Ψαράδες, Πρέσπα. Στην κεντρική πλατεία του χωριού επτά γυναίκες περπατούν κυκλικά. Είναι ξυπόλυτες και στα χέρια τους κρατάνε κλαδιά με φαρδιές κιμωλίες στερεωμένες στην άκρη. Οι κιμωλίες καταγράφουν τη διαδρομή στις πέτρινες πλάκες, η ώρα περνά, ο κύκλος γίνεται όλο και πιο έντονος. Η εικόνα θυμίζει Χορό αρχαίας τραγωδίας, ωστόσο το «χνάρι» των εκατοντάδων βημάτων κάτω από τον ζεστό ήλιο είναι εφήμερο: η εικαστική παρέμβαση δεν προκαλεί καμία μόνιμη αλλοίωση στο περιβάλλον.
Πρόκειται για το walkshop «Invisible to Visible» της visual artist Jenny Staff, ένα από τα δεκάδες που φιλοξενήθηκαν στις διεθνείς συναντήσεις/συνέδριο (WAC) «Περιπατητικά Οράματα / Οράματα για Περπάτημα», τη διεθνή καλλιτεχνική εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε από τις 3 έως τις 9 Ιουλίου στη συνοριακή περιοχή των Πρεσπών για τρίτη φορά και διερευνά την περιπατητική τέχνη.
Αυτές οι διεθνείς συναντήσεις διοργανώθηκαν από το Τμήμα Εικαστικών και Εφαρμοσμένων Τεχνών της Σχολής Καλών Τεχνών του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας σε συνεργασία με το Made of Walking (VIII) / Τhe Milena Ρrinciple και το Walk Listen Create.
Αναζητώντας απαντήσεις, η Πρέσπα για μία εβδομάδα υπήρξε ένα ανοιχτό εργαστήριο ιδεών και όσοι πήραν μέρος είχαν την ευκαιρία να συνεργαστούν, δημιουργώντας καινοτόμες πρακτικές τέχνης και συζητώντας με αφορμή νέες ιδέες.
Η πρώτη συνάντηση, που πραγματοποιήθηκε στην Πρέσπα το 2019, είχε επικεντρωθεί στα «περιπατητικά σώματα» και στις φυσικές και αντιληπτές σχέσεις με το τοπίο. Η δεύτερη, που πραγματοποιήθηκε το 2021, έθεσε μια πιο κοινωνικοπολιτική προοπτική, αντιμετωπίζοντας το περπάτημα ως ερώτημα.
Η τρίτη συνάντηση προχώρησε πέρα από τη φυσική παρουσία του σώματος στον χώρο ή τις διαφορετικές προσεγγίσεις του περπατήματος όσον αφορά την αντιμετώπιση κοινωνικών, πολιτικών, οικονομικών και οικολογικών ζητημάτων. Άνοιξε έτσι μια τρίτη διάσταση που συνδέεται με την κύρια ιδέα των «Περιπατητικών Οραμάτων». Πώς το περπάτημα μάς επιτρέπει να έχουμε πρόσβαση σε άυλες εμπειρίες, δημιουργώντας πιθανές συνθήκες, παρελθόν, παρόν ή μέλλον;
Αναζητώντας απαντήσεις, η Πρέσπα για μία εβδομάδα υπήρξε ένα ανοιχτό εργαστήριο ιδεών και όσοι πήραν μέρος σε αυτό είχαν την ευκαιρία να συνεργαστούν, δημιουργώντας καινοτόμες πρακτικές τέχνης και συζητώντας με αφορμή νέες ιδέες.
Οι 139 συμμετέχοντες/-ουσες που παρουσίασαν περιπατητικά εργαστήρια (walkshops), ανακοινώσεις και ηχογραφημένες εισηγήσεις συνδέονται με 37 πανεπιστήμια, ερευνητικά κέντρα θεσμούς και μουσεία, και προέρχονται από 21 χώρες και τέσσερις ηπείρους: Αυστραλία, Βέλγιο, Βραζιλία, Γαλλία, Γερμανία, Ελβετία, Ελλάδα, Ηνωμένο Βασίλειο, ΗΠΑ, Ιρλανδία, Ισπανία, Καναδάς, Κύπρος, Ολλανδία, Πορτογαλία, Ρωσία, Σιγκαπούρη, Σρι Λάνκα, Τσεχία, Τρινιντάντ και Τομπάγκο, Χονγκ Κονγκ.
