54η Μπιενάλε Βενετίας

54η Μπιενάλε Βενετίας Facebook Twitter
Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΙΒΩΤΟΣ. Η εγκατάσταση της Διοχάντης «Beyond Reform» στο ελληνικό περίπτερο.
0

Πολύ ενδιαφέρον, σκέφτομαι, κοιτώντας το εικοσιτετράωρο βίντεο The Clock του Christian Marclay, το πιο καίριο ή, καλύτερα, ίσως το μόνο αυθεντικά καίριο έργο στην Αρσενάλε (σε επιμέλεια της καλλιτεχνικής διευθύντριας της φετινής Μπιενάλε Bice Curiger). Οι λευκοί καναπέδες μπροστά στο έργο του Marclay είναι γεμάτοι κόσμο που παρατηρεί απλώς την ώρα να περνάει, τον χρόνο να φεύγει, χωρίς επιστροφή, σε μια τεράστια οθόνη όπου εικόνες ρολογιών, παρμένες από χιλιάδες στιγμιότυπα διαφορετικών ταινιών, ορίζουν την απώλεια (μπορεί απλώς και του περασμένου λεπτού). Η εικόνα αυτή με ωθεί (και φαντάζομαι όχι μόνο εμένα) να σκεφτώ την τελευταία φορά που ήμουν στη Βενετία, στην ίδια θέση, πριν από δύο χρόνια, και την προτελευταία, πριν από τέσσερα χρόνια, ακριβώς στο ίδιο σημείο. Τις δύο προηγούμενες φορές που έγραψα για το ίδιο θέμα, όπως και σήμερα. Και, ασφαλώς, τα δύο χρόνια που μεσολαβούν κάθε φορά γι’ αυτό το τακτικό και συγκεκριμένο ραντεβού. Δύο χρόνια, τέσσερα, έξι, άλλοτε σαν να μην άλλαξε τίποτα, άλλοτε σαν να έφερε η ζωή τα πάνω κάτω. Θυμάμαι έντονα τον Νίκο Αλεξίου, σαν χθες.

Η Μπιενάλε, λοιπόν, τόσο για τις προτάσεις της όσο και για τον ρυθμό και τη συνεύρεση, μοιάζει να είναι μια μονάδα μέτρησης απέναντι σε κάτι που δεν μπορεί να δαμαστεί, το πέρασμα. Ταυτόχρονα είναι κι ένα τακτικό σημείο αναφοράς. Στο ίδιο μέρος, την ίδια μέρα, οι ίδιοι άνθρωποι, εξομαλύνουν το πέρασμα και το κάνουν πιο οικείο. Η Μπιενάλε Βενετίας είναι μια «πατρίδα» της οποίας τα σύνορα ανοίγουν κάθε δύο χρόνια για τους πολίτες της, για να γίνει ο απολογισμός.

