Το Ημερολόγιο της Κεφαλονιάς
του Λόρδου Βύρωνα
Τα γραπτά του Λόρδου Βύρωνα (1823-4)
Συλλογή γραπτών του Λόρδου Βύρωνα με επιμέλεια του Peter Cochran (“Byron’s writings in Greece, 1823-4 edited by Peter Cochran”)
Ο Μπάιρον ήταν ταυτόχρονα ένας ρομαντικός ονειροπόλος, που ήθελε η ζωή να ανταποκρίνεται στις ψευδαισθήσεις του, και ένας ρεαλιστής με ροπή στη σάτιρα, που έβλεπε αυτό που είχε μπροστά του με ασυνήθιστη διαύγεια και έβρισκε την αντιφατικότητά του αυτή διασκεδαστική. Η σύγκρουση μεταξύ των δύο Μπάιρον δεν είναι πουθενά πιο αισθητή από ό,τι στα τελευταία γραπτά του, που έγιναν στην Κεφαλονιά και στο Μεσολόγγι τους μήνες πριν από τον θάνατό του. Εκεί βλέπουμε την Ελλάδα που ονειρεύεται και την Ελλάδα που, με διαφορετικούς τρόπους, τον καταστρέφει.
Τα ιστορικά γεγονότα έχουν ως εξής. Κουρασμένος από την Teresa Guiccioli, την Ιταλίδα ερωμένη του, και αναζητώντας μια δικαιολογία για να την εγκαταλείψει, ο Μπάιρον υπέκυψε χωρίς ιδιαίτερο πρακτικό ενθουσιασμό στην πρόταση της Ελληνικής Επιτροπής του Λονδίνου (στην οποία συμμετείχε ο φίλος του Hobhouse) να την εκπροσωπήσει επί τόπου στην ίδια την Ελλάδα.
Ενώ βρισκόταν στην Κεφαλονιά, ο Μπάιρον είχε φιλοξενήσει έναν όμορφο δεκαπεντάχρονο Έλληνα νεαρό, τον Λουκά Χαλανδριτσάνο, με τον οποίο είχε ξετρελαθεί. Τον απασχολούσε ως υπηρέτη, τον έντυνε υπέροχα, του έκανε δώρα και ούτω καθεξής. Ο Λουκάς τον συνόδευσε στο Μεσολόγγι. Ωστόσο, ο Λουκάς φαίνεται ότι ήταν ένας ανάξιος ανόητος που δεν καταλάβαινε τι συνέβαινε, και η ξύλινη αδιαφορία του προκαλούσε μεγάλη αγωνία στον Μπάιρον, ο οποίος αναφέρεται σε αυτόν σε τρία ποιήματα. Ο πόνος ενός τέτοιου ανεκπλήρωτου έρωτα ήταν ένας παράγοντας της κατάθλιψης που οδήγησε στο θάνατο του Μπάιρον. Στις 15 Φεβρουαρίου έπαθε ένα είδος επιληπτικής κρίσης (βλ. την τελευταία του ημερολογιακή καταχώρηση), από την οποία φαινόταν να αναρρώνει - αλλά τον Απρίλιο πήγε για μια βόλτα στη βροχή παρά τη συμβουλή του Fletcher, και ανέβασε πυρετό, από τον οποίο δεν ανέκαμψε, πεθαίνοντας στις 19 Απριλίου. Ο θάνατός του συγκλόνισε την Ευρώπη. Ο Πούσκιν παρήγγειλε μια λειτουργία γι' αυτόν. Όταν "ο πρίγκιπας των αποδιωγμένων", κατά την έκφραση του Alfred de Musset, ή "ο Μιχαήλ 'Αγγελος των στίχων" κατά την έκφραση του Alphonse de Lamartine, είχε φύγει για την Ελλάδα, ένα τεράστιο ρίγος δέους είχε διαπεράσει τις τάξεις των Γάλλων, αν όχι των Άγγλων, φιλελλήνων. [...]
Ημερολόγιο της Κεφαλονιάς (19 Ιουνίου - 7 Δεκεμβρίου 1823)
[Μετάφραση Σ.Σ.]
