— Γιατί ονόμασες την έκθεσή σου «The Gruen Effect»;
Τα έργα αυτής της τριετίας έχουν τις ρίζες τους στις σκέψεις και στην οργή μου ενάντια στις εξουσιαστικές δομές, την κατασκευή και επιτέλεση έμφυλων ρόλων, την καταστολή κάθε προσπάθειας μετακίνησης απ' αυτά αλλά και την ανάγκη για επιβίωση, επαφή και αισθαντικότητα μέσα σε αυτές τις συνθήκες.
Ο γενικός τίτλος της έκθεσης, τον οποίο αποφάσισα αφού είχα ολοκληρώσει τα έργα και τους επιμέρους τίτλους, βάζει τα υβριδικά τοπία και πλάσματα των σχεδίων μέσα στο περιβάλλον της εμπορευματοποίησης και φαινομενικής ασφάλειας, άνεσης και αποχαύνωσης του εμπορικού κέντρου.
— Διαβάζω ότι για χρόνια έκανες έρευνα πάνω στα εμπορικά κέντρα. Tι περιλάμβανε;
Συνέκρινα την αισθητική των εμπορικών κέντρων με το Second Life, με έρευνες της ΝASΑ για αποικίες στο διάστημα και με δυστοπίες και ουτοπίες επιστημονικής φαντασίας. Έψαχνα κείμενα και οπτικοακουστικό υλικό και πραγματοποιούσα επισκέψεις, όπου ήταν εφικτό.
Στις επισκέψεις που έκανα σε εμπορικά κέντρα, εκτός του να μαγνητοσκοπώ και να φωτογραφίζω, περνούσα χρόνο παρατηρώντας. Κάποια στιγμή απέκτησε για μένα μεγάλη σημασία ότι στους χώρους που κινείται ο κόσμος κυριαρχούν οι αντανακλάσεις και διαλύονται οι σκιές.
Η σκιά δίνει μια αίσθηση υλικότητας και βάρους, υπόστασης με λίγα λόγια. Έντονες σκιές και άρα υπόσταση και βάρος έχει μόνο το περιεχόμενο της βιτρίνας. Παρατηρούσα τον χώρο, την αίσθηση και γενικά τον εαυτό μου, την κίνηση του κόσμου, φανερούς και αφανείς μηχανισμούς ελέγχου, την διακόσμηση κ.ά.
Στα εμπορικά κέντρα στην Μεγάλη Βρετανία, διαπίστωσα στην πράξη ότι αν δεν επιτελείς το ρόλο που αναμένεται από σένα στο συγκεκριμένο χώρο, αν αντιθέτως στέκεσαι και παρατηρείς το περιβάλλον, θεωρείσαι επικίνδυνο υποκείμενο και μπορεί να συλληφθείς και μόνο γι' αυτό.
Είναι το λεγόμενο loitering (χρονοτριβή, το χάσιμο χρόνου) και είναι θεσμοθετημένο με νόμο του 1824 «κατά της αλητείας» και τοιχοκολλημένο σαν απαγόρευση. Στα ελληνικά σημαίνει το να παραμένεις σε έναν κοινό ή δημόσιο χώρο για παρατεταμένο χρονικό διάστημα χωρίς να είναι προφανής ο σκοπός για τον οποίο βρίσκεσαι εκεί.
Νόμος που απαγορεύει να χασομεράς σε δημόσιο χώρο ισχύει εκτός από την Αγγλία και σε κάποιες πολιτείες της Αμερικής, στην Αυστραλία και στην Γερμανία.
— Ποια είναι η άποψή σου για τον κύριο Gruen; Ο ίδιος είχε αρνηθεί την «πατρότητα» των mall και είχε πει ότι κατέστρεψαν τις πόλεις, λίγα χρόνια πριν τον θάνατό του.
Ο Γκρούεν συνέλαβε την ιδέα του εμπορικού κέντρου την δεκαετία του '50 ως έναν τόπο που υποτίθεται θα έδινε στα αμερικανικά προάστια την αίσθηση της κοινότητας. Τι περίμενε, όμως, αφού όλος ο σχεδιασμός είχε σαν λόγο ύπαρξης την εμπορική συναλλαγή και όχι την ανάπτυξη κοινωνικών σχέσεων;
Ως αρχιτέκτονας και σοσιαλιστής σχημάτισε τις ιδέες του βασισμένος σε ριζοσπαστικές ιδέες για την πόλη και την κατοικία που μπορεί να προέρχονταν και από τα Φαλανστήρια του Φουριέ. Φαίνεται ειρωνικό το ότι ξεκίνησε ως ιδιοκτήτης πολιτικού καμπαρέ σατιρίζοντας το καθεστώς, και κατέληξε να συνδέσει για πάντα το όνομά του με τη χειραγώγηση του καταναλωτή και τον αμερικανικό ναό της κατανάλωσης.
Όμως, χαρακτήριζε τα εμπορικά κέντρα «μηχανές για πωλήσεις» σε αναλογία με τον ορισμό του Le Corbusier για την κατοικία «μηχανή για διαβίωση» («machine for selling», «machine for living»).
Σε όλη του την ζωή συνέχισε να προσπαθεί να φτιάξει μια πόλη χτισμένη γύρω από το εμπορικό κέντρο και να μεταφέρει την αίσθηση του κέντρου της ευρωπαϊκής πρωτεύουσας στην Αμερική. Μεγάλος θαυμαστής του, που ενδιαφέρθηκε για τα μεγαλεπήβολα σχέδιά του αρκετά για να επιδιώξει την υλοποίησή τους, ήταν ο Γουόλτ Ντίσνεϊ. Και αυτό το βρίσκω ενδιαφέρον και πολύ ταιριαστό.
Το εμπορικό κέντρο ίσως αποκαλύπτει κάτι από τις πραγματικές προθέσεις του Γκρούεν: την υλοποίηση μεγάλων αρχιτεκτονικών σχεδίων που ικανοποιούσαν την ματαιοδοξία του και του απέφεραν μεγάλα κέρδη, έχοντας παράλληλα την επίφαση της κοινωνικής προσφοράς για την λειτουργία της κατασκευής του, εξυπηρετώντας μια βαθιά συντηρητική νοσταλγία για την ευρωπαϊκή πόλη και τις σοσιαλιστικές του καταβολές ως ζητήματα καθαρά αισθητικά.
Μυρτώ Σταμπούλου - The Gruen Effect
Γκαλερί Ζουμπουλάκη, πλ. Κολωνακίου 20
Έως 8/2
Τρ., Πέμ. & Παρ. 11:00-15:00 & 17:00-20:00, Τετ. 11:00-15:00 & Σάβ. 11:00-15:00
Είσοδος ελεύθερη
σχόλια