Το κείμενο αυτό το ετοίμαζα για να δημοσιευθεί την ημέρα που θα συμπληρώνονταν πέντε χρόνια από τον θάνατο του συνθέτη, bandleader, μαέστρου και τραγουδοποιού Γεράσιμου Λαβράνου.
Ο Γεράσιμος Λαβράνος είχε γεννηθεί στην Κέρκυρα το 1935, ενώ πέθανε στην Αθήνα την 24η Μαρτίου 2015, στα 80 χρόνια του. Έτσι λοιπόν, και για να θυμηθούμε ξανά την περίπτωσή του, ήθελα να προτείνω ορισμένα τραγούδια του αυτή τη φορά, για την συγκεκριμένη μέρα του περασμένου Μάρτη, αλλά τελικά δεν το έκανα λόγω της καραντίνας. Ήταν οι πρώτες μέρες της, και προσωπικά έψαχνα για να δω τι να γράψω, τι είχε πραγματικά νόημα μέσα σ' εκείνες τις τόσο πρωτόγνωρες συνθήκες. Ας πούμε λοιπόν, όσα πρέπει να (ξανα)πούμε γι' αυτήν την τόσο ιδιαίτερη περίπτωση μουσικοσυνθέτη... τώρα. Είναι η κατάλληλη ώρα.
Έγραφε τραγούδια για διάσημους τραγουδιστές της εποχής, κυκλοφορώντας περί τα 40 δισκάκια, σε διάφορα labels από το 1959 έως τα τέλη της δεκαετίας του '70.
Ο Γεράσιμος Λαβράνος βασικά είναι γνωστός σε όλους όχι τόσο σαν τραγουδοποιός, όσο σαν συνθέτης σάουντρακ. Μερικές πασίγνωστες ελληνικές ταινίες από τα σίξτις και τα σέβεντις έχουν δικές του μουσικές. Να μερικές:
Ζητείται Ψεύτης (1961) του Γιάννη Δαλιανίδη, Ο Ατσίδας (1962) του Γιάννη Δαλιανίδη (το «στρίβειν δια του αρραβώνος»), Ο Φίλος μου ο Λευτεράκης (1963) του Αλέκου Σακελλάριου, Η Σωφερίνα (1965) του Αλέκου Σακελλάριου, Νύχτα Γάμου (1967) του Γιάννη Δαλιανίδη, Το Κορίτσι και το Άλογο (1973) του Βαγγέλη Σερντάρη κ.ά.
Μέσα απ' αυτές τις ταινίες έχει προκύψει και το πλέον γνωστό και επιτυχημένο τραγούδι τού Γεράσιμου Λαβράνου, που δεν είναι άλλο από το «Χάλλυ γκάλλυ» (σε στίχους Αλέκου Σακελλάριου) με την Αλίκη Βουγιουκλάκη – το οποίο έχει γνωρίσει διάφορες επανεκτελέσεις και το ξέρουν φυσικά οι πάντες.
Ελάχιστοι, όμως, ήξεραν μέχρι τον Απρίλιο του 2007, όταν κυκλοφόρησε το σχετικό αφιέρωμα (και CD) του περιοδικού Jazz & Τζαζ (τεύχος 169), την πορεία τού Λαβράνου στα πάλκα της διασκέδασης του '60 (Μον Παρνές, Κορονέτ, Κινγκς Πάλας, Αστέρια, Αθηναία, Νεράιδα κ.λπ.) με την περίφημη ορχήστρα του, και φυσικά τις ηχογραφήσεις από το ιστορικό LP τού 1964/65 «Χορέψτε με το Γεράσιμο Λαβράνο και την Ορχήστρα του» [Polydor].
Όμως ο Λαβράνος δεν έγραφε μόνο σάουντρακ, ούτε διασκέδαζε μόνο τον κόσμο, την νύχτα, με τις τζαζ, λάτιν και σόουλ μπάντες του. Έγραφε και τραγούδια για διάσημους τραγουδιστές της εποχής, κυκλοφορώντας περί τα 40 δισκάκια, σε διάφορα labels (Fidelity, His Master's Voice, Monte Carlo, Philips, Polydor κ.ά.) από το 1959 έως τα τέλη της δεκαετίας του '70. Φυσικά, τραγούδια του υπάρχουν και σε LP διαφόρων τραγουδιστών και τραγουδιστριών, κυρίως από τα σέβεντις και πέρα.
