ΚΡΑΤΙΚΗ ΑΕΡΟΠΕΙΡΑΤΕΙΑ
Την προηγούμενη δεκαετία είχαν αποθρασυνθεί οι αυταρχικές κυβερνήσεις σε όλον τον κόσμο.
Η πρωτοφανής κρατική αεροπειρατεία της Λευκορωσίας, η οποία ανάγκασε ένα αεροπλάνο της Ryanair να προσγειωθεί στο Μινσκ, προκειμένου να συλληφθεί ο δημοσιογράφος και ακτιβιστής Ρομάν Προτασέβιτς, αποδεικνύει ότι οι δυνάμεις της ανελευθερίας έχουν εκτραχυνθεί.
Σύμφωνα με πρώτες πληροφορίες, τέσσερις Ρώσοι πολίτες που επέβαιναν στο αεροσκάφος δεν συνέχισαν το ταξίδι τους για την πρωτεύουσα της Λιθουανίας, Βίλνιους. Αν επιβεβαιωθούν, εδραιώνονται οι υποψίες ότι η αεροπειρατεία πραγματοποιήθηκε με πρωτοβουλία του Κρεμλίνου ή εν πάση περιπτώσει με την έγκριση και συνδρομή της Μόσχας. Ο Ρώσος βουλευτής, Vyacheslav Lysakov, χαρακτήρισε αυτή την πράξη κρατικής τρομοκρατίας «πανέξυπνη ειδική επιχείρηση».
Υποτονική αντίδραση και ήπιες κυρώσεις από πλευράς Ευρωπαϊκής Ένωσης, το ΝΑΤΟ και από τους διεθνείς οργανισμούς, των οποίων τις συμφωνίες έχει υπογράψει η Λευκορωσία, θα εκληφθεί ως αδυναμία. Η αντίδραση προς τον Λουκασένκο, και ενδεχομένως προς τη Μόσχα, πρέπει να καταδείξει ότι η Δύση δεν ανέχεται τις «γκανγκστερικές» μεθόδους στη διεθνή πολιτική, κι αυτό δεν είναι το πρώτο παράδειγμα.
Σημειωτέον, η Λιθουανία βρίσκεται για δεύτερη φορά στο προσκήνιο εντός λίγων ημερών. Την προηγούμενη εβδομάδα αποχώρησε από την κινεζική ομάδα 17+1 των κρατών της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης, επισημαίνοντας ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι ισχυρότερη όταν και τα 27 κράτη-μέλη ενεργούν μαζί μέσω των θεσμών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η αποχώρηση και η αεροπειρατεία δεν σχετίζονται, δείχνουν όμως ότι εισήλθαμε σε μια μεταβατική φάση μέχρι να εδραιωθεί μια νέα ισορροπία στις διεθνείς σχέσεις.
Το πολύμηνο κίνημα κατά του Αλεξάντερ Λουκασένκο πνίγηκε με εξωφρενική βία, και βαθμηδόν εξαφανίστηκε από τη διεθνή προσοχή, αλλά φαίνεται πως σήμερα επανέρχεται στο προσκήνιο. Το αν θα βγουν πάλι στους δρόμους οι Λευκορώσοι και οι Λευκορωσίδες φαίνεται δύσκολο, αλλά όχι αδύνατο.
• • •
ΤΟ «ΜΕΓΑΛΟ ΑΛΜΑ ΠΡΟΣ ΤΑ ΕΜΠΡΟΣ»
Την 23η Μαΐου 1958 θεωρείται ότι ξεκίνησε επισήμως «το Μεγάλο Άλμα προς τα Εμπρός» του Μάο Τσε Τουνγκ — το πρόγραμμα ραγδαίας ανάπτυξης της βιομηχανίας και της γεωργίας.
Τα αποτελέσματα ήταν ολέθρια. Ο «Μεγάλος Κινέζικος Λιμός» που ακολούθησε προκάλεσε πάνω από 50 εκατομμύρια θανάτους.
Ένα εξωφρενικό δείγμα παράλογου σοσιαλιστικού «ορθολογισμού» υπήρξε η απόφαση να θανατωθούν τα σπουργίτια (και τα κουνούπια, οι μύγες και οι ποντικοί) γιατί κατέστρεφαν τις σοδειές.
Η μαζική θανάτωσή τους οδήγησε σε μεγάλη περιβαλλοντική ανισορροπία, διότι τα σπουργίτια τρέφονταν επίσης με έντομα. Αποτέλεσμα: τεράστια αύξηση των ακρίδων που σάρωσαν τις σοδειές.
Μια ακόμη ακραία περίπτωση του «αυταρχικού υψηλού εκσυγχρονισμού» (James C. Scott), που εν ονόματι του ορθολογισμού οδήγησε σε απερινόητη δυστυχία.
