Η Αθήνα είναι μια πόλη που δεν φημίζεται για τα πάρκα της ούτε για τους πολυάριθμους πνεύμονες πρασίνου. Αποτελεί μια δυσάρεστη πραγματικότητα το ότι ζούμε σε μια ευρωπαϊκή μητρόπολη όπου υπάρχει –όπως στον ευρύτερο γειτνιάζοντα πολεοδομικό ιστό– περιορισμένη σύνδεση με τη φύση.
Το κυριότερο είναι ότι δεν έχει υπάρχει στην κουλτούρα των Ελλήνων η συνήθεια να κάθεσαι στο γρασίδι, να διαβάζεις το βιβλίο σου ή να απολαμβάνεις τον ήλιο, όπως συμβαίνει σε άλλες πόλεις του εξωτερικού. Ωστόσο, μετά την καραντίνα ανακαλύψαμε εναλλακτικές διαδρομές εντός της πόλης και δεν ήταν λίγοι εκείνοι που γνώρισαν καλύτερα τις γειτονιές τους.
Η Καλλιθέα βρίσκεται σε πολύ κοντινή απόσταση από το κέντρο της Αθήνας και τον Πειραιά. Παρά την εξαιρετική ρυμοτομία της, είναι ένα πολυπληθές νότιο προάστιο των Αθηνών και με βάση τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ ο πιο πυκνοκατοικημένος δήμος. Τον διατρέχει η κεντρική λεωφόρος Θησέως που ξεκινά στο ύψος της οδού Καλλιρρόης και φτάνει έως τη θάλασσα.
«Το στοίχημα για την Αθήνα στο σημερινό, μητροπολιτικό της μέγεθος είναι να αποκτήσει ανοιχτούς δημόσιους χώρους που να δίνουν νόημα και ταυτότητα στις πολύ πυκνά δομημένες συνοικίες της, διατηρώντας τους προσιτούς στην καθημερινή χρήση».
Καταλαμβάνει ουσιαστικά μια μακρόστενη έκταση που εκτείνεται από τις οδούς Λαγουμιτζή και Καλλιρρόης στα βόρεια ως τον Φαληρικό Όρμο στα νότια κι αν αφιερώσετε χρόνο, θα διαπιστώσετε ότι υπάρχουν πολλές ενδιαφέρουσες γωνιές σ’ αυτό το κομμάτι της πόλης. Είναι αρκετές; Όχι. Μπορούν να χαρακτηριστούν ιδανικές; Η απάντηση είναι και πάλι αρνητική. Αλλά σε μια συνοικία όπου το τσιμέντο κυριαρχεί, υπάρχει το πάρκο Ιλισού (έχει μετονομαστεί σε πάρκο Σκανδαλάκη), το οποίο αποτελεί μια ευχάριστη και απροσδόκητη όαση πρασίνου και αναψυχής.
Τώρα που η θερμοκρασία ανεβαίνει και η ζέστη γίνεται πιο έντονη, οι ανάσες δροσιάς και εκτόνωσης επιβάλλονται. Πόσοι ξέρουν, λοιπόν, ότι έχεις τη δυνατότητα να περπατήσεις δίπλα στις κοίτες του ποταμού Ιλισού; Κάπως έτσι επέλεξα κι εγώ να προσεγγίσω αυτόν τον σημαντικό πνεύμονα πρασίνου και βλάστησης. Εκτός του ότι είναι πολύ εύκολα προσβάσιμος, εναρμονίζεται με το φυσικό περιβάλλον και προσφέρεται για ενδοσκόπηση, στάση και χαλάρωση.
