Γιάννης Τσαρούχης. Εικονογράφηση μιας αυτοβιογραφίας. Δεύτερο μέρος (1940-1989)
Το αλβανικό μέτωπο, οι τελευταίες μέρες του πολέμου, η επιστροφή, η Αθήνα της Κατοχής, η Απελευθέρωση, ο Εμφύλιος, τα χρόνια που ακολούθησαν, η γνωριμία με τον Ιόλα, η «Ξεχασμένη Φρουρά», η επιβολή της δικτατορίας και η εγκατάσταση στη Γαλλία, η Ντε Νόμπιλι και η «Ακαδημία» που ίδρυσαν μαζί, η μεγάλη αναγνώριση μέχρι το τέλος. Ο Γιάννης Τσαρούχης μέσα από τα έργα και τα κείμενά του που εξιστορούν μια γεμάτη συγκινήσεις και δημιουργικότητα ζωή. Η έκθεση «Εικονογράφηση μιας αυτοβιογραφίας. Δεύτερο μέρος (1940-1989)», με την οποία το Ίδρυμα Γιάννη Τσαρούχη συνεχίζει τη συνεργασία του με το Μουσείο Μπενάκη που ξεκίνησε το 2013 με μια έκθεση που είχε καλύψει την πρώτη περίοδο του εμβληματικού καλλιτέχνη από το 1910 έως το 1940, παρουσιάζει 200 έργα, πολλά από τα οποία εκτίθενται πρώτη φορά, καθώς ήταν άγνωστα ακόμα και για τη Νίκη Γρυπάρη, ανιψιά του ζωγράφου και πρόεδρο του ιδρύματος. Περιλαμβάνει προσχέδια-μελέτες, ζωγραφικά έργα, κατασκευές, τοιχογραφίες, εκδόσεις, μακέτες σκηνικών και κοστουμιών από την πολύχρονη σχέση του καλλιτέχνη με το θέατρο και την όπερα, π.χ. από τη Μήδεια με την Κάλλας σε σκηνοθεσία του Μινωτή στο Ντάλας, επιστολές καλλιτεχνών-θρύλων, όπως ο Φράνκο Τζεφιρέλι, ένα κείμενο του Μάνου Χατζιδάκι, τα ενσταντανέ του Παρισιού, τεκμήρια κάθε λογής – φωτογραφικά και άλλα που αποκαλύπτουν τις πηγές, τις επιρροές, τα πρώτα ερεθίσματα και τις πρώτες απόπειρες μιας μεγάλης πορείας. Δίπλα στα εκθέματα οι μαρτυρίες του ίδιου του Τσαρούχη, όπως τις κατέθεσε σε όσα είπε κι έγραψε σε συνεντεύξεις και βιβλία, φωτίζοντας μια ολόκληρη εποχή.
Διάρκεια: 16 Δεκεμβρίου 2016 - 26 Φεβρουαρίου 2017
«Κυκλαδική Κοινωνία 5.000 χρόνια πριν»
Το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης γιορτάζει φέτος τα 30 χρόνια λειτουργίας του και παρουσιάζει μια έκθεση για την κοινωνία και τη ζωή του κυκλαδικού πολιτισμού, όπως αυτός μαρτυρείται μέσα από αρχαιολογικά τεκμήρια καθημερινής χρήσης και όχι μόνο. Καθώς γραφή δεν υπήρχε, αυτά τα αντικείμενα, άλλα διακοσμητικά, άλλα χρηστικά και άλλα λατρευτικά, αποτελούν αποδεικτικά στοιχεία της κοινωνικής διαστρωμάτωσης, των πυρήνων της κοινωνίας, των τρόπων που καλλιεργούσαν ή κυνηγούσαν τα θηράματά τους τόσο στη ξηρά όσο και στη θάλασσα (κυνήγι, αλιεία), που συμπεριφέρονταν στα ζωντανά τους (κτηνοτροφία), που καλλιεργούσαν τη γη τους (γεωργία), των τελετουργιών που ακολουθούσαν. Κυκλαδίτικα ειδώλια ανδρών και γυναικών, φιγούρες καθιστές ή όρθιες, γυναίκες εγκυμονούσες ή λεχώνες, θραύσματα από συμπλέγματα μορφών, ομοιώματα πτηνών, ζωόμορφα αγγεία και ειδώλια, παραστάσεις κυνηγιού και ψαριών, χάλκινα αγκίστρια, αγγεία μεταφοράς ελαιολάδου, εργαλεία, λεπίδες, μαχαίρια και πριόνια, αγγεία πήλινα και μαρμάρινα, μαρμάρινα ειδώλια μουσικών, διακριτικά ανώτερης κοινωνικής τάξης, ένα χάλκινο επαργυρωμένο εγχειρίδιο, σφραγίδες, κοσμήματα, τηγανόσχημο σκεύος με παραστάσεις κυμάτων και αστρικών συμβόλων αλλά και του γυναικείου ηβικού τριγώνου, μια πλάκα με παράσταση σπείρας, γυναικείο άγαλμα και τμήμα ανδρικού αγάλματος, το λεγόμενο «αρσενικούδι», όλα όσα σχετίζονται με την ύπαρξη θρησκευτικών και μεταφυσικών αντιλήψεων κατά την πρωτοκυκλαδική περίοδο.