O Γεράσιμος Λαβράνος υπήρξε ένας συνθέτης του ελαφρού, λάτιν, τζαζ και ελαφρολαϊκού τραγουδιού. Τα περισσότερα κομμάτια του, δηλαδή, δεν είχαν μπουζούκι. Χρησιμοποίησε τραγουδιστές παλαιότερους απ' αυτόν, σαν τον Σώτο Παναγόπουλο και την Καίτη Μπελίντα, αλλά και τραγουδιστές της εποχής του (σίξτις), που τότε ξεκινούσαν κι εκείνοι την πορεία τους, σαν τον Γιάννη Βογιατζή και την Τζένη Βάνου.
Ας σημειώσουμε με την ευκαιρία πως το ελαφρό τραγούδι δεν είναι υποδεέστερο του «λαϊκού», κι είναι το ίδιο λαϊκό με το «λαϊκό». Υπάρχει αυτή η τάση να θεωρείται «πιο δεύτερο», σαλονάτο, της μπουρζουαζίας, της αστικής τάξης και τέτοια – άρα γενικώς κατώτερο. Δεν ισχύει.
Τραγουδοποιοί σαν τον Αττίκ είχαν τεράστια δημοφιλία, τροβαδούροι σαν τον Νίκο Γούναρη γέμιζαν στάδια, ενώ τραγουδίστριες σαν την Δανάη είχαν παντού απέραντη απήχηση. Συνθέτες, επίσης, όπως ο Κώστας Γιαννίδης, ο Μιχάλης Σουγιούλ και ο Γιώργος Μουζάκης έχουν γράψει αξεπέραστα τραγούδια, που ακόμη ακούγονται ολόφρεσκα, όπως του Τσιτσάνη και του Παπαϊωάννου, κι ας έχουν περάσει εξήντα, εβδομήντα και ογδόντα χρόνια από τότε που γράφτηκαν.
Είχε πει ο Μίκης Θεοδωράκης σχετικά:
«Με ρώτησαν κάποτε ποια είναι η διαφορά μεταξύ του ελαφρού και του λαϊκού τραγουδιού. Λέω το ελαφρό μας κάνει να ξεχνάμε, το λαϊκό μας κάνει να θυμόμαστε. Και το ένα απαραίτητο, πρέπει κάποτε να ξεχνάς, και κάποτε πρέπει να θυμάσαι κιόλας. Είναι τελείως αντίθετα, αλλά απαραίτητα.(...) Εμείς όταν ήμασταν ΕΛΑΣίτες τι τραγουδάγαμε; "Τα πράσινα μάτια" τραγουδάγαμε».
Καλλιτεχνικό Καφενείο/ΕΡΤ, 1 Μαρτίου 1986
Και ο Ιάννης Ξενάκης τώρα, που «πιάνει» μιαν άλλη διάσταση. Από την μια είναι η μουσική ως διανοητικός καλλιτεχνικός κόπος (η avant-garde ας πούμε) και από την άλλη είναι η μουσική που στοχεύει στην διασκέδαση (που δεν χρειάζεται κάποιαν «εκπαίδευση», για να την αντιληφθείς και να την νιώσεις). Και οι δύο, όμως, είναι το ίδιο σημαντικές.
«Αληθινή μουσική υπάρχει όπου βρίσκεται και κάποιο μήνυμα, είτε αισθητικό, είτε συναισθηματικό ή σκέψης.(...) Ο ίδιος άνθρωπος διαλέγει την κατάλληλη μουσική ανάλογα με τις ανάγκες του. Συνήθως όταν χορεύω, προτιμώ να μην σκέφτομαι. Και όταν σκέφτομαι προτιμώ να μην χορεύω».
