Index. Αρχιτέκτονες στη μάχη της αντιπληροφόρησης.
Μετά το Forensic Architecture στην Αγγλία, ήρθε και το Index στη Γαλλία
Μέσω της συλλογικότητας Index, νέοι αρχιτέκτονες ερευνούν περιστατικά αστυνομικής βίας
Η ομάδα, γαλλική εκδοχή του οργανισμού Forensic Architecture, συγκεντρώνει γύρω στους δέκα εθελοντές, μεταξύ των οποίων και αρχιτέκτονες που απογοητεύτηκαν από τη δουλειά σε αρχιτεκτονικό γραφείο.
*
Αν κάποιος αγκαλιάζει συχνά τις αρχιτεκτονικές σπουδές με την επιθυμία να κάνει τον κόσμο καλύτερο, σπάνια δικαιώνεται όταν με το τέλος των σπουδών βρίσκει την πρώτη του δουλειά σε γραφείο και βλέπει τα ιδανικά του να διαλύονται πάνω στον ψυχρό τοίχο της αξιοποίησης ακινήτων. Στη δεκαετία του 1970, αυτή η διαπίστωση οδήγησε μια ορισμένη πρωτοπορία να επιλέξει την "χάρτινη" αρχιτεκτονική, ακολουθώντας το παράδειγμα ομάδων όπως το Archigram, το Archizoom ή το Superstudio. Επιλέγοντας να σχεδιάζουν ουτοπικά έργα αντί να χτίζουν για ένα σύστημα που θεωρούσαν διεφθαρμένο, αυτές οι συλλογικότητες άφησαν το σημάδι τους στην ιστορία της τέχνης και τροφοδότησαν τη φαντασία όσων θα ακολουθούσαν.
Σήμερα, η αρχιτεκτονική διαμαρτυρία παίρνει άλλες μορφές, πιο πεζές αναμφίβολα, αλλά όχι λιγότερο ανατρεπτικές. Ενώ ο κλάδος στηρίζεται όλο και περισσότερο αποκλειστικά στα ψηφιακά εργαλεία, οι αρχιτέκτονες έχουν μάθει να εκτρέπουν τις χρήσεις τους με πολιτικούς σκοπούς, όπως το αποδεικνύει η δράση του Index, ενός συλλόγου που ιδρύθηκε το 2020 για να παράγει έρευνες σχετικά με την αστυνομική βία στη Γαλλία. Οι μέθοδοί του είναι εμπνευσμένες από εκείνες του Forensic Architecture, το οποίο ειδικεύεται στις αντι-έρευνες πάνω σε κρατικά εγκλήματα. Η κολεκτίβα αυτή με έδρα το Λονδίνο έχει γίνει γνωστή από την ικανότητά της να αντιπαραθέτει στις επίσημες αναφορές σχολαστικές αναπαραστάσεις σε βίντεο ή ψηφιακές εικόνες, βασισμένες στην εμπειρογνωμοσύνη των μελών της (αρχιτέκτονες, αρχαιολόγοι, δικηγόροι, ωκεανογράφοι, επιστήμονες, καλλιτέχνες κ.λπ.), τις οποίες και προσκομίζει στα δικαστήρια, μεταδίδει στα μέσα ενημέρωσης και παρουσιάζει σε καλλιτεχνικά ιδρύματα.
Οι αρχιτέκτονες παίζουν καθοριστικό ρόλο σε αυτές τις υποθέσεις. Οι τεχνικές τους γνώσεις χρησιμεύουν τόσο για την ανάλυση των σκηνών βίας (για να κατανοηθούν, στην περίπτωση μιας βομβιστικής επίθεσης για παράδειγμα, οι αιτίες στις οποίες οφείλεται η πτώση ενός τοίχου, η κατάρρευση μιας στέγης, η ταχύτητα και η γωνία πρόσκρουσης μιας σφαίρας κ.λπ.) όσο και για τη συγκέντρωση, χάρη στο λογισμικό τρισδιάστατης μοντελοποίησης που χρησιμοποιείται στα γραφεία, πλήθους πληροφοριών ανοικτής πηγής (βίντεο που έχουν γυριστεί από ερασιτέχνες, ήχοι, φωτογραφίες) που συλλέγονται μέσω των κοινωνικών δικτύων. "Η αρχιτεκτονική είναι το τσιμέντο που ενώνει τη μάζα των θραυσμάτων, η διεπαφή που επιτρέπει πολλαπλές οπτικές γωνίες, ο άξονας του διεπιστημονικού διαλόγου", συνοψίζει ο Francesco Sebregondi, ιδρυτής του Index, ο οποίος εκπαιδεύτηκε στο Forensic Architecture. Τα εργαλεία και οι μέθοδοι της συλλογικότητας είναι απαλλαγμένα από δικαιώματα και όποιος θέλει να διεξάγει τη δική του έρευνα καλείται να τα χρησιμοποιήσει. [...]
