7 εκθέματα που αξίζει να προσέξετε στα αθηναικά μουσεία / Νο3. δειγματολόγιο τεράτων

7 εκθέματα που αξίζει να προσέξετε στα αθηναικά μουσεία / Νο3. δειγματολόγιο τεράτων Facebook Twitter
Τα κεντήματα είναι πάνω σε λεπτό βαμβακερό ύφασμα με μεταξωτές κλωστές σε πολλά χρώματα που διατηρούνται ζωηρά μέχρι σήμερα. Φωτο: Φίλιππος Λεμονής/LIFO
0

Στο κέντρο μιας μεγάλης προθήκης με γυναικείες και ανδρικές φορεσιές από διάφορα μέρη της ηπειρωτικής και της νησιωτικής Ελλάδας βρίσκεται ένα μοναδικό δειγματολόγιο κεντητικής με επεξηγηματικές επιγραφές στα επιμέρους θέματα, μοναδικό παράδειγμα ενός είδους που τυποποιείται από τα τέλη του 19ου αιώνα, με τη διαφορά ότι αυτό χρονολογείται τον 18ο αιώνα, αρχές του 19ου το πολύ. Προέρχεται από τα Ιωάννινα και καταγράφει πολλά, χαμένα εν τω μεταξύ στοιχεία του φαντασιακού κόσμου της τέχνης της Ηπείρου και όχι μόνο, όπως θα δούμε παρακάτω.


Τα κεντήματα είναι πάνω σε λεπτό βαμβακερό ύφασμα με μεταξωτές κλωστές σε πολλά χρώματα που διατηρούνται ζωηρά μέχρι σήμερα. Στα δύο άκρα φέρει διάχωρο που προφανώς συμβολίζει το σπίτι, με τις μορφές ενός άνδρα και μιας γυναίκας να κρατούν λουλούδια, σύμβολα ίσως της οικογενειακής ευτυχίας. Στο μέσον, ένας κύκλος περιβάλλει δοχείο με μίσχους. Δεξιά και αριστερά αυτού του κεντρικού κύκλου εικονίζονται δύο καράβια με τρεις ανθρώπους μέσα στο καθένα.

Ακόμη πιο ενδιαφέρον είναι το γεγονός ότι μερικά από τα απεικονιζόμενα ζώα είναι φανταστικά με καταγωγή από την αρχαιότητα. Για παράδειγμα, ο κιννάμωμος είναι ένα πτηνό που αναφέρει ο Ηρόδοτος ότι ζούσε σε μια άγνωστη ινδική χώρα και μάζευε στη φωλιά του κανέλα, απ' όπου με τη σειρά τους τη συνέλεγαν οι άνθρωποι και τον μύθο αυτό αναπαράγει αυτούσιο ο Φιλής στο βιβλίο του.

Σε όλη την υπόλοιπη επιφάνεια, τοποθετημένα μάλλον άτακτα, συναντάμε ζώα, ψάρια, πουλιά, δέντρα, «μπρίκια» με λουλούδια, κυπαρίσσια και πολλά άλλα. Αυτό που εντυπωσιάζει είναι ότι οι επεξηγηματικές επιγραφές που συνοδεύουν τα ζώα όπως «περί ελάφου», «περί στρούθου», «περί κυνός θαλασσίου»(!), «περί κροκοδείλου», «περί ίβεως», «περί σπιδα», «περί κινναμώμου», «περί μαντιχώρου» κ.ά.

Τα θέματα προέρχονται από το βιβλίο του Μανουήλ Φιλή Περί ζώων ιδιότητος, ο οποίος το έγραψε για τον αυτοκράτορα Μιχαήλ Θ' Παλαιολόγο γύρω στο 1310. Είναι ενδιαφέρον ότι σε αυτό το σπάνιο σχετικά βιβλίο υπήρχαν δύο χειρόγραφα που γράφτηκαν στα Ιωάννινα το 1707 και 1712 και, προφανώς, με κάποιον τρόπο ήταν γνωστά στον δημιουργό του παράξενου αυτού δειγματολογίου. Τα χειρόγραφα αυτά πλέον βρίσκονται το ένα στην Εθνική Βιβλιοθήκη και το άλλο στη Μονή Σινά.