Η διαδρομή μου έχει ως σημείο αφετηρίας τη διασταύρωση των οδών Παναγή Τσαλδάρη και Αγίων Πάντων. Βρίσκομαι ελάχιστα μέτρα από τον ΗΣΑΠ του Ταύρου και διαπιστώνω ότι το μοναδικό μελανό σημείο στην περιοχή παραμένει το κλειστό υπαίθριο πάρκινγκ όπου η μεγάλη τρύπα που άνοιξε μετά την υποχώρηση του οδοστρώματος δεν έχει επιδιορθωθεί ακόμα. Σύμφωνα με πληροφορίες, η αποκατάστασή της αναμένεται εντός του έτους, ίσως και μέσα στο καλοκαίρι.
Καθώς περπατώ προς το παραλιακό μέτωπο, το βλέμμα μου κεντρίζουν αρκετές ασυνήθιστες εικόνες: νέοι που αθλούνται στα γήπεδα, πολίτες με τα ποδήλατά τους που χρησιμοποιούν έναν απ’ τους ωραιότερους ποδηλατόδρομους –δυσεύρετους στην πόλη που ζούμε– αλλά και πολλούς να κάνουν τζόκινγκ. Το συγκεκριμένο πάρκο καταλαμβάνει μια αρκετά μεγάλη έκταση και πράγματι, με την αναβάθμισή του, αποτελεί πλέον μία απ’ τις πιο ιδανικές βόλτες που μπορεί να κάνει κάποιος είτε με τα πόδια είτε με ποδήλατο.
Τα Σαββατοκύριακα ο κόσμος είναι περισσότερος και κατά μήκος αυτής της διαδρομής συναντάς πεζούς, δρομείς, ποδηλάτες, skaters, παρέες εφήβων, ηλικιωμένους να παίζουν σκάκι αλλά και γονείς με καρότσια. Πρόκειται για μία από τις πιο ενδιαφέρουσες αλλά και άγνωστες στο ευρύ κοινό αστικές αναπλάσεις η οποία ξεχωρίζει γιατί, εκτός των άλλων, διαθέτει και το μεγαλύτερο σε έκταση ποδηλατοδρόμο της πόλης. Μάλιστα, είναι πλήρως σηματοδοτημένος, ξεκινά από την περιοχή των Πετραλώνων και καταλήγει στο Κέντρο Πολιτισμού Σταύρος Νιάρχος.
Εκατέρωθεν του πάρκου υπάρχουν νεόδμητες πολυκατοικίες αλλά και παλιές αστικές μονοκατοικίες που θυμίζουν την παλιά αίγλη μιας ευημερούσας Καλλιθέας, όταν θεωρούνταν προάστιο των Αθηνών. Την ίδια στιγμή ανοίγεται μπροστά σου ένας υπερτοπικός πόλος αναψυχής με παιδικές χαρές, γήπεδα μπάσκετ, ποδοσφαίρου και τένις. Όπως μου είπαν οι αθλητές που προπονούνταν εκείνη την ώρα, το τμήμα τένις του Φιλαθλητικού Συλλόγου ιδρύθηκε το 1993 και είναι το μόνο που δραστηριοποιείται στην περιοχή της Καλλιθέας και έχει αναγνωριστεί από την ΕΦΟΑ, προσφέροντας έτσι τη δυνατότητα συμμετοχής των αθλητών σε επίσημους αγώνες της ομοσπονδίας. Μπορεί οποιοσδήποτε να εγγραφεί και να συμμετάσχει στις προπονήσεις, η κατάταξή του, δε, στα τμήματα γίνεται με κριτήριο την ηλικία και τις τεχνικές γνώσεις. Το κόστος είναι 50 ευρώ τον χρόνο.