Index, η ΜΚΟ που εξετάζει την αστυνομική βία μέσω τρισδιάστατης μοντελοποίησης
Αρχιτέκτονες, ειδικοί του 3D, βιντεογράφοι... τα ταλέντα που συγκεντρώνει το Index μπορούν να ρίξουν φως σε ανεξιχνίαστες υποθέσεις ανασυνθέτοντας τα γεγονότα σε βίντεο.
Έχουν συνεργαστεί με τα μέσα ενημέρωσης Libération ή Disclose και σ' αυτούς οφείλεται η αναπαράσταση του θανάτου του Adama Traoré και της Zineb Redouane ή της τύφλωσης του Adnane Nassih και του Jean-François Martin. "Αυτοί" είναι το Index, ένας μη κερδοσκοπικός οργανισμός που ειδικεύεται στην τρισδιάστατη αναπαράσταση περιπτώσεων αστυνομικής βίας. Μετά από ένα χρόνο λειτουργίας και τη συμμετοχή σε 5 έρευνες, η ομάδα αναζητά νέα χρηματοδότηση μέσω μιας καμπάνιας crowdfunding. Αδράξαμε έτσι την ευκαιρία για να θέσουμε μερικές ερωτήσεις στον ιδρυτή του Index, τον Francesco Sebregondi, διδάκτορα αρχιτεκτονικής.
*
Είστε κάτι μεταξύ ΜΚΟ, εργαστήριο εμπειρογνωμοσύνης και μέσο ενημέρωσης. Τι ακριβώς είναι το Index;
Francesco Sebregondi: Πράγματι, είμαστε ένα υβρίδιο. Ορίζουμε τους εαυτούς μας ως ένα ανεξάρτητο εργαστήριο εμπειρογνωμοσύνης με τη δομή ενός σωματείου που υπάγεται στο νόμο του 1901. Επισήμως, υπάρχουμε μόλις εδώ κι ένα χρόνο, αλλά στην πραγματικότητα συνεχίζουμε το ερευνητικό έργο που ξεκίνησε από το Εργαστήριο Forensic Architecture, μια ερευνητική ομάδα με επικεφαλής τον αρχιτέκτονα Eyal Weizman που εδρεύει στο Πανεπιστήμιο του Λονδίνου και στην οποία εργάστηκα για 10 χρόνια. Το Index δημιουργήθηκε για να μας επιτρέψει να επικεντρωθούμε σε γαλλικές υποθέσεις.
Πώς δουλεύετε πάνω σε αυτές τις έρευνες;
Συγκεκριμένα, ο στόχος μας είναι να παρέχουμε νέες πληροφορίες που δεν είναι απαραίτητα προσβάσιμες όταν μένουμε στην επιφάνεια των εικόνων. Χρησιμοποιούμε βίντεο ή δορυφορικούς χάρτες για να δημιουργήσουμε τρισδιάστατες αναπαραστάσεις ορισμένων περιστατικών. Τα αποτελέσματά μας χρησιμοποιούνται από τα μέσα ενημέρωσης, αλλά και από τους δικηγόρους των θυμάτων στο δικαστήριο. Χρησιμοποιούμε τεχνικές και τεχνολογίες που περιλαμβάνει η αρχιτεκτονική για να διερευνήσουμε περιπτώσεις κρατικής βίας και παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων παντού όπου προκύπτουν. Όταν ήμουν στο Forensic Architecture κάναμε με τη Le Monde τις πρώτες μας έρευνες για την υπόθεση Adama Traoré (βλ. στο Αλμανάκ: Γαλλία: Adama Traoré όπως George Floyd) και με το Disclose για την υπόθεση Zineb Redouane [το 2018, η ογδοντάχρονη αυτή γυναίκα δέχτηκε ένα δακρυγόνο στο πρόσωπο καθώς έκλεινε τα παντζούρια της και πέθανε μία μέρα μετά - σσ.].
