7 εκθέματα που αξίζει να προσέξετε στα αθηναικά μουσεία / Νο3. δειγματολόγιο τεράτων

7 εκθέματα που αξίζει να προσέξετε στα αθηναικά μουσεία / Νο3. δειγματολόγιο τεράτων Facebook Twitter
Τα κεντήματα είναι πάνω σε λεπτό βαμβακερό ύφασμα με μεταξωτές κλωστές σε πολλά χρώματα που διατηρούνται ζωηρά μέχρι σήμερα. Φωτο: Φίλιππος Λεμονής/LIFO
0

Στο κέντρο μιας μεγάλης προθήκης με γυναικείες και ανδρικές φορεσιές από διάφορα μέρη της ηπειρωτικής και της νησιωτικής Ελλάδας βρίσκεται ένα μοναδικό δειγματολόγιο κεντητικής με επεξηγηματικές επιγραφές στα επιμέρους θέματα, μοναδικό παράδειγμα ενός είδους που τυποποιείται από τα τέλη του 19ου αιώνα, με τη διαφορά ότι αυτό χρονολογείται τον 18ο αιώνα, αρχές του 19ου το πολύ. Προέρχεται από τα Ιωάννινα και καταγράφει πολλά, χαμένα εν τω μεταξύ στοιχεία του φαντασιακού κόσμου της τέχνης της Ηπείρου και όχι μόνο, όπως θα δούμε παρακάτω.


Τα κεντήματα είναι πάνω σε λεπτό βαμβακερό ύφασμα με μεταξωτές κλωστές σε πολλά χρώματα που διατηρούνται ζωηρά μέχρι σήμερα. Στα δύο άκρα φέρει διάχωρο που προφανώς συμβολίζει το σπίτι, με τις μορφές ενός άνδρα και μιας γυναίκας να κρατούν λουλούδια, σύμβολα ίσως της οικογενειακής ευτυχίας. Στο μέσον, ένας κύκλος περιβάλλει δοχείο με μίσχους. Δεξιά και αριστερά αυτού του κεντρικού κύκλου εικονίζονται δύο καράβια με τρεις ανθρώπους μέσα στο καθένα.

Ακόμη πιο ενδιαφέρον είναι το γεγονός ότι μερικά από τα απεικονιζόμενα ζώα είναι φανταστικά με καταγωγή από την αρχαιότητα. Για παράδειγμα, ο κιννάμωμος είναι ένα πτηνό που αναφέρει ο Ηρόδοτος ότι ζούσε σε μια άγνωστη ινδική χώρα και μάζευε στη φωλιά του κανέλα, απ' όπου με τη σειρά τους τη συνέλεγαν οι άνθρωποι και τον μύθο αυτό αναπαράγει αυτούσιο ο Φιλής στο βιβλίο του.

Σε όλη την υπόλοιπη επιφάνεια, τοποθετημένα μάλλον άτακτα, συναντάμε ζώα, ψάρια, πουλιά, δέντρα, «μπρίκια» με λουλούδια, κυπαρίσσια και πολλά άλλα. Αυτό που εντυπωσιάζει είναι ότι οι επεξηγηματικές επιγραφές που συνοδεύουν τα ζώα όπως «περί ελάφου», «περί στρούθου», «περί κυνός θαλασσίου»(!), «περί κροκοδείλου», «περί ίβεως», «περί σπιδα», «περί κινναμώμου», «περί μαντιχώρου» κ.ά.

Τα θέματα προέρχονται από το βιβλίο του Μανουήλ Φιλή Περί ζώων ιδιότητος, ο οποίος το έγραψε για τον αυτοκράτορα Μιχαήλ Θ' Παλαιολόγο γύρω στο 1310. Είναι ενδιαφέρον ότι σε αυτό το σπάνιο σχετικά βιβλίο υπήρχαν δύο χειρόγραφα που γράφτηκαν στα Ιωάννινα το 1707 και 1712 και, προφανώς, με κάποιον τρόπο ήταν γνωστά στον δημιουργό του παράξενου αυτού δειγματολογίου. Τα χειρόγραφα αυτά πλέον βρίσκονται το ένα στην Εθνική Βιβλιοθήκη και το άλλο στη Μονή Σινά.