Ακόμη πιο ενδιαφέρον είναι το γεγονός ότι μερικά από τα απεικονιζόμενα ζώα είναι φανταστικά με καταγωγή από την αρχαιότητα. Για παράδειγμα, ο κιννάμωμος είναι ένα πτηνό που αναφέρει ο Ηρόδοτος ότι ζούσε σε μια άγνωστη ινδική χώρα και μάζευε στη φωλιά του κανέλα, απ' όπου με τη σειρά τους τη συνέλεγαν οι άνθρωποι (κιννάμωμος < cinnamon (αγγλ.) < κανέλλα) και τον μύθο αυτό αναπαράγει αυτούσιο ο Φιλής στο βιβλίο του.

Ο μαντιχώρας, από την άλλη, ήταν ένα μυθικό τετράποδο ζώο με καταγωγή από την Περσία, το οποίο είχε κεφάλι/πρόσωπο ανθρώπου «έχον τρεις τάξεις οδόντων», σώμα λιονταριού και ουρά σκορπιού. Πρώτη φορά αναφέρεται στο έργο Ινδικά (που έχει σωθεί μόνο σε σπαράγματα) ενός Κτησία, Έλληνα γιατρού που έζησε στην αυλή του Αρταξέρξη ΙΙ τον 4ο αι π.Χ.

Στη συνέχεια γίνεται αναφορά σε αυτό από διαφόρους αρχαίους συγγράφεις, από τον Αριστοτέλη και τον Παυσανία ως τον Πλίνιο τον Πρεσβύτερο και τον Φλάβιο Φιλόστρατο, για να περάσει στη μεσαιωνική παράδοση, ο Δάντης να δώσει τα χαρακτηριστικά του στο θηρίο με το όνομα Γηρυόνης που συναντούν ο ίδιος και ο Βιργίλιος στον Όγδοο Κύκλο της Κολάσεως, να χρησιμοποιηθεί ευρέως στην εραλδική εικονογραφία από τον 15ο αι. και ύστερα και να καταλήξει να απεικονίζει την Απάτη με πρόσωπο γυναίκας(!) σε μανιεριστικές απεικονίσεις του 17ου αι. Και, βέβαια, να βρει και μια θέση σε αυτό το παράξενο δειγματολόγιο τεράτων από τον 18ο αι σε μια άκρη της Ευρώπης.

Αρχαιολογία & Ιστορία
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Η Νεικώ της Σικίνου στο μικροσκόπιο - Τι λέει ο Έφορος Αρχαιοτήτων Κυκλάδων για το σπάνιο ταφικό εύρημα

Αρχαιολογία & Ιστορία / Η Νεικώ της Σικίνου στο μικροσκόπιο - Τι λέει ο Έφορος Αρχαιοτήτων Κυκλάδων για το σπάνιο ταφικό εύρημα

Μια από τις σημαντικότερες αρχαιολογικές ανακαλύψεις των τελευταίων χρόνων έγινε πριν από λίγες μέρες στη διάρκεια αναστηλωτικών εργασιών στην Επισκοπή Σικίνου
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Τι έτρεχε με τους λαγούς στην αρχαία Αθήνα;

Ιστορία μιας πόλης / Τι έτρεχε με τους λαγούς στην αρχαία Αθήνα;

Στην αρχαία Αθήνα, ο λαγός δεν ήταν μόνο θήραμα, αλλά και σύμβολο ερωτικής επιθυμίας και γονιμότητας, ενώ χρησιμοποιούνταν επίσης ως προσφορά στους θεούς. Ο Ξενοφών έγραψε για το κυνήγι του, ενώ εμφανίζεται συχνά στην τέχνη - στα αγγεία, στις παραστάσεις συμποσίων, ακόμη και σε ταφικά μνημεία. Η Αγιάτη Μπενάρδου συνομιλεί με την Κάτια Μαργαρίτη ρίχνοντας φως στο παρελθόν ενός ζώου που είχε πολύ μεγαλύτερη σημασία απ’ ό,τι ίσως φανταζόμαστε.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Μιμάρ Σινάν: Ο αρχιτέκτονας που έχτισε τα πιο σημαντικά κτίρια της οθωμανικής αυτοκρατορίας

Γεννήθηκε σαν σήμερα  / Μιμάρ Σινάν: Ο αρχιτέκτονας που έχτισε τα πιο σημαντικά κτίρια της οθωμανικής αυτοκρατορίας

