Πριν από 11 χρόνια λίγα μονοπάτια ανά την Ελλάδα βρισκόντουσαν σε καλή κατάσταση, αυτά ήταν τα πιο «διάσημα», όπως το φαράγγι της Σαμαριάς, ή τα ορειβατικά που όμως δεν θεωρούνται πάντα περιηγητικά. Η σήμανση - όπου αυτή υπήρχε - ήταν συνήθως μόνο στα ελληνικά, και γενικά, οι διαθέσιμες πληροφορίες γι’ αυτά ήταν ελάχιστες ή ανύπαρκτες.
Η Ελλάδα κρύβει εκατοντάδες χιλιάδες χιλιόμετρα μονοπατιών ξεχασμένα από τον χρόνο. Αυτά τα μονοπάτια αποτελούσαν το παλιό οδικό δίκτυο πριν την έλευση του αυτοκινήτου, ήταν ο τρόπος για να μετακινηθεί κανείς από το χωριό προς το χωράφι, την πόλη, το λιμάνι, το ξωκλήσι. Κάποια από αυτά τα μονοπάτια είναι αρχαία, παρουσιάζουν πολιτισμικό και ιδιαίτερο φυσικό πλούτο σε κάθε βήμα.
«Θα έλεγα πως σχεδόν σε κάθε γωνιά της χώρας μας βρίσκουμε ενδιαφέροντα μονοπάτια. Οι περισσότερες περιοχές της Ελλάδας - ακόμη και σήμερα - δεν τα έχουν εκμεταλλευτεί». Η Paths of Greece γεννήθηκε το 2010 από τον Φοίβο Τσαραβόπουλο «από την ανάγκη που είχα να δείξω σε επισκέπτες τις ομορφιές των Κυθήρων, χωρίς να απαιτείται η φυσική μου παρουσία κάθε φορά. Ένα καλά οργανωμένο δίκτυο μονοπατιών, θα έδινε τη δυνατότητα σε επισκέπτες του νησιού να γνωρίσουν τη φύση και τον πολιτισμό του, χωρίς να χρειάζεται απαραίτητα κάποιος ξεναγός». Μετά τα Κύθηρα τα οποία πήραν μεγάλη προβολή με αυτή την κίνηση ακολούθησαν κι άλλες περιοχές. «Η ζήτηση για μονοπάτια αυξήθηκε, κι έτσι, στα τέλη του 2015, μαζί με φίλους και γνωστούς αποφασίσαμε η μικρή ατομική επιχείρηση Paths of Greece να μετατραπεί σε ΚοινΣΕπ. Σήμερα, 10 και πλέον χρόνια μετά τα πρώτα μας βήματα, είμαστε τρεις εργαζόμενοι πλήρους απασχόλησης, ένας με ημιαπασχόληση και πολλοί μόνιμοι και σταθεροί εξωτερικοί συνεργάτες».
Βλέπουμε εικόνες από τοπία που δεν υπάρχει άλλος τρόπος παρά μέσω περπατήματος να τα προσεγγίσουμε. Συναντάμε ντόπιους σε γαϊδουράκια που επιστρέφουν από το μποστάνι τους με ζαρζαβατικά ή με το κοπάδι τους από το βουνό. Βλέπουμε άλλους πεζοπόρους και τους χαιρετάμε. Με άλλα λόγια, ανοίγει η ψυχή μας. Και όταν γίνεται αυτό μας ανοίγεται και ο τόπος που επισκεπτόμαστε
Η καινοτομία της Paths of Greece είναι ότι ασχολείται με τα μονοπάτια από το Α έως το Ω: Από την ανίχνευση των παλιών, ξεχασμένων μονοπατιών, την οργάνωσή τους σε δίκτυο που ανταποκρίνεται στις ανάγκες του σύγχρονου πεζοπορικού κοινού, τη βελτίωση της βατότητάς τους, τη σήμανσή τους με διεθνείς προδιαγραφές μέχρι την προβολή τους με τη δημιουργία ταυτότητας, ιστοσελίδας, εφαρμογής, χάρτη, φυλλαδίου, με τη συμμετοχή της σε εκθέσεις πεζοπορικού τουρισμού στο εξωτερικό. «Σε κάθε στάδιο από αυτά εμπλέκουμε την τοπική κοινωνία, πάντα προσπαθούμε να δημιουργηθεί μια μαγιά ανθρώπων που θα διαχειριστούν τα μονοπάτια σε βάθος χρόνου».
