Μελοποιημένος Καρυωτάκης δεν είναι μόνο τα 13 τραγούδια της Λένας Πλάτωνος ή η ''Πρέβεζα'' του Γιάννη Γλέζου που πρώτος ηχογράφησε ο Θανάσης Γκαϊφύλλιας στα 70s για να κάνει ένα από τα μεγαλύτερα ''σουξέ'' του ο Βασίλης Παπακωνσταντίνου στα 80s. Είναι και ο Καρυωτάκης του Γιάννη Σπανού, της Ηδύλης Τσαλίκη, των Χαΐνηδων, του Δημήτρη Παπαδημητρίου και πολλών ακόμη συνθετών - τραγούδια που δεν παίχτηκαν από τα ραδιόφωνα, δεν παρουσιάστηκαν σε συναυλίες και σύντομα επισκιάστηκαν από τις άλλες δουλειές των δημιουργών τους. Για να αποδείξουμε πως ''η μουσική είναι το καταφύγιο που αγαπούμε'', παραφράζοντας τον ποιητή, πάμε να θυμηθούμε κάποιες, λιγότερο γνωστές, καρυωτακικές μελοποιήσεις:
Μπορεί η ''Ανθολογία Β''(1968) του Γιάννη Σπανού να θεωρείται κλασικός δίσκος πλέον της νεοκυματικής περιόδου, οι περισσότεροι όμως αναφέρονται στην ''Τρίτη Ανθολογία'' του, που κυκλοφόρησε μερικά χρόνια αργότερα και έκλεισε τον κύκλο μελοποιημένης ποίησης από μέρους του. Μέσα στην ''Ανθολογία Β'' υπήρχε κι αυτό το τραγούδι με ερμηνευτή τον Γιάννη Πουλόπουλο, που αποτελεί την πρώτη μελοποίηση στο ποίημα ''Μόνο'' του Καρυωτάκη. Κι αν η Πλάτωνος στην κατοπινή μελοποίηση της με τη Σαβίνα Γιαννάτου εξέφρασε στο έπακρο το πεισιθανάτιο πνεύμα του ποιητή, ο Σπανός έφτιαξε μια γλυκόπικρη λαϊκότροπη μπαλάντα. Γνωρίζοντας την κατάληξη του Καρυωτάκη και ακούγοντας το τραγούδι, σου δίνεται η αίσθηση πως μπορεί τελικά ο ποιητής να μην αυτοκτόνησε. Ίσως να ανέβηκε σε ένα πλοίο και νά'φυγε για πάντα απ' αυτόν εδώ τον τόπο. Εκτός από την ''Ανθολογία Β'', το ''Μόνο'' κυκλοφόρησε και σε δίσκο 45 στροφών, έχοντας στην άλλη πλευρά το ''Τραγούδι της ταβέρνας'' σε ποίηση Αργύρη Εφταλιώτη, τα δύο τραγούδια που ερμήνευσε ο Πουλόπουλος μέσα στο συγκεκριμένο έργο του Σπανού.
Αυτό κι αν έχει ενδιαφέρον! Ο ηθοποιός Νίκος Κούρκουλος ερμηνεύει Κώστα Καρυωτάκη μελοποιημένο από τον Μίμη Πλέσσα εν έτει 1966! Θυμίζω πως ο Κούρκουλος έχει σφραγίσει την ελληνική δισκογραφία ως τραγουδιστής στη θεατρική ''Γειτονιά των Αγγέλων'' του Ιάκωβου Καμπανέλλη και του Μίκη Θεοδωράκη (''Από το παράθυρο μου'', ντουέτο με τη Τζένη Καρέζη). Το ΄66, λοιπόν, ο Κούρκουλος ερμηνεύει τέσσερις μπαλάντες του Πλέσσα: τρεις σε ποίηση Καρυωτάκη, Λειβαδίτη και Μαλακάση και μία σε στίχους του ίδιου του Πλέσσα εμπνευσμένους από τα δημοτικά τραγούδια. Λέγεται πως αυτός ο δίσκος 45 στροφών, που κυκλοφόρησε στη Lyra (και σήμερα θεωρείται καρασυλλεκτικός) έγινε ως δώρο του Κούρκουλου στον νεογέννητο γιο του, Άλκη. Τα τραγούδια ξαναβγήκαν στο προσκήνιο το 2005 σε μία από τις βινυλιακές εκδόσεις extended play που επιμελήθηκε ο Μάκης Δελαπόρτας, μαζί με άλλα τέσσερα γνωστά τραγούδια του Κούρκουλου από το θέατρο και τον κινηματογράφο. Η ''Κυριακή'', πάντως, σε ποίηση Κώστα Καρυωτάκη είναι μια πανέμορφη μπαλάντα νεοκυματικού ύφους με τη χαμηλότονη ερμηνεία του Κούρκουλου να θυμίζει Γιώργο Ρωμανό και Αλέξη Γεωργίου. Το ίδιο ποίημα μελοποιήθηκε πολλά χρόνια αργότερα και από τον συνθέτη Δημήτρη Μαραμή.