Είναι τοποθετημένα σε ολόλευκες προθήκες μπροστά από το μαύρο φόντο της «σκηνογραφίας» του εκθεσιακού χώρου του ισογείου του μουσείου. Υπό τη γενική εποπτεία και επιμέλεια του διευθυντή του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης, καθηγητή κ. Νίκου Σταμπολίδη, η έκθεση διοργανώνεται σε σύμπραξη με την Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων και περιλαμβάνει συνολικά 191 αρχαία αντικείμενα από τη συλλογή του ίδιου του μουσείου, 98 έργα από τα μουσεία Νάξου, Απειράνθου, Σύρου και Πάρου, καθώς και από το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο και το Μουσείο Παύλου και Αλεξάνδρας Κανελλοπούλου.
Διάρκεια: Δεκέμβριος 2016 - Μάρτιος 2017
«Robert McCabe. Αναμνήσεις & μνημεία του Αιγαίου»
Περνώντας από το κεντρικό κτίριο του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης στο Μέγαρο Σταθάτου βρίσκεσαι σε μια άλλη Ελλάδα, πιο κοντινή σ' εμάς απ' ό,τι εκείνη του πρωτοκυκλαδικού πολιτισμού μεν, αλλά μακρινή σε σχέση με το σήμερα, την ασπρόμαυρη Ελλάδα του Robert McCabe. Ο Αμερικανός φωτογράφος έφτασε για πρώτη φορά στην Ελλάδα το 1954. Βρήκε μια χώρα φιλόξενη, αξιοπρεπή, πανέμορφη και πάμφτωχη! Τρία χρόνια αργότερα ξαναήρθε για να τραβήξει τις πρώτες του έγχρωμες φωτογραφίες με μια Nikon και Kodachrome film, για λογαριασμό της National Geographic Society. Έκτοτε δεν έπαψε να επιστρέφει και για μία δεκαετία να φωτογραφίζει τον παρθένο παράδεισο που ήταν τότε η χώρα μας, καταγράφοντας άθελά του έναν τόπο που σταδιακά άλλαζε και έχανε την αυθεντικότητα και την ταυτότητά του. Μια Ελλάδα φωτεινή, γεμάτη λυρισμό, σε άσπρο-μαύρο: δύο φίλοι καθισμένοι σε ερείπιο του τείχους της αρχαίας Θήρας που αγναντεύουν τη θέα προς την Περίσσα, ένα πανηγύρι στη Μύκονο, επιβάτες στο κατάστρωμα του ατμόπλοιου «Δέσποινα», ο φημισμένος σχεδιαστής Piet de Jong αποτυπώνοντας αγγείο που βρέθηκε κατά τις ανασκαφές στο Παλάτι του Νέστορα στην Πύλο, ο φύλακας της Θήβας, ο ναός του Ποσειδώνα στο Σούνιο. Αυτές οι εικόνες και πολλές άλλες, γεμάτες ποίηση και συγκίνηση για μια εποχή που έφυγε ανεπιστρεπτί και αλώθηκε από την κακογουστιά, την ασυδοσία και την αισθητική φλυαρία, αποτελούν την έκθεση που συμπληρώνει την κύρια για την κοινωνία των Κυκλάδων πριν από 5.000 χρόνια και στην οποία ο θεατής αναγνωρίζει στοιχεία που ενώνουν την αρχαία κοινωνία με τη σύγχρονη.