19 Ιουνίου 1823
Οι νεκροί έχουν ξυπνήσει - θα κοιμηθώ;
Ο κόσμος βρίσκεται σε πόλεμο με τυράννους - θα σκύψω;
Η συγκομιδή είναι ώριμη - και θα σταματήσω να θερίζω;
Δεν κοιμάμαι· αγκάθι υπάρχει στον καναπέ μου
Κάθε μέρα μια σάλπιγγα ακούγεται στο αυτί μου
Σαν ηχώ στην καρδιά μου
Ματαξάτα - Κεφαλλονιά - 28 Σεπτεμβρίου 1823 -
Στις 16 Ιουλίου (νομίζω) απέπλευσα από τη Γένοβα με το αγγλικό μπρίκι Hercules - πλοίαρχος ο Jno. Scott. - Στις 17 του μηνός, θυελλώδεις άνεμοι προκάλεσαν σύγχυση και απειλήθηκε ζημιά στα άλογα στο αμπάρι - ξαναπιάσαμε στο ίδιο λιμάνι - όπου παραμείναμε πάνω από 24 ώρες και στη συνέχεια βγήκαμε στη θάλασσα - σταματήσαμε στο Λιβόρνο - και συνεχίσαμε το ταξίδι μας μέσα από τα στενά της Μεσσήνης για την Ελλάδα - περνώντας δίπλα από την Έλβα, την Κορσική - τις Αιολίδες Νήσους και το Στρόμπολι, τη Σικελία, την Ιταλία κ.λπ. - περίπου στις 4 Αυγούστου αγκυροβολήσαμε έξω από το Αργοστόλι, στο κύριο λιμάνι του νησιού της Κεφαλονιάς.
Εδώ περίμενα να μάθω νέα από τον πλοίαρχο B[laquiere], στον οποίο η Ελληνική Επιτροπή στο Λονδίνο είχε αναθέσει ως αποστολή να έρθει σε επαφή με την Προσωρινή Κυβέρνηση του Μοριά, αλλά προς έκπληξή μου έμαθα ότι επέστρεφε στην πατρίδα του, αν και τα τελευταία γράμματά του προς εμένα από τη χερσόνησο - αφού εξέφρασε την αγωνιώδη επιθυμία να έρθω χωρίς καθυστέρηση - ανέφεραν περαιτέρω ότι σκόπευε να παραμείνει προς το παρόν στη χώρα.
Έκτοτε έλαβα διάφορες επιστολές από αυτόν στη Γένοβα - που προωθήθηκαν στα Νησιά - εξηγώντας εν μέρει την αιτία της απροσδόκητης επιστροφής του - και επίσης (αντίθετα με την προηγούμενη γνώμη του) ζητώντας μου να μην προχωρήσω ακόμη στην Ελλάδα, για διάφορους λόγους, μερικοί από τους οποίους είναι σημαντικοί. - Έστειλα ένα πλοίο στην Κέρκυρα με την ελπίδα να τον βρω ακόμα εκεί - αλλά είχε ήδη αποπλεύσει για την Ανκόνα.
Ο συνταγματάρχης Napier είχε εγκατασταθεί στο νησί της Κεφαλονιάς και είχε αναλάβει ως αρχηγός τη διοίκηση - ενώ ο συνταγματάρχης Duffie το 8ο σύνταγμα του βασιλιά που αποτελούσε τότε τη φρουρά. Μας υποδέχθηκαν και οι δύο αυτοί κύριοι - και πράγματι μαζί με (όλους) τους αξιωματικούς και τους πολίτες με τη μεγαλύτερη ευγένεια και φιλοξενία - την οποία αν δεν αξίζαμε - εξακολουθώ να ελπίζω ότι δεν κάναμε τίποτε που να μας την στερεί - και συνεχίστηκε αμείωτη - ακόμη και από τότε που η λάμψη της νέας γνωριμίας φθάρηκε από τη συχνή συναναστροφή.
Εδώ μάθαμε αυτό που έχει έκτοτε επιβεβαιωθεί πλήρως - ότι οι Έλληνες βρίσκονται σε κατάσταση πολιτικής διχόνοιας μεταξύ τους - ότι ο Μαυροκορδάτος είχε απολυθεί ή είχε παραιτηθεί (L'Un vaut bien l'autre) και ότι ο Κολοκοτρώνης με δεν ξέρω ποιο ή ποιανού το κόμμα ήταν κυρίαρχος στον Μοριά. - Οι Τούρκοι είχαν δύναμη στην Ακαρνανία κ.λπ. και ο τουρκικός στόλος απέκλεισε την ακτή από το Μεσολόγγι μέχρι την Γλαρέντζα [μεσαιωνική πόλη κοντά στην Κυλλήνη -σ.σ.] - και στη συνέχεια μέχρι το Ναβαρίνο - Ο ελληνικός στόλος από την έλλειψη μέσων ή άλλες αιτίες παρέμεινε στα λιμάνια της Ύδρας - των Ψαρών- και των Σπετσών - και απ' όσο ξέρουμε σίγουρα μπορεί να βρίσκεται ακόμα εκεί. Καθώς αντίθετα μάλλον με τις προσδοκίες μου δεν είχα καμία ενημέρωση από την Πελοπόννησο - και είχα επίσης να λάβω επιστολές από την Επιτροπή στην Αγγλία αποφάσισα να παραμείνω προσωρινά στα Ιόνια Νησιά - ιδίως επειδή ήταν δύσκολο να αποβιβαστώ στην απέναντι ακτή χωρίς να διακινδυνεύσω τη δήμευση του πλοίου και του περιεχομένου του - κάτι για το οποίο ο καπετάνιος Scott φυσικά δεν ήταν διατεθειμένος - εκτός αν του εξασφάλιζα το πλήρες ποσό της πιθανής ζημίας του.
