"Μάριε, για τί θάθελες να μιλήσουμε ;"
Μία σπάνια συνέντευξη του Μάριου Χάκκα στο περιοδικό Panderma (1972)
Στα 1965, έχουμε το πρώτο του βιβλίο, το 'Ομορφο καλοκαίρι.
Στα 1966, έχουμε τον γνωστό Τυφεκιοφόρο του εχθρού.
Εδώ ο Μάριος γίνεται δια μιας ο Χάκκας. Μας μπάζει στην δική του ατμόσφαιρα. Ρεαλιστής, ειληκρινής και απλός, πεντακάθαρος λόγος. Οι δομές του όμως δείχνουν σ' εκείνο το βιβλίο πως έχει άλλο πράγμα να μας δώσει. Οι πιο πολλοί δεν το περίμεναν. Ο Χρηστάκης, πρώτος, αναδημοσιεύει δείγμα γραφής στο τότε παυμένο περιοδικό-βιβλιογραφικό δελτίο Το βιβλίο στην Ελλάδα...
Και ξαφνικά, το 1971, ο Μάριος Χάκκας γράφει το βιβλίο της χρονιάς για το ελληνικό διήγημα. Ο συναρπαστικός Μπιντές με την σκληρή αμεσότητά του, το σαρκασμό και την λεξιλαγνεία του, ακουμπάει στο καίριο πρόβλημα της νέας γενιάς :
... την απομυθοποίηση ...
Σ' έναν τόπο που ακριβοπλήρωσε τους μύθους του όσο κανείς άλλος τόπος μετά τον πόλεμο, μέσα σε μια παράταξη παρεξηγημένη από τα ίδια τα παιδιά της, μέσα σ' ένα κομφούζιο αλληλοσπαραγμού που το διαιωνίζει η νεώτατη αγωνία των ημερών μας, ο Χάκκας μπαίνει στο χώρο του υπαρξιακού αγωνιστή, πέρα και πάνω απ' όλα, μέσα και δίπλα σ' όλα ταυτόχρονα.
Το Κοινόβιο, ένα από τα πιο κοντινά του διηγήματα. Ξαφνικά εντελώς, μια χούφτα αυτοαναγνωρισμένων συγγραφέων πετάχτηκε στη μπάντα.
Δημήτρης Ιατρόπουλος
Η συνέντευξη με τον Μάριο Χάκκα
Μάριε, για τι θάθελες να μιλήσουμε ;
Για την στράτευση, την αποδογματοποίηση, την αμφισβήτηση, την κριτική, το θέατρο...
Μάριε κάνε και συ μια "δήλωση" για μια φορά στη ζωή σου... Εξάλλου για την λογοτεχνία μας πρόκειται..... (ξεκαρδιζόμαστε στα γέλια. Είναι λίγο κουρασμένος, κι είναι στο κρεββάτι. Ανασηκώνεται....)
Εναντιώνομαι σε κάθε δογματοποίηση της πολιτικής μέσα στη λογοτεχνία. Τάσσομαι, όμως, δίπλα σε κάθε απόπειρα αποδογματοποίησης της πολιτικής και στη λογοτεχνία και στην πολιτική. 'Ενα παράδειγμα μέσα στον Ελληνικό χώρο είναι ο Στρατής ο Τσίρκας με τις Ακυβέρνητες Πολιτείες.
Ο Τσίρκας ; Και σ' όλο το συγγραφικό του μήκος ;
Στο βαθμό που επιχειρεί αυτήν την αποδογματοποίηση...
Η περιβόητη "στράτευση", Μάριε ; Στον τόπο αυτό, συνεχώς επανέρχεται αυτό το πρόβλημα της στράτευσης, ανάμεσα στη συνείδηση του πολίτη και στο όρομα του δημιουργού...
Ας το πιάσουμε λίγο ιστορικά : Πριν το 1967 υπήρχαν κάποια καλλιτεχνικά "κέντρα", εστίες λογοτεχνών. Η αριστερά με τις εφημερίδες της και την Επιθεώρηση Τέχνης. Το συγκρότημα Λαμπράκη που έκφρασε το Κέντρο με τις εφημερίδες του και τις Εποχές. Η Ελένη Βλάχου με τις εφημερίδες της και το Γαλαξία... Οι λογοτέχνες ακουμπήσανε όλοι αναγκαστικά πάνω σ' αυτά τα τρία σημεία, ιδεολογικού προσανατολισμού. Με τα συμβάντα της 21ης Απριλίου, τα κέντρα καταργούνται. Βρέθηκαν όλοι απατρονάριστοι. Εδώ εμφανίζεται το οξύμωρο : μέσα στο άγχος των γεγονότων, απαγκιστρωμένοι αναγκαστικά από τις ντιρεχτίβες, οι δημιουργοί ανοίχτηκαν κάπως υποκειμενικά, κινηθήκανε ουσιαστικώτερα στο χώρο του χάους. Απ' εκεί θα ερμηνεύσουν ίσως περισσότερο αντικειμενικά τη δομή των γεγονότων...
Μάριε, τι είναι για σένα το "χάος" ;
Το χάος είναι ο φυσικός χώρος του καλλιτέχνη...
