Aris San: ένας Έλληνας θρύλος των 60s στο Ισραήλ

 Aris San: ένας Έλληνας θρύλος των 60s στο Ισραήλ Facebook Twitter
1

Η ΑΛΗΘΕΙΑ είναι ότι όταν πρωτάκουσα τον Ari San τον είχα θεωρήσει πιο γραφικό από όσο μπορώ να αντέξω. Τραγουδούσε ένα κομμάτι του Κοινούση, το Δεν καταλαβαίνω τίποτα λίγο πιο οριεντάλ από το αυθεντικό και λίγο πιο σκυλέ. Δεν το άφησα να παίξει ολόκληρο. Δοκίμασα και μερικά ακόμα τραγούδια στο YouTube που ήταν ακόμα χειρότερα και τον παράτησα, δεν ήταν για τα γούστα μου.

Ακόμα δεν είναι για τα γούστα μου το μεγαλύτερο μέρος της δουλειάς του. Χθες το βράδυ όμως, δοκιμάζοντας αυτό το ντοκιμαντέρ για την ζωή του και την (τεράστια) καριέρα του στο Ισραήλ -που είχα κατεβάσει από τότε αλλά δεν είχα δει ποτέ-, έπαθα ένα μικρό σοκ από τον τρόπο που ξεκινάει η ταινία. Δείχνει έναν άλλο Ari San, που μπορείς να καταλάβεις γιατί ξετρέλαινε τους Ισραηλινούς και έγινε τέτοιος θρύλος στα ’60s και στα’ 70s. Δυστυχώς, δεν υπάρχει έκδοση στο YouTube με υπότιτλους -έστω και αγγλικούς- για να καταλάβεις με τι λατρεία μιλούν τα πρόσωπα που δούλεψαν δίπλα του και τον γνώρισαν. Καταλαβαίνεις όμως ότι ήταν πραγματικά σημαντικός μουσικός. Η ταινία είναι γεμάτη με τη μουσική του και έχει ένα σωρό παλιά βίντεο που δείχνουν όλη την εξέλιξή του από τότε που πήγε μικρό παιδί ακόμα στο Ισραήλ αναζητώντας την τύχη του (στα 17!), τις επιτυχίες του, τις απίστευτες περιπέτειες που είχε στη ζωή του με μαφιόζους, μέχρι τον μυστηριώδη θάνατό του στις αρχές των ’90s σε ένα νοσοκομείο της Βουδαπέστης, χτυπημένος από επαγγελματίες κακοποιούς.  

Ψάχνοντας να βρω στοιχεία για τη ζωή του και τη θαυμαστή καριέρα του έπεσα πάνω σε αυτό το κείμενο του Φώντα Τρούσα από το Δισκορυχείο που έχει πολύ ενδιαφέρουσες πληροφορίες.

«Ο Aris San (Καλαμάτα 19/1/1940-Βουδαπέστη 25/7/1992) υπήρξε Έλληνας. Υπήρξε ακόμη ο πιο διάσημος Έλληνας τραγουδιστής στο Ισραήλ στη δεκαετία του ’60 – χρόνια πριν ο Νταλάρας, η Γλυκερία και ο Καρράς αλώσουν τις πίστες του γλεντιού στη μεσογειακή χώρα.

O Aris San υπήρξε το χαϊδεμένο παιδί της ισραηλινής show-biz στα sixties, ένας δεδηλωμένος σιωνιστής, τραγούδησε εξάλλου "ANI TZIONI" δηλ. "είμαι σιωνιστής", ο οποίος απέκτησε και την υπηκοότητα (παρότι Έλληνας), κατόπιν παρεμβάσεως του φίλου του στρατηγού Moshe Dayan.