Ακόμη πιο ενδιαφέρον είναι το γεγονός ότι μερικά από τα απεικονιζόμενα ζώα είναι φανταστικά με καταγωγή από την αρχαιότητα. Για παράδειγμα, ο κιννάμωμος είναι ένα πτηνό που αναφέρει ο Ηρόδοτος ότι ζούσε σε μια άγνωστη ινδική χώρα και μάζευε στη φωλιά του κανέλα, απ' όπου με τη σειρά τους τη συνέλεγαν οι άνθρωποι (κιννάμωμος < cinnamon (αγγλ.) < κανέλλα) και τον μύθο αυτό αναπαράγει αυτούσιο ο Φιλής στο βιβλίο του.

Ο μαντιχώρας, από την άλλη, ήταν ένα μυθικό τετράποδο ζώο με καταγωγή από την Περσία, το οποίο είχε κεφάλι/πρόσωπο ανθρώπου «έχον τρεις τάξεις οδόντων», σώμα λιονταριού και ουρά σκορπιού. Πρώτη φορά αναφέρεται στο έργο Ινδικά (που έχει σωθεί μόνο σε σπαράγματα) ενός Κτησία, Έλληνα γιατρού που έζησε στην αυλή του Αρταξέρξη ΙΙ τον 4ο αι π.Χ.

Στη συνέχεια γίνεται αναφορά σε αυτό από διαφόρους αρχαίους συγγράφεις, από τον Αριστοτέλη και τον Παυσανία ως τον Πλίνιο τον Πρεσβύτερο και τον Φλάβιο Φιλόστρατο, για να περάσει στη μεσαιωνική παράδοση, ο Δάντης να δώσει τα χαρακτηριστικά του στο θηρίο με το όνομα Γηρυόνης που συναντούν ο ίδιος και ο Βιργίλιος στον Όγδοο Κύκλο της Κολάσεως, να χρησιμοποιηθεί ευρέως στην εραλδική εικονογραφία από τον 15ο αι. και ύστερα και να καταλήξει να απεικονίζει την Απάτη με πρόσωπο γυναίκας(!) σε μανιεριστικές απεικονίσεις του 17ου αι. Και, βέβαια, να βρει και μια θέση σε αυτό το παράξενο δειγματολόγιο τεράτων από τον 18ο αι σε μια άκρη της Ευρώπης.

Αρχαιολογία & Ιστορία
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Η Νεικώ της Σικίνου στο μικροσκόπιο - Τι λέει ο Έφορος Αρχαιοτήτων Κυκλάδων για το σπάνιο ταφικό εύρημα

Αρχαιολογία & Ιστορία / Η Νεικώ της Σικίνου στο μικροσκόπιο - Τι λέει ο Έφορος Αρχαιοτήτων Κυκλάδων για το σπάνιο ταφικό εύρημα

Μια από τις σημαντικότερες αρχαιολογικές ανακαλύψεις των τελευταίων χρόνων έγινε πριν από λίγες μέρες στη διάρκεια αναστηλωτικών εργασιών στην Επισκοπή Σικίνου
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Πώς η τεχνολογία αποκαθιστά το σημαντικότερο έργο της κλασικής ζωγραφικής 23 αιώνες μετά;

Αρχαιολογία & Ιστορία / Πώς η τεχνολογία αποκαθιστά το σημαντικότερο έργο της κλασικής ζωγραφικής 23 αιώνες μετά;