«Κείμενα περί μουσικής και αρχιτεκτονικής» [Ψυχογιός, Αθήνα 2001]
Υπάρχουν λοιπόν (ελληνικές) μουσικές και τραγούδια, είτε της καθ' ημάς Ανατολής είτε «ευρωπαϊκά», που μπορεί να κινητοποιούν το ίδιο, ανεξαρτήτως των ρυθμών τους, των μελωδιών, των ενορχηστρώσεων ή των ερμηνειών τους. Τέτοια τραγούδια, ελαφρά όμως, έγραφε και ο Γεράσιμος Λαβράνος.
Τα τραγούδια αυτά δεν είναι πολλά, αναλογικά μ' εκείνα ορισμένων συνοδοιπόρων του, είναι όμως ξεχωριστά. Ορισμένα απ' αυτά είναι μάλιστα εκπληκτικά, απλώς αριστουργήματα, μερικά έγιναν επιτυχίες στην εποχή τους (ακόμη και στο εξωτερικό), ενώ άλλα ακούστηκαν πολύ, μέσα από δεύτερες εκτελέσεις, πολλά χρόνια αργότερα.
Δέκα απ' αυτά επιλέγουμε και σχολιάζουμε στην συνέχεια.
1.
Σώτος Παναγόπουλος / Ορχήστρα Λούκας
«Χέρι χέρι» [Fidelity, 1959]
Μουσική: Γεράσιμος Λαβράνος, στίχοι Κώστας Πρετεντέρης
Πρώτη εμφάνιση του Γεράσιμου Λαβράνου στην δισκογραφία είναι τούτο το εντυπωσιακό μπολέρο, που τραγούδησε το 1959 ο Σώτος Παναγόπουλος, με την συνοδεία τής ορχήστρας του Αιγυπτιώτη Λουκά Βισβίκη. Το τραγούδι το έχουν πει πολλοί και αν ψάξεις στη δισκογραφία και το YouTube θα βρεις εκτελέσεις με την Αλέκα Κανελλίδου, τον Τέρη Χρυσό, τον Νίκο Αντωνίου, τον Σταύρο Αβράμογλου, ακόμη και τον Γιάννη Πάριο.
Το τραγούδι έγινε επίσης πασίγνωστο στην Γαλλία στα πρώτα χρόνια του '60, γνωρίζοντας απανωτές εκτελέσεις ως "Quand on aime" από πολύ μεγάλα ονόματα της εποχής (Luis Mariano, Jacqueline Boyer, Guy Lafitte, Aime Barelli, Arturo Motta κ.ά.).
Χέρι χέρι
Όπως μας είχε πει ο αείμνηστος συνθέτης, το 2007:
«Το τραγούδι το γράφω το '58 και σχεδόν αμέσως το παίρνει ο Τάκης Μωράκης και το κάνει σε δύο εκτελέσεις, μία για γυναικεία φωνή, τη Λόλα Τσακίρη και μία για ανδρική, το Σώτο Παναγόπουλο. Γυρίζεται και σε δίσκο το 1959, στην νεοσυσταθείσα τότε Fidelity του Πατσιφά και του Καρύδη. Έγινε έκρηξη. Τεράστια επιτυχία. Η συνοδεία ήταν τζαζ, παρότι ο Παναγόπουλος το είχε πει εντελώς φλατ. Γνώρισε αμέσως, στα κλαμπ, δεκάδες διασκευές. Το είχαν κάνει μπολέρο, λάτιν... ό,τι θέλετε. Ένα από τα γκρουπ που το έλεγαν ήταν το Τρίο Μπραζίλ, οι οποίοι έγιναν πολύ γνωστοί αργότερα στην Ευρώπη ως Τρίο Ατενέ (Trio Athenee). Όταν αυτοί πήγαν στη Γαλλία το είχαν στο πρόγραμμά τους. Κάποια στιγμή το άκουσε ο Λουί Μαριανό και το ερμήνευσε. Ο Μαριανό ήταν κορυφαίο όνομα τότε στη Γαλλία, ο μεγαλύτερος καλλιτέχνης της οπερέτας. Την ίδια εποχή το λέει και η Ζακλίν Μπουαγιέ, αλλά και άλλοι, που ίσως δεν ξέρετε ότι το έχουν διασκευάσει σαν τζαζ-στάνταρντ, όπως ο σαξοφωνίστας Γκι Λαφίτ και ο τρομπετίστας Μπαρελί, που είχε συνοδεύσει και τον Τζάνγκο Ράιχαρντ κάποτε. Τον Μπαρελί, μάλιστα, τον είχε φέρει στα Αστέρια ο Ωνάσης να παίξει για ένα βράδυ».