Το πιο ενδιαφέρον εθνικό περίπτερο φέτος στα Giardini ήταν το γερμανικό. Όπως και πέρσι, κατά τη γνώμη μου. Γεγονός που προδίδει τη συγκρότηση στην επιλογή καλλιτέχνη και επιμελητή. Ήταν σχεδόν το πρώτο που είδα, και ευτυχώς. Διότι έτσι είχα την ευκαιρία να το επισκεφτώ και πάλι. Εδώ υπήρξε και μια αναπάντεχη ανατροπή. Ο καλλιτέχνης-κινηματογραφιστής Christoph Schlingensief που αντιπροσώπευε τη Γερμανία πέθανε το φθινόπωρο του 2010, αφήνοντας ανολοκλήρωτη την ιδέα του για το έργο του γερμανικού περιπτέρου. Ορθά η επιμελήτρια Susanne Gaensheimer, μαζί με τη γυναίκα και συνεργάτιδα του καλλιτέχνη Aino Laberenz, αποφάσισε να μην εκθέσει το ημιτελές τελευταίο του πρότζεκτ αλλά να πραγματοποιήσει με ευρηματικό τρόπο μια μίνι αναδρομική. Οι επιλεγμένες δουλειές, οι οποίες παρουσίαζαν την περίπλοκη σχέση του Schlingensief με το θέατρο, το φιλμ, το βίντεο, αλλά και τη στενή του σχέση με την Αφρική, παρουσιάστηκαν μέσα σε μια ανακατασκευασμένη εγκατάσταση, την οποία είχε εμπνευστεί κι εκτελέσει κάπου αλλού ο καλλιτέχνης το 2008. Κάτω από τον τίτλο «A church of fear vs. the alien within», ένα πάλκο σε μορφή εκκλησίας, το πιο προσωπικό έργο που είχε κάνει ποτέ ο καλλιτέχνης και που ανα- φερόταν ανοιχτά στην αρρώστια του και στον πόνο, φιλοξένησε όλες τις δουλειές του και μετέτρεψε το γερμανικό περίπτερο σε πλατφόρμα εξέτασης του υπαρξιακού κύκλου της ζωής, του πόνου και του θανάτου.

Ομολογώ πως δεν ήξερα τον καλλιτέχνη. Έκατσα πολλή ώρα την πρώτη φορά και βγήκα τόσο βαριά και γεμάτη, που αποφάσισα να ακυρώσω μία μέρα και να μη δω σχεδόν τίποτ’ άλλο. Το βράδυ, στο κοσμικό ξενοδοχείο Bauer και σ’ ένα περιβάλλον όπου η σαμπάνια που έρρεε άφθονη μέχρι και μέσα στο κανάλι, κατηγορήθηκα ως σκοταδόψυχη για το γεγονός ότι ξετρελάθηκα με αυτό το έργο! Αν είναι δυνατόν, γέλαγε η παρέα μου. Ήταν η πρώτη βραδιά. Τα πράγματα άλλαξαν και μαζί και τα λόγια τους, όταν τελικά το περίπτερο αυτό πήρε το βραβείο! Γιατί η πραγματική συγκίνηση φέρνει καθολική και πανανθρώπινη συγκίνηση και στα τρία σημαντικά σημεία του σώματος, που λέει κι ένας Ιρανός φίλος, ξεκινώντας από πάνω και φτάνοντας ως τη μέση περίπου, αλλά δεν θα διευκρινίσω περισσότερο, για να μη με απολύσουν.

Το γερμανικό περίπτερο, μαζί με πολύ λίγα ακόμη έργα, ήταν ένα πολύ δυνατό κι ευχάριστο διάλειμμα απ’ όλες τις περισσότερο ή λιγότερο πομπώδεις, πολιτικές χειρονομίες αλλά και τα σχόλια που κατέκλυσαν φέτος τα εθνικά περίπτερα της Μπιενάλε! Λες και το παράλογο, το μαγικό παράλογο της τέχνης, δεν είχε θέση, λες και το αυθαίρετο δεν είναι πολιτικό, λες και η τέχνη είναι μια παγκόσμια βουλή και οι καλλιτέχνες και οι επιμελητές καταπιεσμένοι βουλευτές, διπλωμάτες, κυβερνήτες, που καλούνται να λύσουν την παγκόσμια πολιτική κατάσταση του πλανήτη. Πράγμα ιδιαίτερα βαρετό όταν συμβαίνει με τον ανιαρό, «πολιτικά ορθό» τρόπο της «πολιτικής τέχνης», όπου τίποτα δεν ξεφεύγει απ’ το πρώτο επίπεδο, τον πολιτικό σχολιασμό. Πολιτικά είναι και (αν όχι μόνο) τα έργα που εμπεριέχουν την αμφιβολία και το εύθραυστο της ανθρώπινης ύπαρξης. Αυτά μπορεί και ν’ αλλάξουν συνειδήσεις, πετυχαίνοντας εκεί όπου αποτυγχάνουν οι πολιτικοί. Τα υπόλοιπα τα δια- βάζουμε και στις εφημερίδες .