Πώς αποφασίζετε να ξεκινήσετε μια έρευνα;
Μπορεί να μας το ζητήσει άμεσα ένα μέσο ενημέρωσης που είχε πρόσβαση σε πληροφορίες από βίντεο και το οποίο χρειάζεται την εμπειρογνωμοσύνη μας για να βγάλει τα απαραίτητα συμπεράσματα. Αυτό συνέβη με τη Libération, όταν συν-παρήγαμε την έρευνα για τον πυροβολισμό με LBD που έπληξε τον Adnane Nassih. Ακούμε επίσης όσα έχουν να μας πουν τα φερόμενα ως θύματα αστυνομικής βίας, τις οικογένειές τους και τους δικηγόρους τους. Δεδομένου ότι είμαστε η μόνη δομή στη Γαλλία που προσφέρει σήμερα αυτές τις υπηρεσίες με προσιτό τρόπο, ακουστήκαμε αρκετά γρήγορα μέσα σ' αυτόν τον χρόνο και μας απευθύνονται πολλές αιτήσεις. Σ' αυτές τις περιπτώσεις, διεξάγουμε αυτή την έρευνα δωρεάν ως μέλη της κοινωνίας των πολιτών.
Πόσος χρόνος χρειάζεται γι' αυτή τη δουλειά;
Όλα εξαρτώνται από τις έρευνες που γίνονται. Σ' αυτήν που κάναμε για τη Le Monde συμμετείχαν τρία άτομα από την πλευρά μας και πέντε-έξι από την πλευρά της εφημερίδας, και χρειάστηκαν αρκετές εβδομάδες. Εκτός από την παραγωγή βίντεο, του motion design και τη δημιουργία 3D μοντέλου, πρέπει επίσης να διεξάγουμε την έρευνα, να εξετάσουμε το φάκελο και να συμφωνήσουμε για τη συντακτική γραμμή που πρέπει να ακολουθηθεί και τον τρόπο αφήγησης της ιστορίας, ώστε να είναι όσο το δυνατόν πιο ακριβής.
Υπάρχει συνήθως θετική ανταπόκριση σε τέτοιου είδους έρευνες. 'Εχουν όμως γενικότερη απήχηση;
Από ό,τι έχουμε δει στη Γαλλία, αλλά και στο εξωτερικό, πρόκειται για έρευνες που ενδιαφέρουν πολύ τον κόσμο. Κι αυτό συμβαίνει επειδή τα εικονικά περιβάλλοντα έχουν μια εμβυθιστική διάσταση. Κάνουν μια ιστορία ή ένα περιστατικό πολύ πιο απτό. Ωστόσο, παρατηρούμε με λύπη μας μια ορισμένη απροθυμία των μέσων ενημέρωσης, όσον αφορά τη χρήση τους ή την επένδυση χρημάτων που απαιτείται για την καλύτερη αξιοποίηση αυτού του είδους των "περιβαλλόντων", τα οποία ωστόσο προσελκύουν κοινό.
Πώς λειτουργείτε οικονομικά;
Χρηματοδοτούμαστε αποκλειστικά από δωρεές και μοιραζόμαστε το κόστος με τα μέσα ενημέρωσης που συνεργάζονται μαζί μας. Για τον πρώτο χρόνο, χρηματοδοτηθήκαμε από ιδρύματα. Αλλά αυτό δεν είναι αρκετό για να λειτουργήσει μια δομή όπως η δική μας. Γι' αυτό έχουμε ξεκινήσει μια νέα καμπάνια συμμετοχικής χρηματοδότησης, η οποία αποτελεί για μας πραγματική προϋπόθεση για να συνεχίσουμε τη δραστηριότητά μας. Αν δεν πετύχουμε το στόχο χρηματοδότησης, θα αναγκαστούμε να σταματήσουμε.
Η έρευνα της εφημερίδας Le Monde για τον θάνατο του Adama Traoré σε συνεργασία με την ομάδα του Index.