Luis Mariano - Quand on aime
2.
Τρίο Μπελ-κάντο
«Παραμυθένια ζωγραφιά» [His Master's Voice, 1960]
Μουσική: Γεράσιμος Λαβράνος, Στίχοι: Γιάννης Αργύρης
Έξοχο μπολέρο-μάμπο, που ακούστηκε και στην εποχή του από το Τρίο Μπελκάντο (Μ. Ματθαίος, Ε. Μεταξάς, Ι. Παπαμακαρίου), είναι το «Παραμυθένια ζωγραφιά». Πολλά χρόνια αργότερα, το 1987, το τραγούδι έκανε μια δεύτερη πορεία μέσα από τα «Latin» του Γιώργου Νταλάρα. Από εκεί, από τα «Latin», το έμαθαν όλοι, αλλά εμείς θ' ακούσουμε την πρώτη εκτέλεση από το 1960...
Παραμυθένια ζωγραφιά
3.
Γιώργος Μούτσιος
«Ένα βουνό οι λύπες μου» [Philips, 1961]
Μουσική: Γεράσιμος Λαβράνος, Στίχοι: Λ. Μιχαηλίδης
Ένα «άγνωστο», θλιμμένο, τζαζ διαμάντι του Γεράσιμου Λαβράνου, και με ελληνικά παραδοσιακά στοιχεία, σε στίχους Λάκη Μιχαηλίδη, που προέρχεται από ένα 45άρι τής Philips του 1961. Τραγούδησε, μοναδικά, ο Γιώργος Μούτσιος. Είναι εντυπωσιακό εδώ τo break του σαξοφώνου, τo οποίo, όπως είχε πει κι ένας φίλος, ανακαλεί John Coltrane, εποχής "Blue Train"!. Όντως! Ποιος να έπαιζε έτσι σαξόφωνο, στην Ελλάδα του 1961; Ίσως ο Θανάσης Αραπίδης...
Ένα βουνό οι λύπες μου
4.
Μαίρη Μωντ – Τρίο Μπριλλάντε
«Έλα» [Philips, 1964]
Μουσική: Γεράσιμος Λαβράνος, Στίχοι: Ν. Λουκόπουλος
Έχω τη γνώμη πως το συγκεκριμένο τραγούδι είναι ένα από τα πιο αδικημένα τραγούδια του '60, επειδή είναι ένα συγκλονιστικό ελαφρό και μάλλον άγνωστο στους νεότερους.
Αν και ήταν 1964 ο Γεράσιμος Λαβράνος δεν μάσησε, γράφοντας ένα απίστευτο ρετρό (ρετρό για τότε εννοώ), που θα μπορούσε να είχε συντεθεί 20 χρόνια νωρίτερα.
Τραγουδά η Μαίρη Μωντ (με το Τρίο Μπριλλάντε). Τα λόγια είναι κάποιου Ν. Λουκόπουλου, αλλά πίσω απ' αυτό το ονοματεπώνυμο κρύβεται ο σπουδαίος στιχουργός και ποιητής Κώστας Κινδύνης.
Στην φωτογραφία του βίντεο βλέπουμε την τραγουδίστρια Μαίρη Μωντ με την Ρένα Βλαχοπούλου (ήταν στενές φίλες). Έπος, όπως λένε!
Έλα
5.
Λίτσα Σακελλαρίου
«Κάποια νύχτα έκλαψα» [USA. Audio Spectrum, 1966]
Μουσική: Γεράσιμος Λαβράνος, Στίχοι: Κώστας Κινδύνης
Κι αυτό από τα άγνωστα τραγούδια του κερκυραίου συνθέτη, επίσης σε στίχους Κώστα Κινδύνη, που τραγούδησε το 1966, η νεότατη Λίτσα Σακελλαρίου. Πρώτη εκτέλεση από την Καίτη Μπελίντα, δύο χρόνια νωρίτερα.