Και πάμε στα 1981, τότε που η τραγουδοποιός Ηδύλη Τσαλίκη κερδίζει το πρώτο βραβείο στους Πρώτους Αγώνες Ελληνικού Τραγουδιού Κέρκυρας του Μάνου Χατζιδάκι μ' αυτό το τραγούδι - αριστούργημα! Ωραία παρουσία η Τσαλίκη, έχει κάτι από Joni Mitchell σαν τη βλέπεις στο παλιό τηλεοπτικό ντοκουμέντο να τραγουδάει με την κιθάρα της και παραδίπλα τον Μάνο Αβαράκη να σολάρει στη φυσαρμόνικα! Προσέξτε με πόσο οίστρο ο Μάνος Χατζιδάκις διευθύνει την ίδια και την ορχήστρα - από μουσικούς εκείνης της περιόδου έχω ακούσει πως η Ηδύλη Τσαλίκη ήταν η μόνη θηλυκή ύπαρξη, με την οποία ο Χατζιδάκις υπήρξε πραγματικά ερωτευμένος. ''Δεν άφηνε κανέναν άλλο να την πλησιάσει'' μού'χε αφηγηθεί πριν χρόνια γνωστός μαέστρος - συνεργάτης του! Εκείνα τα χρόνια η Τσαλίκη συμμετείχε ως τραγουδίστρια στην πρώτη παρουσίαση επί σκηνής του αδισκογράφητου ακόμη έργου, ''Οι μπαλάντες της οδού Αθηνάς'', στον ''Σκορπιό'' στην Πλάκα και λίγο αργότερα, προτού χαθεί από τα μουσικά πράγματα, έκανε έναν δίσκο τζαζ κατευθύνσεων. Κατά προσωπική εκτίμηση, η μελοποίηση της στη ''Δικαίωση'' του Κώστα Καρυωτάκη είναι ο ορισμός της φολκ-ροκ μπαλάντας, που δικαίως απέσπασε το πρώτο βραβείο στους Αγώνες και που πολύ θα ήθελα να ξανακούσω με μία ηλεκτρική ενορχήστρωση! Διαμάντι από το μακρινό 1981!
