''My personal hobbies are reading,
listening to music,
and silence." –
Edith Sitwell
Η Ήντιθ Σίτγουελ (Edith Sitwell /1887 - 1964) γεννήθηκε σε μια δυσλειτουργική Αγγλική οικογένεια. Ο ζάμπλουτος και αριστοκράτης πατέρας Τζωρτζ (τιτλούχος Σερ, σαΐνι στην Εραλδική, με καταγωγή απ' τους Γάλλους Ανζού και καταλογραφημένος στον Οίκο των Plantagenet) και η Λαίδη μητέρα Ίντα (καλλονή, αλκοολική και διπολική) δεν την αγάπησαν ποτέ. Ήταν πολύ άχαρη και ψηλέγκω, πολύ ραχιτική και πολύ μυταρού, πολύ ταλαντούχα και ιδιοσυγκρασιακή για το Εδουαρδιανό τους πρωτόκολλο. Τα παιδικά της χρόνια είχαν άκαμπτους κανόνες, έναν μεταλλικό κορσέ για να ισιώσει η σπονδυλική στήλη και τρελό ανταγωνισμό με τα δυο μικρότερα και εξίσου χαρισματικά αδέλφια της, τον Όσμπερτ και τον Σάσβερελ.
Η Ήντιθ θα στραφεί στην ποίηση. Επηρεασμένη από τους Γάλλους συμβολιστές θα δημοσιεύσει στην εφημερίδα Daily Mirror το πρώτο της ποίημα (The Drowned Suns, 1913).
Τα ποιήματά της, δουλεμένα με άρτια τεχνική, θεωρήθηκαν ιδιόρρυθμα και προκλητικά -όπως άλλωστε και η ίδια. Η πρώτη της συλλογή ήταν το Clowns' Houses (1918) αλλά την καθιέρωσε το Façade (Μάσκα) στα 1922 με τη μουσική και το ρυθμό να κυριαρχούν και τους στίχους να θυμίζουν τζαζ αυτοσχεδιασμούς. Εκείνη την εποχή η Ήντιθ βαμμένη σε νεκρικά χρώματα, φορώντας μακριά εξωτικά φορέματα και τεράστια κοσμήματα απήγγειλε τα ποιήματά της στο σοκαρισμένο Λονδρέζικο κοινό με τη βοήθεια μιας ντουντούκας που ίσα ίσα περνούσε από μια τρύπα στον τοίχο. Ήταν γεννημένη περφόμερ και μανεκέν.
Με είδωλά της τη Βασίλισσα Βικτώρια και την Παρθένο Βασίλισσα Ελισάβετ αρχίζει να δημιουργεί την ιδιόρρυθμη περσόνα της. Μακριά παλιομοδίτικα φορέματα από μπροκάρ, πολύχρωμα τυρμπάν, γούνες, φτερά, τεράστια δαχτυλίδια, βαρύτιμα περιδέραια, βαρύ μακιγιάζ χτίζουν το μύθο της παράξενης ποιήτριας που μοιάζει με εξωτικό πουλί.
Με την καλοκαιριάτικη όμως ξηρασία
Έφυγα γιατί ήμουν Στήλη Φωτιάς, ήμουν Καταστροφή
Ακόρεστη, σαρκωμένη, και ροδοπόρφυρη.
...................................................................................
Πήρα το δρόμο που ήθελα -
Μα είναι μακρύς ο τρομερός δρόμος του Αίματος
Που άλλοτε φάνταζε μόνο ένα μέρος του από την κοκκινίλα του καλοκαιριού
Απλώνεται ατελείωτος και χωρίς στροφές
παρεκτός από φωτιά, εκμηδένιση, πυρκαγιά:
Θαρρούσα πως ο δρόμος του Αίματος ποτέ δεν θα κούραζε
Μα τώρα μόνο το κόκκινο τριφύλλι
Στέκει πάνω από την ανάσα του λιονταριού και το στόμα του εραστή
Και πράσινο τρέχει της Λήθης το ποτάμι
ώ Λήθη μακρύ ποτάμι
Πάνω από τα Γόμορα και τη φωτιά...
Ήντιθ Σίτγουελ, Πράσινο Τρέχει το Ποτάμι της Λήθης,
Μετάφραση Κλείτος Κύρου
Γράφει το μπεστ σέλερ The English Eccentrics (1933), αποκτά πολλούς εχθρούς, πολλούς φίλους (κολλητή της Γερτρούδη Στάιν, του Έλιοτ, του Ντύλαν Τόμας, της Νταϊάνα Βρήλαντ αλλά και του πρόωρα χαμένου Δημήτρη Καπετανάκη), γίνεται η απόλυτη μούσα του Σεσίλ Μπίτον (τα πορτραίτα της είναι μνημεία στυλ) και ερωτεύεται με πάθος τον Ρώσο εμιγκρέ ζωγράφο Πάβελ Τσελίτσεβ (Pavel Tchelitchew). Ο Πάβελ θα γοητευτεί από την παράξενη Ήντιθ, αλλά η σχέση τους θα είναι μόνον ψυχική, μιας που ο ίδιος ήταν δηλωμένα και συνειδητά ομοφυλόφιλος.
Ο δεύτερος παγκόσμιος θα την βρει κλεισμένη στο πατρικό της στο Νορθαμπτοσάιρ. Εκεί θα γράψει τα Street Songs (1942)και The Shadow of Cain ( 1947) που θα την επιβάλλουν ως σπουδαία ποιήτρια ακόμα και στους πιο κακοπροαίρετους επικριτές της.