Για να περάσει η ώρα κάναμε μια μικρή εκδρομή στα βουνά προς την Αγία Ευφημία - από τους χειρότερους δρόμους που έχω συναντήσει ποτέ στη διάρκεια μερικών ετών ταξιδιού σε δύσβατα μέρη (σε πολλές χώρες). - Στην Αγία Ευφημία επιβιβαστήκαμε για την Ιθάκη - και περιηγηθήκαμε σε αυτό το όμορφο νησί - ως κατάλληλο συμπλήρωμα της Τρωάδας- την οποία είχα επισκεφθεί αρκετά χρόνια πριν. - Η φιλοξενία του καπετάνιου Knox (που κατοικεί εδώ) και της κυρίας του δεν ήταν σε τίποτα κατώτερη από εκείνη των στρατιωτικών μας φίλων της Κεφαλονιάς. - Αυτός ο κύριος με την κυρία Κ. και μερικούς από τους φίλους τους μας οδήγησαν στην πηγή της Αρέθουσας - η οποία από μόνη της θα άξιζε το ταξίδι - αλλά το υπόλοιπο νησί δεν υστερεί σε ομορφιές για τους θαυμαστές της φύσης - τις τέχνες και την παράδοση τις αφήνω στους αρχαιοδίφες - αφού τόσο καλά έχουν καταφέρει αυτοί οι κύριοι να διευθετήσουν τέτοια ζητήματα - ώστε όπως αμφισβητείται η ύπαρξη της Τροίας - έτσι και αυτή της Ιθάκης (της Ιθάκης του Ομήρου δηλαδή) δεν έχει γίνει ακόμη παραδεκτή.
Αν και ο μήνας ήταν Αύγουστος και μας είχαν προειδοποιήσει να μην ταξιδεύουμε στον ήλιο - ωστόσο, καθώς κατά την προηγούμενη εμπειρία μου δεν είχα υποφέρει ποτέ από τη ζέστη όσο ήμουν σε κίνηση - δεν ήμουν πρόθυμος να χάσω τόσες πολλές ώρες της ημέρας εξαιτίας μιας ηλιαχτίδας περισσότερο ή λιγότερο - και παρόλο που η παρέα μας ήταν αρκετά πολυάριθμη, κανείς δεν υπέφερε ούτε από ασθένεια ούτε από ενόχληση, απ' όσο μπορούσα να παρατηρήσω, αν και ένας από τους υπηρέτες (ένας νέγρος) δήλωσε ότι είχε τόση ζέστη όσο και στις Δυτικές Ινδίες. - Είχα αφήσει στο πλοίο το θερμόμετρό μας - έτσι δεν μπόρεσα να εξακριβώσω τον ακριβή βαθμό. - Επιστρέψαμε στην Αγία Ευφημία και περάσαμε στο μοναστήρι της Σάμου στην απέναντι πλευρά του κόλπου και προχωρήσαμε την επόμενη μέρα μέχρι το Αργοστόλι από έναν καλύτερο δρόμο από το μονοπάτι προς την Αγία Ευφημία. - Το χερσαίο ταξίδι έγινε με μουλάρια. - Μερικές μέρες μετά την επιστροφή μας άκουσα ότι υπήρχαν επιστολές για μένα στην Ζάκυνθο αλλά υπήρξε σημαντική καθυστέρηση πριν οι Έλληνες στους οποίους είχαν παραδοθεί τις προωθήσουν καταλλήλως, και ήμουν για πολύ καιρό υπόχρεος στον συνταγματάρχη Νάπιερ που τις ανέκτησε για μένα - τι προκάλεσε τον δισταγμό ή την καθυστέρηση δεν εξηγήθηκε ποτέ. Έμαθα από τις πηγές μου στην Αγγλία το αίτημα της επιτροπής να ενεργήσω ως εκπρόσωπός τους δίπλα στην Ελληνική Κυβέρνηση και να αναλάβω την σωστή διάθεση και παράδοση ορισμένων προμηθειών κτλ. κτλ. που αναμένεται να φθάσουν με πλοίο που δεν έχει φανεί ακόμη μέχρι σήμερα (18 Σεπτεμβρίου).
