Το Ίντερνετ άλλαξε δραματικά τον τρόπο που καταναλώνουμε μουσική. Πάνε οι παλιοί καιροί που αυτό γινόταν αγοράζοντας δίσκους ή ακούγοντας ραδιόφωνο. Κι όμως ο περισσότερος κόσμος τη σημερινή εποχή αγνοεί τον τρόπο που κάποιο κομμάτι έχει εμπορική επιτυχία ή τι εννοούμε όταν λέμε ότι έχει ανέβει στην κορυφή.
Όταν αλλάζει το μέσο που ακούμε μουσική και εξελίσσεται μέσω της τεχνολογίας, δεν είναι περίεργο που αλλάζει ο τρόπος μέτρησης της εμπορικότητας ενός καλλιτέχνη ή ενός συγκροτήματος. Αυτό συνέβαινε από πάντα. Σήμερα, οι μετρήσεις πλέον ρυθμίζονται στο μεγαλύτερο βαθμό από το Διαδίκτυο και πώς μπορούσε ακριβώς να γίνει αλλιώς;
Το λανσάρισμα του Spotify το 2011 και ο τρόπος που χρησιμοποιεί τα big data του παγίωσαν αυτή την κατάσταση. Σε λιγότερο από έξι χρόνια η μουσική πλατφόρμα εξελίχθηκε στο πιο αποτελεσματικό μέσο για να προωθήσει κανείς ηχογραφημένη μουσική και να βγάλει λεφτά από αυτή.
Σήμερα το Spotify έχει πάνω από 140 εκατομμύρια χρήστες παγκοσμίως. Ακολουθούν η Apple Music (με 27 εκατομμύρια συνδρομητές), το YouΤube, το Pandora, το Amazon Prime Music, το SoundCloud και το Tidal του Jay-Z.
Σήμερα έχει πάνω από 140 εκατομμύρια χρήστες παγκοσμίως. Ακολουθούν η Apple Music (με 27 εκατομμύρια συνδρομητές), το YouΤube, το Pandora, το Amazon Prime Music, το SoundCloud και το Tidal του Jay-Z.
Το 2016, τα έσοδα μόνο από τα streaming services αυξήθηκαν κατά 69% σε σχέση με τον προηγούμενο χρόνο και έφτασαν τα 3,9 εκατομμύρια δολάρια. Για πρώτη φορά τα έσοδα από το streaming στις ΗΠΑ ξεπέρασαν όλα τα υπόλοιπα έσοδα που είχε συνολικά η μουσική, μάλιστα η δυναμική τους είναι τόσο μεγάλη που έχουν καταφέρει να δώσουν το φιλί της ζωής στη μουσική βιομηχανία.
Ας ρίξουμε μια ματιά στα αμερικάνικα charts και στην ιστορία του Billboard Hot 100 που ψάχνει τα πιο εμπορικά κομμάτια της εβδομάδας που πέρασε.
Το Hot 100 έδωσε για πρώτη φορά στη δημοσιότητα τη λίστα με τα 100 πιο δημοφιλή τραγούδια της Αμερικής στις 12 Νοεμβρίου 1955. Το top 100 συγκέντρωνε όλες τις πτυχές της πορείας ενός τραγουδιού (πωλήσεις, ραδιοφωνικό airplay και jukebox), σύμφωνα με ένα σύστημα πόντων που έδινε περισσότερο βάρος στις πωλήσεις έναντι του ραδιοφωνικού airplay.
Το 1958 καθιερώθηκε ως το βασικό chart της αμερικανικής μουσικής βιομηχανίας. Υπάρχουν κι άλλες κατηγορίες, βέβαια, όπως το Ηοt 200 που μετράει πωλήσεις άλμπουμ.
Οι μετρήσεις γίνονται από τη Nielsen. Η εβδομαδιαία καταμέτρηση των πωλήσεων και των streams ξεκινά κάθε Παρασκευή και τελειώνει την Πέμπτη, ενώ αυτή του ραδιοφωνικού airplay διαρκεί από Δευτέρα έως και Κυριακή. Τα αποτελέσματα δημοσιεύονται κάθε Τρίτη.
