ΣΗΜΕΡΑ ΞΥΠΝΗΣΑ ΣΤΟ Harlem. Κάθε φορά εδώ. Κρύο. Περπατάω με γρήγορο ρυθμό, το κεφάλι βυθισμένο στο παλτό μου και ανασαίνω μέσα στον γιακά για να ζεστάνω το ίδιο μου το πρόσωπο. Boulevard Malcolm X. Μην τη λες Lenox Avenue. Ας λέγεται κι έτσι. Είμαι εδώ. Εγώ η άθεη, αυτή που λέει έξυπνες ατάκες μεταβολισμένες από ορθολογιστικά διαβάσματα και εντολές αριστερών παππούδων, κάθομαι στη θέση μου, τρίτη σειρά, στην Abyssinian Baptist Church και κοιτάζω τα χαρτομάντιλα στην εσοχή του ξύλινου πάγκου. Κάποιος φροντίζει να υπάρχουν γιατί εδώ τα δάκρυα έρχονται εύκολα την ώρα που τραγουδάς δίχως ντροπή.
«I woke up this morning». Ο πάστορας, δίδυμος αδελφός του Spike Lee, ψηλώνει με κάθε λέξη που ξεστομίζει. «I woke up this morning. Και διάβασα το μήνυμα φίλου μου αδερφικού για τις φλόγες που κατέστρεψαν το σπίτι του στο Los Angeles και το σπίτι της μάνας του που είναι 92 χρονών. Θρηνώ, γράφει, ναι, θρηνώ. Πονάω, ναι, πονάω, αλλά, I woke up this morning».
Μπαίνω και τρελαίνομαι γιατί παίζει το «Humble» του Kendrick και τραγουδάνε όλοι, όπως το πρωί στη λειτουργία. «Be humble, bitch. Sit down». Ξανά. Και ξανά. Ατακαριστά, παίζει «Man at the garden». Όλα γίνονται λίκνισμα.
Το κορίτσι δίπλα μου κρατάει σημειώσεις πιέζοντας το μολύβι της τόσο πολύ ώστε να ακούω τον ήχο της γραφής πάνω στο χαρτί. Γεμίζει η σελίδα: «I woke up this morning».
Κάτι συμβαίνει και απαντάμε συντονισμένα σιγά-σιγά όλοι μας, με λέξεις ίδιες και παρόμοιες. Μικροί ήχοι συμφωνίας. Και η επανάληψη δημιουργεί υπόγεια τον ρυθμό που συντονίζει το σώμα και κινείσαι σαν εκκρεμές ενώ κλείνεις τα μάτια. Δεν ξέρω σε τι γλώσσα συνηγορώ με όσα λέει ο πάστορας. Και οι γυναίκες δίπλα μου, που μοιάζουν σαν να λέγονται όλες Aretha, γνέφουν καταφατικά με το κεφάλι όταν ο πάστορας μιλάει για τη στιγμή εκείνη που ξυπνάς από δύσκολο ύπνο, κοιτάζεις τα πρησμένα σου βλέφαρα στον καθρέφτη και σκέφτεσαι τα μικρά και τα μεγάλα. Εκείνη την ώρα που το πρόσωπο έχει σημάδια από το μαξιλάρι, εσύ καλείσαι να σταθείς λιγάκι και να πεις στον τυχερό εαυτό σου «I woke up this morning».
Εδώ, κανείς δεν ψέλνει. Όλοι τραγουδάμε. Όρθιοι. Κανείς δεν κηρύττει υπενθυμίζοντας την απειλή της τιμωρίας, κανείς δεν μιλάει για την ενοχή, ούτε για την άλλη ζωή, παρά μόνο για αυτήν εδώ. Εδώ έρχεσαι γιατί ο αρχηγός αυτής της τελετουργίας εμψυχώνει, ξεσηκώνει, παρηγορεί με το χάρισμα του ρήτορα, που είμαι σίγουρη πια ότι γεννιέσαι με αυτό.
Και όταν ξεχυνόμαστε στη λεωφόρο Malcolm X, δεν ξέρω πόση ώρα μετά, πού να ξέρω, ο δρόμος γεμίζει ανθρώπους που αγκαλιάζονται και μιλάνε δυνατά, σέρνοντας την τελευταία λέξη κάθε πρότασης. «That was so good today, riiiiiight?». Πορτοκαλί, κίτρινο, χρυσό, χρώμα παντού, στα ρούχα, στα χείλη, γούνες και μακριά νύχια φροντισμένα από κάποιο κορίτσι που το λένε Sonya. «Oh, don’t you look good in that, sistaaaaaa».