[Συνέχεια του Ημερολογίου στη μετάφραση του Τηλέμαχου Μπεριάτου - InKefalonia]
Λίγο μετά την άφιξη μου, πήρα με δική μου αμοιβή ένα σώμα σαράντα Σουλιωτών υπό τους αρχηγούς Φωτομαρά, Τζαβέλα και Δράκο (Photomara, Giavella, Drako) και πιθανότατα θα είχα αυξήσει τον αριθμό τους αλλά δεν τους βρήκα αρκετά ενωμένους μεταξύ τους σε τίποτε άλλο παρά στην αύξηση των απαιτήσεων τους, αν και είχα δώσει ένα δολάριο ανά άτομο περισσότερο κάθε μήνα απ’ ότι θα μπορούσαν να λάβουν από την Ελληνική Κυβέρνηση και ήταν άποροι τη στιγμή που τους πήρα τα πάντα. Είχα επίσης δεχτεί την απαίτηση τους και τους πλήρωσα ένα μήνα προκαταβολικά. Όμως, πιεζόμενοι πιθανώς από τους εμπόρους που είχαν καταστήματα με τους οποίους συνήθιζαν να συναλλάσσονται με πίστωση, έκαναν διάφορες απόπειρες σε αυτό που μου φάνηκε εκβιασμός, έτσι τους κάλεσα όλους μαζί δηλώνοντας την άποψή μου για την υπόθεση - αρνούμενοι να το αντιμετωπίσουν με εμένα - αλλά τους πρόσφερα αμοιβή ενός μηνός ακόμη και το κόστος της μετάβασής τους στην Ακαρνανία (Acarnania), όπου μπορούσαν τώρα εύκολα να πάνε καθώς ο τουρκικός στόλος είχε φύγει και ο αποκλεισμός είχε αρθεί. Αυτό έγινε αποδεκτό από αυτούς και πήγαν. Προέκυψε κάποια δυσκολία για την ανάκτηση των όπλων τους από την Επτανησιακή κυβέρνηση αλλά αυτό κάποια στιγμή επιλύθηκε και τώρα είναι με τους συμπατριώτες τους στην Αιτωλία (Etolia) ή την Ακαρνανία.
Επίσης μετέφερα στον διοικητή της Ιθάκης το ποσό των 250 δολαρίων για τους πρόσφυγες εκεί, και είχα μεταφέρει στην Κεφαλονιά μια οικογένεια Μοραϊτών (Moriote) που βρίσκονταν στην μεγαλύτερη ανάγκη και τους παρείχα ένα σπίτι και αξιοπρεπή υποστήριξη υπό την προστασία των κυρίων Κοργιαλένειων (Corgialegno), πλούσιοι έμποροι του Αργοστολίου στους οποίους είχα προταθεί από τους ανταποκριτές μου. 'Εβαλα να γραφτεί μια επιστολή προς τον Μάρκο Μπότσαρη (Marco Bozzari), τον προσωρινό διοικητή ενός στρατιωτικού σώματος στην Ακαρνανία - για τον οποίο είχα λάβει συστατικές επιστολές. Η απάντηση του ήταν ίσως η τελευταία που υπέγραψε ή υπαγόρευσε γιατί σκοτώθηκε εν δράσει την μέρα μετά την ημερομηνία της - με τον χαρακτήρα ενός καλού στρατιώτη και αξιότιμου άνδρα που δεν συνυπάρχουν πάντα, μάλιστα ούτε ξεχωριστά. Επίσης προσκλήθηκα από τον Κόμη Μεταξά (Count Metaxa) τον Κυβερνήτη του Μεσολογγίου, να πάω εκεί, αλλά στην παρούσα κατάσταση ήταν απαραίτητο να έχω κάποια επικοινωνία με την υπάρχουσα κυβέρνηση σχετικά με την δική τους άποψη για το που θα μπορούσα να είμαι, αν όχι πιο χρήσιμος, σε κάθε περίπτωση λιγότερο ενοχλητικός. Καθώς δεν ήρθα εδώ για να ενταχθώ σε μια φατρία αλλά σε ένα έθνος - και να ασχοληθώ με έντιμους ανθρώπους και όχι με κερδοσκόπους ή καταχραστές (κατηγόριες που ανταλλάσονταν καθημερινά από τους Έλληνες μεταξύ τους), θα απαιτήσει πολλή περίσκεψη για να αποφύγω να φανώ κι εγώ θιασώτης - και το θεωρώ το πιο δύσκολο - καθώς έχω ήδη λάβει προσκλήσεις από περισσότερα από ένα από τα διαφιλονικούμενα μέρη - πάντα με το πρόσχημα ότι αυτοί είναι οι πραγματικά αγνοί σε προθέσεις. Σε τελική ανάλυση κάποιος δεν θα έπρεπε να απελπιστεί, αν και μέχρι στιγμής όλοι οι ξένοι με τους οποίους έχουμε συναντηθεί μεταξύ των Ελλήνων, πηγαίνουν ή έχουν ήδη επιστρέψει αηδιασμένοι. Όποιος πηγαίνει στην Ελλάδα για την ώρα θα πρέπει να το κάνει όπως πήγε η κα. Fry στο Newgate (σ.σ. παραπομπή στο ποίημα του ιδίου Don Juan), όχι με την προσδοκία να συναντήσει κάποια ιδιαίτερη ένδειξη προϋπάρχουσας ακεραιότητας - αλλά με την ελπίδα ότι ο χρόνος και η καλύτερη μεταχείριση θα αναμορφώσει τις παρούσες ληστρικές και λωποδυτικές τάσεις που ακολούθησαν την εκδίκαση στο Ανώτερο Δικαστήριο (της Νήσου του Μαν, “General Gaol Delivery”, αναφορά στο ανωτέρω ποίημα).