Η αρχαιομετρία, η τεχνητή νοημοσύνη και η καλλιτεχνική δημιουργία συνεργάστηκαν σε μια καινοτόμο μελέτη αποκατάστασης της τοιχογραφίας με το κυνήγι από τον τάφο του Φιλίππου στις Αιγές, ανοίγοντας νέους ορίζοντες στην αναβίωση της αρχαίας τέχνης.
M. HULOT
Δωσίλογοι: Ποιοι και γιατί συνεργάστηκαν με τους κατακτητές;

Ιστορία μιας πόλης / Δωσίλογοι: Ποιοι και γιατί συνεργάστηκαν με τους κατακτητές;

Πώς επιχειρήθηκε η αναθεώρηση της εικόνας των δωσιλόγων τις δεκαετίες που ακολούθησαν μετά την Κατοχή και τα Δεκεμβριανά, και ποια ήταν η επίδραση αυτής της αναθεώρησης στη δημόσια ιστορική μνήμη; Η Αγιάτη Μπενάρδου συζητά με τον Μενέλαο Χαραλαμπίδη για ένα θέμα ταμπού που ακόμα απασχολεί τους ιστορικούς αλλά και την κοινωνία.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Από τι πέθαναν δεκάδες χιλιάδες Αθηναίοι το 430 π.Χ.;

Ιστορία μιας πόλης / Από τι πέθαναν δεκάδες χιλιάδες Αθηναίοι το 430 π.Χ.;

Ο Θουκυδίδης ισχυρίζεται ότι ήταν μια ασθένεια εισαγόμενη, η οποία ξεκίνησε από την Αιθιοπία και προτού φθάσει στην Αθήνα, εξαπλώθηκε στην Αίγυπτο και την Περσική αυτοκρατορία. H Αγιάτη Μπενάρδου μιλά με τον Στέφανο Παρασκευαΐδη για τον λοιμό των Αθηνών με την πρωτοφανή θνησιμότητα, καθώς υπολογίζεται ότι χάθηκε το 1/3 του πληθυσμού της πόλης.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Επίσκεψη στον αρχέγονο κόσμο της Σαμοθράκης με σύμμαχο την τεχνολογία

Αρχαιολογία & Ιστορία / Σαμοθράκη: Βλέπουμε την ιστορία του νησιού ξανά με σύμμαχο την τεχνολογία

Η Σαμοθράκη του Νίκης, του Ομήρου, των Καβείρων, των φιλοσόφων, των χαρτογράφων της Αναγέννησης, των αρχαιολόγων, των αρχιτεκτόνων και των φωτογράφων του 20ού αιώνα αλλά και των σύγχρονων μοντελιστών σε μια εμπεριστατωμένη έκθεση της Αμερικανικής Σχολής Κλασικών Σπουδών.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
ΑΣΚΤ: Η σχολή που «γέννησε» τους μεγαλύτερους Έλληνες καλλιτέχνες

Ιστορία μιας πόλης / ΑΣΚΤ: Εδώ γεννήθηκαν οι μεγαλύτεροι Έλληνες καλλιτέχνες

H Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών υπήρξε θεμέλιος λίθος για την ελληνική τέχνη, με σημαντικούς δασκάλους όπως ο Παρθένης και ο Μόραλης να συμβάλλουν στην ανάπτυξή της. Η Αγιάτη Μπενάρδου συζητά με την ιστορικό τέχνης Χριστίνα Δημακοπούλου για την καθοριστική τους επιρροή.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Πώς βρέθηκαν οι πρόσφυγες από τη Μ. Ασία στη Νέα Μάκρη;

Ιστορία μιας πόλης / Νέα Μάκρη: Ο προσφυγικός συνοικισμός που εξελίχθηκε σε λουτρόπολη

Από τις ιωνικές κωμοπόλεις Μάκρη και Λιβίσι, στα παράλια της Λυκίας στη νοτιοδυτική Μικρά Ασία, οι πρόσφυγες από αυτές τις περιοχές εγκαταστάθηκαν στη βορειοανατολική Αττική, ιδρύοντας τη Νέα Μάκρη, το 1924. Η Ευαγγελία Αχλάδη μιλά στην Αγιάτη Μπενάρδου για τη νεότερη και τη σύγχρονη ιστορία της περιοχής.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Στο φθισιατρείο «Σωτηρία» το 1927: Μια κάθοδος στην αληθινή κόλαση των μελλοθάνατων