Το τραγούδι προέρχεται από αμερικάνικης παραγωγής δίσκο της ορχήστρας του Γεράσιμου Λαβράνου, η οποία (ορχήστρα) εκτός από τραγούδια του διευθυντή της αποδίδει και συνθέσεις των Ξαρχάκου, Κατσαρού, Χατζιδάκι και Θεοδωράκη. Ο δίσκος είχε ηχογραφηθεί στην Αθήνα, εμφανίζει ένα τουριστικό χρώμα, το οποίον όμως είναι σοβαρό, και όχι πρόχειρο ή φτηνιάρικο. Αυτό φαίνεται και από το καλαίσθητο εξώφυλλο, με το ζευγάρι που πίνει το ποτό του με φόντο τον νυχτερινό, φωτισμένο Παρθενώνα, αλλά και από την ποιότητα των τραγουδιών και της ηχογράφησης.
Το «Κάποια νύχτα έκλαψα» είναι ένα μαύρο τραγούδι και κάπως exotica, μ' αυτά τα μαγικά κρουστά του, με την Λίτσα Σακελλαρίου να κατεβαίνει στον ερωτικό της Άδη ως άλλη Bas Sheva (η μούσα του Les Baxter).
Κάποια νύχτα έκλαψα
6.
Τζένη Βάνου
«Τι με κυττάς» [Panivar, 1972]
Μουσική: Γεράσιμος Λαβράνος, Στίχοι: Σωτήρης Ζαχαριάδης
Αυτός ο καταπληκτικός και άγνωστος στους πολλούς δίσκος (LP) της Τζένης Βάνου, το «Σ' Αγαπώ», μπορεί να κυκλοφόρησε το 1972, αλλά περιέχει τραγούδια γραμμένα στα τέλη του '60. 1967, '68 ή '69... δεν είναι γνωστό το πότε ακριβώς. Η έκδοση είναι από πληροφοριακής πλευράς πρόχειρη, αλλά περιέχει εξαιρετικά κομμάτια, πρώτες εκτελέσεις τα περισσότερα, συνθέσεις των Κώστα Κλάββα, Γιώργου Θεοδοσιάδη, Κώστα Γιαννίδη και Γεράσιμου Λαβράνου.
Το «Τι με κυττάς» είναι ένα απίστευτο blues από το LP «Σ' Αγαπώ» της Panivar, γραμμένο για μεσαία τζαζ μπάντα, με την ατελείωτη φωνή της Τζένης Βάνου να τρυπάει το μυαλό. Τριπ κανονικό...
Τι με κυττάς
7.
Τζίμης Μακούλης
«Τ' απόγευμα της Κυριακής» [Polydor, 1972]
Μουσική: Γεράσιμος Λαβράνος, Στίχοι: Κώστας Κοφινιώτης
Μεγάλος τραγουδιστής του ελαφρού, με τεράστια καριέρα και στην τότε Δυτική Γερμανία, ο Τζίμης Μακούλης είπε για πρώτη φορά το «Απόγευμα της Κυριακής» εκεί προς το 1962 με '63, σ' ένα δισκάκι της Polydor. To τραγούδι είχε ακουστεί και στο εξωτερικό, και επ' αυτού θυμόταν ο Γεράσιμος Λαβράνος, το 2007:
«Όταν ήρθαν οι (Los) Espanoles στην Ελλάδα το είχαν ακούσει, το μετέφεραν στη γλώσσα τους ως "Atardecer de un Domingo" και το έκαναν επιτυχία στην Ισπανία. Το ίδιο κομμάτι το διασκεύασε και ο σαξοφωνίστας Πέδρο Ιτουράλδε (Pedro Iturralde) ένας από τους σημαντικότερους ισπανούς τζάζμεν, ενώ το είχε τραγουδήσει και η Νάνα Μούσχουρη σε έξοχη ενορχήστρωση του Ζακ Ντανζάν (Jacques Denjean), ως "La pluie ce soir joue sur la mer"».
Εμείς θ' ακούσουμε αυτή την εξαιρετική μελωδία μέσα από ένα μεταγενέστερο LP του Τζίμη Μακούλη από το 1972, που είχε τον ίδιο τίτλο: «Τ' απόγευμα της Κυριακής».