Υπήρξε επίσης ένας απίστευτα επιδραστικός καλλιτέχνης για την popular μουσική στο Ισραήλ, ενώ, όπως θα επιχειρήσω να δείξω, επηρέασε στο ίδιο μέγεθος το rock της δεύτερης πατρίδας του, και ίσως το ψυχεδελικό rock της Δυτικής Ακτής. Γνώρισε, φυσικά, επιτυχία όχι μόνο στο Ισραήλ, αλλά και στην Τουρκία, και στην υπόλοιπη Μέση Ανατολή, και στις ΗΠΑ, την ώρα κατά την οποίαν στην Ελλάδα λοιδορήθηκε και λοιδορείται ακόμη. Εδώ, ηχογράφησε, βασικά, μόνο ένα LP, με την αρωγή του φίλου του Στέλιου Καζαντζίδη, πάνω σε στίχους Πυθαγόρα, στις αρχές του '70, ενώ έδωσε κι ένα live την 8/7/1972, στο Παναθηναϊκό Στάδιο, στα πλαίσια της 5ης Ολυμπιάδος Τραγουδιού. O αμερικανικός τίτλος του ήταν "Sounds of Love" [Ampis Records LS-151]. Είχε ηχογραφήσει όμως και πριν την κάνει για Τουρκία-Ισραήλ, στα τέλη των fifties.

Για μένα ο Aris San (το πραγματικό όνομα του οποίου κατά τον Καζαντζίδη ήταν Αριστείδης Σεϊζάνας ή Σαϊσανάς) ήταν ένας αυθεντικός ethnic καλλιτέχνης, καιρό πριν η ετικέτα καταστεί συνώνυμη του ευτελισμού της παράδοσης. Τηρουμένων των αναλογιών υπήρξε για τη μουσική της Ανατολής ότι ο Slim Gaillard για τη μουσική της Αμερικής. Ένας αυθεντικός διασκεδαστής, που δεν τον ενδιέφερε με ποιόν τρόπο θα παρουσιαζόταν ως συνεχιστής της παράδοσης, αλλά πώς, ανατρέποντάς την, θα δημιουργούσε κάτι νέο.

 Aris San: ένας Έλληνας θρύλος των 60s στο Ισραήλ Facebook Twitter

Παραθέτω, εδώ, ένα απόσπασμα των λόγων του Simon Parnas (διακεκριμένος ισραηλίτης παραγωγός), όπως δημοσιεύτηκαν στο περιοδικό Ντέφι, τεύχος 19, 11-12/1995: «Γύρω στο ’60 ένα νέο παιδί, 17 χρονώ, ήρθε απ’ την Ελλάδα στο Ισραήλ ψάχνοντας για δουλειά. Ονομαζόταν Άρης Σαν και βρήκε δουλειά σ’ ένα μικρό ελληνικό κέντρο στη Χάιφα στο οποίο σύχναζαν μόνο Έλληνες Εβραίοι για ν’ ακούσουν μουσική. Αυτός ο Άρης Σαν, στην διάρκεια της δεκαετίας του ’60, έκανε μια επανάσταση… Ήρθε στο Ισραήλ, τραγούδησε όλες τις ελληνικές επιτυχίες του ’60 και πολλοί Ισραηλίτες άρχισαν ν’ ακούν τη μουσική του. Ξαφνικά τους άρεσε ο ήχος του μπουζουκιού, γιατί είναι πολύ γλυκός, πολύ μελωδικός. Ο Άρης Σαν έπαιζε ηλεκτρική κιθάρα, αλλά τη χρησιμοποιούσε με τον τρόπο που παίζει κάποιος το μπουζούκι και ξαφνικά δημιούργησε έναν καινούριο ήχο, γιατί η ηλεκτρική κιθάρα τραβάει τους νέους. Ήταν η εποχή του Έλβις Πρίσλεϋ, του ροκ εν’ ρολ, των Σάντοους και του Κλιφ Ρίτσαρντ. Έπαιζε ελληνικά τραγούδια στην ηλεκτρική κιθάρα, σαν υποκατάστατο του μπουζουκιού και δημιούργησε ένα καινούριο στυλ κι έναν καινούριο ήχο.(…). Ο Άρης Σαν ήταν ένας πρωτοπόρος…(…)».