Όταν τα άκρα των Ελλήνων είναι λίγο λιγότερο πιασμένα από το δέσιμο τεσσάρων αιώνων, δεν θα βαδίσουν τόσο πολύ "σαν να ‘χαν δεσμά στα πόδια τους". Προς το παρόν οι αλυσίδες είναι πράγματι σπασμένες, αλλά οι σύνδεσμοι εξακολουθούν να τους βαρύνουν - και τα "Κρόνια" (σ.σ. γιορτή του θεού Κρόνου κατά την οποία οι δούλοι μπορούσαν να χλευάσουν τους αφέντες τους χωρίς να τιμωρηθούν, με αντιστροφή ρόλων) είναι ακόμη πολύ πρόσφατα για να μετατρέψουν τον Σκλάβο σε εγκρατή Πολίτη. Το χειρότερο από αυτά είναι ότι (για να χρησιμοποιήσουμε μια χονδροειδή αλλά την μόνη έκφραση που δεν θα υπολείπεται της αλήθειας) είναι τέτοιοι ψεύταροι, δεν υπήρξε ποτέ τέτοια ανικανότητα για αλήθεια, αφότου στον Παράδεισο η Εύα είπε ψέματα. Ένας από αυτούς διαπίστωσε σφάλμα την άλλη μέρα με την αγγλική γλώσσα - επειδή είχε τόσο λίγες αποχρώσεις για το Ελάττωμα - ενώ ένας Έλληνας μπορεί να διαμορφώσει ένα Όχι σε Ναι και αντίστροφα, που από τις ολισθηρές ιδιότητες της γλώσσας του αυτή η υπεκφυγή μπορεί να συνεχισθεί σε κάθε βαθμό και να αφήσει ακόμη μια χαραμάδα μέσα από την οποία η ψευδορκία μπορεί να εισχωρήσει χωρίς να γίνει αντιληπτή. Αυτή ήταν η έκφραση του ίδιου του κυρίου και πρέπει να αμφισβητηθεί μόνο γιατί στα λόγια του Συλλογισμού "Τώρα ο Επιμενίδης ήταν Κρητικός" (σ.σ. βλέπε το Λογικό παράδοξο του Επιμενίδη στο ποίημα του Μίνως). Αλλά μπορεί να τροποποιηθεί ξανά και ξανά.
30 Σεπτεμβρίου (1823)
Αφού παρέμεινα εδώ για λίγο καιρό αναμένοντας νέα από την Ελληνική Κυβέρνηση, εκμεταλλεύτηκα την ευκαιρία που οι κύριοι “B” (Browne) και “T” (Trelawny) προέβησαν στην Τριπολιτσά (Tripolitza) και ακολούθως στην αναχώρηση του τουρκικού στόλου, για να γράψω σε εκείνο το ενεργό τμήμα του νομοθετικού σώματος. Ο σκοπός μου δεν ήταν μόνο να λάβω κάποιες ακριβείς πληροφορίες ώστε να μπορέσω να μεταβώ στο μέρος όπου θα μπορούσα να είμαι αν όχι πιο ασφαλής, τουλάχιστον πιο χρήσιμος, αλλά να έχω την ευκαιρία να κρίνω την πραγματική κατάσταση της υπόθεσης τους. Εν τω μεταξύ λαμβάνω νέα από τον Μαυροκορδάτο (Mavrocordato) και τον αρχιεπίσκοπο της Ύδρας, ο τελευταίος καλώντας με σε εκείνο το νησί, ο πρώτος υπαινίσσεται ότι θα ήθελε να με συναντήσει εκεί ή αλλού.