Συνεχίζω τη βόλτα και παρατηρώ τα πανύψηλα δέντρα, τα πολυάριθμα παγκάκια, τα πλακόστρωτα δρομάκια αλλά και τα υπαίθρια όργανα γυμναστικής που είναι διαθέσιμα για τους κατοίκους ή τους επισκέπτες. Μπορείς να κινηθείς κατά μήκος του βασικού πεζόδρομου όπου θα βρεις ζώνες εφηβικών δραστηριοτήτων, οριοθετημένους χώρους για ζώα, υδάτινα στοιχεία και μαρμάρινα πλατώματα κατάλληλα για υπαίθριες, καλλιτεχνικές ή άλλου είδους θεματικές εκθέσεις, ιδιαίτερα κατά τους καλοκαιρινούς μήνες. Είναι γεγονός πάντως, και αυτό το διαπιστώνει κανείς πολύ εύκολα στη συγκεκριμένη βόλτα, ότι η ύπαρξη του Παντείου και του Χαροκόπειου Πανεπιστημίου, καθώς και της Σιβιτανιδείου Επαγγελματικής Σχολής έχει συμβάλει ώστε η συνοικία αυτή να εξελιχθεί σε πόλο έλξης για πλήθος νέων.
Αφήνοντας πίσω την οδό Σιβιτανίδου, συνεχίζεις τη διαδρομή στο υπόλοιπο τμήμα του πάρκου. Το ενδιαφέρον είναι ότι σ’ αυτό το κομμάτι έχεις τη δυνατότητα να περπατήσεις δίπλα στις κοίτες του Ιλισού.
Μπορεί να μη θυμίζει σε τίποτα παρόμοιες παραποτάμιες βόλτες σε ευρωπαϊκές πόλεις στις οποίες κυριαρχεί το υδάτινο στοιχείο, αλλά τα όμορφα γεφυράκια που λειτουργούν ως περάσματα προς το Μοσχάτο συνθέτουν μια σχετικά καλή εικόνα. Στις όχθες του ευτυχώς υπάρχει πυκνή βλάστηση με θάμνους, πεύκα, κυπαρίσσια και άλλα ψηλά δέντρα.
Όπως μου λένε οι κάτοικοι της περιοχής, είναι χαρακτηριστικό ότι οι δεντροστοιχίες του Ιλισού αποτελούν κατοικίες πουλιών. «Πρόκειται για μια άγνωστη όαση πρασίνου για όσους δεν μένουν στην Καλλιθέα και τους καλούμε να έρθουν να την ανακαλύψουν. Σε μεγάλο βαθμό αποτελεί έναν σπάνιο βιότοπο για πολλά είδη πουλιών, ενώ προσφέρεται μια πλειάδα δραστηριοτήτων που μπορεί ο καθένας να κάνει στον ελεύθερο χρόνο του για να ξεφύγει από τους γρήγορους ρυθμούς της καθημερινότητας. Ευτυχώς, βρίσκεται σε πολύ κοντινή απόσταση από το κέντρο της Αθήνας και εξυπηρετείται από δύο σταθμούς του ΗΣΑΠ.
αντιδήμαρχος καθαριότητας του δήμου Καλλιθέας
Ακόμα καλύτερα, μπορεί κάποιος να έρθει με το ποδήλατο. Είναι ένας αναζωογονητικός περίπατος που κρύβει αναπάντεχες εκπλήξεις, διαθέτει εξαιρετικές επιλογές εστίασης και διασκέδασης και ολοκληρώνεται στη μαρίνα της Καλλιθέας, όπου μπορεί να θαυμάσει πανέμορφες εικόνες από το παράκτιο μέτωπο», δηλώνει στη LiFO ο αντιδήμαρχος καθαριότητας του δήμου Καλλιθέας, Βασίλης Παπαχρήστος.
Μπορεί, όμως, η πόλη να αποκτήσει δημόσιους χώρους που να της δώσουν νέα πνοή και παράλληλα να ανασυνθέσουν το παζλ ενός ξεχασμένου δικτύου; «Το στοίχημα για την Αθήνα στο σημερινό, μητροπολιτικό της μέγεθος είναι να αποκτήσει ανοιχτούς δημόσιους χώρους που να δίνουν νόημα και ταυτότητα στις πολύ πυκνά δομημένες συνοικίες της, διατηρώντας τους προσιτούς στην καθημερινή χρήση», επισημαίνει στη LiFO ο αρχιτέκτονας Σταύρος Μαρτίνος.
