτό του.

Έχεις επιχειρήσει να γράψεις κάτι εντελώς διαφορετικό, που να μην έχει σχέση με την ανθρωπογεωγραφία και την ιστορία του νησιού σου; Το σκέφτεσαι;

Ο καθένας που γράφει αντλεί από την ψυχή του, από τα βιώματά του. Δεν μπορώ και δεν θέλω να γράψω για κάτι που δεν ξέρω καλά. Θα δοκιμαστώ βέβαια και σε θέματα που δεν έχουν σχέση με το νησί. Ήδη βρίσκομαι σε βιωματική διαδικασία επ' αυτών για να αποκτήσω τις απαραίτητες γνώσεις.

Το περιβάλλον στο οποίο τοποθετείς τη δράση των ηρώων σου στον Ήλιο με δόντια είναι η Χίος των αρχών του 20ού αιώνα. Πόσο διαφορετική είναι η αντιμετώπιση ενός ανθρώπου με το «κουσούρι» του Κωνσταντή στις αρχές του 21ου αιώνα; Έχει αλλάξει καθόλου η κοινωνία;

Ακόμα υπάρχει ο φόβος των ανθρώπων για το διαφορετικό. Ακόμα οι άνθρωποι που διαφέρουν κατατάσσονται σε «κουτάκια» εντός του μυαλού των άλλων και παραμένουν εκεί, στο περιθώριο. Ίσως οι αντιδράσεις των πολλών έχουν γίνει κάπως πιο διακριτικές, πιο πολιτισμένες, η προκατάληψη όμως απέναντι σε κάθε είδους διαφορετικότητα καλά κρατεί. Και βέβαια υπάρχουν και κάποιοι που τη διαφορετικότητα τη μεταφράζουν σε κατωτερότητα, βαστούν λάβαρα και σημαίνουν πόλεμο ενάντια σε ό,τι θεωρούν κατώτερο, εκμεταλλεύονται με λαϊκισμό αυτή την προκατάληψη, καλλιεργούν με ύπουλο τρόπο αισθήματα φόβου στο ευρύ κοινό και φωνασκούν γελοία, δημιουργώντας όμως κλίμα που δεν αρμόζει σε ανθρώπινες κοινωνίες της εποχής μας.

Το περιοδικό που εκδίδεις, το «Πελινναίο», διανύει ήδη το δέκατο τέταρτο έτος του. Ποιο νομίζεις ότι είναι το πιο σημαντικό έργο που έχει προσφέρει όλα αυτά τα χρόνια; Υπάρχει ανταπόκριση και αναγνώριση από τους ανθρώπους της Χίου; Ποια είναι η μεγαλύτερη δυσκολία που έχεις να αντιμετωπίσεις σε ένα τέτοιο εγχείρημα;

Το «Πελινναίο» ξεκίνησε φιλοδοξώντας να αλλάξει τη νοοτροπία, να γνωρίσει τη Χίο στους Χιώτες, να καλλιεργήσει τον σεβασμό για τα έργα των ανθρώπων, για τον φυσικό πλούτο και για την πολιτιστική κληρονομιά του νησιού, να διασώσει αρχεία και ντοκουμέντα, να καταγράψει μαρτυρίες, να μελετήσει τεχνοτροπίες, να χαρτογραφήσει σπήλαια, να επαναχαράξει μονοπάτια, να δημιουργήσει μια εγκυκλοπαίδεια του νησιού σε τεύχη. Μέσα σε αυτά τα χρόνια έχει δημοσιεύσει πάμπολλες εργασίες που μένουν πλέον ως παρακαταθήκη για τους επόμενους μελετητές και έχει δημιουργήσει ένα τεράστιο, και σε κάποιες διαστάσεις του ιστορικό πλέον, αρχείο με κάθε είδους τεκμήριο του νησιού. Είμαστε περήφανοι όλοι οι συνεργάτες διότι τώρα πλέον φαίνεται ότι από την εποχή που δημιουργήθηκε το «Πελινναίο» άλλαξαν πολλά στην αντιμετώπιση του νησιού από τους ανθρώπους του. Για κάθε τόπο εδώ στην Ελλάδα έχουμε συνηθίσει να ακούμε ότι είναι καταπληκτικός, αλλά υποφέρει από τους κατοίκους του. Εμείς, εδώ, δώσαμε βάρος σε αυτό και έχουμε κατορθώσει να κάνουμε μεγάλα και αρκετά βήματα προόδου, έτσι ώστε το νησί να πηγαίνει από γενιά σε γενιά σε όλο και καλύτερα χέρια. Έχει ανταπόκριση και αναγνώριση η δουλειά μας. Αν δεν είχε, δεν θα ήταν πρακτικά δυνατό να συνεχίζεται η έκδοση για τόσο πολλά χρόνια. Η Χίος έχει ανθρώπους, ευτυχώς. Και εντός, αλλά και εκτός νησιού. Τους ευχαριστούμε.