Ακούστε αυτό το ελληνικό ροκ masterpiece από το 1972! Η Μαρίζα Κωχ πάνω στα ντουζένια της τραγουδάει τους ''Δον Κιχώτες'' του Καρυωτάκη, μελοποιημένους φρανκζαπικά από τον πρωτοεμφανιζόμενο Θάνο Μικρούτσικο! Για μένα, μια υπέροχη και άγνωστη στιγμή της γένεσης του ελληνικού ροκ από δύο μεγάλους καλλιτέχνες του μετέπειτα ''έντεχνου''. Κυκλοφόρησε μόνο σε δίσκο 45 στροφών με το ''Είμαστε κάτι ξεχαρβαλωμένες κιθάρες'' στην άλλη πλευρά και έχω την αίσθηση πως για πρώτη φορά ο Καρυωτάκης γινόταν ο εκπρόσωπος μιας νεοελληνικής ''ροκ εν ρολ'' ποίησης, λόγω του τρόπου που έγραψε και που έφυγε κυρίως. Επίσης, ένα 45άρι - urban legend για τους vinyl junkies! Στις ηχογραφήσεις συμμετείχαν οι Φ. Τσεμπερούλης (φλάουτο), Δ. Πανταζής (μπάσο), Χ. Καλέας (πιάνο), Γ. Αρχοντίδης (τρομπόνι), Γ. Θεοδωρίδης (τρομπέτα). Γ. Λαβράνος (ντραμς) και Κ. Καραγιαννόπουλος (ηλεκτρική κιθάρα). Έκτοτε, Θάνος Μικρούτσικος και Μαρίζα Κωχ δεν συνεργάστηκαν ποτέ ξανά, ενώ στα τέλη της ίδιας δεκαετίας θα βρίσκονταν ''αντιμέτωποι'' με τον μελοποιημένο Καββαδία τους.
Στο προαναφερθέν ''ροκ εν ρολ'' πνεύμα και η μελοποίηση του συγκροτήματος Υπόγεια Ρεύματα στα καρυωτακικά ''Ανδρείκελα'' για τον πρώτο τους μεγάλο δίσκο, ''Ο μάγος κοιτάζει την πόλη'' (1994). Πολύ ωραίο τραγούδι, πραγματικά, παρ' όλο που μοιραία επισκιάστηκε από το ραδιοφωνικό σουξέ που ξεπήδησε από το άλμπουμ, το ''Μ' αρέσει να μη λέω πολλά''. Εμπνευσμένη σύνθεση με ρυθμικές εναλλαγές και έναν κλασικοροκάδικο α λα παλαιά ήχο!
Άλλη μια αξιόλογη μελοποίηση στον Καρυωτάκη είναι κι αυτή από τους Magic de Spell στο άλμπουμ ''Κόκκινο'' (2000). Πρόκειται για το γνωστό ποίημα ''Gala (Θα γλεντήσω κι εγώ μια νύχτα)", έτσι όπως του έβαλε μουσική ο Άρης ''Ζάρι'' Ζαρακάς, ο οποίος σήμερα δεν ανήκει στις τάξεις του συγκροτήματος. Σύμφωνα με τα λεγόμενα των μελών των Magic de Spell, το ''Gala'' ήταν η δεύτερη απόπειρα να συμπεριλάβουν σε δίσκο τους μελοποίηση σε ''καταραμένο'' Έλληνα ποιητή, ύστερα από τη μεγάλη επιτυχία του ''Εμένα οι φίλοι μου'' σε ποίηση Κατερίνας Γώγου. Την ίδια τακτική δεν εγκατέλειψαν και στη συνέχεια, εφόσον πάντα στους επόμενους δίσκους τους μελοποιούν σταθερά ''καταραμένους'' ή, έστω, έντονα πολιτικοποιημένους ποιητές.
Ξαναπάμε στους Πρώτους Αγώνες Ελληνικού Τραγουδιού Κέρκυρας το 1981, όπου ο συνθέτος Μάρκος Μωυσίδης διαγωνίστηκε με τη μελοποίηση του στο ''Χαμόγελο'' του Κώστα Καρυωτάκη. Ο Μάνος Χατζιδάκις διηύθυνε την ορχήστρα και την ερμηνεύτρια Μαριάννα Ευστρατίου - Παγκάκη, μετέπειτα συνεργάτιδα του στην ''Πορνογραφία'' (1982) και του Διονύση Σαββόπουλου στα ''Τραπεζάκια έξω'' (1983). Μία υπέροχη, λυρική, αλλά και καθ' όλα ''αντιεμπορική'' με τους ραδιοφωνικούς όρους, μελοποίηση στον αυτόχειρα ποιητή που ελάχιστοι θυμούνται σήμερα.