Πεινάω. Θα πάω εκεί που ξέρω και με ξέρουν. Σήμερα έχει gospel brunch στο Sylvia’s. Η Mel στην υποδοχή είναι 22 χρονών. Φοράει μενταγιόν με φωτογραφία του πατέρα της, που πέθανε όταν εκείνη ήταν τεσσάρων. «Το έφτιαξα στη Fordham road στο Bronx. Μόνο εκεί τα κάνουν τόσο ωραία. Τα διαμάντια είναι σαν αληθινά». Χαίρεται που το προσέχω. Πριν φύγω, θα μου δώσει την ακριβή διεύθυνση για να πάω κι εγώ. Είναι το στυλ μου, λέει. Είναι. Δίκιο έχει. Δεν θα βάλω φωτογραφία του πατέρα μου.
Κάθομαι στο τραπέζι μου. Εκεί που πρέπει. Να βλέπω την έξοδο. Άλυτο σύνδρομο η εξασφάλιση της διαφυγής. Και η ελευθερία της φυγής. Θα το τερματίσω. Combo αρνίσια ribs (ναι, παϊδάκια, αλλά το «ribs» τους πάει καλύτερα) και τηγανητό κοτόπουλο. «Πόδι ή στήθος», ρωτάει η Rain, που αύριο το πρωί θα πρέπει να πάει σχολείο κάπου εκεί κοντά. «Και έχετε και δύο συνοδευτικά». «Πουρές και μαυρομάτικα φασόλια με παστράμι». Και diet coke. Ε, ναι. Στα ηχεία ο Jeremih τραγουδάει «Oui» και στην οθόνη ο Trump «sentenced in NY for hush money case». Τρομακτικός, άτρωτος.
Όλη η ζωή της Sylvia στους τοίχους. Ιδιοκτήτρια από πάντα. Ο γάμος της, οι γιορτές στο εστιατόριο, φωτογραφίες με χριστουγεννιάτικα δέντρα, χαμόγελα και χρωματιστά ταγιέρ.
Ξανά στο κρύο. Κόσμος πολύς συγκεντρωμένος απέναντι. Αγόρια. Όχι πενήντα. Διακόσια. Περιμένουν έξω από ένα κλειστό μαγαζί για αυτό που όσοι ξέρουν εύκολα φαντάζονται. Έχουν συγκεντρωθεί από τις 7 το πρωί να πιάσουν σειρά για τα καινούργια Nikes. Μια σταλιά βιτρίνα, μίζερη τέντα, με πέντε ράφια και συνοπτικές διαδικασίες στην αγορά. Όχι χιπστεριές και τέτοια. Το Harlem δεν είναι Κυψέλη. Εδώ δεν είναι Βαλκάνια, έχουν άλλα προβλήματα. Η Φωκίωνος λέγεται James Baldwin street και η Αγίας Ζώνης είναι η οδός of the most honorable Elijah Muhammad, παράλληλη της James Brown. Κατηφορίζω και τραγουδάω Frank Ocean.
«All you want is Nikes…, I may be younger but I’ll look after you. We’re not in love but I’ll make love to you. I’m not him but I’ll mean somethin’ to you. I’ll mean somethin’ too». Άντε, να ξαναβγάλει καμιά μουσική κι αυτός.
Όλη η πόλη μυρίζει weed. Μπαφίλα. Και δεν είναι οι χαρουπιές, που κατηγορούνται για αντίστοιχο άρωμα. Βέβαια, όπως λέει και η φίλη μου η Carla που ήταν στο Woodstock στα 14 και κάπνιζε ήδη, «η Νέα Υόρκη μύριζε μόνο σκουπίδια μέχρι πριν δύο χρόνια. Τουλάχιστον τώρα την ακούμε και λίγο».
Έχεις δει τη βιτρίνα του Revolution Books; Έχεις μιλήσει με την Brenda και τη Ruby για τον Bob Avakian, τον ιδρυτή του κινήματος του νέου κομμουνισμού; Εκεί, στο 437 της Malcolm X Blvd, μέσα σε 40 τετραγωνικά οργανώνονται οι διαδηλώσεις ενάντια στον Trump για τις 20 Ιανουαρίου, την ημέρα της ορκωμοσίας του. Δεν θέλω να τον πω πρόεδρο. Δεν θέλω να το παραδεχτώ. Φυλλάδια, αυτοκόλλητα, T-shirts με συνθήματα, και βιβλία του Baldwin, της Maya Angelou, του Edward Said, το graphic novel «Palestine» του Joe Sacco δίπλα στο «Maus». Δύο ώρες κουβέντα με τα κορίτσια και όποιον μπαίνει. Η Ruby ήταν στην Ελλάδα το 1976 και η κόρη του Matt, που προσπαθεί να βγάλει άκρη με τα καλώδια, πηγαίνει συχνά στην Αθήνα σε διαδηλώσεις για τη Γάζα.