Και συνεχίζει: «Η πιο ρεαλιστική στρατηγική προς αυτή την κατεύθυνση είναι να αξιοποιηθεί ένα ξεχασμένο, αλλά εξαιρετικά σημαντικό δίκτυο, το νερό. Τα ποτάμια και τα ρέματα της Αθήνας καλύπτουν ολόκληρη την έκτασή της και διασυνδέονται πολλαπλά μεταξύ τους, προσφέροντας ευκαιρίες για ολιστικό σχεδιασμό από τη μικρή μέχρι την πολύ μεγάλη κλίμακα. Τα πιο ενδιαφέροντα τέτοια δείγματα που βρίσκονται υπό κατασκευή αυτήν τη στιγμή είναι δύο. Το ένα είναι το νέο πάρκο στο Φαληρικό Δέλτα, στην κατάληξη ολόκληρου του δικτύου ποταμών και ρεμάτων του Λεκανοπεδίου προς τη θάλασσα.
Το άλλο, η διαδρομή του Αδριάνειου Υδραγωγείου, από την Πάρνηθα και το Χαλάνδρι μέχρι τη Δεξαμενή στο Κολωνάκι. Εάν το πρώτο είναι μια ενιαία, μεγάλη έκταση υπερτοπικής σημασίας, το άλλο είναι ένα δίκτυο μικρών, αλλά διασυνδεδεμένων χώρων με αρχαιολογικό, πολιτιστικό, αστικό και φυσικό ενδιαφέρον, το οποίο διατρέχει ολόκληρη τη μητροπολιτική Αθήνα μέσα από τις γειτονιές της. Ανάμεσα στα δύο αυτά υποδείγματα θα βρούμε τα νέα πρότυπα καθημερινής ζωής στην πόλη σε σχέση με το τοπίο και την ιστορία της. Έχοντας δει τις μελέτες του αρχιτεκτονικού γραφείου Θύμιος Παπαγιάννης και συνεργάτες, τόσο για το Φάληρο όσο και για την ανάδειξη του Αδριάνειου Υδραγωγείου στο Χαλάνδρι, είμαι πολύ αισιόδοξος ότι πλέον θα αλλάξει συνολικά το παράδειγμα.
αρχιτέκτονας
Είναι αλήθεια ότι σε συνδυασμό με τη σχεδιαζόμενη ανάπλαση του παραλιακού μετώπου στον Φαληρικό Όρμο αλλά και την εγγύτητα με το ΚΠΙΣΝ, το πάρκο Ιλισού αναδεικνύεται σε μια βασική δίοδο όσον αφορά την προσπάθεια ενοποίησης με τον αστικό ιστό της πόλης. Παρά τις πολύχρονες καθυστερήσεις, είναι προφανές ότι με την ολοκλήρωσή τους τα έργα, που προβλέπουν νέο αυτοκινητόδρομο, υπόγειο κανάλι και δημιουργία του μεγαλύτερου παράκτιου πάρκου, θα δώσουν στην περιοχή μια νέα μορφή μητροπολιτικής εμβέλειας και τουριστικών επενδύσεων.
Τέλος, σε μια οικιστική περιοχή που διαθέτει ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά ανοιχτού πράσινου χώρου ανά κάτοικο και ταυτόχρονα τα ποσοστά θορύβου είναι πολύ υψηλά, το πάρκο Σκανδαλάκη, όπως έχει διαμορφωθεί, συνθέτει ένα ελκυστικό περιβάλλον για την ευρύτερη τοπική κοινωνία και τους επισκέπτες, φιλόξενο για τον χρήστη και, κυρίως, φιλικό προς τον πεζό και το ποδήλατο.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.
To νέο τεύχος της LiFO δωρεάν στην πόρτα σου με ένα κλικ.