Το γίνεται στις μέρες μας ; Τι ξέρεις ; Τι βλέπεις εσύ μέσα στα πράγματα ;
Στις μέρες μας επιχειρείται στη λογοτεχνία μας μια επαναφορά στη "στρούγκα". Μια νέα στράτευση. Που δεν διαφέρει σε τίποτα από τον παλιό μας, γνώριμο, σοσιαλιστικό ρεαλισμό. Ανασύσταση των αντιπολιτευτικών κέντρων που γίνεται όμως μέσα στα γνωστά πλαίσια της αστικής κατάστασης των πραγμάτων.
Που πάμε έτσι ; 'Ηταν αναγκαίο κάτι τέτοιο ;
Σε αστική βάση, όχι. Γιατί αν στη στενή και βραχυπρόθεσμη έννοια του παρόντος χτυπάει το καθεστώς, στην πλατειά και μακροπρόθεσμη βάση μιας προοπτικής το συντηρεί και το υποβοηθά.
Συμπέρασμα προσωπικό ; Εσύ τι δέχεσαι ;
Δεν εννοώ λογοτεχνία που να μην στρέφεται εναντίον του κατεστημένου. Εφ' όσον σε τελευταία ανάλυση "στρατευμένος" πρόκειται να υποβοηθήσω στη διαιώνηση του κατεστημένου, αρνούμαι να το κάνω και παραμένω στο χάος...
(Τσιγάρο, σπάει για λίγο η κουβέντα, βάζω τη γραφομηχανή στο γραφείο του ... Φωνάζει τη γυναίκα του :
Μαρίκα, βάλε στον ποιητή ένα λουλούδι νάχει μπροστά του...
Για την αμφισβήτηση τι έχουμε να πούμε ;
(εδώ κοιτάζει πιο βαθειά τον φίλο Θανάση Τσούρα που βοήθησε στη συνάντηση-συνέντευξη,
χαμογελάει κι ανακάθεται...)
Αμφισβητώ σημαίνει γνωρίζω, κατέχω την παράδοση, την αρνούμαι εσωτερικά κι όχι μηχανικά. Η γενιά σου, Ιατρόπουλε, δεν πρόκειται πια ν' αμφισβητήσει τον Παλαμά, ούτε καν τον Ρίτσο και τον Σεφέρη, αλλά πρέπει ν' αμφισβητηθεί το έργο του Αναγνωστάκη, του Πεντζίκη, του Σαχτούρη, του Δημάκη, της Ζωής Καρέλη -οπωσδήποτε- κλπ. Αυτής της γενιάς δηλαδή... Δε θέλω να σταθώ σ' άλλα ονόματα...
Σύμφωνοι, Μάριε, απολύτως σύμφωνοι... Αυτό κάνουμε εξάλλου... Στην πεζογραφία πως νιώθεις την "Αμφισβήτηση" ;
Κατά τον ίδιο τρόπο. Γιατί να μπει σε έλεγχο η γενιά του '30 ; 'Εστω κι αν επιβιώνει εκδοτικά. (Μυριβήλης, Βενέζης, Θεοτοκάς, Τερζάκης, κλπ.). Ούτε καν για τον μεταπολεμικό Σαμαράκη. Αν η νέα γενιά θα έπρεπε ν' αμφισβητήσει κάποιους, αυτοί πρέπει νάναι ο 'Αλεκ ο Σχινάς, ο Χειμωνάς, έστω ο Ιωάννου, κλπ. Αμφισβήτηση πάντα σημαίνει να πηγαίνεις πάρα πέρα από τους προηγούμενούς σου, δημιουργικά. Δεν αρνούμαι τη δυνατότητα μιας αμφισβήτησης, αλλά την περιμένω να προκύψει μέσα από το έργο του κάθε νέου συγγραφέα. Και τέτοια έργα για την ώρα δεν έχουνε φανεί...
Κάνεις θέατρο ; Τι έχεις πάνω σ' αυτό να πεις ;
Οι ικανοί συγγραφείς -'Ελληνες εννοώ- δεν βρήκανε στέγη να παιχτούν τα έργα τους. Το μέτριο κυριαρχεί. Δε βρήκανε δικαίωση οι : Ζιώγας, Κωσταβάρας, κλπ. 'Εχω υπ' όψι μου τα έργα Το Φαγγότο του Κωσταβάρα και τα Πασχαλινά παιχνίδια του Βασίλη Ζιώγα που είναι για μένα ό'τι καλύτερο έχει γραφτεί τα τελευταία χρόνια. Πιστεύω πως οι αδικημένοι είναι όλο και λιγότεροι, ένα καλό έργο δε θα χαθεί. Πως δεν ασχολήθηκε ακόμα ο Κουν με το θέμα ;
Περί κριτικών. Να μιλήσουμε πάλι για την ανυπαρξία τους ; Αυτοί των εφημερίδων τουλάχιστον...
Μου δίνουν την εντύπωση ότι πηδούν συνεχώς έξω από το σκάμμα. Ποτέ δε βρίσκουν το στόχο...
Περιοδικό Panderma
τεύχος 1 (Νοέμβρης 1972), περιοδική έκδοση με τεκμήρια, δοκίμια και μαρτυρίες. Εκδότης-διευθυντής Λεωνίδας Χρηστάκης.