Μιλώντας για πολιτική, πολύ προβλεπόμενη η κίνηση του αμερικανικού περιπτέρου να διαλέξει το τρέντι πια ντουέτο Allora & Calzadilla, που ζει στο Πουέρτο Ρίκο και είναι γνωστό για τον τρόπο που χρησιμοποιεί την αισθητική και τη φόρμα για να σχολιάσει το περιβάλλον, την παγκοσμιοποίηση, τον καταναλωτισμό κ.λπ. Η επίτροπος σχολιάζει: «Προσπαθήσαμε να παρουσιάσουμε κάτι το οποίο να δείχνει όσο περισσότερο γίνεται την κατάσταση της Αμερικής τώρα». Και πραγματικά, το τεράστιο, αναποδογυρισμένο πραγματικό τανκ που ενεργοποιείται και γυρνάει από έναν πρωταθλητή τρεξίματος που ανεβαίνει και τρέχει πάνω σ’ έναν διάδρομο, συνδεδεμένος με το πολεμικό όχημα, δείχνει το μέγεθος της βλακείας στην Αμερική τώρα! Δεν λέω πως δεν είναι γοητευτική εικόνα, αλλά μήπως δεν ήταν γοητευτικοί οι μπλε και πράσινοι κόκκοι οι οποίοι εμφανίστηκαν ξαφνικά μέσα στο Tide; Τα έργα τους, ενώ ξεκίνησαν από την αμιγώς performative χειρονομία, είναι πλέον θεαματικές και μεγάλες εγκαταστάσεις που εμπεριέχουν συχνά και το διαδραστικό στοιχείο. Αν δεν καταλάβατε ακόμη, μιλάμε για εντυπωσιασμό σε πρώτο επίπεδο! Όχι με την εύστοχη ειρωνεία της ποπ τέχνης, αλλά με την εξυπνάδα της διαφήμισης. Οι συγκεκριμένοι καλλιτέχνες κατηγορήθηκαν τελευταία για αντιγραφή ιδεών σ’ ένα άρθρο του περιοδικού «frieze», ενώ θα μπορούσα κι εγώ να φέρω κάποια συγκεκριμένα παραδείγματα εκπληκτικής ομοιότητας με ιδέες προηγούμενων έργων, άλλων καλλιτεχνών. Ψιλά γράμματα, όταν μιλάμε για τα πολλά χρήματα και τη διαφήμιση.