Διάρκεια: 8 Δεκεμβρίου 2016 - 19 Μαρτίου 2017
«Κρατικό Μουσείο Ερμιτάζ: Πύλη στην Ιστορία»
Το Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο, στο πλαίσιο του «Έτους Ελλάδας - Ρωσίας 2016», φιλοξενεί μια σημαντική έκθεση 160 έργων από το Ερμιτάζ της Αγίας Πετρούπολης. Το διάσημο μουσείο παραχώρησε μέρος του θησαυρού του, που περιλαμβάνει δημιουργίες μερικών από τους σημαντικότερους δασκάλους της Ιστορίας της Τέχνης: 34 ελαιογραφίες, 3 ακουαρέλες, 9 γλυπτά, 114 έργα διακοσμητικών και εφαρμοσμένων τεχνών από τον 5ο αι. π.Χ. έως τον 20ό. Έργα και αντικείμενα υψηλής αισθητικής και καλλιτεχνικής αξίας που ο ρωσικός πολιτισμός οφείλει στους Ρομανόφ, οι οποίοι, ξεκινώντας από τον Μεγάλο Πέτρο (1672-1725), συνέλεγαν επί δύο αιώνες, δημιουργώντας από το τέλος του 17ου αι. μία από τις πλουσιότερες συλλογές παγκοσμίως και το 1805 ένα από τα σημαντικότερα μουσεία του κόσμου. Στην έκθεση του μουσείου της οδού Βασιλίσσης Σοφίας μπορεί να θαυμάσει κανείς αριστουργήματα όπως το «Πέτρος και Παύλος» του Ελ Γκρέκο, το «Αφροδίτη και Άδωνις» του Ρούμπενς, το «Βάκχος» του κύκλου του Καραβάτζιο, το «Εσθήρ ενώπιον Ασουήρου» του Πουσέν, περίφημα γλυπτά και σπάνια ζωγραφικά έργα.
Διάρκεια: 2 Νοεμβρίου 2016 - 26 Φεβρουαρίου 2017
«Υπέρβαση της Άβυσσος»
Ο οργανισμός ΝΕΟΝ ανέλαβε και αποκατέστησε, νοικοκυρεύοντάς τον, τον υπόγειο χώρο του Ωδείου Αθηνών που επί σαράντα χρόνια παρέμενε κλειστός, καθώς ποτέ δεν ολοκληρώθηκε ελλείψει χρημάτων. Στη συνέχεια, αξιοποιώντας τα 3.000 τ.μ., μετέφερε από το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Κρήτης, με ενδιάμεσο σταθμό το Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης, την έκθεση «Υπέρβαση της Άβυσσος» σε επιμέλεια της διευθύντριάς του Μαρίας Μαραγκού και του ιστορικού τέχνης Δημήτρη Παλαιοκρασσά, οι οποίοι την εμπλούτισαν και την εξέλιξαν με περισσότερα έργα, ανάγοντάς την στην πιο ενδιαφέρουσα έκθεση σύγχρονης τέχνης αυτήν τη στιγμή στην Αθήνα. Σαράντα ένα έργα (που χρονολογούνται από το 1968 μέχρι σήμερα) 34 σημαντικών Ελλήνων και διεθνών εικαστικών μπαίνουν σε διάλογο με το χειρόγραφο της Ασκητικής, φωτίζοντας τη διαδρομή της ανθρώπινης ζωής, από το τραύμα της γέννησης, τον αγώνα για τη ζωή και τη δημιουργικότητα. Τα έργα εκπροσωπούν καλλιτέχνες όπως οι Μαρίνα Αμπράμοβιτς, Αλέξης Ακριθάκης, Μάθιου Μπάρνεϊ, Λουίζ Μπορζουά, Βλάσης Κανιάρης, Σάββας Χριστοδουλίδης, Άμπραχαμ Κρουζβιλέγιας, Γκίλμπερτ και Τζωρτζ, Μάρω Μιχαλακάκου, Bruce Nauman, Αλίκη Παλάσκα, Ιωάννα Πανταζοπούλου, Doris Salcedo, Kiki Smith, Paul Thek, Κώστας Τσόκλης, Mark Wallinger, Gary Webb.