«Αυτό το οποίο συμβαίνει εδώ είναι ένα γεγονός που έχει τεράστια σημασία, θεωρώ, γιατί είναι από τις λίγες φορές που συλλαμβάνεται ένας τρόπος δημιουργίας τέχνης και μια καινοτόμος διαδικασία “σκέπτεσθαι” πάνω στην τέχνη. Κάνουμε κάτι που δεν είναι έκθεση, δεν είναι biennale, δεν είναι συγκέντρωση, δεν είναι summer school: μετατρέπουμε μια ολόκληρη περιοχή και μια ολόκληρη κοινότητα σε εργαστήριο ιδεών και συγκεντρώνονται σε αυτό άνθρωποι από όλο τον κόσμο», σημειώνει ο Γιάννης Ζιώγας, εμπνευστής και μέλος της καλλιτεχνικής/επιστημονικής επιτροπής του WAC, ζωγράφος και καθηγητής του Τμήματος Εικαστικών και Εφαρμοσμένων Τεχνών της Σχολής Καλών Τεχνών του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας.
Ορμητήριο της συνάντησης υπήρξε ο Σταθμός της Σχολής Καλών Τεχνών Φλώρινας στους Ψαράδες, όπου πραγματοποιήθηκαν δράσεις, φιλοξενήθηκαν αντίσκηνα στον κήπο του και παρουσιάστηκαν οι πτυχιακές εργασίες φοιτητών της σχολής. Το δημοτικό σχολείο του χωριού, το οποίο έχει παραχωρηθεί στη σχολή και αποτελεί ένα σπάνιο μνημείο πολιτιστικής κληρονομιάς, καθώς σώζεται ο πλήρης εξοπλισμός του, χρησιμοποιήθηκε κι αυτό για την παρουσίαση πτυχιακών.
Άνθρωποι όλων των ηλικιών, προερχόμενοι από εντελώς διαφορετικές χώρες και κουλτούρες, βρέθηκαν να συνεργάζονται σε καλλιτεχνικές δράσεις, παρακολούθησαν το πλούσιο σε εισηγήσεις συνέδριο που διεξήχθη στο Συνεδριακό Κέντρο Λαιμού, περπάτησαν μέρα και νύχτα εξερευνώντας και δημιουργώντας στην περιοχή – το walkshop του Γιάννη Ζιώγα, μάλιστα, περιελάμβανε διανυκτέρευση στην ύπαιθρο για τους πιο τολμηρούς.
Ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα ήταν και η διάδραση της τοπικής κοινωνίας με τους καλλιτέχνες, επιστήμονες και φιλότεχνους που κατέκλυσαν για μια εβδομάδα την περιοχή, μετατρέποντάς τη σε διεθνές κέντρο τέχνης, καθώς η Πρέσπα έχει αποκτήσει μια καλλιτεχνική ταυτότητα που σχετίζεται με τη σύγχρονη έννοια του περπατήματος και με το πώς αυτό μεταμορφώνει τις πρακτικές της τέχνης.
Προσωπικές γνωριμίες και ιστορίες, ανταλλαγή εμπειριών και πληροφοριών για την Πρέσπα με την τεράστια οικολογική αλλά και ιστορική σημασία, ακόμα και προσκλήσεις για κέρασμα, όταν οι καλεσμένοι «από το Πανεπιστήμιο» έπαιρναν μέρος σε walkshops μέσα στα χωριά ήταν μερικά απ' όσα διημείφθησαν.
Κάθε βράδυ, άνθρωποι διαφορετικής προέλευσης, καθισμένοι στις παραδοσιακές ταβέρνες των Ψαράδων, δοκίμαζαν τα φημισμένα φασόλια του τόπου και τα ψάρια της λίμνης, συζητούσαν για τις δράσεις της ημέρας, μοιραζόντουσαν σκέψεις και ιδέες. Για ένα δραστήριο και ανήσυχο κομμάτι της παγκόσμιας καλλιτεχνικής κοινότητας, παρότι στην Ελλάδα δεν φαίνεται να το έχουμε αντιληφθεί ακόμα, η Πρέσπα είναι ήδη σημείο αναφοράς και τόπος στον οποίο επιθυμεί να επιστρέφει, έστω και νοερά.
