Ακόμα κι αν το όνομα Ζορζ Ρεμί δεν σας λέει τίποτα, ούτε και το ψευδώνυμο Ερζέ, το οποίο ο σκιτσογράφος δημιούργησε αναγραμματίζοντας τα αρχικά του, δεν υπάρχει περίπτωση να μην έχετε ακούσει τον Τεντέν και να μη γνωρίζετε τη χαρακτηριστική του φάτσα με το ξανθό τσουλούφι. Στον δημιουργό του, τον σπουδαίο Βέλγο σκιτσογράφο που συχνά αναφέρεται ως «ο πατέρας του ευρωπαϊκού κόμικ», είναι αφιερωμένη η μεγάλη έκθεση «Hergé» που ξεκινάει στις 28 Σεπτεμβρίου στο Γκραν Παλέ (Grand Palais) στο Παρίσι και θα διαρκέσει ως τις 17 Ιανουαρίου 2017.
Η αναδρομική έκθεση οργανώνεται σε συνεργασία με το Μουσείο Ερζέ (Musée Hergé) που βρίσκεται στη Louvain-la-Neuve, κοντά στις Βρυξέλλες, όπου εκτίθενται όλα τα έργα του Ερζέ. Η έκθεση ανατρέχει στη δημιουργική προσέγγιση του σκιτσογράφου, που τροφοδοτείται από τον κινηματογράφο, τη ζωγραφική, τη φωτογραφία, τα μυθιστορήματα περιπέτειας και το πάθος του για το σχέδιο, και καταδεικνύει πώς τα παγκοσμίως αναγνωρισμένα σχέδια του Ερζέ ταιριάζουν απόλυτα με την εποχή του.
Οι 24 περιπέτειες του Τεντέν –με τελευταία την ανολοκλήρωτη Αλφ-Αρτ, που κυκλοφόρησε μετά τον θάνατό του– έχουν μεταφραστεί σε 77 γλώσσες (σε πάνω από 100 γλώσσες και διαλέκτους, σύμφωνα με άλλες πηγές) και εξακολουθούν να πουλάνε περισσότερα από ένα εκατομμύριο αντίτυπα τον χρόνο.
Ο σκιτσογράφος άντλησε έμπνευση από σύγχρονούς του καλλιτέχνες, όπως ο Ζουάν Μιρό, ο Άντι Γουόρχολ, ο Λούτσιο Φοντάνα και ο Ρόι Λιχτενστάιν, έργα των οποίων περιλαμβάνονται στη συλλογή που δημιούργησε ο Ερζέ με τη βοήθεια δύο φίλων του, του Μαρσέλ Σταλ, σημαντικού συλλέκτη έργων τέχνης ο οποίος διατηρούσε γκαλερί κοντά στο στούντιο του Ερζέ, και του κριτικού τέχνης Πιερ Στεξ. Ένα τμήμα αυτής της συλλογής θα παρουσιαστεί στο Γκραν Παλέ, μαζί με πίνακες του ίδιου του Ερζέ, ο οποίος στις αρχές της δεκαετίας του 1960, ύστερα από πολλές κρίσεις κατάθλιψης και εν μέσω υπαρξιακών αναζητήσεων, παρακολούθησε μαθήματα ζωγραφικής κοντά στον Βέλγο δημιουργό, εκπρόσωπο της αφηρημένης τέχνης, Λουί Βαν Λιντ.
Ο Ερζέ εμπνεύστηκε από τη τεχνική του Μιρό, του Πάουλ Κλέε καθώς και του δασκάλου του, αλλά οι πίνακές του δεν τον ικανοποίησαν, με αποτέλεσμα να εγκαταλείψει τη ζωγραφική και να εξαφανίσει τα έργα του σε μια σοφίτα. Τελικά, πίνακές του παρουσιάστηκαν πρώτη φορά στο κοινό στο Μουσείο Ερζέ το καλοκαίρι που μας πέρασε και τώρα πρόκειται να εκτεθούν στο Παρίσι, μαζί με πρωτότυπα σκίτσα και την αλληλογραφία του καλλιτέχνη.
