Τι σηματοδοτεί η επιστροφή σας αυτή στην Αθήνα;
Είναι ο πρώτος μου χειμώνας στην Αθήνα γιατί μέχρι τώρα έχω παίξει μόνο καλοκαίρια στο Φεστιβάλ. Αυτό κατ' αρχήν είναι κάτι σημαντικό για μένα. Παράλληλα φέτος η MusicAeterna κλείνει δέκα χρόνια και με αφορμή αυτό κάνουμε μια μεγάλη ευρωπαϊκή περιοδεία. Παίζουμε στη Φιλαρμονική του Βερολίνου, στο Παρίσι, στην Λισαβόνα, στο Μέγαρο στην Αθήνα. Παρουσιάζουμε δύο εμβληματικά μας έργα τα οποία ανέδειξαν τη MusicAeterna, ένα εκ των οποίων έχει γίνει επιτυχία και ως ηχογράφηση. Το «Διδώ και Αινείας» του Χένρι Πέρσελ και το Dixit Dominus τουΓκέοργκ Φρήντριχ Χαίντελ. Δηλαδή παρουσιάζουμε ένα πρόγραμμα στο οποίο περνάμε από το Δωρικό ρυθμό του Χαίντελ στον Ιωνικό ρυθμό του Πέρσελ.
Έχει εξελιχτεί το κοινό κλασικής μουσικής στην Ελλάδα όλα αυτά τα χρόνια;
Το ελληνικό κοινό είναι ένα πάρα πολύ ευαίσθητο κοινό, κάτι που παραδόξως δεν είναι ο κόσμος των τεχνών στην Ελλάδα. Είναι κάτι που δεν μπορώ να εξηγήσω. Στην Ελλάδα βρίσκεις ανθρώπους με ένα μεράκι και μια ευαισθησία, στις πιο απόκοσμες αποχρώσεις της τέχνης. Γνωρίζουν πράγματα που είναι τελείως απρόσιτα. Στη δισκογραφία, και δεν εννοώ μόνο την κλασσική μουσική, αλλά την underground και τη ροκ σκηνή του ´60, ’80 και των αρχών της δεκαετίας του ’90, υπήρχαν πράγματα αυτονόητα για τους φιλόμουσους, που στο εξωτερικό ούτε καν τα γνώριζαν. Υπήρχε τότε ένα δωδεκάθεο πειραματικής σκηνής το οποίο ήταν παντελώς άγνωστο στις χώρες από τις οποίες προήλθε. Οι Έλληνες είναι πάρα πολύ προοδευτικοί και στα ακούσματα τους και στη στάση που κρατούν. Δεν ξέρω πως έγινε αυτό, αλλά είχα μείνει έκπληκτος όταν το διαπίστωσα ζώντας πια στο εξωτερικό. Αυτό είναι απόρροια της έλλειψης παράδοσης, μιας σταθερής πορείας στην καλλιτεχνία. Γιατί το κράτος δεν ενδιαφέρθηκε ποτέ για την τέχνη στην Ελλάδα. Δεν ήθελε κανένας από τους Έλληνες να κάνει κάτι ώστε να συναγωνιστεί τους γείτονες ή τους Ευρωπαίους. Κάτι που προδίδει την ιδιορρυθμία μας. Έτσι δημιουργήθηκε μια αντίδραση του κόσμου ο οποίος έψαχνε πολύ. Όταν λοιπόν υπάρχει έλλειψη, δημιουργούνται ωραία αντισώματα που βοηθούν τον άνθρωπο να ισορροπήσει τις καταστάσεις. Ενώ δεν έχουμε πραγματική τέχνη, που θα μπορούσαμε, έχουμε ωστόσο πολύ καλό κοινό.