Αρχαιολογία & Ιστορία / Φθισιατρείο «Σωτηρία», 1927: Μια κάθοδος στην αληθινή κόλαση των μελλοθανάτων

Έπειτα από επιστολές και καταγγελίες, τον Ιούλιο του 1927, ένας ρεπόρτερ της εφημερίδας «Εσπερινή» επισκέπτεται το φθισιατρείο για να καταγράψει τις συνθήκες ζωής των ασθενών. Η ομάδα των dirty ’30s & late ’20s «αναπαλαιώνει» και διασώζει τη μαρτυρία του για λογαριασμό της LiFO.
DIRTY ‘30S & LATE ‘20S
Γιατί ήταν γαλάζιοι οι πίθηκοι στις τοιχογραφίες της Σαντορίνης;

Ιστορία μιας πόλης / Γιατί ήταν γαλάζιοι οι πίθηκοι στις τοιχογραφίες της Σαντορίνης;

Ποια τα νοήματα πίσω από τις ζωγραφισμένες μορφές και τα ζωντανά χρώματα των θηραϊκών τοιχογραφιών; Πώς συνδέονται με τον μινωικό πολιτισμό και τι μας αποκαλύπτουν για τον αρχαίο κόσμο; Η Αγιάτη Μπενάρδου συνομιλεί με τον Ανδρέα Βλαχόπουλο.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Τάσος Σακελλαρόπουλος: «Ο στρατός και ο θρόνος ήταν οι ρίζες του κακού της Δικτατορίας»

Άκου την επιστήμη / Τάσος Σακελλαρόπουλος: «Ο στρατός και ο θρόνος ήταν οι ρίζες του κακού της Δικτατορίας»

Η εποχή μας και τα «φαντάσματα» του Μεσοπολέμου. Ο ιστορικός και υπεύθυνος των Ιστορικών Αρχείων του Μουσείου Μπενάκη, Τάσος Σακελλαρόπουλος μιλά στον Γιάννη Πανταζόπουλο.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Μια έκρηξη στο ηφαίστειο της Σαντορίνης πριν από έναν αιώνα

Αρχαιολογία & Ιστορία / «Εγώ κουνιέμαι από τη θέση μου, η Σαντορίνη μόνον να μην κουνηθεί!»

Τον Αύγουστο του 1925 στα γραφεία των αθηναϊκών εφημερίδων καταφθάνουν τηλεγραφήματα που ανακοινώνουν έκρηξη στο ηφαίστειο της Σαντορίνης και περιγράφουν την αναστάτωση των κατοίκων του νησιού. Η ομάδα των dirty ’30s & late ’20s φέρνει στο σήμερα κάποια από τα ρεπορτάζ της εποχής.
DIRTY ‘30S & LATE ‘20S
Κωστής Τσικλητήρας

Σαν σήμερα / Κωστής Τσικλητήρας: Αυτή είναι η ζωή του κορυφαίου Ολυμπιονίκη

Σαν σήμερα, στις 10 Φεβρουαρίου 1913, πεθαίνει στην Αθήνα από «κεραυνοβόλο μηνιγγίτιδα» ο κορυφαίος, μαζί με τον Πύρρο Δήμα, Έλληνας Ολυμπιονίκης Κωστής Τσικλητήρας, κάτοχος τεσσάρων ολυμπιακών μεταλλίων.
ΚΟΡΙΝΑ ΦΑΡΜΑΚΟΡΗ
Ακρωτήρι: Μια κοσμοπολίτικη, προϊστορική πόλη στην Σαντορίνη