Για διαφόρους λόγους υπήρξε σημαντικός ο Aris San. Κατ' αρχάς, γιατί ήταν εξαιρετικός κιθαρίστας. Ακόμη, γιατί γνώριζε πώς να «τραβάει» τα κομμάτια του, όπως π.χ. το “Boumpam” και το “Paploma” από το LP “Boumpam, Hit Parade” [A.Z.R.LP.81-81, mid sixties και νωρίτερα] ή το «Δεν καταλαβαίνω τίποτα» του Κοινούση από το “Record Seven” [CBS S 65990, 1974] ή το «Τεφαρίκι» του Μενιδιάτη από το “Dam-Dam” [CBS S 65250, 1972], δημιουργώντας μία μορφή ψυχεδελισμού, η αξία του οποίου φάνηκε όχι μόνο στα δικά του θέματα, αλλά ακόμη και σ’ εκείνα των Churchill’s, του κορυφαίου ροκ γκρουπ που βγήκε ποτέ στο Ισραήλ, στα χρόνια του ’60 (οι διπλοπενιές των Churchill's και αργότερα των Jericho έχουν στον Aris San την αρχή τους). Προσωπικώς, λέω ότι ανακαλύπτω τον Aris San ακόμη και στους Αμερικανούς Kaleidoscope (υποπτεύομαι πως κάποιοι απ’ αυτούς ίσως να τον γνώριζαν - ok, γνώριζαν και τους έλληνες μπουζουξήδες της Αμερικής), οι οποίοι έπαιζαν καθαρό oriental rock, ενώ διατηρώ επιφυλάξεις όσον αφορά στο ποιος χρησιμοποίησε για πρώτη φορά δίχορδο σόλο στην ηλεκτρική κιθάρα. Δηλαδή είμαι σίγουρος πως ήταν ο Aris San. Ή μάλλον, για να το πω καλύτερα, ο Aris San είχε προηγηθεί του Dick Dale, ο οποίος το πρωτοέπραξε στη Δύση το 1962, ηχογραφώντας τη "Misirlou" του και σφραγίζοντας το surf.

Η ζωή του Aris San είναι σαν ταινία… Και όντως, γυρίστηκε στο Ισραήλ από τους Dani Dotan και Dalia Mevorach, υπό τον τίτλο “The Mystery of Aris San”… Το μυστήριο; Για ποιο ακριβώς μυστήριο συζητάμε… Ας πω εν ολίγοις, λοιπόν, πως ο Aris San υπήρξε το χαϊδεμένο παιδί της ισραηλινής show-biz στα sixties, ένας δεδηλωμένος σιωνιστής, τραγούδησε εξάλλου “ANI TZIONI” δηλ. "είμαι σιωνιστής" - το τραγούδι υπάρχει στο LP "Hits in Hebrew" [CBS S 81096] -, ο οποίος απέκτησε και την υπηκοότητα (παρότι Έλληνας), κατόπιν παρεμβάσεως του φίλου του στρατηγού Moshe Dayan. (Μάλιστα, σε ουκ ολίγες φωτογραφίες του ποζάρει αγκαλιά με ισραηλινούς φαντάρους). Όργανο της σιωνιστικής προπαγάνδας λοιπόν; Τον χρησιμοποίησαν και τους χρησιμοποίησε. Αντιλαμβάνεστε πως γίνονται αυτά τα πράγματα.

Μνημειώδες θα μείνει το ειδύλλιό του με την τραγουδίστρια Aliza Azikri στα μέσα των sixties, στο οποίο θα εισχωρήσουν και κάποιες παραφυάδες κατασκοπίας (διάβασα κάπου πως κατηγορήθηκε ότι είχε κρυμμένη κάμερα στο σκάφος της κιθάρας του και πως φωτογράφιζε απαγορευμένες περιοχές! – απίστευτα πράγματα). Φαίνεται, λοιπόν, πως το κλίμα είχε αρχίσει να μην τον σηκώνει στο Ισραήλ, με αποτέλεσμα να εγκαταλείψει τελικώς τη χώρα, φθάνοντας στην Αμερική στα τέλη των sixties, και ανοίγοντας τον Οκτώβριο του ’71 (μάλλον), στο Manhattan, το κλαμπ Sirocco, το οποίο γρήγορα θα αναδειχθεί σε «ναό» της… μπουρζουαζίας. Στους θαμώνες του μπορούσε να δει κανείς από τον Anthony Quinn και τον Telly Savalas, μέχρι τη Μελίνα Μερκούρη, τον Harry Belafonte, αλλά και τον αρχιμαφιόζο Joe Gallo, με την "οικογένειά" του.