Διάρκεια: 18 Νοεμβρίου 2016 - 29 Ιανουαρίου 2017
«Κρίσιμοι Διάλογοι: Αθήνα - Αμβέρσα»
Η πρόσφατη περιοδική έκθεση του νέου (αν και όχι επίσημα εγκαινιασμένου) Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης στο κτίριο Φιξ επί της λεωφόρου Συγγρού είναι μια σύμπραξη με το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης της Αμβέρσας. Διαρθρώνεται γύρω από 22 έννοιες που αντιστοιχούν σε έργα τριών καλλιτεχνών που βρίσκονται σε διάλογο με καθεμία από αυτές τις έννοιες. Συνολικά συμμετέχουν 66 καλλιτέχνες με περισσότερα από 70 έργα από τις μόνιμες συλλογές του Μ ΗΚΑ (Αμβέρσα) και του δικού μας ΕΜΣΤ, πετυχαίνοντας έναν «στοχαστικό διάλογο» μεταξύ των δύο μουσείων, των δύο χωρών και της σύγχρονης καλλιτεχνικής τους παραγωγής. Ένας Έλληνας κι ένας Βέλγος καλλιτέχνης «αναζητούν» την έννοια που προκύπτει κάθε φορά και συμπληρωματικά έχει προστεθεί ένας τρίτος καλλιτέχνης από τη μία εκ των δύο συλλογών. Έτσι εκφράζεται η πεποίθηση ότι τα έργα τέχνης μπορούν να μεταδίδουν συνεχώς καινούργιες σημασίες και ανοιχτά ερωτήματα.
Διάρκεια: 31 Οκτωβρίου 2016 - 29 Ιανουαρίου 2017
«Μέμος Μακρής. Από την Αθήνα στο Παρίσι (1934-1950)»
Από τους σπουδαιότερους γλύπτες του β' μισού του 20ού αιώνα, ο Μέμος Μακρής (1913-1993) πέρασε την πιο δημιουργική του περίοδο εγκλωβισμένος στη μεταπολεμική Ουγγαρία. Ένας ξένος που βρέθηκε εκεί απρόσμενα, το 1950, διωγμένος όχι από τη μετεμφυλιακή Ελλάδα αλλά από τη Γαλλία, όπου σπούδαζε με υποτροφία του γαλλικού κράτους από το 1945. Στη δεύτερη πατρίδα του, την Ουγγαρία, που ουσιαστικά δεν επέλεξε, ο Μακρής κατάφερε να εκφράσει με τον πλέον χαρακτηριστικό τρόπο, τον σοσιαλιστικό ρεαλισμό, το όραμα για έναν δικαιότερο κόσμο. Έτσι, παρ' ότι «ξένος», κατάφερε να γίνει ένας από τους σπουδαιότερους «Ούγγρους» γλύπτες του 20ού αιώνα. Στο μεταξύ, το 1964 του αφαιρέθηκε η ελληνική υπηκοότητα, την οποία επανέκτησε το 1975, με την αποκατάσταση της δημοκρατίας. Το ΜΙΕΤ διοργανώνει έκθεση αφιερωμένη στη μνήμη του, με στόχο να φωτίσει την πρώιμη καλλιτεχνική δημιουργία του Μακρή την περίοδο που βρισκόταν μεταξύ Αθήνας και Παρισιού, δηλαδή τη δεκαπενταετία από το 1934, οπότε ο νεαρός καλλιτέχνης ξεκίνησε τις σπουδές του στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών, έως το 1950, οπότε εγκαθίσταται οριστικά στη Βουδαπέστη. Αφορμή στάθηκε η ανακάλυψη μιας σειράς πρώιμων σχεδίων κυρίως από την περίοδο της Κατοχής στα κατάλοιπα της πρόσφατα εκλιπούσας ζωγράφου Ελένης Σταθοπούλου, με την οποία ο γλύπτης συνδεόταν αισθηματικά από τα χρόνια των σπουδών του και έως το 1948, οπότε γνώρισε τη μετέπειτα σύζυγό του, τη Σερβογαλλίδα Ζιζή Σίρνιτς. Η σημασία αυτών των περίπου 30 φύλλων είναι κομβική για το έργο του Μακρή, δεδομένου ότι πρόκειται για τα μοναδικά σχέδιά του που σώζονται. Εκτός από τα λιγοστά σχέδια, η έκθεση συγκεντρώνει αρκετά από τα γλυπτικά έργα του που χρονολογούνται την ίδια χρονική περίοδο και συγκροτούν την πρώτη φάση της δημιουργίας του.