Τ' απόγευμα της Κυριακής
8.
Ελπίδα
Ανέκδοτο τραγούδι από την ταινία «Το Κορίτσι και το Άλογο» (1973)
Μουσική-Στίχοι: Γεράσιμος Λαβράνος
Μία από τις τελευταίες ταινίες που έγραψε μουσική ο Γεράσιμος Λαβράνος ήταν και Το Κορίτσι και το Άλογο του Βαγγέλη Σερντάρη, με την Άννα Φόνσου, τον Χρήστο Σπυρόπουλο και τον Γιάννη Αργύρη στους πρώτους ρόλους (είχε προβληθεί και στο εξωτερικό, τότε, ως Love on a Horse).
Η ταινία έκανε φήμη στην εποχή της, και κυρίως μετά απ' αυτήν, αργότερα, λόγω του... παραπλανητικού τίτλου της. Στην πράξη ήταν ένα ερωτικό δράμα, με πολλά στοιχεία flower-power αισθητικής, και με πολύ ξεχωριστή μουσική από τον πάντα «μοντέρνο» Γεράσιμο Λαβράνο.
Το σάουντρακ 47 χρόνια μετά παραμένει, δυστυχώς, ανέκδοτο. Από 'κει, πάντως, ακούμε την Ελπίδα να τραγουδά γι' αυτά τα... χαρούμενα παιδιά, με το οδυνηρό τέλος.
Κάτι χαρούμενα παιδιά
9.
Τζένη Βάνου
«Η βροχή ήρθε πάλι» [Panivar, 1976]
Μουσική-Στίχοι: Γεράσιμος Λαβράνος
Άλλο ένα πρόχειρο LP με εκπληκτικά τραγούδια τής Τζένης Βάνου δίνει η Panivar το 1976. Λεγόταν «Αν μ' Αγαπούσες» και περιείχε συνθέσεις των Γεράσιμου Λαβράνου, Γιώργου Θεοδοσιάδη, Ανδρέα Οικονόμου και Μιχάλη Καρρά. Οι εγγραφές, δε, προέρχονται σίγουρα από τα late sixties και δεν έχουν ουδεμία σχέση με το '76.
Το τραγούδι «Η βροχή ήρθε πάλι», που είναι άλλο ένα ασυναγώνιστο jazz/blues, με απίστευτη ερμηνεία από την Τζένη Βάνου (θεά!), είναι το μοναδικό τού δίσκου που δεν έχει credits (δεν αναφέρεται δηλαδή συνθέτης και στιχουργός). Σε μεταγενέστερη όμως έκδοση (1986) αναφέρεται ξεκάθαρα πως ο συνθέτης και ο στιχουργός, εδώ, είναι ο Γεράσιμος Λαβράνος.
Η βροχή ήρθε πάλι
10.
Αντώνης Πολίτης – Τζίνα Σπηλιωτοπούλου
«Πόσο εγώ σε σκέπτομαι» [Polydor, 1977]
Μουσική-Στίχοι: Γεράσιμος Λαβράνος
Αντώνης Πολίτης και Τζίνα Σπηλιωτοπούλου. Δύο νέα παιδιά, τότε, το 1977, που γράφουν ένα ολόκληρο άλμπουμ κάτω από τον τίτλο «Εσύ», θυμίζοντας και την επιτυχία τους από το 16ον Φεστιβάλ Ελληνικού Τραγουδιού της Θεσσαλονίκης εκείνης της χρονιάς (μουσική-στίχοι: Robert Williams).
Πρώτο τραγούδι στην δεύτερη πλευρά του δίσκου είναι το ελαφρολαϊκό «Πόσο εγώ σε σκέπτομαι» του Γεράσιμου Λαβράνου. Η μελωδία, οι φωνές, τα λάτιν πιανιστικά γεμίσματα (μάλλον από τον ίδιον το συνθέτη) ελκύουν σ' αυτό το κομμάτι, που ξεκινά και τελειώνει με το ρεφρέν του (δεν χρειαζόταν κάτι άλλο).
Πόσο εγώ σε Σκέφτομαι