Δεν νομίζετε ότι η διαπίστωση σας αυτή αποδεικνύει ότι κάποιοι με το «μικρόβιο» της αναζήτησης, είναι πάντοτε η εξαίρεση του κανόνα που εξελίσσουν τα πράγματα;
Νομίζω ότι οι εξαιρέσεις παίζουν ένα μικρό ρόλο στη μεγάλη τραγωδία. Για να πάει καλά η Ελλάδα, αυτές οι «εξαιρέσεις» που λέτε, για να γίνουν ο κανόνας σήμερα θα πρέπει να δημιουργηθεί ένα νέο ήθος. Δεν έχει να κάνει με την οικονομία αυτό και με όλα αυτά τα δυσάρεστα πράγματα που συμβαίνουν και αναμασάμε και για τα οποία κλαίμε τη μοίρα μας. Χρειάζεται ριζική αλλαγή ήθους ώστε να βγει ένας νέος Σαχτούρης ή ένας νέος Ελύτης. Αλλά πώς να συμβεί αυτό σήμερα; Ακόμα και αν υπάρχουν και βρίσκονται κάπου ανάμεσα μας, με το υπάρχον ήθος και τις αντίξοες ιστορικές συνθήκες, αυτού του τύπου οι άνθρωποι δεν μπορούν να επιβιώσουν. Αποσβολώνοντας σε μια τηλεόραση που έχει η Ελλάδα σήμερα, και για την οποία το ελληνικό κράτος θα έπρεπε να ντρέπεται, όπου χαφιέδες αλληλοκατηγορούνται δημοσίως. Όταν ο Έλληνας πάψει να διαθέτει τις επάρατες συνήθειες που του εμφύτευσαν τις προηγούμενες δεκαετίες. Μέχρι τη δεκαετία του ΄80 μία κοπέλα δεν μπορούσε να κυκλοφορεί και να ακούει σκυλάδικα. Υπήρχε διαφορετικό ήθος.
Πάντως δεν άκουγε ούτε κλασική μουσική...
Εγώ λέω ότι θα έπρεπε να άκουγε Νικ Κέιβ. Γιατί, η κλασική μουσική είναι αποτέλεσμα έρευνας. Δεν πιστεύω στο ήθος των παιδιών που τα μαθαίνουν οι γονείς τους να ακούνε κλασική μουσική. Η κλασική μουσική είναι προσωπικό απόκτημα ενός νέου που θέλει άλλα και πέφτει στην νάρκη ενός είδους, και μετά θέλει να πάει βαθύτερα. Θέλει να πάει σε ένα ισχυρότερο ναρκωτικό. Γι΄ αυτόν η κλασσική μουσική είναι το τέρμα της αναζήτησής του. Δεν πιστεύω στους νέους που καταλήγουν κάπου γιατί τους το έχουν μάθει. Κι όταν γίνεται ένα απόκτημα σταθερό γίνεται και προσωπικό. Τότε, αυτή η μειονότητα δημιουργεί ισχυρές τάσεις που επηρεάζουν και την πλειονότητα. Ποιος άλλος λαός, τραγουδούσε στις δεκαετίες του ’50 και του ΄60, στα γλέντια του και στις ταβέρνες, τραγούδια ενός Νίκου Γκάτσου; Λαϊκή κουλτούρα, σε δεκαετίες με μεγαλύτερη κρίση από τη σημερινή.
Υπάρχουν κοινωνίες που τους πάει περισσότερο η κλασική μουσική απ’ ό,τι στην ελληνική;
Δεν μπορώ να μιλήσω με ειλικρίνεια, γιατί είμαι ελληνοκεντρικός και βλέπω τα πράγματα μέσα από ένα καλειδοσκόπιο της πατρίδας μου, με χρώματα ομηρικά. Μου φαίνεται πάντως, ότι οι κεντροευρωπαϊκές χώρες, δηλαδή η Γαλλία και η Γερμανία, όπου παίζω πολύ συχνά, έχουν κοινό που αναγνωρίζει πολύ καλά την ποιότητα. Είναι κοινό ανοιχτό έτοιμο να πάρει εναύσματα, ειδικότερα στη Γερμανία που είναι λίγο πιο πνευματικό από εκείνο της Γαλλίας. Από την άλλη, η ηπειρωτική Ευρώπη, δηλαδή η Ρωσία, και οι μεσογειακές χώρες, έχουμε πιο πολύ την όμορφη θλίψη και τη μελαγχολία του πλατωνισμού στην τέχνη. Η διαφορά είναι ότι εκεί οι μεν αποκωδικοποιούν μια σκέψη ενώ οι δε βλέπουν εικόνες, όπως κορίτσια να γκρεμίζονται πασπαλισμένα με σεληνόσκονη. Έχουμε μια διαφορά ιδιοσυγκρασίας και συμπεριφοράς. Προσωπικά, προτιμώ τον ανατολικό τρόπο. Ωστόσο, έχω ωραίες εμπειρίες και με τους ορθολογιστές, ειδικά όταν βγάζουν ωραία συμπεράσματα.