Ιδιαίτερα έντονη κι ενθαρρυντική η ελληνική παρουσία στην Μπιενάλε. Η Κατερίνα Γρέγου επιλέχθηκε από τη δανέζικη κυβέρνηση να είναι η επιμελήτρια του δανέζικου περιπτέρου και κατάφερε ν’ αποσπάσει πολλή προσοχή γύρω από την ομαδική έκθεση που έστησε με τίτλο «Speach Matters». Ιδιαίτερα και πολλά σχόλια πήρε το έργο του Στέλιου Φαϊτάκη, που κάλυπτε ολόκληρο τον τοίχο του πίσω μέρους του δανέζικου περιπτέρου με το γνωστό του στυλ, τον σχολιασμό των γεγονότων της εποχής, ζωγραφισμένων με μια μέθοδο του 13ου αιώνα (βυζαντινή εικονογραφία) και με επιρροές από άλλες λαϊκές κουλτούρες εικονογράφησης. Το έργο ήταν ουσιαστικά προκλητικό, επιβλητικό και ο τρόπος του θαρραλέος. Το ελληνικό περίπτερο, με την πιο σεμνή και ανοιχτή σ’ ερμηνείες εγκατάσταση της Διοχάντης, σε επιμέλεια της Μαρίας Μαραγκού, μια μπλε λίμνη την οποία μπορείς να διασχίσεις από έναν μικρό διάδρομο, κατάφερε να μαζέψει αρκετό και σημαντικό κόσμο κι επίσης σχολιάστηκε επαρκώς από τον διεθνή Τύπο, γεγονός που βοηθάει πάντα την ελληνική Ιστορία της Τέχνης. Τέλος, μέσα στο γενικότερο swing της πόλης είχα κι εγώ τη δική μου στιγμή αυταρέσκειας, για να μην αφήσω τη λανθασμένη εντύπωση μιας μουτζαχεντίν της αβανγκάρντ κουλτούρας. Καθισμένη σ’ ένα τραπέζι, σ’ ένα μακρινό νησάκι, στο κλειστό πάρτι όπου το περιοδικό «frieze» γιόρταζε τα 25 του χρόνια, δίπλα στον καλό μου φίλο απ’ το πανεπιστήμιο και διευθυντή του Artist Space της Νέας Υόρκης, προσπαθώ να καταλάβω ποιος είναι ο τέταρτος της παρέας που κάθεται δίπλα μου. Μου φαίνεται αρκετά γνώριμος, μέχρι που αντιλαμβάνομαι ότι είναι ο Michael Stipe. Όντας τρελή groupie των REM στην εφηβεία μου, ετοιμάζομαι κανονικά να ζητήσω αυτόγραφο. Ο Stefan με αποτρέπει, λέγοντάς μου πως αυτά δεν γίνονται όταν καθόμαστε ως ίσοι στο ίδιο τραπέζι. Γιατί; Λόγω του κομπλεξισμού των «έσω» της εικαστικής τέχνης, όλοι κάνουν πως δεν υπάρχει!

Εγώ βρίσκω την ευκαιρία και του ψιθυρίζω «Seven Chinese brothers swallowing the ocean, seven thousand years to sleep away the pain» από τότε που ακόμα ηχογραφούσαν σε άγνωστες εταιρείες… και γινόμαστε φίλοι! Γι’ άλλου είδους groupies, στην Μπιενάλε ήταν επίσης η Κόρτνεϊ Λαβ, ο Έλτον Τζον, η Σάρον Στόουν, κι ας ήταν όλοι γύρω τους προσποιητά τυφλοί!

0

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Λάκης Παπαστάθης: Ένας ανήσυχος καλλιτέχνης, ένας υπέροχος άνθρωπος

Εικαστικά / Λάκης Παπαστάθης: Ένας ανήσυχος καλλιτέχνης, ένας υπέροχος άνθρωπος

Το Μουσείο Μπενάκη τιμά με μια σημαντική έκθεση τη μνήμη του σκηνοθέτη, διανοούμενου, ιστοριοδίφη και ερευνητή του λαϊκού μας πολιτισμού, συνδημιουργού του θρυλικού «Παρασκηνίου». Ο επιμελητής της έκθεσης, Γιώργος Σκεύας, μας μιλά γι’ αυτήν.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Η μεγάλη έκθεση του Steve McQueen για τα κινήματα που διαμόρφωσαν τη Μεγάλη Βρετανία

Εικαστικά / Η Μεγάλη Βρετανία που αντιστάθηκε υπάρχει ακόμα στις φωτογραφίες αυτής της έκθεσης

Από τις σουφραζέτες των αρχών του 20ού αιώνα μέχρι τις διαμαρτυρίες για τον πόλεμο στο Ιράκ, η έκθεση σε επιμέλεια του Steve McQueen συγκεντρώνει τις πιο δυνατές εικόνες μιας χώρας που βγήκε πολύ συχνά και πολύ δυνατά στους δρόμους.  
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Πώς η τεχνολογία αποκαθιστά το σημαντικότερο έργο της κλασικής ζωγραφικής 23 αιώνες μετά;