Τα ψηφιακά downloads προστέθηκαν στην εξίσωση το 2005. Το 2013 η φόρμουλα του chart αναβαθμίστηκε και συμπεριλάμβανε πλέον έναν συνδυασμό πωλήσεων (35-45%), ραδιοφωνικού airplay (30-40%) και διαδικτυακού streaming (20-30%). Τα ακριβή ποσοστά αλλάζουν από εβδομάδα σε εβδομάδα. Αυτό όμως συμβαίνει στην Αμερική, καθώς στην Αγγλία τα πράγματα είναι τελείως διαφορετικά.
Τι συμβαίνει στη Βρετανία
Οι μονάδες που χρησιμοποιούν στη Βρετανία αντιπροσωπεύουν τις φυσικές (βινύλια, CD) και διαδικτυακές πωλήσεις (downloads) και τα streamings. Για όσους αναρωτιούνται για τους χαμηλούς αριθμούς, είναι ο νέος τρόπος μέτρησης των charts στη Βρετανία που ισχύει από το 2015. Αυτό συνέβη λόγω της τεράστιας ανόδου του streaming την περίοδο 2013-2014, οπότε παρατηρήθηκαν διπλάσιοι αριθμοί σε έναν μόλις χρόνο.
Τα νούμερα είναι γελοία σε σύγκριση με τις πωλήσεις του Michael Jackson και όσα χρειάζονταν παλιότερα για να κάνεις έναν χρυσό δίσκο, αλλά άντε να προσπαθήσεις να βάλεις μια τάξη στο streaming τη σημερινή εποχή. Σίγουρα είναι πιο πολύπλοκος ο τρόπος απ' ό,τι είχαμε συνηθίσει, που μετρούσαμε καθαρό προϊόν, δηλαδή κόπιες σε βινύλια, κασέτες και CD.
Το πρώτο άλμπουμ που κυριάρχησε στα charts, σύμφωνα με τους νέους κανόνες, ήταν το «In the lonely hour» του Sam Smith απ' όπου και το «Stay With Me»
Για τα επίσημα βρετανικά charts, για τα οποία γίνεται ο λόγος, η μεθοδολογία είναι η εξής: παίρνουν τα 12 κομμάτια ενός άλμπουμ που έχουν ακουστεί περισσότερο στο Διαδίκτυο. Από αυτά, δίνουν λιγότερη σημασία στα δύο πιο πετυχημένα, έτσι ώστε ο αριθμός που θα βγει να αντικατοπτρίζει τη δημοτικότητα ολόκληρου του άλμπουμ και όχι τα δύο αυτά σινγκλ.
Το σύνολο που βγαίνει το διαιρούν με το 1.000 και το προσθέτουν στον αριθμό των φυσικών πωλήσεων. Μιλάμε με καθαρά μαθηματικούς όρους, αλλά έχει πολύ ενδιαφέρον. Το πρώτο άλμπουμ που κυριάρχησε στα charts, σύμφωνα με τους νέους κανόνες, ήταν το «In the lonely hour» του Sam Smith. Από τις 41.000 μονάδες, οι 2.900 προήλθαν από τα streamings και οι υπόλοιπες από τις πωλήσεις.
Τι συμβαίνει στην Ελλάδα.
Οι μετρήσεις μουσικών πωλήσεων στη χώρα μας ξεκινούν επίσημα το 1989. Υπεύθυνη για τα ελληνικά charts είναι η Ένωση Ελλήνων Παραγωγών Ηχογραφημάτων, κατά κόσμον IFPI Greece. Είναι το ελληνικό παράρτημα της διεθνούς ομοσπονδίας των δισκογραφικών εταιρειών. Έχει παρουσία σε 57 χώρες και εκπροσωπεί πάνω από 1.300 δισκογραφικές εταιρείες ανά τον κόσμο. Η έδρα της είναι στην Ελβετία και υπάρχει μια κεντρική γραμματεία στο Λονδίνο. Είναι κάτι αντίστοιχο με την RCA στην Αμερική.
