Ο καλός μου φίλος Ed
στη μεγαλειώδη
έκθεση της
Rebecca Horn
στο Μόναχο
Μια αποκλειστική βιντεο-περιήγηση στην αναδρομική έκθεση της συναρπαστικής Γερμανίδας καλλιτέχνιδας στο Haus der Kunst. Από τον Ed Berman.
Από την επίσκεψή του στην έκθεση λίγες μέρες πριν ανέβαζε τα μικρά αυτά βιντεάκια σε στόρι στο Instagram, κι έμεινα (κυριολεκτικά) με το στόμα ανοιχτό. Οπότε, με την άδειά του κι έπειτα από ένα δικό μου πρόχειρο edit, σας τα παρουσιάζω ακριβώς από κάτω. Δείτε τα με ησυχία και υπομονή. H συνθήκη αυτή σε συνδυασμό με τη θηριώδη έλλειψη προσοχής μας δεν τα ευνοούν.
_____________________
Και προτού φύγετε... Λίγα λόγια για τη σπουδαία αυτή εργάτρια της τέχνης:
Από όταν άφησα πίσω μου το πρωταρχικό μου ψώνιο με τη ζωγραφική (αντίο, Louise Bourgeois, Marlene Dumas... κ.λπ.) η πρώτη καλλιτέχνιδα που με γράπωσε με τη μεταλλική γοητεία της μηχανικής της τέχνης ήταν αυτή. Η Γερμανοεβραία Rebecca Horn, με το πυρόξανθο μαλλί και το παγωμένο βλέμμα.
Γιατί έχουν τα όσα κάνει κάτι το ταυτόχρονα εξαιρετικά τρυφερό και γοητευτικά επικίνδυνο. Σαν ένα παιδί που παίζει με ένα μαχαίρι πάνω στα χείλη του. Το πρώτο αίμα: κατακόκκινο. Ανάλογη παρομοίωση έχει στο μυαλό του και ο Stuart Morgan, γράφοντας για το περιοδικό «Frieze»: «Η τέχνη της είναι η μεταμόρφωση της ενέργειας σε κάτι ορατό: το να βλέπεις το αίμα να κυλά μέσα στις φλέβες».
Σαν να είναι όλα τους η άλλη όψη του πόνου. Και η ίδια ξέρει καλά τι θα πει πόνος. «Όταν πονάς, βιώνεις ταυτόχρονα έναν ακραίο φόβο. Αυτό μπορεί να σε απελευθερώσει και να σου δώσει μια πολύ ευρύτερη εικόνα για τον εαυτό και το σώμα σου. Γιατί ένας σαμάνος βασανίζει τον εαυτό του; Επειδή ο πόνος πάντα σε οδηγεί κάπου αλλού. Για κάποιους ανθρώπους μπορεί να είναι μια πολύ δημιουργική εμπειρία», θα πει.
Γεννημένη από Εβραίους γονείς στη Γερμανία του 1944, η Horn πέρασε τα πρώτα χρόνια της παιδικής της ηλικίας κρυμμένη από τους ναζί στον Μέλανα Δρυμό. Στην εφηβεία προσβλήθηκε από φυματίωση και νοσηλεύτηκε. Τότε ξεκίνησε να ζωγραφίζει. Θα επέστρεφε στην τέχνη της ζωγραφικής λίγα χρόνια μετά, στις αρχές της δεκαετίας του '60, όταν θα χρειαζόταν να νοσηλευτεί σε σανατόριο ενώ σπούδαζε στην Ακαδημία Καλών Τεχνών του Αμβούργου, αφού η έκθεσή της στα τοξικά υλικά που χρησιμοποιούσε, όπως ο υαλοβάμβακας και ο πολυεστέρας, επιβάρυνε τους πνεύμονές της.
Η περιπέτεια αυτή σήμανε την πρώτη μεγάλη μεταμόρφωση στην τέχνη της. Η Horn αναγκάστηκε να αναζητήσει νέα υλικά για να δώσει σχήμα στο σύμπαν της και στράφηκε τελικά σε μαλακά υλικά. Μέσα από τα σχέδια εκείνης της περιόδου προέκυψαν 22 σωματικά γλυπτά (παραδείγματά τους ακολουθούν παρακάτω) που θυμίζουν επιδέσμους, και φανταστικά, εντελώς αλλοπρόσαλα προσθετικά μέλη.
Στην επόμενη φάση της δουλειάς της (την οποία βλέπουμε κυρίως στην ανταπόκριση του Εd), το ανθρώπινο σώμα έχει πια αντικατασταθεί από μηχανές. Ανεμιστήρες, φτερά, αυτοματοποιημένα πινέλα, βιολιά που παίζουν μόνα τους... Και η Horn, στον ρόλο ενός μηχανικού χορογράφου, εκτελεί, όπως λέει και η ίδια, μια εργασία μεγάλης ακρίβειας γύρω από τον χώρο, το φως, τη σωματικότητα, τον ήχο και τον ρυθμό.
Η σπονδυλική σου στήλη αποτελείται από αυτά τα μικρά οστά –τους σπονδύλους– και όταν φοβάσαι, εκείνοι σφίγγονται μεταξύ τους. Μου αρέσει η ιδέα τού να στέλνεις έναν καθησυχαστικό άνεμο προς τη σπονδυλική στήλη για να χαλαρώσεις και να αφήσεις τα οστά αυτά να ηρεμήσουν. Αυτό είναι και το θέμα των ζωγραφιών μου.
—H Ηorn σε συνέντευξή της γύρω από τη ζωγραφική της δουλειά
Οι μηχανές της έχουν ζωή: Το πιάνο ξυπνά σιγά σιγά και αποκτά κίνηση, συναισθήματα, χαρακτήρα. Η ίδια παρομοιάζει τη συμπεριφορά τους με εκείνη των ανθρώπων: «Αντιδρούν όπως αντιδρούμε εμείς. Οι μηχανές μου δεν είναι πλυντήρια ή αυτοκίνητα, αλλά έχουν ανθρώπινες ποιότητες και πρέπει να αλλάζουν. Νευριάζουν και πρέπει να σταματούν μερικές φορές. Αν μια μηχανή σταματήσει, αυτό δεν σημαίνει ότι έχει χαλάσει. Απλά κουράστηκε. Η τραγική ή μελαγχολική αυτή πλευρά των μηχανών είναι πολύ σημαντική για μένα. Δεν θέλω να λειτουργούν για πάντα. Είναι μέρος της ζωής τους το ότι σταματούν και λιποθυμούν».
H αναδρομική έκθεση «Rebecca Horn» θα διαρκέσει ως τις 13/10
ΜΕΡΙΚΑ ΑΚΟΜΗ ΒΙΝΤΕΟ ΑΠΟ ΠΕΡΦΟΡΜΑΝΣ ΤΗΣ
Berlin (10. 11. 1974 – 28. 1. 1975) – Dreaming Under Water/ Αν καταλαβαίνω σωστά, το έργο αυτό σε κάποια του παραλλαγή μοιάζει να υπάρχει και στη συλλογή του δικού μας ΕΜΣΤ.
Ίσως εδώ μια λοξή αναφορά στον «Ανδαλουσιανό Σκύλο» του Μπουνιουέλ;
Performance II, 1973.
____________________