Βάδιζαν στο πράσινο δάσος, και χιόνια άταχτα, μαλακά, ανάερα,
πέφτανε πάνω στα μαλλιά τους, άγγιζαν τα χείλη τους
στ' αθάνατα μονοπάτια, στη λαμπερή απριλιάτικη γη.
«Δες, ο Αλντεμπαράν, η απερίσκεπτη Κασσιόπη
κι' ο Σείριος ζηλεύουν το λευκό σου χέρι –
ο Ωρίων, μ' εξαπλούς ήλιους και μεγάλα νεφελώματα,
ο Προκύων κι' ο Βέγας κι' ο Αλταΐρ, ο παραλλακτικός συρμός
των απλανών αστέρων που θά 'λεγες πως πέφτουν να σε
χαιρετήσουν.
Ενώ τα πλανητικά συστήματα και των κλαδιών τα χιόνια
τραντάζονται απ' τα γέλια βλέποντας τις παλιές
του κόσμου ανοησίες πως τάχατες η καρδιά θα παγώσει.
Κι' οι δροσοσταλίδες που έπεσαν απ' τα κλαδιά κι' απ' τα
λευκά λουλούδια
είναι νέοι κόσμοι που ξεχύνονται ο ένας στον άλλο, τα είναι τους
είν' ένα, στα πράσινα μονοπάτι, στη λαμπερή απριλιάτικη γη.
Ήντιθ Σίτγουελ, Το ανθισμένο δάσος
Μετάφραση Ηλία Κυζηράκου, 1971
Η Σίτγουελ (με τον τίτλο της Dame, πια, επισήμως) θα ταξιδέψει στις Ηνωμένες Πολιτείες στις αρχές του 1954. Είναι εξηνταέξι χρονών. Το Χόλιγουντ ενδιαφέρεται να κάνει σενάριο την βιογραφία της για τη Βασίλισσα Ελισάβετ (Fanfare for Elizabeth, 1946, a biography of Elizabeth I) κι αυτή ενδιαφέρεται να κάνει κοσμήματα και γούνες μινκ τα δολάρια του Χόλιγουντ. Η συνεργασία δεν θα ευοδωθεί, αλλά θα γίνει η αφορμή για μια τρυφερή φιλία με τη Μέριλιν Μονρόε.
Το περιοδικό Life της κανονίζει μια συνάντηση με την (στα ντουζένια της τότε) Μέριλιν περιμένοντας κάποια πικάντικη ανατροπή. Οι δύο γυναίκες όμως τα βρήκαν περίφημα. Η Ήντιθ στην αυτοβιογραφία της (Taken Care Of, 1965) την περιγράφει εξαιρετικά τρυφερά: «Φορούσε ένα πράσινο φόρεμα και με τα ξανθά της μαλλιά έμοιαζε με ασφόδελο...το πρόσωπό της ήταν στιγμές στιγμές τραγικό, σαν το πρόσωπο ενός πανέμορφου φαντάσματος...ένας αθώος δαίμονας, μια Οφηλία...ήταν ήρεμη, με φυσική ευγένεια και πολύ έξυπνη». Η ξανθιά γατούλα και η Μεσαιωνική Βασίλισσα θα ξανασυναντηθούν στο Λονδίνο τρία χρόνια αργότερα (η Μέριλιν παντρεμένη πια με τον Μίλλερ γυρίζει τον "Πρίγκηπα και τη Χορεύτρια"). Δε θα έχουν πολύ καιρό να βρεθούν μόνες τους, το γεύμα οργανώνεται στο κοσμικό Sesame club και τη συζήτηση μονοπωλεί ο Μίλλερ. Προλαβαίνουν όμως να μιλήσουν για τα ποιήματα του Ντύλαν Τόμας που λατρεύουν και να χαρούν αυτή τη σπάνια οικειότητα που μόνο δύο ολόιδιες ψυχές μπορούν να νιώσουν: η γατούλα Μέριλιν και η λέαινα Ήντιθ ήταν δύο παράξενα, δυστυχή και μοναχικά πλάσματα που φορούσαν τα τραγικά τους κοστούμια διασκεδάζοντας το κοινό.
Aκόμα βρέχει βροχή
σκοτεινή σαν υδρόγειος ,μαύρη σαν όσα χάσαμε ,
τυφλή σαν τα χίλια εννιακόσια σαράντα
σταυρόκαρφα.
Ακόμα βρέχει βροχή
σαν την καρδιά που αλλάζει μουσική όταν χτυπάει το σφυρί
στον τάφο,
σαν άπιστου ποδιού το τίναγμα
Στο μνήμα
ακόμα βρέχει βροχή.
Στο αιματολίβαδο ,εκεί που ανασαίνουν οι μικρές ελπίδες
κι ανθίζει η απληστία
-αυτό το σκουλήκι με το σημάδι του Κάιν(...)
Ήντιθ Σίτγουελ, Still falls the rain
δική μου απόδοση
Η Ήντιθ θα πεθάνει το 1964, από εγκεφαλική αιμορραγία, συνέπεια του σύνδρομου Marfan που τη βασάνιζε χρόνια.
Δεν θα προλάβει να δει το πορτραίτο της (από τον Σεσίλ Μπίτον) να γίνεται η μασκότ του Kill uncle, της πρώτης σόλο περιοδείας του Morrissey στα 1991. Προγράμματα, μπλουζάκια, εισιτήρια με τυπωμένο το πρόσωπό της ταξίδεψαν από το Λονδίνο μέχρι το Τόκιο. Ο Morrissey (που τη λάτρευε) τραγουδούσε με φόντο μια δωδεκάμετρη γιγαντοαφίσα της.
-Η ποιήτρια΄Ήντιθ Σίτγουελ ήταν σαφώς γεννημένη Μούσα και μανεκέν.
σχόλια