«Τα ελληνικά charts δεν είναι κάτι που γνωρίζει αρκετός κόσμος, πέρα από τον κύκλο των ανθρώπων της μουσικής και των φαν που έχουν ψάξει από μόνοι τους. Η αλήθεια είναι ότι δεν τα έχουμε προωθήσει όσο θα έπρεπε» αναφέρει ο Νίκος Στεφανάκης, όταν τον συναντώ στα γραφεία της εταιρείας στην Κατεχάκη.
«Η IFPI, ως συλλογικό όργανο των δισκογραφικών, έχει τρεις βασικούς άξονες και στόχους: την προώθηση της ηχογραφημένης μουσικής, την προάσπιση των πάσης φύσεως συμφερόντων των δισκογραφικών και, τέλος, την επέκταση των εμπορικών χρήσεων της ηχογραφημένης μουσικής σε όλες τις διαθέσιμες πλατφόρμες. Κάθε φορά που βγαίνει κάτι καινούργιο προσπαθεί να δει πως θα μπορέσει η μουσική βιομηχανία να ενταχθεί στη νέα πλατφόρμα, στον νέο τρόπο διάγνωσης με σωστούς αντικειμενικούς όρους».
Τα ελληνικά charts της χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες:
1.
Το chart των φυσικών πωλήσεων
Αυτό παίρνει λογιστικά στοιχεία από τις εταιρείες και διαμορφώνεται από τις πωλήσεις των εταιρειών ή των χονδρεμπόρων στα καταστήματα λιανικής. Να σημειωθεί εδώ ότι όλα τα charts αφορούν πωλήσεις ή κατανάλωση εντός Ελλάδας, δεν μετρούν εξαγωγές ή οτιδήποτε άλλο. Το chart φυσικών πωλήσεων δείχνει καθαρά νούμερα πωλήσεων σε εβδομαδιαία βάση.
2.
Το ψηφιακό chart
Σε αυτό η IFPI συγκεντρώνει τα νούμερα των streams και των downloads που παίρνει απευθείας από τις ανάλογες υπηρεσίες. Αυτήν τη στιγμή συνεργάζεται με 6 μουσικές πλατφόρμες, το Akazoo, την Apple Music, το iTunes, το D, το Napster και το Spotify.
3.
Το airplay chart
Το συγκεκριμένο chart έχει να κάνει με το ραδιόφωνο. Η IFPI συνεργάζεται με την υπηρεσία Media Inspector που καταγράφει το τι παίζεται στα ραδιόφωνα σε όλη την Ελλάδα. Αυτήν τη στιγμή λειτουργούν 29 σταθμοί σε όλη την Αθήνα, 26 στη Θεσσαλονίκη και 330 στην περιφέρεια. Συγκεκριμένα, ελέγχει το πρόγραμμά τους και μετριούνται οι μεταδόσεις κάθε τραγουδιού καθημερινά.
Αυτά τα charts, όπως μου εξηγεί ο κ. Στεφανάκης, είναι αυτόνομα. «Σκεφτόμαστε στο μέλλον να φτιάξουμε ένα πολυμετοχικό chart που θα λαμβάνει συνολικά υπόψη τις φυσικές και ψηφιακές πωλήσεις, τα streams και το ραδιόφωνο. Είναι λίγο δύσκολο αυτό επειδή είναι ένα περίεργο κοκτέιλ και χρειάζεται μεγάλη προσοχή στα συστατικά και στους συντελεστές που θα βάλεις στο καθένα. Δεν πρέπει να δώσεις πολλή έμφαση ούτε σε κάποιο από τα τρία ούτε να αφήσεις κάποιο να υπερισχύσει».
Σήμερα, η πλειονότητα των hits που ανεβαίνουν στην κορυφή τους έχει ραπ στοιχεία, τα βρίσκεις ακόμα και σε ποπ κομμάτια. Ένα πράγμα που ένας παλιότερος ακροατής δεν φαίνεται να συνειδητοποιεί είναι ότι πρόκειται για το πιο νεανικό δημοφιλές σύγχρονο είδος, δηλαδή ό,τι ήταν και το ροκ για τη νεολαία του '60.