Ο Gallo (για τον οποίον ο Bob Dylan έγραψε το “Joey” στο “Desire”) κόλλησε με τον Aris San, σπρώχνοντάς τον προς την κόκα. Με τα λίγα με τα λιγότερα ο Έλληνας θα ανακατευτεί με τα… πίτουρα και θα τον φαν οι κότες. Συλλαμβάνεται και καταδικάζεται (τώρα, ως φιλαράκι του Gallo, ως κάτοχος ναρκωτικών – δεν είμαι απολύτως σίγουρος) μπαίνει στη φυλακή, για να βγει από ’κει άλλος άνθρωπος. Μάλλον, χαμένος άνθρωπος… Η ζωή του είχε στραβώσει. To FBI τον παρακολουθούσε ως πράκτορα και ο ίδιος με ποιον τρόπο, δεν γνωρίζω ακριβώς – είπαμε «μυστήριο» – φαίνεται να καταλήγει κάποια στιγμή στη Βουδαπέστη(!), όπου προσπαθεί να ξεκινήσει μία καινούρια καριέρα. Μάταια όμως, αφού, όπως διάβασα στο rebetiko forum, θα του την πέσουν κι εκεί κακοποιοί (ποτέ δεν κάθισε καλά), σπάζοντάς του τα χέρια. Με κλωνισμένη υγεία και, προφανώς, ψυχολογία, ο Aris San θα πεθάνει από καρδιακή προσβολή, λίγο αργότερα (πόσο αργότερα;), στα 52 του χρόνια, αφήνοντας ως παρακαταθήκη την αθάνατη πενιά του. Φυσικά, κάποιοι, ακούγοντας σήμερα τις εκδοχές του μπορεί να μιλήσουν για «εκτελέσεις στα τρία μέτρα» (Γιώργος Ε. Παπαδάκης, Δίφωνο τ.24, 9/1997), όμως είναι παντελώς λάθος να κρίνει κάποιος τον Aris San, με τα μέτρα που θα κρίνει τον Διονυσίου π.χ. ή τον Γαβαλά, αγνοώντας όλο το πλαίσιο που ανέπτυξα πιο πριν (και είναι κι άλλο).

Έχω πολλά να γράψω ακόμη για τούτη την τρανή περίπτωση έλληνα καλλιτέχνη... και θα το κάνω κάποια στιγμή για το περιοδικό. Να όμως τώρα ένα αληθινό... east-west (όχι όπως εκείνο των Bloomfield/ Gravenites – πλάκα κάνω). Είναι το «Τεφαρίκι» του Μιχάλη Μενιδιάτη...».

Retronaut
1

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

«Yacht Rock»: Το πιο απολαυστικό μουσικό ντοκιμαντέρ της χρονιάς 

Daily / «Yacht Rock»: Το πιο απολαυστικό μουσικό ντοκιμαντέρ της χρονιάς 

Από τους Steely Dan, τους Toto και τον Kenny Loggins μέχρι τον Questlove, τον Thundercat και τον Mac De Marco, τo ντοκιμαντέρ του HBO συνδέει τις κουκίδες ενός φαινομένου που αποτελεί λιγότερο ένα μουσικό είδος και περισσότερο μια αίσθηση, μια ιδέα, ένα vibe.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ
40 χρόνια Last Christmas: Η αμφιθυμία του George Michael και η «κατάρα των Χριστουγέννων»

Μουσική / 40 χρόνια Last Christmas: Η αμφιθυμία του George Michael και η «κατάρα των Χριστουγέννων»

Το αθάνατο «εορταστικό» κομμάτι παραμένει ένα δείγμα της γλυκόπικρης φύσης που χαρακτηρίζει την ιδανική ποπ: ακούγεται σχεδόν πρόσχαρο παρότι αντικατοπτρίζει το πένθος μιας διαλυμένης σχέσης.
THE LIFO TEAM
10 πράγματα για τον Folamour