Τα πρώτα ταξίδια του Τεν Τεν
Ο Ερζέ γεννιέται στις 22 Μαΐου 1907 στο Έτερμπεεκ του Βελγίου. Λίγα χρόνια αφότου τελειώνει το σχολείο, το 1929, ο αβάς Ναρμπέρ Βαλέζ, διευθυντής της καθολικής εφημερίδας Le Vingtième Siècle (Εικοστός Αιώνας), του ζητά να σχεδιάσει για το εβδομαδιαίο νεανικό ένθετο «Μικρός Εικοστός» έναν ήρωα για παιδιά· έναν ήρωα που θα γυρίζει τον κόσμο και θα επισκεφθεί την ΕΣΣΔ για να γνωρίσει και να καταγγείλει τα αρνητικά του κομμουνισμού. Έτσι, ο Ερζέ δημιουργεί το κόμικ με πρωταγωνιστή τον Τεντέν, το πρόσωπο του οποίου το εμπνέεται από τον μικρότερο αδερφό του. Δημοσιεύεται σε στριπ η πρώτη περιπέτεια, Ο Τεντέν στη χώρα των Σοβιέτ και ακολουθούν, το 1931, ο Τεντέν στο Κονγκό και ο Τεντέν στην Αμερική.
Μομφές για τον ανταγωνιστή του προέδρου
Μελανή σελίδα στην καριέρα του Ερζέ υπήρξε η περίοδος του Β' Παγκόσμιου Πολέμου, κατά τη διάρκεια του οποίου ο σκιτσογράφος συνεργάστηκε με την εφημερίδα Le Soir, που πήρε το μέρος των ναζί. Επίσης, είχε κατηγορηθεί για αντισημιτισμό, ο ίδιος όμως πάντα αρνούνταν τη μομφή, παρόλο που είχε υιοθετήσει τον πολιτικό αντισημιτισμό της βελγικής και της γαλλικής Δεξιάς πριν από τον πόλεμο και κατά τη διάρκειά του.
Μετά τον πόλεμο κατά κάποιον τρόπο απαλλάχτηκε από τις κατηγορίες –χάρη στον Τεντέν, σύμφωνα με πολλούς– και εξακολούθησε να είναι ιδιαίτερα δημοφιλής. Χαρακτηριστική είναι η φράση του Γάλλου προέδρου Σαρλ Ντε Γκολ: «Ο μοναδικός διεθνής ανταγωνιστής μου είναι ο Τεντέν».
Αν και κατά καιρούς του κόλλησαν τη «ρετσινιά» του ρατσιστή, ο Ερζέ με το έργο του δείχνει να συμπαθεί καταπιεσμένους λαούς, όπως τους Κινέζους στον Μπλε Λωτό, τους μαύρους μουσουλμάνους της Αφρικής που μεταφέρονται ως σκλάβοι στη Λίμνη με τους Καρχαρίες και τους Τσιγγάνους στα Κοσμήματα της Κασταφιόρε.
Δεξιοτέχνης της καθαρής γραμμής
Ο Ερζέ ήταν ένας από τους πρώτους γαλλόφωνους κομίστες που σχεδίασε σύμφωνα με το αμερικανικό στιλ, με «μπαλονάκια» για τους διαλόγους. Συνέχισε να δημιουργεί τις περιπέτειες του Τεντέν μέχρι τον θάνατό του και με το σχέδιό του καθιέρωσε το ύφος της λεγόμενης «καθαρής γραμμής», με τη φωτεινή κι εκφραστική πινελιά, το οποίο επηρέασε αρκετούς δημιουργούς.
Όπως λέει ο Ένκι Μπιλάλ: «Ο Ερζέ αποτελεί βασικό πυλώνα των κόμικς. Τελειοποίησε ένα σύστημα αφήγησης που δημιουργεί το όνειρο. Στα άλμπουμ του τα συννεφάκια με τα λόγια των ηρώων, η κίνηση του σχεδίου, η λογική της ανάγνωσης, ο ελλειπτικός λόγος, τα πάντα είναι εξαιρετικά δουλεμένα. Όλα τα συστατικά μιας ιστορίας απόλυτα ελεγχόμενης είναι εκεί».
Οι 24 περιπέτειες του Τεντέν –με τελευταία την ανολοκλήρωτη Αλφ-Αρτ, που κυκλοφόρησε μετά τον θάνατό του– έχουν μεταφραστεί σε 77 γλώσσες (σε πάνω από 100 γλώσσες και διαλέκτους, σύμφωνα με άλλες πηγές) και εξακολουθούν να πουλάνε περισσότερα από ένα εκατομμύριο αντίτυπα τον χρόνο.
«Ο Ερζέ ήταν εξαιρετικός σκιτσογράφος, με μεγάλο ταλέντο και δεξιοτέχνης της αφήγησης και της αρχιτεκτονικής της. Είμαστε όλοι παιδιά, εγγόνια ή δισέγγονα του Ερζέ», γράφει ο συγγραφέας και σεναριογράφος Μπενουά Πέτερς στη βιογραφία του Ερζέ που έχει τον εύγλωττο τίτλο Ερζέ, ο γιος του Τεν Τεν.
σχόλια