Δηλαδή βλέπετε συγγένειες μεταξύ της ελληνικής και της ρωσικής ιδιοσυγκρασίας ;
Οι Ρώσοι είναι οι πιο συγγενείς με τους Έλληνες. Ο Ρώσος καλλιτέχνης έχει την ιδιοσυγκρασία του Έλληνα της δεκαετίας του ’70. Με ένα καταπληκτικό κοινό που διψάει και θέλει να ονειρεύεται μέσα από την τέχνη. Όπως ήταν ο Έλληνας του ΄70 που πήγαινε στο Ηρώδειο να δει, ας πούμε, τον Ρίχτερ.
Η κλασσική μουσική μπορεί να λειτουργήσει ως διέξοδο στον πολιτικά καταπιεσμένο;
Νομίζω, ναι. Αν πραγματικά η ελευθερία που αναζητά είναι η αληθινή ελευθερία, και γνωρίζει ότι δεν είναι ελεύθερος, ζητάει διέξοδο στην τέχνη. Η τέχνη είναι το φάρμακο στην πανώλη του ολοκληρωτισμού. Το πρόβλημα είναι ότι σήμερα νομίζουμε ότι είμαστε ελεύθεροι, επειδή υπάρχει η «ελεύθερη» τηλεόραση. Στη δεκαετία του ΄70 υπήρχαν οι ραδιοπειρατές και ο κόσμος τους άκουγε γιατί αναζητούσαν την ελευθερία. Σήμερα ζούμε ένα καθεστώς ολοκληρωτισμού που δεν υπάρχει διέξοδο, ψάχνεις να βρεις το φάρμακο. Ο κόσμος στην Ελλάδα νομίζει ότι είναι ελεύθερος, κάτι που μας κληροδότησε ο υποτιθέμενος σοσιαλισμός του Πασοκ. Η «ελευθερία» μιας Ελλάδας σε αντιπαροχή.
Η Ελλάδα δεν είναι πιο ελεύθερη από τη χώρα που ζείτε και εργάζεστε;
‘Όχι! Είναι πολύ πιο καταπιεσμένη και πιο ολοκληρωτική. Αν είχαμε στη Ρωσία τη δικτατορία που έχει η Ελλάδα, θα τα είχαν κάψει όλα.
Μα, δεν είναι μία χώρα με έλλειψη ελευθερίας του λόγου, όπου δολοφονούνται διανοούμενοι και δημοσιογράφοι;
Αυτά τα λένε δημοσιογράφοι στη Δύση που είναι ενταγμένοι σε πρακτορεία. Γίνεται ένας πόλεμος εναντίον της Ρωσίας που ξεκινάει από την Αμερική και την CIA. Εγώ ασκώ μεγάλη κριτική στο εσωτερικό της Ρωσίας, όμως αν θέλω να είμαι αντικειμενικός, θα πω ότι η Ρωσία είναι πολύ πιο ελεύθερη από την Ελλάδα και τη Γαλλία. Είναι η μοναδική δύναμη που δεν είναι υποχείριο της CIA και μπορεί να πει ότι οι δυνάμεις ενάντια του Άσαντ είναι χειρότεροι δολοφόνοι από τον Άσαντ. Στην Ελλάδα δεν μπορεί να το πει κανείς.
Πως το λέτε αυτό; Εσείς που διευθύνετε την Όπερα της Περμ, τη γενέτειρα του Τσαϊκόφσκι, και ενώ ετοιμάζουν μία ταινία για τη ζωή του, στην οποία θέλουν να αποκρύψουν παντελώς την ομοφυλοφιλία του…
Η Ρωσία είναι μία χώρα όπου άνθισε πολλές εποχές η ομοφυλοφιλία. Ειδικά στον χώρο της τέχνης, που είναι πιο ευαίσθητος. Αν υπάρχει ένας ηλίθιος υπουργός πολιτισμού που λέει ότι δεν το γνωρίζουμε αυτό, τι να κάνουμε; Και στην Ελλάδα ένας αντίστοιχος είπε τους ποιητές λαπάδες.
Παρόλ’ αυτά μαθαίνουμε ότι οι γκέι στην Ρωσία ξυλοκοπούνται και δολοφονούνται.