17 Οκτωβρίου 1823
Το ημερολόγιο μου διακόπηκε απότομα και δεν είχε ξαναρχίσει νωρίτερα γιατί την ημέρα της τελευταίας ημερομηνίας έλαβα μια επιστολή από την αδελφή μου Augusta, που με πληροφορούσε για την ασθένεια της κόρης μου, και δεν είχα τότε την καρδιά να συνεχίσω. Στην συνέχεια, είχα ακούσει μέσω του ίδιου καναλιού ότι ήταν καλύτερα και δεδομένου ότι είναι καλά - αν είναι έτσι - για μένα όλα είναι καλά. Αλλά παρόλο που το έμαθα στις αρχές Σεπτέμβρη, δεν ξέρω γιατί, δεν έχω συνεχίσει το ημερολόγιο μου αν και έχουν συμβεί πολλά πράγματα από τότε που θα αποτελούσαν ενδιαφέρουσα καταγραφή σε αυτό. Δεν ξέρω γιατί το ξαναρχίζω ακόμη και τώρα, εκτός του ότι στεκόμενος στο παράθυρο του διαμερίσματος μου σε αυτό το πανέμορφο χωριό - την ήρεμη αλλά δροσερή γαλήνη ενός όμορφου και διαυγούς φεγγαρόφωτος που καταυγάζει τα Νησιά, τα Βουνά, την Θάλασσα - με ένα μακρινό περίγραμμα του Μοριά ιχνηλατόμενου μεταξύ του διπλού Γαλάζιου των κυμάτων και των ουρανών - με καθησυχάζουν αρκετά για να μπορώ να γράψω, κάτι το οποίο (όσο δύσκολο μπορεί να φαίνεται για κάποιον που έχει γράψει τόσα δημόσια - να απέχω) είναι, και ήταν πάντα για μένα, μια ανάθεση, επώδυνη. Θα μπορούσα να μαζέψω μαρτυρίες αν ήταν απαραίτητο - αλλά η γραφή μου είναι αρκετή - είναι κάποιου που σκέφτεται πολύ, ραγδαία, ίσως βαθιά - αλλά σπάνια με ευχαρίστηση. Αλλά "Προς τα εμπρός!" ("En Avant!"). Οι Έλληνες προοδεύουν στην κοινή προκοπή τους, αλλά διαφωνούν μεταξύ τους. Θα είμαι πιθανότατα θλιβερά, υποχρεωμένος να προσχωρήσω σε μια από τις παρατάξεις - τις οποίες μέχρι στιγμής έχω σφόδρα αποφύγει, με την ελπίδα να τις ενώσω προς το κοινό συμφέρον.
Ο Μαυροκορδάτος εμφανίστηκε επιτέλους με την Υδραίικη Μοίρα (Idriote Squadron) σε αυτές τις θάλασσες (η οποία εμφάνιση δύσκολα θα είχε πραγματοποιηθεί αν δεν είχα δεσμευτεί να πληρώσω διακόσιες χιλιάδες πιάστρα (10 πιάστρα στο δολάριο είναι η ισοτιμία στην ηπειρωτική Ελλάδα) και ξεκίνησε τις επιχειρήσεις κάπως επιτυχώς, αλλά όχι πολύ συνετά. Δεκατέσσερα (κάποιοι λένε δεκαεπτά) ελληνικά πλοία επιτέθηκαν σε ένα τούρκικο σκάφος με 12 κανόνια και το κέρδισαν. Αυτό δεν είναι και Θαλάσσιες Θερμοπύλες (σ.σ. αντίστοιχο της δοξασμένης περίφημης μάχης) αλλά είναι κάτι, βρήκαν επί του πλοίου 50.000 δολάρια - ένα ποσό πολύ εξυπηρετικό για τις σημερινές τους ανάγκες - αν χρησιμοποιηθεί σωστά. Ωστόσο, αυτό το λάφυρο συνέβη στα όρια της Ουδετερότητας στην ακτή της Ιθάκης, και οι Τούρκοι (λέγεται) καταδιώχθηκαν στην ακτή - και μερικοί σφαγιάστηκαν. Όλα αυτά μπορεί να περιέχουν ένα ζήτημα σωστού και λάθους με τον όχι πολύ ανεκτικό Τόμας Μέιτλαντ (Thomas Maitland, Κυβερνήτης των Ιονίων Νήσων), ο οποίος δεν είναι πολύ ικανός να διακρίνει το ένα ή το άλλο. Έχω μεταβιβάσει το παραπάνω ποσό με την σημείωση να πληρωθεί η εν λόγω Μοίρα (σ.σ. ομάδα πολεμικών πλοίων) - δεν είναι πολύ μεγάλο, αλλά είναι διπλάσιο από αυτό με το οποίο ο Ναπολέων ο Αυτοκράτορας των Αυτοκρατόρων, ξεκίνησε την εκστρατεία του στην Ιταλία, withal - vide - Las Cases - passim vol.1 (τόμος πρώτος).