Αρχαιολογία & Ιστορία / Πώς η τεχνολογία αποκαθιστά το σημαντικότερο έργο της κλασικής ζωγραφικής 23 αιώνες μετά;

Η αρχαιομετρία, η τεχνητή νοημοσύνη και η καλλιτεχνική δημιουργία συνεργάστηκαν σε μια καινοτόμο μελέτη αποκατάστασης της τοιχογραφίας με το κυνήγι από τον τάφο του Φιλίππου στις Αιγές, ανοίγοντας νέους ορίζοντες στην αναβίωση της αρχαίας τέχνης.
M. HULOT
MARTIN GAYFORD: «Καμιά φορά οι κριτικοί κάνουμε εντελώς λάθος» Ή MARTIN GAYFORD: «Καμιά φορά οι κριτικοί κάνουμε λάθος»

Εικαστικά / Martin Gayford: «Καμιά φορά οι κριτικοί κάνουμε εντελώς λάθος»

Ένας από τους πιο επιδραστικούς κριτικούς τέχνης της Βρετανίας μιλά στη LiFO για τις τάσεις που διαμορφώνουν τη σύγχρονη τέχνη, τις φιλικές του σχέσεις με θρυλικούς καλλιτέχνες όπως ο Freud και ο Hockney, αλλά και για το αν η κριτική μπορεί όντως να επηρεάσει τα πράγματα.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Η πρώτη μεγάλη έκθεση της οραματίστριας καλλιτέχνιδας Ithell Colquhoun

Εικαστικά / Τα σουρεαλιστικά αριστουργήματα της Ithell Colquhoun σε μια μεγάλη έκθεση

Το πολύχρωμο και αποκρυφιστικό σύμπαν της ξετυλίγεται στην πρώτη μεγάλη έκθεση για την οραματίστρια καλλιτέχνιδα, που εξερευνά τη θέση των γυναικών και τη σημασία του φύλου.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ο Βαγγέλης Μπαλής δημιουργεί κεραμικούς σάτυρους που του μοιάζουν

Εικαστικά / Ο Βαγγέλης Μπαλής δημιουργεί κεραμικούς σάτυρους που του μοιάζουν

Ένας νέος καλλιτέχνης δημιουργεί μοναδικά αντικείμενα ανάλογα με τη διάθεσή του, ονειρεύεται έναν χώρο όπου θα δημιουργεί απερίσπαστος και δεν τον νοιάζει καθόλου να βιοποριστεί από την τέχνη.
ΣΤΕΦΑΝΙΑ ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ
Μια νέα έκθεση με χαρακτικά της ώριμης περιόδου της Βάσως Κατράκη

Εικαστικά / Βάσω Κατράκη: Η τέχνη της συγκινεί ακόμα

Έργα της σημαντικής Ελληνίδας χαράκτριας που παραπέμπουν στη βία της δικτατορίας, αλλά και άφυλες μορφές της όψιμης περιόδου της με αναφορά στην ελληνική αρχαιότητα, που υπερβαίνουν το ατομικό και γίνονται μέρος της συλλογικής μνήμης.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Τι απέγινε η πρωτοπορία στην τέχνη;

Εικαστικά / Τι απέγινε η πρωτοπορία στην τέχνη;

Ο κόσμος της σύγχρονης τέχνης έχει καταντήσει να μοιάζει με τσίρκο. Αλλά ο πραγματικός κακός της ιστορίας δεν είναι οι καλλιτέχνες, αλλά η σύγχρονη αγορά της τέχνης, η αξία της οποίας ξεπερνά πλέον τα 60 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως
THE LIFO TEAM
Ο Άνσελμ Κίφερ αποτίνει φόρο τιμής στον Βαν Γκογκ