Τελευταία γνωρίζω συνέχεια κόσμο που διαμορφώνει το πρόγραμμα των διακοπών του αναλόγως με τα μονοπάτια που διαθέτει ένα νησί. Η (σταθερά μεγάλη) παρέα μας στη μικρή Δονούσα χωρίζεται σε εκείνους που φωτογραφίζουν τα δρομολόγια του ΚΤΕΛ και σε εκείνους που δεν τα αποθηκεύουν ποτέ. Αυτοί οι δεύτεροι αφηγούνται τη διαδρομή που ακολούθησαν περπατώντας μέχρι το σημείο του ραντεβού μας, περιγράφουν μια θέα που οι υπόλοιποι δεν είδαν. «Είναι σαφής και πολύ μεγάλη η αλλαγή που έχει παρατηρηθεί στην Ελλάδα την τελευταία δεκαετία σχετικά με την ανάπτυξή της ως πεζοπορικό προορισμό. Οι περιοχές που από νωρίς ξεκίνησαν να οργανώνουν τα μονοπάτια τους όπως η Σίφνος, τα Κύθηρα, η Άνδρος, το Μαίναλο κ.ά. έχουν δει τα οφέλη από την αύξηση των επισκεπτών, οι οποίοι έρχονται κυρίως εκτός της υψηλής καλοκαιρινής περιόδου, είναι ποιοτικοί επισκέπτες και αναζητούν αυθεντικές εμπειρίες. Είναι ενδεικτικό το σχόλιο πεζοπόρου από το εξωτερικό που γράφει στο Tripadvisor: “Μείναμε περισσότερες μέρες για τα μονοπάτια, του χρόνου θα επιστρέψουμε στη Σίφνο χάρη σε αυτά . Στα καταλύματα και στις ταβέρνες όλοι λένε ότι τα μονοπάτια βοήθησαν πολύ το νησί”».
Με την καταγραφή που κάνει για τη διαμόρφωση του δικτύου μονοπατιών σε έναν τόπο, η Paths of Greece διασώζει μνήμες που καθώς οι άνθρωποι φεύγουν, χάνονται κι αυτές. «Δεν μπορούμε να σχεδιάσουμε ένα δίκτυο αν δεν κάνουμε πολλές συνεντεύξεις με ντόπιους. Μας μιλούν για μονοπάτια που περπατούσαν ως παιδιά και συχνά δακρύζουν. Τα δάκρυά τους μετατρέπονται σε δάκρυα χαράς όταν τα μονοπάτια αυτά καθαριστούν και σηματοδοτηθούν. Οι ντόπιοι μας βοηθούν συνήθως στις εργασίες καθαρισμού και συντήρησης, καθώς και σε όποια δράση προβολής μπορούν. Μας έχει τύχει να καθαρίσουμε μονοπάτι και να αρχίσει να χρησιμοποιείται πάλι από βοσκούς. Τις περισσότερες φορές όμως, όταν υπάρχει ανάγκη για έναν βοσκό να περνάει από μονοπάτι, το συντηρεί μόνος του».
Ένα μονοπάτι ξεκλειδώνει τα καλύτερα κρυμμένα μυστικά ενός τόπου. Καθώς περπατάμε σε αυτό μυρίζουμε τον τόπο, τον ακούμε. Αντιλαμβανόμαστε τον μόχθο των παλαιότερων κατοίκων, όπως λέει ο Φοίβος Τσαραβόπουλος. «Βλέπουμε εικόνες από τοπία που δεν υπάρχει άλλος τρόπος παρά μέσω περπατήματος να τα προσεγγίσουμε. Συναντάμε ντόπιους σε γαϊδουράκια που επιστρέφουν από το μποστάνι τους με ζαρζαβατικά ή με το κοπάδι τους από το βουνό. Βλέπουμε άλλους πεζοπόρους και τους χαιρετάμε. Με άλλα λόγια, ανοίγει η ψυχή μας. Και όταν γίνεται αυτό μας ανοίγεται και ο τόπος που επισκεπτόμαστε».
Ας υποθέσουμε ότι κάποιος αρχάριος στην πεζοπορία βρίσκεται αυτή τη στιγμή σε ένα νησί με ανεπτυγμένο δίκτυο μονοπατιών. Ποια είναι τα απαραίτητα βήματα για να ακολουθήσει τις πρώτες του διαδρομές; Καταρχάς, θα πρέπει να βρει παρέα. «Δεν περπατάμε ποτέ μόνοι, όχι μόνο για λόγους ασφάλειας, αλλά και για να μπορούμε να μοιραστούμε τα όσα όμορφα βλέπουμε. Ύστερα, θα πρέπει να επισκεφθεί την ιστοσελίδα των μονοπατιών (πχ. www.kytheratrails.gr), ή να κατεβάσει την σχετική εφαρμογή. Εκεί, μπορεί να βρει όλες τις λεπτομέρειες για τις διαδρομές, και να επιλέξει αυτή που του ταιριάζει καλύτερα, με βάση κριτήρια όπως το συνολικό μήκος, ο χρόνος πεζοπορίας, ο βαθμός τεχνικής δυσκολίας, η συνολική ανάβαση. «Για έναν αρχάριο, μια διαδρομή δύο-τριών ωρών συνολικά, με μικρή τεχνική δυσκολία και με συνολική ανάβαση που να μην ξεπερνάει τα 150-200 μέτρα είναι ιδανική». Θα πρέπει να φροντίσει να αποφύγει την πολλή ζέστη. «Το καλοκαίρι μεταξύ 11 π.μ. και 4 μ.μ. οι θερμοκρασίες είναι ιδιαιτέρως υψηλές και επικίνδυνες. Είναι σημαντικό να έχει άφθονο νερό, καλά παπούτσια (κι όχι παντόφλες, όπως βλέπουμε συχνά), καπέλο. Πρέπει να έχει μελετήσει τη διαδρομή στον χάρτη ώστε να γνωρίζει πού θα φτάσει και πώς θα επιστρέψει από το σημείο τερματισμού σε περίπτωση που η πορεία δεν είναι κυκλική. Και όπως είπαμε, η καλή παρέα είναι απαραίτητη».