Μέγαρο Εϋνάρδου, Αγ. Κωνσταντίνου 20 & Μενάνδρου, www.miet.gr
Διάρκεια έκθεσης: 15 Δεκεμβρίου 2016 - 25 Φεβρουαρίου 2017
Υβρίδια: Στα όρια τέχνης και τεχνολογίας
Τεχνολογία, ακτιβισμός και ποπ κουλτούρα συμβαδίζουν στην έκθεση «Υβρίδια» που πραγματοποιεί η Στέγη σε συνεργασία με το καινοτόμο ερευνητικό και πολιτιστικό κέντρο νέων μέσων Ars Electronica του Linz. Πού συναντά η τέχνη την επιστήμη; Μπορεί ένα έργο τέχνης να δημιουργήσει νέες μορφές ενέργειας; Πώς θα ήταν η αναπαράσταση της ψηφιακής σας περσόνας στον κόσμο των κοινωνικών δικτύων; Μια έκθεση που προσπαθεί να σκιαγραφήσει το μετά της ψηφιακής τέχνης, μια διερεύνηση της έννοιας του υβριδισμού, της μείξης διαφορετικών μέσων και ιδιωμάτων που οδηγεί σε νέες μορφές καλλιτεχνικής έκφρασης. Περιλαμβάνει καλλιτεχνικά έργα, εργαστήρια και περφόρμανς, αποτελώντας μια έκθεση νέων μέσων που υπερβαίνει τα όρια μεταξύ τέχνης και επιστημονικής έρευνας. Συμμετέχουν οι Morehshin Allahyari (Ιράν), Ars Electronica Futurelab (Αυστρία), James Bridle (Μεγάλη Βρετανία), Paolo Cirio (Ιταλία), Gilberto Esparza (Μεξικό), Exonemo (Ιαπωνία), Αναστάσης Γερμανίδης (Ελλάδα), Μαρίνος Κουτσομιχάλης (Ελλάδα), Manu Luksch (Αυστρία), Lauren McCarthy και Kyle McDonald (ΗΠΑ), Jon McCormack (Αυστραλία), Julian Oliver (Γερμανία) και Danja Vasiliev (Νέα Ζηλανδία), Αφροδίτη Ψαρρά και Μαριλένα Γεωργαντζή (Ελλάδα), Sasa Spacal με τους Anil Podgornik και Mirjan Svagelj (Σλοβενία), Lucie Strecker (Γερμανία) και Klaus Spiess (Αυστρία), Alex Verhaest (Βέλγιο).
Στέγη Ιδρύματος Ωνάση, λεωφ. Συγγρού 107, www.sgt.gr
Διάρκεια: 8 Νοεμβρίου 2016 - 15 Ιανουαρίου 2017
Όπυ Ζούνη «Τάξη στο Χάος / Ordo ab chao»
Αφιέρωμα του Μουσείου Μπενάκη στα περίπου 50 χρόνια δημιουργίας της εικαστικού Όπυς Ζούνη (1960-2008), εκ των σπουδαιότερων εκπροσώπων της μεταπολεμικής γεωμετρικής αφαιρετικής τέχνης και της νεο-κονστρουκτιβιστικής λογικής του δεύτερου μισού του 20ού αιώνα. Μια αναδρομή που συμπεριλαμβάνει αρκετά αντιπροσωπευτικά δείγματα από το ευρύ φάσμα της καλλιτεχνικής της πορείας. Η έκθεση χωρίζεται σε δέκα ξεχωριστές ενότητες, ακολουθώντας θεματικά και χρονολογικά την εικαστική της διαδρομή, και αποτελείται από έργα ζωγραφικής, γλυπτικής, κατασκευές, objets trouvés, κολάζ, εγκαταστάσεις.