Λίγα χρόνια πιο πίσω, στα 1978, Κώστα Καρυωτάκη ερμήνευσε και ο Νίκος Ξυλούρης μελοποιημένο από τον συνθέτη Λουκά Θάνου στο δίσκο ''Σάλπισμα'' - ναι, ο δίσκος που μάλλον ανακάλυψε κι ο Νότης Σφακιανάκης κι έτσι λουστήκαμε με τη φωνή του τη ''Μπαλάντα του κυρ-Μέντιου'' σε ποίηση Κώστα Βάρναλη...Σημαντική περίπτωση ο Θάνου και στη συγκεκριμένη εργασία του, η επιτυχία έγκειται - κατά την ταπεινή μου άποψη - στο ότι χάρισε στον Ξυλούρη ορισμένες πανέμορφες μπαλάντες, ρίχνοντας τους τόνους του τα χρόνια της Μεταπολίτευσης και λίγο πριν το βιολογικό τέλος του τραγουδιστή. Νομίζω πως δε θα ξαναβρεθεί Έλληνας ερμηνευτής να αποδώσει τόσο τέλεια τον αγαπημένο καρυωτακικό στίχο ''Θεέ μου, το φριχτό γέλιο των ανθρώπων''. Στον ίδιο δίσκο, ο Ξυλούρης τραγούδησε ακόμη τέσσερα ποιήματα του Καρυωτάκη μελοποιημένα από τον Λουκά Θάνου (''Κι αν έσβησε'', ''Δεν αγαπάς'', ''Είσαι ψυχή μου'', ''Το άγαλμα της Ελευθερίας'').
Μένουμε στην Κρήτη μετά τον Ξυλούρη, αυτή τη φορά με το συγκρότημα Χαΐνηδες και τη μελοποίηση τους στο καρυωτακικό ποίημα ''Κι αν έσβησε σαν ίσκιος'' - το ίδιο ποίημα είχε μελοποιηθεί από τον Λουκά Θάνου το 1978, αλλά και τον Μίκη Θεοδωράκη το 1984 στον κύκλο ''Καρυωτάκης'' για τον Βασίλη Παπακωνσταντίνου. Εδώ τη μουσική έγραψε η Κάλια Σπυριδάκη, μέλος τότε των Χαΐνηδων, για το άλμπουμ τους, ''Το μεγάλο ταξίδι'' (1997). Μελοποίηση πιστή στο ύφος των Χαΐνηδων σα να ακούς ενα οποιοδήποτε άλλο από τα καλά τραγούδια τους εκείνης της περιόδου - μόνο που τα λόγια είναι του Καρυωτάκη!
Μια πολύ ιδιαίτερη μελοποίηση στον Καρυωτάκη από έναν εξίσου ιδιαίτερο δίσκο είναι κι αυτή του συνθέτη Γιώργου Σφυρίδη στον προσωπικό του δίσκο με τίτλο ''Περι-ΘΩΡΙΟ'' που κυκλοφόρησε στη Lyra το 2002 με ερμηνευτές τον Νίκο Παπάζογλου, τη Μαρία Θωΐδου και τον Τούρκο συνθέτη και δεξιοτέχνη στο σάζι και τον μπαγλαμά, Taner Akyol. Ο δίσκος που περιείχε μελοποιήσεις σε ποιητές και συγγραφείς, σαν τον Καρυωτάκη, τον Γιώργο Ιωάννου, τον Τάκη Βαρβιτσιώτη, τον Λάζαρο Κοζάρη, τον Θωμά Κοροβίνη και τον Τούρκο Imbrahim Karaca, ήταν ένα project που γεννήθηκε στη Γερμανία, από έναν πυρήνα Ελλήνων και ξένων μουσικών που δρούσαν καλλιτεχνικά μεταξύ Βερολίνου και Θεσσαλονίκης. Οι ethno-jazz (είναι ο μόνος χαρακτηρισμός που μπορώ να διατυπώσω τώρα για το έργο αυτό στο σύνολο του) αναζητήσεις του Σφυρίδη, ο οποίος κάνει τη δεύτερη φωνή στη Θωΐδου, διακρίνονται αυτούσιες στη μελοποίηση του καρυωτακικού ποιήματος ''Η νύχτα μας εχώρισεν''.