Οι Τούρκοι έχουν αποσυρθεί από το Μεσολόγγι - κανείς δεν ξέρει γιατί - αφού άφησαν πίσω τους προμήθειες και πυρομαχικά σε σημαντικές ποσότητες, και η φρουρά δεν έκανε καμία εξόρμηση και κανένας για κανένα λόγο δεν αφιέρωσε προσπάθεια στο Μεσολόγγι εφέτος, αλλά βομβάρδισε το Ανατολικό (έναν οικισμό που θυμάμαι καλά, έχω διασχίσει όλη αυτή την περιοχή με 50 Αλβανούς το 1809 συμπεριλαμβανομένου του Μεσολογγίου), κοντά στον Αχελώο - κάποιοι λένε ότι ο Vrioni Pacha έμαθε για μια εξέγερση κοντά στο Scutari, κάποιοι λένε ένα πράγμα, άλλοι λένε άλλο, από την πλευρά μου ήμουν σε επαφή με αλληλογραφία, με τους αρχηγούς και στις εξιστορήσεις τους δεν υπάρχει ομοφωνία.
Οι Σουλιώτες τόσο εκεί, εδώ και αλλού, με έχοντας συμπαθήσει ή τουλάχιστον έχοντας δημιουργήσει ένα είδος γνωριμίας μαζί μου (καθώς έχω βοηθήσει τους ίδιους και τις οικογένειες τους σε όσα μπορούσα σύμφωνα με τις καταστάσεις) φαίνεται ότι είναι ανήσυχοι πως πρέπει να αναλάβω ως αρχηγός τους (αν μπορώ να το πω έτσι), θα προτιμούσα όχι προς το παρόν - επειδή υπάρχουν ήδη πάρα πολλές υποδιαιρέσεις και αρχηγοί - αλλά αν φανεί απαραίτητο δεδομένου ότι είναι παραδεκτό ότι αυτοί είναι οι καλύτεροι και γενναιότεροι ανάμεσα στους μαχητές επί του παρόντος, μπορεί να συμβεί, θα μπορούσα, θα έπρεπε ή θα υποστηρίξω ένα τέτοιο σώμα ανδρών, με την βοήθεια του οποίου νομίζω κάτι μπορεί να γίνει τόσο μέσα όσο και έξω από την Ελλάδα (γιατί υπάρχει χώρος για αυτό που πρέπει και για τα δύο) θα μπορούσα να τους συντηρήσω από τα δικά μου σημερινά μέσα (πάντα υποθέτοντας ότι το παρόν εισόδημα και οι πόροι μου είναι μόνιμα) δεν είναι πάνω από χίλιοι - και από αυτούς ούτε οι εξακόσιοι αληθινοί Σουλιώτες - αλλά τους επιτρέπεται να είσαι ίσοι (αυτό φαίνεται ως ψευτοπαληκαρισμός αλλά έχει πρόσφατα γραφτεί) με έναν έως πέντε Ευρωπαίους Μουσουλμάνους και δέκα Ασιάτες - όπως και να έχει είναι σε μεγάλη εκτίμηση - και πολύ καλοί μου φίλοι.
Ένας στρατιώτης μπορεί να συντηρηθεί στην ηπειρωτική χώρα με 25 πιάστρα μηνιαίως (μάλλον καλύτερα από δύο δολάρια το μήνα), και να βρει την σίτιση του έξω από την χώρα - ή για τέσσερα δολάρια συμπεριλαμβανομένης της πληρωμής του για την σίτιση του, επομένως μεταξύ δύο και τριών χιλιάδων δολαρίων τον μήνα (και το δολάριο εδώ ανταλλάσσεται για 4 και 2 πένες αντί για 4 και 6 πένες - η τιμή στην Αγγλία) θα μπορούσα να συντηρήσω κάπου πεντακόσιους ή και χίλιους από αυτούς τους πολεμιστές για όσο είναι απαραίτητο - και έχω περισσότερους πόρους (υποθέτοντας ότι θα εξακολουθήσουν ως έχουν) απ’ ότι χρειάζεται για να γίνει αυτό, καθώς οι προσωπικές μου επιθυμίες είναι πολύ απλές (εκτός από τα άλογα καθώς δεν είμαι καθόλου καλός σαν πεζός) και το εισόδημα μου είναι σημαντικό για οποιαδήποτε χώρα εκτός της Αγγλίας (είναι ίσο με αυτό του Προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών - των Άγγλων υπουργών εξωτερικών ή του Γάλλου πρεσβευτή στην Βιέννη και των ανωτέρων δικαστηρίων, 150.000 φράγκα πιστεύω) και ελπίζω να πουλήσω ένα αρχοντικό σχεδόν 3.000.000 φράγκα περισσότερο, έτσι θα μπορούσα (με όσα πρέπει να αφαιρεθούν για πολεμικές χρήσεις επίσης) να διατηρήσω σε δράση μια αξιοσέβαστη ομάδα ή φυλή ή ορδή για κάποιο χρονικό διάστημα και, αφού δεν έχω κανένα κίνητρο να το κάνω, έχω την καλή θέληση προς την Ελλάδα, ελπίζω ως προτέρημα..."