Ιστορία μιας πόλης / Ακρωτήρι: Η πόλη που θάφτηκε κάτω από τις στάχτες του ηφαιστείου

Οι θηραϊκές τοιχογραφίες που ανακαλύφθηκαν στον προϊστορικό οικισμό του Ακρωτηρίου στη Σαντορίνη αποτελούν έναν από τους σημαντικότερους αρχαιολογικούς θησαυρούς του Αιγαίου. Τι μαρτυρούν για την κοινωνία, τον πολιτισμό, την καθημερινή ζωή στην περιοχή; Η Αγιάτη Μπενάρδου συνομιλεί με τον Ανδρέα Βλαχόπουλο.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Το «φαρμακείο» της οικογένειας Χωματιανού και η ιατρική στην Αθήνα του 19ου αι

Ιστορία μιας πόλης / Το «φαρμακείο» της οικογένειας Χωματιανού και η ιατρική στην Αθήνα του 19ου αιώνα

Μια αθηναϊκή οικογένεια με ρίζες στο Βυζάντιο, η οποία άφησε το αποτύπωμά της στην υλική και άυλη κληρονομιά της πόλης μας κι ένα αντικείμενο του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου, το οποίο μας «μιλά» για την οικογένεια αλλά και την ιατρική κατά το 19ο αιώνα. Η Αγιάτη Μπενάρδου συζητά με τον Γιώργο Νικολάου για το φαρμακείο της οικογένειας Χωματιανού.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
10 άγνωστες αθηναϊκές ιστορίες

Αρχαιολογία & Ιστορία / 10 άγνωστες αθηναϊκές ιστορίες

Tι γινόταν τον Μεσαίωνα στην Αθήνα; Υπήρχε ζωή στα χρόνια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας; Ποια είναι η σκληρή αλήθεια για αυτό που αποκαλούμε «Αθηναϊκή Δημοκρατία» και τι ήταν τελικά οι Δεσμώτες του Φαλήρου; Ακούμε σήμερα 10 άγνωστες ή παραγνωρισμένες πτυχές από το μακροχρόνιο παρελθόν της πόλης μας που συνέλεξε η Αγιάτη Μπενάρδου για τη σειρά podcast της LiFO «Ιστορία μιας πόλης».
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
«Αισθάνομαι όπως την πρώτη φορά που θα έβγαινα ραντεβού»: Η Τασούλα Βερβενιώτη για την 4η Γιορτή Προφορικής Ιστορίας 

Αρχαιολογία & Ιστορία / «Οι κοινωνικές ομάδες παίζουν καθοριστικό ρόλο στη γραφή της Ιστορίας»

Η ιστορικός και συγγραφέας Τασούλα Βερβενιώτη μοιράζεται τη γνώση της με ανθρώπους που θέλουν να συλλέξουν τις άγραφες ή αποσιωπημένες πτυχές της ιστορίας και για τρεις ημέρες θα κατευθύνει τη μεγάλη συνάντηση των Ομάδων Προφορικής Ιστορίας στην Τεχνόπολη.
ΛΑΣΚΑΡΙΝΑ ΛΙΑΚΑΚΟΥ
Η πρώτη δοκιμαστική πτήση Αθήνα – Θεσσαλονίκη έγινε τον Μάιο του 1931 και δυο αστυνομικοί ρεπόρτερ μοιράστηκαν τις εντυπώσεις τους

Αρχαιολογία & Ιστορία / «Η ατμόσφαιρα έχει λιγότερες λακκούβες από τας Αθήνας»

Η πρώτη δοκιμαστική πτήση Αθήνα–Θεσσαλονίκη έγινε το 1931 και δύο αστυνομικοί ρεπόρτερ της εποχής μοιράστηκαν τις εντυπώσεις τους. Η ομάδα των dirty '30s «αναπαλαιώνει» και διασώζει τις μαρτυρίες τους για λογαριασμό της LiFO.
DIRTY ‘30S & LATE ‘20S