Το 1990 κυκλοφορεί το άλμπουμ ''Βίος Ελληνικός'' του Δημήτρη Παπαδημητρίου, όπου ο συνθέτης μελοποιεί Καρυωτάκη, Κώστα Ουράνη και Γιώργο Χρονά με τη συμμετοχή της Λυδίας Κονιόρδου και του Χάρη Μεγαλυνού στις απαγγελίες και των Χαρούλας Αλεξίου, Αργύρη Μπακιρτζή, Γιώργου Φλωράκη και Αλεξάνδρας Λύρα στο τραγούδι. Υπήρχαν ακόμη αρκετά οργανικά κομμάτια που υπηρέτησαν οι μουσικοί Γιάννης Σπάθας, Νίκος Αντύπας και Θύμιος Παπαδόπουλος. Με τον Καρυωτάκη ο Παπαδημητρίου θα καταπιανόταν ξανά στα ''Τραγούδια για τους Μήνες'' με την Ελευθερία Αρβανιτάκη (''Σε παλαιό συμφοιτητή''), εδώ όμως, τόσο με την ίδια τη μελοποίηση, όσο και με την επιλογή του λυρικού ερμηνευτή Γιώργου Φλωράκη, εξέφρασε την ανάγκη του για τη δημιουργία ενός τραγουδιού στο πλαίσιο μιας ''λόγιας'' μουσικής παράδοσης.
Να κι ένας υπέροχος δίσκος που κυκλοφόρησε πρόσφατα, το 2012, εξ ολοκλήρου σε ποίηση Κώστα Καρυωτάκη. Πρόκειται για το άλμπουμ ''Κάθε πραγματικότης αποκρουστική'' του συγκροτήματος Neon, που απέσπασε τα διθυραμβικά σχόλια της Λένας Πλάτωνος! Τα δέκα τραγούδια ερμηνεύουν η Etten, ο The Boy, ο Λόλεκ, ο Βαγγέλης Στρατηγάκος και ο Byron. Ταιριαστά ηλεκτρονικά ηχοτόπια και μία post - rock ηχητική επένδυση στον λόγο του ποιητή από το τρίο των Neon: Byron (electronics/ όργανα), Chris Setel (electronics/ όργανα) και Νίκος Γιούσεφ (μουσικό πριόνι). Το ''Τελευταίο ταξίδι'' που ακούμε εδώ είναι με την ερμηνεία της Etten - κατά κόσμον, Ελένης Τζαβάρα.
Και κλείνουμε με ένα τραγούδι του Μίκη Θεοδωράκη σε ποίηση Κώστα Καρυωτάκη που ερμήνευσε ο ίδιος συνθέτης - δε γνωρίζω αν υπάρχει κι αλλού με τη φωνή του, σε μένα πάντως έφτασε από τη συλλογή τραγουδιών του με τίτλο ''Τα τραγούδια μου 1959 - 1986'', ερμηνευμένα βασικά από τη Φαραντούρη, τη Δημητριάδη, την Καγιαλόγλου, τον Πανδή και τους Θανάση Μωραΐτη - Γιάννη Θωμόπουλο. Παραπάνω ακούσαμε το ίδιο ποίημα μελοποιημένο από τους Χαΐνηδες. Με τη μουσική του Μίκη, η πρώτη εκτέλεση ανήκει στον Βασίλη Παπακωνσταντίνου από τον δίσκο ''Καρυωτάκης'' (1984), θέλησα ωστόσο να το συμπεριλάβω σ'αυτό το αφιέρωμα, καθώς μου αρέσει πολύ ο ερμηνευτής Θεοδωράκης και συν τοις άλλοις πρόκειται για μία άγνωστη στιγμή του μ'αυτή την ιδιότητα. Η ενασχόληση του Θεοδωράκη με τον Καρυωτάκη θα εκτεινόταν και σε μία όπερα που έγραψε και που κυκλοφόρησε σε δίσκο από τον χατζιδακικό Σείριο.
σχόλια