Μπορείς να κάνεις donation για να αγοράσουν καινούργιο υπολογιστή. Κολλάει συνέχεια το σύστημα για να πληρώσεις με κάρτα. Αν θέλεις, γυρίζεις και βιντεάκι για να το ανεβάσουν στην πλατφόρμα του κινήματος. Βοηθάω να κουβαλήσουν τις καρέκλες για την ομιλία που ξεκινάει σε λιγάκι. Μη φανταστείς. Δεν θα μείνω. Τα είπαμε ήδη, έτσι κι αλλιώς. Αλλά περιμένω μέχρι να μαζευτεί ο κόσμος.
Φεύγω για το Cantina. Παράγκα με neon, αλκοόλ και φαγητό που δεν θα κάψεις ακόμη κι αν φτάσεις με τα πόδια στην Ατλάντα. Έξω από το μαγαζί, πιτσιρίκια έχουν στήσει το κινητό και κάνουν live TikTok καπνίζοντας τρίφυλλα. Κάνουν lip sync την Doechii στο Tiny Desk. Κορίτσια με μαλλιά μέχρι τη μέση που τους αγόρασε το αγόρι τους, όπως επιβάλλει η κατάσταση σε αυτές τις γειτονιές, κάνουν twerking και ποζάρουν στην οθόνη. Ταλέντο που ξεχειλίζει στο πεζοδρόμιο και ξέρεις ότι εκεί θα ξεψυχήσει.
Μπαίνω και τρελαίνομαι γιατί παίζει το «Humble» του Kendrick και τραγουδάνε όλοι όπως το πρωί στη λειτουργία. «Be humble, bitch. Sit down». Ξανά. Και ξανά. Ατακαριστά, παίζει «Man at the garden». Όλα γίνονται λίκνισμα. Και το ρεφρέν γίνεται σύνθημα. «I deserve it all». «How much temptation you endure?» Πόσο πειρασμό αντέχεις; «I deserve it all because it’s mine». Μέγας πάστορας ο Kendrick.
Όταν νυχτώνει, το Harlem αλλάζει. Οι άνθρωποι περπατάνε στον δρόμο και μιλάνε στον εαυτό τους ή στον αόρατο φίλο τους. Τσακώνονται με τον εχθρό που βλέπουν μόνο εκείνοι αλλά ξέρεις ότι είναι αληθινός. Φωνάζουν. Κλαίνε σε γωνίες. Πλησιάζουν, βαδίζουν σαν ζόμπι ακριβώς δίπλα σου και θέλουν να πούνε λόγια, λόγια, λόγια. Να τους ακούσεις. Δεν υπάρχει ειρμός στα λόγια τους. Ούτε γυρισμός υπάρχει. Δεν ξέρω γιατί δεν φοβήθηκα ποτέ τέτοιες βόλτες. Λάθος, μάλλον.
Φτάνω με τα πόδια στο Apollo Theater. Στο πεζοδρόμιο πλάκες με ονόματα μεγάλων μουσικών που μου άλλαξαν τη ζωή. The Temptations, Quincy Jones, Prince, Etta James, Michael Jackson, Celia Cruise. «Κράτα με λίγο, κορίτσι μου», μου λέει. Τη βοηθάω να γονατίσει. Έχει πατήσει τα 75. Βγάζει χαρτομάντιλα από την τσάντα της, τα βρέχει και καθαρίζει την πλάκα με το όνομα της Billie Holiday. Σαν να είναι μνήμα. Συνηθίζεται, λέει. Ο κόσμος περνάει δίπλα της, κοντοστέκεται και της λέει «thank you, ma’am. Thank you».
Περνάω απέναντι. Κοσμήματα για αγόρια που ραπάρουν. Ο τύπος πίσω από το τζάμι ζυγίζει τον χρυσό και πληρώνεις ανάλογα. Πουλάς και αγοράζεις. Μαζί με τις αλυσίδες, sneakers, κινητά και αρώματα. They deserve it all.
Αυτό ήταν. Μια μέρα σαν δέκα. I woke up this morning.