Μουσική / Τα εντυπωσιακά disco και house ηχοτοπία του Folamour

Γνωστός για τα δυναμικά sets του, ο Γάλλος παραγωγός έχει εμφανιστεί σε πάνω από 500 shows διεθνώς σε εμβληματικούς χώρους και φεστιβάλ όπως το Glastonbury, το Tomorrowland και το Coachella, ενώ το Σάββατο 7 Δεκεμβρίου θα παίξει για το κοινό της Αθήνας.
ΦΩΦΗ ΤΣΕΣΜΕΛΗ
O Διονύσης Σαββόπουλος στο φετινό Rockwave σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη

Μουσική / O Διονύσης Σαββόπουλος στο φετινό Rockwave σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη

Για τον 80χρονο τροβαδούρο η απόσταση από το Ηρώδειο μέχρι το Rockwave δεν είναι και τόσο μεγάλη… Το περασμένο καλοκαίρι έστησε μια «εθνική» γιορτή για τα 50 χρόνια αποκατάστασης της δημοκρατίας στη χώρα μας, το ερχόμενο θα διοργανώσει μια προσωπική γιορτή για τα 60 χρόνια παρουσίας του στο τραγούδι.
ΜΙΧΑΛΗΣ ΓΕΛΑΣΑΚΗΣ
Beatles ’64: Πριν από εξήντα χρόνια, κάτι μαγικό κι ανεπανάληπτο

Daily / Beatles ’64: Πριν από εξήντα χρόνια, κάτι μαγικό κι ανεπανάληπτο

Βασισμένο σ’ ένα εκπληκτικό πρωτότυπο υλικό, αυτό το εξαίρετο ντοκιμαντέρ του Disney+ σε παραγωγή του Μάρτιν Σκορσέζε μάς μεταφέρει με μοναδικό τρόπο σ’ αυτό που βίωσαν τα μέλη του θρυλικού συγκροτήματος όταν πάτησαν για πρώτη φορά το πόδι τους σε μια Αμερική που έμοιαζε να τους έχει απόλυτη ανάγκη.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ
Ο Ρωμαίος και η Ιουλιέτα στις κακόφημες γειτονιές της Νέας Υόρκης

Συμφωνική Μουσική - Ιστορίες / Ο Ρωμαίος και η Ιουλιέτα στις κακόφημες γειτονιές της Νέας Υόρκης

Ο έρωτας ως πράξη επανάστασης. Ο θάνατος ως λύτρωση... «Μονάχα τ’ όνομά σου είν’ εχθρός μου». Η Ματούλα Κουστένη αποκρυπτογραφεί τη μουσική μιας άνευ όρων παράδοσης στην απαγορευμένη αγάπη, όπως την παραδίδει ο Λέοναρντ Μπέρνσταϊν στο «West Side Story».
ΜΑΤΟΥΛΑ ΚΟΥΣΤΕΝΗ

σχόλια

1 σχόλια
Να προσθέσω κι αυτό… Το 1976 ο Ερρίκος Ανδρέου γύρισε μια ταινία με τον τίτλο «Κραυγή στον Άνεμο» και με πρωταγωνιστή τον Άρη Σαν. Στον IMDb ο Σαν αναφέρεται ως… Aris Sant, γι’ αυτό είναι δύσκολο να την ανακαλύψει κανείς από ’κει. Η ταινία έχει πολλά αυτοβιογραφικά στοιχεία του Σαν (είναι γυρισμένη στην Αμερική) και αξίζει να ιδωθεί για διάφορους λόγους –π.χ. εμφανίζεται σ’ αυτήν ο Στέλιος Καζαντζίδης– παρότι για μένα, σαν σύνολο, είναι βαρετή. Ορίστε… https://www.youtube.com/watch?v=Zd2U3XfO6b0https://www.youtube.com/watch?v=7In4AkEXThEhttps://www.youtube.com/watch?v=NG1OS7up91o