Τι γίνεται όμως με το YouTube, που φαίνεται να είναι το πιο διαδεδομένο ψηφιακό μέσο αυτήν τη στιγμή στην Ελλάδα; «Το YouTube δεν μετριέται για πολύ συγκεκριμένους λόγους. Στην Ελλάδα είναι πολύ υψηλά σε δημοτικότητα σε σχέση με άλλες χώρες. Υπάρχει, όμως, μια δυσκολία λόγω του περιεχομένου, που προέρχεται από χρήστες, και λόγω κάποιων κενών που υπάρχουν στην αντικειμενικότητά του. Υπάρχουν κάποια νούμερα που προβληματίζουν, αν λάβουμε υπόψη και κάποια δημογραφικά στοιχεία. Βέβαια, μπορεί να είναι υψηλής έντασης η χρήση κάποιων τραγουδιών, από μικρότερο αριθμό χρηστών όμως, και κάποιος να τα ακούει ξανά και ξανά. Μπορεί να εμφανίζουν πάρα πολλά views, αλλά να μην είναι όλα κανονικά. Υπάρχουν κάποιες επιφυλάξεις αυτήν τη στιγμή και γι' αυτό δεν έχει συμπεριληφθεί στις κατηγορίες των charts».
Διάφορα φαινόμενα
Καμιά φορά οι μουσικοί χρησιμοποιούν πονηρούς τρόπους για να ανέβουν στην κορυφή. Φέτος είδαμε την υπόθεση των bundle άλμπουμ να ξαναβγαίνει στην επιφάνεια, τα άλμπουμ δηλαδή που συνοδεύονται από ειδικά προνόμια από VIP εισιτήρια για συναυλίες μέχρι ρούχα και accessories. Επιπλέον τα περισσότερα ραπ άλμπουμ δεν είναι τεράστια σε διάρκεια, έτσι τυχαία. Διαρκούν πάνω από μια ώρα και έχουν συνήθως πάνω από 15 κομμάτια για να μπορέσουν να χτυπήσουν μεγαλύτερα νούμερα με τα streams. Ένα άλλο κοινό μυστικό είναι η κατάσταση με τα ραδιόφωνα στην Αμερική που οι playlist τους διαμορφώνονται από εταιρίες marketing. Με λίγα λόγια μπορείς να πληρώνεις ένα ποσό και να έχεις όσο airplay θες.
Για πρώτη φορά πέρσι, μετά από περίπου δύο δεκαετίες, τα πιο απλησίαστα ρεκόρ μουσικής που έχουν βγει ποτέ από το Billboard άρχισαν να σπάνε το ένα μετά το άλλο με ασύλληπτους ρυθμούς, κυρίως από hip-hop ονόματα που δεν θα το περίμενες ποτέ να πετύχουν.
Σήμερα, η πλειονότητα των hits που ανεβαίνουν στην κορυφή τους έχει ραπ στοιχεία, τα βρίσκεις ακόμα και σε ποπ κομμάτια. Ένα πράγμα που ένας παλιότερος ακροατής δεν φαίνεται να συνειδητοποιεί είναι ότι πρόκειται για το πιο νεανικό δημοφιλές σύγχρονο είδος, δηλαδή ό,τι ήταν και το ροκ για τη νεολαία του '60.
Αν βγαίνει ένα γενικό συμπέρασμα είναι ότι η μουσική βιομηχανία όχι μόνο έχει καταφέρει να επιβιώσει αλλά είναι ισχυρότερη από ποτέ. Ακόμη κι αν οι φυσικές και ψηφιακές πωλήσεις πέφτουν συνέχεια (και πώς να μην πέσουν, όταν τα βινύλια είναι τόσο ακριβά, που έχουν γίνει είδος πολυτελείας), έχει προσαρμοστεί πλήρως στη διαδικτυακή εποχή.
Drake - God's Plan
Πριν από λίγες μέρες διαβάσαμε ότι ο Drake έσπασε το ρεκόρ των Beatles με τα περισσότερα κομμάτια στο νούμερο 1 στο Billboard της Αμερικής. Αρκετοί θεωρούν την επιτυχία του Drake πλασματική και ψεύτικη και δεν μπορούν να το διανοηθούν καν ως ιδέα. Ο Drake όμως είναι όντως δημοφιλής και πουλάει ή μάλλον ακούγεται περισσότερο από οποιονδήποτε άλλον την σημερινή εποχή. Αυτό που δεν πήρε χαμπάρι κανείς ήταν ότι για να φτάσει εκεί, έσπασε ένα άλλο ρεκόρ, σημαντικότερο.