Αξίζει τον κόπο να σπάμε τα καθιερωμένα στον τρόπο που εκφράζουμε έναν έρωτα - ή σε όσα ορίζουν κοινωνικά τη ζωή μας; Ειδικά όταν ζεις σε μια κλειστή κοινωνία κι έχεις να αντιμετωπίσεις την απόρριψη;

Δεν νομίζω ότι πρέπει κανείς να πράττει επιτηδευμένα σε βασικά θέματα ζωής. Αρκεί να μη φοβάται να ακολουθήσει τα θέλω του και να είναι οπλισμένος με αρκετή δόση αφέλειας ώστε να μην αντιλαμβάνεται τα παιχνίδια που σκαρφίζονται οι άλλοι γύρω του και του τα χρεώνουν ως δικά του, ότι δήθεν δηλαδή τα παίζει εκείνος. Μεγάλο όπλο η αφέλεια. Απαραίτητο συμπλήρωμα στο πάθος και την αυτοπεποίθηση. Έχοντας εφόδια αυτά, προχωράς απερίσπαστος και η πρόσκαιρη απόρριψη γίνεται γρήγορα «απόκτηση του ακαταλόγιστου» και μακροπρόθεσμα αποδοχή.

Ποια είναι η σχέση σου με τη θρησκεία; Πώς είδες την απόπειρα φορολόγησης της εκκλησιαστικής περιουσίας;

Με τη χριστιανική θρησκεία με συνδέουν μονάχα παιδικές αναμνήσεις, τίποτα άλλο. Η Εκκλησία πρέπει να αντιμετωπιστεί από το σύγχρονο ελληνικό κράτος ως μια πλούσια και δικτυωμένη εταιρεία που προάγει έναν πνευματικό στόχο, να φορολογείται κανονικά, αλλά και να πληρώνει από ίδιους πόρους τους λειτουργούς της. Με λίγα λόγια, να αποκοπεί εντελώς από το κράτος και από το δημόσιο χρήμα και βέβαια να μην έχουν καμιά πολιτική και νομική ισχύ οι τελετές της. Δεν είναι δυνατόν σε ένα σύγχρονο κράτος να έχει ακόμη νομική ισχύ ο θρησκευτικός γάμος ή η θρησκευτική βάφτιση. Για να γίνει, όμως, αυτό πρέπει να ωριμάσει ο Έλληνας ως πολίτης, να αποκτήσει πολιτική συνείδηση και απομακρυνθεί από τη θρησκοληψία.

Πόσο μεγάλο φορτίο είναι να σε συγκρίνουν με τον Μάτεσι, με τον Θέμελη και τον Θανάση Βαλτινό;

Ρωτήστε αυτούς που με συγκρίνουν. Μάλλον εκείνοι έχουν νιώσει το φορτίο, αφού το να συγκρίνεις είναι πάνω κάτω το ίδιο με το να ζυγίζεις. Εμένα δεν με απασχολούν τέτοιου είδους συγκρίσεις, ούτε κανένα βάρος μού φορτώνουν, διότι γράφοντας δεν έχω κανέναν άλλο στόχο πέρα από τη στιγμιαία έκφραση. Στο προηγούμενο βιβλίο φτάσανε στο σημείο να με συγκρίνουν με τον Παπαδιαμάντη! Αυτά ικανοποιούν την ανάγκη των ανθρώπων να κατατάσσουν κάπου τα πρόσωπα και τα πράγματα για να νιώθουν οι ίδιοι ασφαλείς, ότι τα ορίζουν.

Μετά από την καταγραφή τόσων προσωπικών ιστοριών, σημαντικών και ασήμαντων, πιστεύεις ότι κάθε άνθρωπος έχει κάτι να σε διδάξει;

Καμιά άσημη προσωπικότητα δεν είναι ασήμαντη. Σ' αυτό έχω καταλήξει μετά από την ενασχόλησή μου με την καταγραφή μαρτυριών των ανθρώπων. Μια λέξη, μιαν έκφραση μπορεί να σου πει κάποιος και να αλλάξει η μέρα σου. Αρκεί να έχεις αυτιά για να ακούς.

Πες μου μερικά πρόσφατα ελληνικά βιβλία που ξεχώρισες. Τι διαβάζεις αυτήν τη στιγμή;

Δεν ξέρω πόσο πρόσφατα εννοείς: το Πανδαιμόνιο του Ακρίβου, το Πολύ βούτυρο στο τομάρι του σκύλου του Σκαμπαρδώνη, το Μονοπάτι στη θάλασσα του Σουρούνη, το Σμιθ της Ηλιοπούλου, το Όλα πάνε ρολόι της Γκαλινίκη, ίσως να είναι και κάποια άλλα που μου διαφεύγουν αυτήν τη στιγμή και ζητώ συγγνώμη από τους δημιουργούς και τα έργα. Τώρα διαβάζω το Μέρες και νύχτες του Ισπανού Andres Trapiello και το βρίσκω εξαιρετικό.