Εικαστικά / Ο Άνσελμ Κίφερ αποτίνει φόρο τιμής στον Βαν Γκογκ

Μια νέα έκθεση στο Άμστερνταμ με πρόσφατα έργα του Κίφερ αναδεικνύει τη σύνδεσή του με τον Βαν Γκογκ και προκαλεί ήδη πολλές συζητήσεις. Ο σπουδαίος Γερμανός καλλιτέχνης εμπνέεται σταθερά, εδώ και 60 χρόνια, από τον Ολλανδό ζωγράφο. 
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Helmut Lang: What remains behind

Εικαστικά / Helmut Lang: Από το θρυλικό rubber dress στα πρωτόγονα γλυπτά του

Ο καλλιτέχνης και πρώην σχεδιαστής μόδας διατηρεί την προσήλωσή του στα υλικά και παρουσιάζει γλυπτά που θίγουν τη διαρκή εμμονή του με το θέμα της μνήμης, σε ένα σπίτι-σύμβολο του μοντερνισμού στο Λος Άντζελες.
ΣΤΕΛΛΑ ΛΙΖΑΡΔΗ
62 λεπτά με τον Ανέστη Ιωάννου

Εικαστικά / Από τη Νεφελοκοκκυγία στο skate και το τζιν: Το Εικαστικό Σύμπαν του Ανέστη Ιωάννου

Ο νεαρός εικαστικός αναζητά μια νέα μορφή ελευθερίας και απογείωσης, συνδέοντας τη δυναμική της street culture με την ουτοπία των Ορνίθων και των τσαρουχικών ονείρων, αναζητώντας μια έξοδο από το αστικό τραύμα σε έναν κόσμο γεμάτο δυνατότητες και φαντασία.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ο καινοτόμος κεραμίστας–γλύπτης Brian Rochefort παρουσιάζει στην Αθήνα νέα του έργα

Εικαστικά / Brian Rochefort: Ο ριζοσπάστης της κεραμικής παρουσιάζει τα νέα του έργα στην Αθήνα

Είναι διάσημος για τη δημιουργία μεγάλων, ζωηρών κεραμικών γλυπτών με μοναδικές υφές και αφηρημένα μοτίβα, ενώ οι συνθέσεις του ισορροπούν μεταξύ αταξίας και αρμονίας.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Τα ιστορικά έργα του Κώστα Πανιάρα από βινύλ σε μια νέα έκθεση

Εικαστικά / Τα ιστορικά έργα του Κώστα Πανιάρα από βινύλ σε μια νέα έκθεση

Το βινύλιο υποκαθιστά το χρώμα σε μια σειρά έργων που παρουσιάστηκαν με μεγάλη επιτυχία τη δεκαετία του ’80 στο Παρίσι και στη Νέα Υόρκη από τον Αλέξανδρο Ιόλα. Σαράντα χρόνια μετά, η γκαλερί The Breeder τα επανασυστήνει στο κοινό.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Κατσαδιώτης

Εικαστικά / «Tα έργα μου είναι σκοτεινά, αλλά δεν τα έχω σκεφτεί ποτέ ως προκλητικά»

Μία μέρα μετά τον βανδαλισμό των έργων του από τον βουλευτή της Νίκης, ο Χριστόφορος Κατσαδιώτης μιλά στη LiFO για τη δουλειά του που προκάλεσε τέτοιες αντιδράσεις σε συγκεκριμένες ομάδες.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
«Μια πολύ καλή ιδέα, τέλεια εκτελεσμένη»: Η προφορική ιστορία των Λέλουδων 

Εικαστικά / «Μια πολύ κακή ιδέα, τέλεια εκτελεσμένη»: Η προφορική ιστορία των Λέλουδων 

Πώς η ανάγκη μιας κολεκτίβας καλλιτεχνών για χώρο εξελίχθηκε σε ένα από τα πιο φιλόξενα κουίρ σποτ στο κέντρο της πόλης: Μέσα από τις αφηγήσεις των παιδιών που το έφτιαξαν και το έζησαν.  
ΙΩΝΑΣ ΚΑΛΛΙΜΑΝΗΣ