[Μετάφραση Σ.Σ.]
15 Φεβρουαρίου 1824
15 Φεβρουαρίου και μετά. - (γράφω στις 17 του ίδιου μήνα) έπαθα ένα ισχυρό σοκ με σπασμούς, αλλά αν ήταν επιληπτικό - παραλυτικό - ή εγκεφαλικό δεν έχουν αποφασίσει ακόμα οι δύο γιατροί που με παρακολουθούν - ή αν ήταν άλλης φύσης (αν υπάρχει) ήταν πολύ επώδυνο και αν είχε διαρκέσει ένα λεπτό περισσότερο θα είχε σβήσει τη θνητότητά μου - αν μπορώ να κρίνω από τις αισθήσεις μου. - Ήμουν χωρίς φωνή - (με) τα χαρακτηριστικά μου πολύ παραμορφωμένα - αλλά όχι με αφρούς από το στόμα - λένε - και η πάλη μου ήταν τόσο βίαιη που διάφορα άτομα - δύο από τα οποία - ο κ. Parry ο μηχανικός - και ο υπηρέτης μου ο Tita ο κυνηγός είναι πολύ δυνατοί άνδρες - δεν μπορούσαν να με κρατήσουν - διήρκεσε περίπου δέκα λεπτά - και συνέβη αμέσως μετά την κατανάλωση ενός ποτηριού μηλίτη αναμεμειγμένου με κρύο νερό στα διαμερίσματα του συνταγματάρχη Stanhope. - Αυτή είναι η πρώτη επίθεση του είδους που είχα, απ' όσο μπορώ να πιστέψω: Ποτέ δεν άκουσα ότι κάποιος από την οικογένειά μου ήταν επιρρεπής σε κάτι ανάλογο - αν και η μητέρα μου είχε υστερικές τάσεις. - Χθες (στις 16 του μηνός) μου έβαλαν βδέλλες στους κροτάφους - είχα προηγουμένως ανακάμψει αρκετά - αλλά με κάποια πυρετικά και μεταβλητά συμπτώματα- - αιμορραγούσα πολύ - και καθώς ήταν πολύ κοντά η κροταφική αρτηρία - ήταν αρκετά δύσκολο να σταματήσει το αίμα - ακόμη και με Lunar Caustic [νιτρικό άργυρο -σ.σ.]- αυτό όμως μετά από μερικές ώρες επιτεύχθηκε γύρω στις έντεκα το βράδυ - και σήμερα (17η) αν και αδύναμος αισθάνομαι να αναρρώνω ανεκτά.
- Όσον αφορά την υποτιθέμενη αιτία αυτής της κρίσης - απ' όσο γνωρίζω μπορεί να υπάρχουν αρκετές - η κατάσταση του τόπου και του καιρού επιτρέπει λίγη άσκηση προς το παρόν - έχω αναστατωθεί έντονα με περισσότερα από ένα πάθη πρόσφατα - και είμαι αρκετά απασχολημένος πολιτικά όπως και ιδιωτικά - και εν μέσω αντικρουόμενων κομμάτων - πολιτικών - και (όσον αφορά τα δημόσια θέματα) περιστάσεων, - Ήμουν επίσης σε μια ανήσυχη κατάσταση σε σχέση με πράγματα που μπορεί να ενδιαφέρουν μόνο τα δικά μου προσωπικά συναισθήματα - και ίσως όχι ομοιόμορφα, όσο εγκρατής μπορώ γενικά να ισχυριστώ ότι συνήθιζα να είμαι - κατά πόσο οποιοδήποτε απ΄όλα αυτά ή όλα μαζί μπορεί να έχουν επιδράσει στο μυαλό ή το σώμα ενός ανθρώπου που είχε (ήδη) υποστεί πολλά (προηγούμενες αλλαγές τόπου και παθιασμένων καταστάσεων κατά τη διάρκεια μιας ζωής τριάντα έξι ετών, δεν μπορώ να πω - - αλλά διακόπηκα από την αναφορά μιας ομάδας που επέστρεψε από την αναγνώριση ενός τουρκικού πολεμικού πλοίου που μόλις προσάραξε στην ακτή - και στο οποίο πρόκειται να επιτεθούμε τη στιγμή που θα μπορέσουμε να συγκεντρώσουμε μερικά όπλα εναντίον του. - Θα ακούσω τι λέει ο Parry γι' αυτό - 'Ερχεται μόλις.