Αυτή είναι η προπαγάνδα που κάνει η Δύση για να τρομάξει τον κόσμο. Στη Ρωσία υπάρχει μεγάλη γκέι παράδοση και είναι από τις πιο απελευθερωμένες χώρες στο θέμα αυτό. Απλά έκαναν έναν νόμο που αφορά την παιδεραστία με μια παράγραφο που απαγορεύει την διαπαιδαγώγηση ανηλίκων στην ομοφυλοφιλία. Ηλιθιωδώς δεν προσέθεσαν στον νόμο και τους κινδύνους ανηλίκων από ετεροφυλόφιλους. Είναι λάθος της Ρωσίας η όλη διατύπωση του νόμου. Όπως με τις Pussy Riot για τις οποίες ο διεθνής τύπος σπαταλάει τόσο χρόνο. Νομίζω ότι έπρεπε να μπει στη φυλακή ο Πατριάρχης ως πραγματικός Χριστιανός. Να έλεγε, «για να μας κάνετε κριτική σημαίνει ότι κάπου σφάλαμε». Αλλά στην Ελλάδα, γιατί ασχολούνται τόσο πολύ όταν δεν θυμάται κανένας τι έγινε με τον επαναστάτη Μαρίνο που «αυτοκτόνησε» μέσα σε πλοίο; Αυτό δεν είναι ολοκληρωτισμός;
Εντέλει η ταινία για τον Τσαϊκόφσκι θα γυριστεί ;
Έγινε μια φασαρία εξαιτίας ηλίθιων υπαλλήλων του υπουργείου πολιτισμού γιατί η ταινία δίνει μεγαλύτερη έμφαση σ’ αυτήν του την πλευρά. Ο σκηνοθέτης και συνεργάτης μου Κιρίλ Σερεμπρένικοφ είναι πολύ ευαισθητοποιημένος στο θέμα του Τσαϊκόφσκι και θα την γυρίσει την ταινία. Δεν υπάρχει ρεύμα εναντίον της ομοφυλοφιλίας, αλλά ένας ηλίθιος υπουργός.
Θα μπορούσαμε να σας παραλληλίσουμε με την περίπτωση του Δημήτρη Μητρόπουλου που δημιούργησε μια σπουδαία ορχήστρα στην επαρχιακή Μινεάπολις;
Δεν έχω καμία σχέση. Πρώτα απ’ όλα ο Μητρόπουλος ήταν μια μουσική ιδιοφυΐα. Οποιαδήποτε ορχήστρα και να έπαιρνε θα την ανέβαζε στο επίπεδο που έφτασε την Μινεάπολη. Η άνοδος της οφειλόταν αποκλειστικά σε αυτόν. Η MusicAeterna είναι ένα πείραμα, μια κιβωτός με τα πιο σπάνια ζώα. Επιλέξαμε και φέραμε σε μια ρωσική επαρχιακή πόλη τους καλύτερους μουσικούς και πιο περιζήτητους σολίστ της Ευρώπης. Η επιτυχία δεν οφείλεται σε μένα, είναι ομαδική. Ο Μητρόπουλος δεν είχε τους μουσικούς που είχα εγώ. Δηλαδή καλλιτέχνες που έχουν το χάρισμα να βλέπουν την τέχνη με διαφορετική ματιά, με πολλές καινοτομίες. Η MusicAeterna είναι από τις σημαντικότερες ορχήστρες διεθνώς και ό,τι πιο σημαντικό έχει συμβεί στη ζωή μου καλλιτεχνικά.
MusicAeterna Θεόδωρος Κουρεντζής
Μέγαρο Μουσικής Αθηνών
Αίθουσα Χρήστος Λαμπράκης
18,19 Φεβρουαρίου 2014 / 20:30
www.megaron.gr
ΜΕΓΑΛΕΣ ΟΡΧΗΣΤΡΕΣ – ΜΕΓΑΛΟΙ ΜΑΕΣΤΡΟΙ
Δύο αριστουργήματα του μπαρόκ από τη MusicAeterna και τον χαρισματικό Θεόδωρο Κουρεντζή: Διδώ και Αινείας του Purcell –μνημειώδες έργο της μπαρόκ όπερας – και Dixit Dominus – ένα από τα ομορφότερα έργα εκκλησιαστικής μουσικής του Handel.
Με ελληνικούς υπέρτιτλους
- George Frideric Handel: Dixit Dominus
- Henry Purcell: Διδώ και Αινείας (σε συναυλιακή μορφή)
Διδώ: Anna Prohaska Αινείας: Tobias Berndt Μπελίντα: Nurial Rial Δεύτερη γυναίκα: Φανή Αντωνέλου Μάγισσα: Maria Forsstrom Δύο μάγισσες: Ελένη Λυδία Σταμέλλου, Daria Telyatnikova Ναύτης: Victor Shapovalov Πνεύμα: Valeria Safonova
Ορχήστρα & Χορωδία MusicAeterna
Μουσική διεύθυνση: Θεόδωρος Κουρεντζής
σχόλια