To άλμπουμ του «Scorion» έκανε 1 δισεκατομμύριο streams την πρώτη εβδομάδα της κυκλοφορίας του. Είναι ασύλληπτο νούμερο ακόμη και για το streaming. Ζητήσαμε από τον Γιάννη Πετρίδη, τον μοναδικό Έλληνα μουσικό παραγωγό που ασχολήθηκε τόσο έντονα με τα charts, να μας μιλήσει λίγο για την περίπτωση του Drake.
«Είχα προβλέψει κάποια στιγμή αυτή την εξέλιξη με το streaming και τα downloads, και εδώ και 10-12 χρόνια έχω σταματήσει να ασχολούμαι με ρεκόρ σαν κι αυτό επειδή θεωρώ ότι είναι άδικο να συγκρίνονται οι νέοι καλλιτέχνες με τους παλιότερους καλλιτέχνες. Δεν τα βρίσκω τόσο χρήσιμα παρόλο που δεν τα απορρίπτω.
»Δεν είμαι κάποιος που δεν βλέπει την τεχνολογία και ότι δεν άλλαξε τα πράγματα. Φαντάσου ότι στις αρχές του περασμένου αιώνα, το 1910, το hit parade του Billboard το οποίο υπήρχε από το 1890 στηριζόταν στις πωλήσεις από τις παρτιτούρες. Δεν υπήρχαν πωλήσεις των 78 στροφών. Από τις παρτιτούρες του 1910 έχουμε το streaming του 2010. Δεν είναι δίκαιο να συγκρίνουμε τα ρεκόρ που έκανε ο Bing Crosby τότε ή ο Al Johnson με τα σημερινά. Αυτό είναι ένα παιχνίδι που κάνει η βιομηχανία. Άλλη η εποχή εκείνη, άλλη η σημερινή. Η κάθε γενιά έχει τα δικά της πράγματα και ο χρόνος θα τα κρίνει.
Όσον αφορά τον Drake και το ότι οι Beatles έχασαν το ρεκόρ τους δεν λέει τίποτα. Φαίνεται σαν μια εικονική πραγματικότητα η οποία όμως είναι πραγματικότητα. Αν τα streamings υπήρχαν στην δεκαετία του '60 όταν έβγαινε το λευκό άλμπουμ των Beatles θα ήταν 20 τραγούδια τους στα 10 πρώτα. Οι Beatles δεν κυκλοφορούσαν τόσα σινγκλ από μια εποχή και μετά, δηλαδή φυσικό προϊόν να πηγαίνει ο φαν να το αγοράζει από το κατάστημα. Κυκλοφορούσαν άλμπουμ. Είναι πιο εύκολο τώρα για ένα άλμπουμ π.χ. του Drake να κάνουν τα κομμάτια του εκατομμύρια streams στον κόσμο.
Από την άλλη ο νέος τρόπος κρύβει μια χειραγώγηση από μάνατζερ και εταιρείες του streaming – ξεκινάει μια ανάλογη έρευνα στην Αμερική σε λίγο καιρό. Υπάρχει ένα κουμφούζιο με αυτή την καινούργια εξέλιξη. Αυτό, όμως, δεν σημαίνει ότι ο Drake είναι άδικα στο νούμερο 1. Δεν μειώνει την αξία του συναγωνισμού του με τους σημερινούς καλλιτέχνες. Έχω επιφυλάξεις να συγκρίνω τον Drake με καλλιτέχνες πριν από το 2000 αλλά η καριέρα του ήδη συνεχίζεται 10 χρόνια με έναν ασταμάτητο ρυθμό. Είναι τόσο δημοφιλής αυτή τη στιγμή που δεν μπορεί να τον ακουμπήσει κανείς, ούτε καν ο Kendrick Lamar που θεωρείται καλύτερος».