• • •
«ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ ΣΟΛΟΜΩΝ»
Στις 24 Μαΐου 1991, ξεκίνησε η «Επιχείρηση Σολομών».
Με περικυκλωμένη την Αντίς Αμπέμπα από τους αντάρτες, οι Ισραηλινοί έπρεπε να μεταφέρουν εντός δύο ημερών στο Ισραήλ πάνω από 14.000 Αιθίοπες Εβραίους.
Με συνεχείς πτήσεις, 35 αεροπλάνα τούς μετέφεραν ασφαλείς μέσα σε 36 ώρες.
Πέραν των άλλων, επετεύχθη ένα ασύλληπτο παγκόσμιο ρεκόρ: σε μία και μόνον πτήση, ένα Boeing 747 μετέφερε 1.122 άτομα.
• • •
ΖΟΥΜΕ ΣΕ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟΥΣ ΚΟΣΜΟΥΣ ΙΔΕΩΝ
Τα επόμενα είναι ορισμένα συμπεράσματα από ένα σχετικά πρόσφατο άρθρο (Joseph Marks et al., «Epistemic spillovers: Learning others’ political views reduces the ability to assess and use their expertise in nonpolitical domains», Cognition, Vol. 188, July 2019, 74-84).
1. Οι άνθρωποι επιλέγουν να ακούσουν πολιτικά ομοϊδεάτες σε ζητήματα που δεν έχουν σε τίποτα να κάνουν με την πολιτική, παρά εκείνους με μεγαλύτερη εμπειρία στο ζήτημα αλλά με διαφορετικές πολιτικές απόψεις.
2. Με σταθερούς όλους τους άλλους παράγοντες, οι άνθρωποι τείνουν να επηρεάζονται περισσότερο από πολιτικά ομοϊδεάτες σε μη πολιτικά ζητήματα.
3. Οι άνθρωποι τείνουν να πιστέψουν ότι όσοι συμμερίζονται τις πολιτικές τους απόψεις είναι καλύτεροι σε θέματα που δεν έχουν σε τίποτα να κάνουν με την πολιτική, ακόμη κι όταν διαθέτουν όλες τις απαιτούμενες πληροφορίες προκειμένου να αξιολογήσουν επακριβώς ποιος είναι ο ειδικός.
Τα ευρήματα αυτά έχουν τη σημασία τους για την ταχύτητα των ψευδών ειδήσεων, την πολιτική πόλωση και τις κοινωνικές διαιρέσεις.
Όπως αναφέρουν οι συγγραφείς: «Υποθέστε, λόγου χάριν, ότι κάποιος με φιλικές πολιτικές πεποιθήσεις διαδίδει μια φήμη για επικείμενη κατάρρευση του χρηματιστηρίου, ένα νέο προϊόν που θεραπεύει τον καρκίνο ή τη φαλάκρα, απάτη στα σπορ, έναρξη μιας πανδημίας, ή για μια διασημότητα που υπέπεσε σε φοβερό ηθικό σφάλμα. Ακόμη κι αν η φήμη είναι λανθασμένη, και ακόμη όσοι την ακούν έχουν λόγους να πιστεύουν ότι είναι εφαλμένη, μπορεί να τη βρουν αξιόπιστη (και πιθανόν τη διαδίδουν». Το να λέμε, όπως πολλοί, ότι είναι βλάκες αυτοί που υιοθετούν τέτοιες απόψεις δεν αποτελεί εξήγηση. Χρειαζόμαστε μηχανισμούς εξήγησης, και η «βλακεία» δεν είναι τέτοιος. Το άρθρο παρέχει έναν τέτοιο.
• • •
ΦΙΛΙΠ ΡΟΘ
«Όταν οι συγγραφείς πεθαίνουν γίνονται βιβλία, τα οποία εντέλει δεν είναι τόσο κακή ενσάρκωση» (Χόρχε Λουί Μπόρχες).
Το ίδιο και ο πολύ αγαπητός στη χώρα μας συγγραφέας, Φίλιπ Ροθ (1933 - 2018), που πέθανε πριν από τρία χρόνια, στις 22 Μαΐου, και μας έμαθε αυτό: «Πόσο εύκολη είναι η ζωή όταν είναι εύκολη, και πόσο δύσκολη όταν είναι δύσκολη» (Φίλιπ Ροθ).
• • •
ΤΟ ΡΗΤΟ ΤΗΣ ΕΒΔΟΜΑΔΑΣ
«Λατρεύω το παρελθόν. Είναι τόσο πιο ξεκούραστο από το παρόν και τόσο πιο σίγουρο από το μέλλον».
— Έτσι ξεκινάει η ταινία του Max Ophüls, «La Ronde» (1950), μεταφορά στην οθόνη μιας νουβέλας τού Arthur Schnitzler.
[«Δάνειο» από έναν φίλο]