Στις 15 Απριλίου 1489 γεννήθηκε ο αρχιτέκτονας που έφτιαξε από τριακόσια τριάντα έργα. Ανάμεσα σε αυτά, το Τέμενος του Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπούς (1550 -1557) και το Κουρσούμ Τζαμί ή Τζαμί του Οσμάν Σαχ στα Τρίκαλα, το μοναδικό του έργο που σώζεται στην Ελλάδα.
ΚΟΡΙΝΑ ΦΑΡΜΑΚΟΡΗ
«Η ερωμένη της»: Το πιο τολμηρό αθηναϊκό ρομάντζο του Μεσοπολέμου

Ιστορία μιας πόλης / «Η ερωμένη της»: Το πιο τολμηρό αθηναϊκό ρομάντζο του Μεσοπολέμου

Πόσο μπορεί να συμβάλει ένα βιβλίο στη σεξουαλική χειραφέτηση των Ελληνίδων; Η Αγιάτη Μπενάρδου μιλά με την Παναγιώτα Βογιατζή για την Ντόρα Ρωζέττη και τη γυναικεία ομοφυλοφιλία στην Αθήνα των αρχών του 20ού αώνα.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Close up: Η ψηφιακά αποκατεστημένη τοιχογραφία στον τάφο του Φιλίππου στις Αιγές

Αρχαιολογία & Ιστορία / Close up: Η ψηφιακά αποκατεστημένη τοιχογραφία στον τάφο του Φιλίππου στις Αιγές

Το σημαντικότερο σωζόμενο έργο της κλασικής ξαναζωντανεύει 23 αιώνες μετά με τη βοήθεια της αρχαιομετρίας, της τεχνητή νοημοσύνη και της καλλιτεχνικής δημιουργίας σε μια καινοτόμο μελέτη αποκατάστασή του που ανοίγει νέους ορίζοντες στην αναβίωση της αρχαίας τέχνης.
THE LIFO TEAM
Πώς η τεχνολογία αποκαθιστά το σημαντικότερο έργο της κλασικής ζωγραφικής 23 αιώνες μετά;

Αρχαιολογία & Ιστορία / Πώς η τεχνολογία αποκαθιστά το σημαντικότερο έργο της κλασικής ζωγραφικής 23 αιώνες μετά;

Η αρχαιομετρία, η τεχνητή νοημοσύνη και η καλλιτεχνική δημιουργία συνεργάστηκαν σε μια καινοτόμο μελέτη αποκατάστασης της τοιχογραφίας με το κυνήγι από τον τάφο του Φιλίππου στις Αιγές, ανοίγοντας νέους ορίζοντες στην αναβίωση της αρχαίας τέχνης.
M. HULOT
Δωσίλογοι: Ποιοι και γιατί συνεργάστηκαν με τους κατακτητές;

Ιστορία μιας πόλης / Δωσίλογοι: Ποιοι και γιατί συνεργάστηκαν με τους κατακτητές;

Πώς επιχειρήθηκε η αναθεώρηση της εικόνας των δωσιλόγων τις δεκαετίες που ακολούθησαν μετά την Κατοχή και τα Δεκεμβριανά, και ποια ήταν η επίδραση αυτής της αναθεώρησης στη δημόσια ιστορική μνήμη; Η Αγιάτη Μπενάρδου συζητά με τον Μενέλαο Χαραλαμπίδη για ένα θέμα ταμπού που ακόμα απασχολεί τους ιστορικούς αλλά και την κοινωνία.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Από τι πέθαναν δεκάδες χιλιάδες Αθηναίοι το 430 π.Χ.;

Ιστορία μιας πόλης / Από τι πέθαναν δεκάδες χιλιάδες Αθηναίοι το 430 π.Χ.;

Ο Θουκυδίδης ισχυρίζεται ότι ήταν μια ασθένεια εισαγόμενη, η οποία ξεκίνησε από την Αιθιοπία και προτού φθάσει στην Αθήνα, εξαπλώθηκε στην Αίγυπτο και την Περσική αυτοκρατορία. H Αγιάτη Μπενάρδου μιλά με τον Στέφανο Παρασκευαΐδη για τον λοιμό των Αθηνών με την πρωτοφανή θνησιμότητα, καθώς υπολογίζεται ότι χάθηκε το 1/3 του πληθυσμού της πόλης.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Επίσκεψη στον αρχέγονο κόσμο της Σαμοθράκης με σύμμαχο την τεχνολογία

Αρχαιολογία & Ιστορία / Σαμοθράκη: Βλέπουμε την ιστορία του νησιού ξανά με σύμμαχο την τεχνολογία

Η Σαμοθράκη του Νίκης, του Ομήρου, των Καβείρων, των φιλοσόφων, των χαρτογράφων της Αναγέννησης, των αρχαιολόγων, των αρχιτεκτόνων και των φωτογράφων του 20ού αιώνα αλλά και των σύγχρονων μοντελιστών σε μια εμπεριστατωμένη έκθεση της Αμερικανικής Σχολής Κλασικών Σπουδών.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
ΑΣΚΤ: Η σχολή που «γέννησε» τους μεγαλύτερους Έλληνες καλλιτέχνες

Ιστορία μιας πόλης / ΑΣΚΤ: Εδώ γεννήθηκαν οι μεγαλύτεροι Έλληνες καλλιτέχνες

H Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών υπήρξε θεμέλιος λίθος για την ελληνική τέχνη, με σημαντικούς δασκάλους όπως ο Παρθένης και ο Μόραλης να συμβάλλουν στην ανάπτυξή της. Η Αγιάτη Μπενάρδου συζητά με την ιστορικό τέχνης Χριστίνα Δημακοπούλου για την καθοριστική τους επιρροή.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Πώς βρέθηκαν οι πρόσφυγες από τη Μ. Ασία στη Νέα Μάκρη;

Ιστορία μιας πόλης / Νέα Μάκρη: Ο προσφυγικός συνοικισμός που εξελίχθηκε σε λουτρόπολη

Από τις ιωνικές κωμοπόλεις Μάκρη και Λιβίσι, στα παράλια της Λυκίας στη νοτιοδυτική Μικρά Ασία, οι πρόσφυγες από αυτές τις περιοχές εγκαταστάθηκαν στη βορειοανατολική Αττική, ιδρύοντας τη Νέα Μάκρη, το 1924. Η Ευαγγελία Αχλάδη μιλά στην Αγιάτη Μπενάρδου για τη νεότερη και τη σύγχρονη ιστορία της περιοχής.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Στο φθισιατρείο «Σωτηρία» το 1927: Μια κάθοδος στην αληθινή κόλαση των μελλοθάνατων

Αρχαιολογία & Ιστορία / Φθισιατρείο «Σωτηρία», 1927: Μια κάθοδος στην αληθινή κόλαση των μελλοθανάτων

Έπειτα από επιστολές και καταγγελίες, τον Ιούλιο του 1927, ένας ρεπόρτερ της εφημερίδας «Εσπερινή» επισκέπτεται το φθισιατρείο για να καταγράψει τις συνθήκες ζωής των ασθενών. Η ομάδα των dirty ’30s & late ’20s «αναπαλαιώνει» και διασώζει τη μαρτυρία του για λογαριασμό της LiFO.
DIRTY ‘30S & LATE ‘20S
Γιατί ήταν γαλάζιοι οι πίθηκοι στις τοιχογραφίες της Σαντορίνης;

Ιστορία μιας πόλης / Γιατί ήταν γαλάζιοι οι πίθηκοι στις τοιχογραφίες της Σαντορίνης;

Ποια τα νοήματα πίσω από τις ζωγραφισμένες μορφές και τα ζωντανά χρώματα των θηραϊκών τοιχογραφιών; Πώς συνδέονται με τον μινωικό πολιτισμό και τι μας αποκαλύπτουν για τον αρχαίο κόσμο; Η Αγιάτη Μπενάρδου συνομιλεί με τον Ανδρέα Βλαχόπουλο.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Τάσος Σακελλαρόπουλος: «Ο στρατός και ο θρόνος ήταν οι ρίζες του κακού της Δικτατορίας»

Άκου την επιστήμη / Τάσος Σακελλαρόπουλος: «Ο στρατός και ο θρόνος ήταν οι ρίζες του κακού της Δικτατορίας»

Η εποχή μας και τα «φαντάσματα» του Μεσοπολέμου. Ο ιστορικός και υπεύθυνος των Ιστορικών Αρχείων του Μουσείου Μπενάκη, Τάσος Σακελλαρόπουλος μιλά στον Γιάννη Πανταζόπουλο.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