Ευτυχώς επιμένει η παλιομοδίτικη αντίληψη ότι οι στενές επαφές με έργα τέχνης και μυθοπλασίας μπορούν να μετασχηματίσουν την εμπειρία και να διαμορφώσουν την προσωπικότητα του αναγνώστη/θεατή - ενώ, αντίστροφα, έχουν τη δύναμη να παραμορφώσουν αμετάκλητα τη ζωή των δημιουργών τους, στοιχειώνοντάς τη για πάντα. «Ψάξε να βρεις ποιες ταινίες είδε κάποιος μεταξύ δέκα και δεκαπέντε χρόνων, ποιες του άρεσαν, ποιες δεν του άρεσαν, και θα αποκτήσεις μια αρκετά ασφαλή εικόνα για το μυαλό και την ψυχοσύνθεσή του», είχε πει κάποτε ο συγγραφέας Γκορ Βιντάλ. Το ίδιο ισχύει (ή ίσχυε, τέλος πάντων, σε εποχές πριν από τη γενίκευση του Συνδρόμου Διάσπασης Προσοχής) και για τα βιβλία, που, αντίθετα από τις ταινίες, δεν χρειάζονται το σκοτάδι για να προσφέρουν μια αξέχαστη, έντονη, ονειρική εμπειρία. Ειδικά σε ευάλωτες και εύπλαστες προεφηβικές ηλικίες, γεμάτες προσμονή για ένα ατέλειωτο μέλλον. Σ' εκείνη την περίοδο επιστρέφει κανείς, αναζητώντας τις ρίζες εμμονών, προσδοκιών, κολλημάτων σε ένα και μοναδικό βιβλίο - τις Περιπέτειες του Τομ Σόγιερ του Μαρκ Τουέιν (nom de plume ή φιλολογικό ψευδώνυμο, όπως λέμε, του Σάμιουελ Κλέμενς) στη δική μου περίπτωση. Ήμουν δέκα και μισό (στην ίδια ηλικία περίπου με τον δωδεκάχρονο κεντρικό ήρωα) και ήταν η άνοιξη της Έκτης Δημοτικού όταν έπεσε στα χέρια μου -λίγο καιρό μετά το υποχρεωτικό τότε Ένα παιδί μετράει τ' άστρα- η νουβέλα με τις ασκήσεις ελευθερίας του Τομ και του κολλητού του, του Χακλμπέρι Φιν, στην κοιλάδα του Μισισιπί στα μέσα του 19ου αιώνα, την περίοδο του antebellum (πριν από τον Εμφύλιο) που λένε στην Αμερική. Η ένταση της εμπειρίας είναι αδύνατον να υποτιμηθεί. Αυτό ήταν. Το μοντέλο είχε βρεθεί επιτέλους. Κάνε σαν τον Τομ Σόγιερ. Η διαδικασία συλλογής role models μόλις είχε ξεκινήσει.
Δεν ήταν μόνο ο μύθος του ατέλειωτου καλοκαιριού, τα πρώτα ερωτικά σκιρτήματα, η απόλυτη ελευθερία, η αποτελεσματική διαχείριση της πιο τρομακτικής ενήλικης πραγματικότητας, η φάρσα παρέα με τον τρόμο και το μυστήριο. Το βιβλίο ήταν η συμπύκνωση όλων των φαντασιώσεων (ανομολόγητων και μη) που μπορούσε να έχει ένα φυσιολογικά ανήσυχο αγορίστικο πνεύμα. Ο Τομ Σόγιερ τις έκανε πραγματικότητα: Δεν ονειρευόταν ότι το έσκαγε από το σπίτι για να ζήσει σ' ένα κοντινό νησί ως πειρατής για το Σαββατοκύριακο - το έκανε, και μάλιστα χωρίς κανένα ζόρι. Επίσης δεν είχε γονείς - έμενε με μια καλοπροαίρετη θεία. Κάθε Παρασκευή έκανε κοπάνα, αλλά δεν έτρεχε τίποτα («έξυπνο παιδί είναι, μπορεί να γίνει πολύ καλός μαθητής, αλλά δεν διαβάζει» που λέγανε στους γονείς μας οι δάσκαλοι). Ήταν καψούρης με την Μπέκι Θάτσερ (την κόρη του δικαστή - ο Τομ μεγαλοπιανόταν από μικρός), με την οποία το έστριβε «διά του αρραβώνος». Ο φίλος του, ο Χακ Φιν, ήταν ο γιος του local μεθύστακα (και επομένως, απολάμβανε επίσης τα προνόμια της απουσίας γονικού ελέγχου) και μαζί έκοβαν τα βράδια βόλτες στο νεκροταφείο. Ο Τομ καταφέρνει να μείνει μόνος σε μια σπηλιά (με κεριά) με την Μπέκι, ενώ απειλείται από τον κακό της ιστορίας, που έχει διαπράξει φόνο. Και βέβαια ζει την απόλυτη φαντασίωση κάθε ενήλικα: επισκέπτεται ο ίδιος την κηδεία του (όταν όλοι θεωρούν ότι από αγνοούμενος έγινε μακαρίτης), αφού προηγουμένως έχει μπλέξει με στοιχειωμένα σπίτια και θαμμένους θησαυρούς. Στο τέλος του βιβλίου πάντως, ο Τομ Σόγιερ μοιάζει, αφού τα είδε και τα έκανε όλα, έτοιμος να αποδεχτεί πρόθυμα τους κοινωνικούς συμβιβασμούς, αν και είναι ακόμα μόλις δώδεκα ετών, αντίθετα από τον Χακ, που ξεκινά τη δική του προσωπική περιπέτεια, μια ανέμελη αλητεία χωρίς τέλος, η οποία καταγράφηκε στις Περιπέτειες του Χακλμπέρι Φιν, βιβλίο που θεωρείται το αριστούργημα του συγγραφέα. (Στην πρώτη έκδοση του βιβλίου, ο χιουμορίστας Τουέιν είχε στην αρχή την εξής σημείωση προς τους αναγνώστες: «Όσοι αποπειραθούν να ανακαλύψουν κίνητρο σ' αυτή την αφήγηση θα διωχθούν ποινικά. Όσοι αποπειραθούν να ανακαλύψουν το ηθικό δίδαγμα που κρύβεται από πίσω θα φυλακιστούν. Όσοι αποπειραθούν να ανακαλύψουν την πλοκή θα εκτελεστούν».)
Παραδέχομαι ότι προτιμούσα πάντα τον πιο συμβατικό, συντηρητικό Τομ από τον Χακ, ο οποίος έμοιαζε απ' αυτούς τους τύπους που περιφέρονται ανήσυχα στον κόσμο και καταλήγουν είτε πρεζάκια είτε μεγιστάνες με διαφορετικό όνομα. Είναι ίσως η διαφορά μεταξύ εύρους γνώσης και βάθους (λέμε τώρα) γνώσης, που επιλέγουν οι «κολλημένοι». Δεν ξέρω. Το σίγουρο είναι ότι ο Τομ Σόγιερ (σε συνδυασμό εκείνη την εποχή με το «Μικρό σπίτι στο λιβάδι» στην τοτεμική ακόμα τότε τηλεόραση) αποτελεί για μένα τον πυρήνα μιας αντίληψης των πραγμάτων που ισχύει ακόμα, καλώς ή κακώς. Το είχα κάνει δώρο κάποτε και στο βαφτιστήρι μου - ελπίζω να μην «καταστραφεί». Στις ανιψιές μου, πάντως, όταν φτάσουν σ' αυτή την ηλικία, θα χαρίσω μάλλον κάτι τύπου Twilight, με βαμπίρ, άσχετα αν ισχύει αυτό που λένε κάποιοι, ότι δηλαδή η δημοτικότητα τέτοιων ιστοριών σε κορίτσια οφείλεται στην επιθυμία τους να έχουν (συμβολικά έστω) ερωτική σχέση με όμορφα γκέι αγόρια.
A propos, κάνοντας googling για να βρω εξώφυλλα του βιβλίου, έπεσα στο site 20χρονου γκέι Έλληνα με το ψευδώνυμο Τομ Σόγιερ, και την επικεφαλίδα «Gay κλαψομούνης από κούνια». Τρέχα γύρευε δηλαδή... Μπορεί να έχει να κάνει και το λουκ βέβαια: Καυτό καλοκαίρι, τζιν φόρμα και τίποτα από μέσα. Αξεπέραστα πράγματα...
σχόλια