Την παρουσίαση συμπληρώνει μια εγκατάσταση-video οκτώ λεπτών με τίτλο «Κίονες-Σκιές», με εικόνες παρμένες από τα τέσσερα στοιχεία της φύσης (γη, αέρας, νερό, φωτιά) που διατρέχουν τη θεματογραφία της, δομώντας και αποδομώντας τις συνθέσεις των έργων της.
Διάρκεια: 22 Δεκεμβρίου 2016 - 26 Φεβρουαρίου 2017
«Οδύσσειες»
Η κορυφαία έκθεση του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου για φέτος αποτελεί επετειακή εκδήλωση του εορτασμού των 150 χρόνων από τη θεμελίωσή του. Πρόκειται για μια απόπειρα να εξιστορήσει το περιπετειώδες ταξίδι του ανθρώπου στον χρόνο μέσα από ένα αφαιρετικό και συμβολικό πρίσμα εμπνευσμένο από την «Οδύσσεια». Η έκθεση εμπνέεται από τον αρχετυπικό χαρακτήρα του Οδυσσέα και αφηγείται, μέσα από εμβληματικά αλλά και λιγότερο γνωστά έργα της συλλογής του μουσείου, το μακρύ χρονικό του δοκιμαζόμενου ανθρώπου, τον ατέρμονο αγώνα του να τιθασεύσει το περιβάλλον, να ανακαλύψει νέους τόπους, να πλουτίσει τους ορίζοντές του, να δημιουργήσει πολιτείες ευνομούμενες και να ανταγωνιστεί τον χρόνο και το φθαρτό της ύπαρξής του, με τη βοήθεια του έρωτα και της δημιουργικότητας. Εκατόν ογδόντα τέσσερα έργα από τη μόνιμη έκθεση και τις αποθήκες του μουσείου καθώς και έξι δάνεια από το Επιγραφικό Μουσείο και το Μουσείο Ακροπόλεως παρουσιάζουν μια γοητευτική αλληλουχία πολιτισμικής διαστρωμάτωσης. Ο επισκέπτης διακρίνει τις διαφοροποιήσεις και τις μεταβολές από εποχή σε εποχή, ενώ μέσα από τρεις θεματικούς άξονες ανιχνεύει στοιχεία που παραμένουν αναλλοίωτα στον χρόνο, επαναλαμβάνονται σε κάθε περίοδο και συνιστούν το κοινό αποτύπωμα του ανθρώπου ανά τους αιώνες.
Την επέτειο τιμούν μεγάλα μουσεία του κόσμου, όπως το Μητροπολιτικό Μουσείο Νέας Υόρκης, το Badisches Landesmuseum της Καρλσρούης, το National Museum of Western Art του Τόκιο, το Palace Museum του Πεκίνου αλλά και η Εθνική Πινακοθήκη και το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, δανείζοντας σημαντικά έργα τους. Επίσης, το Κοινωφελές Ίδρυμα Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης και το Πανεπιστήμιο της Χαϊδελβέργης, τα οποία παραχώρησαν τον «Στοχαστή» του Rodin, τον απουλικό κρατήρα με παράσταση ζωγράφου που διακοσμεί άγαλμα του Ηρακλή με την τεχνική της εγκαυστικής κ.ά. Τα έργα συνομιλούν με τα μόνιμα εκθέματα του μουσείου, αναδεικνύοντας διαφορετικές διαστάσεις του αρχαίου κόσμου και μερικές φορές τις αναπάντεχες ομοιότητές του με τη σύγχρονη εποχή.
Η έκθεση έχει ετήσια διάρκεια
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO
