Ο Marc Aryan ήταν ένας από τους πιο σημαντικούς ερμηνευτές του γαλλόφωνου τραγουδιού, στα σίξτις. Παρότι συνέχισε να ηχογραφεί έως και λίγο πριν από τον πρόωρο θάνατό του (πέθανε στα 59 του, το 1985), η δεκαετία του ’60 ήταν εκείνη η οποία θα τον αναδείκνυε σε πρώτο όνομα, σε διάφορες χώρες της Νότιας Ευρώπης, της Βόρειας Αφρικής και της Μέσης Ανατολής.
Επειδή τα τραγούδια του ήταν γαλλόφωνα στην αρχή, η επιτυχία τους σε όλες αυτές τις περιοχές υπήρξε άμεση, ενώ όταν άρχισε να τραγουδάει και στα τουρκικά, προς το τέλος της δεκαετίας, η επιτυχία θα διαχεόταν ακόμη πιο μακριά.
Ο Marc Aryan είχε γεννηθεί στη Valence της Γαλλίας, το 1926, από λιβανεζο-αρμένιους γονείς, που κατάγονταν από την Μαλάτεια της κεντρικής Τουρκίας.
Παρότι ήταν μεγάλος για ποπ τραγουδιστής, δηλαδή 40άρης, με χοντρά μυωπικά γυαλιά, και όχι ιδιαιτέρως εμφανίσιμος, κατόρθωσε να επιβάλλει ένα προσωπικό στυλ ερμηνείας, έχοντας φυσικά, ως πρώτο προτέρημα, το ταλέντο να γράφει ο ίδιος τα τραγούδια του. Και τι τραγούδια!
Παρότι απέκτησε γαλλική κουλτούρα (ήταν εξάλλου Γάλλος και Βέλγος πολίτης), εντούτοις ήταν κοντά και στην κουλτούρα της Ανατολής, έχοντας μεγάλη επιτυχία και σε Λίβανο, Ισραήλ, Συρία, Ιράν, χώρες του Μαγκρέμπ, φθάνοντας στα χρόνια της δόξας του να τραγουδήσει ακόμη και στην τότε Σοβιετική Ένωση (Νοέμβριος 1968), όπου επίσης υπήρξε ιδιαιτέρως δημοφιλής. Όπως υπήρξε δημοφιλής σε Ολλανδία, Δυτική Γερμανία, Ισπανία, Ιταλία, Γιουγκοσλαβία, στην Ελλάδα φυσικά, μα ακόμη στην Βραζιλία, στον γαλλόφωνο Καναδά κ.ά.
Την καριέρα του την ξεκινάει στην Γαλλία το 1959, κάπως δειλά στην αρχή, με το κανονικό όνομά του, ως Henry Markarian, αλλά όταν θα μετακομίσει στο Βέλγιο, το 1963, αλλάζοντας το όνομά του σε Marc Aryan, τα πράγματα θα πάρουν πολύ θετική τροπή για ’κείνον.
Παρότι ήταν μεγάλος για ποπ τραγουδιστής, δηλαδή 40άρης, με χοντρά μυωπικά γυαλιά, και όχι ιδιαιτέρως εμφανίσιμος, κατόρθωσε να επιβάλλει ένα προσωπικό στυλ ερμηνείας, έχοντας φυσικά, ως πρώτο προτέρημα, το ταλέντο να γράφει ο ίδιος τα τραγούδια του. Και τι τραγούδια!
Έτσι, και παρότι περιστοιχιζόταν από τεράστια ονόματα, σαν τον Charles Aznavour ή τον Gilbert Bécaud, θα κατόρθωνε ο Marc Aryan να μπει «σφήνα» ανάμεσα σ’ αυτούς τους κολοσσούς, ηχογραφώντας την μια επιτυχία μετά την άλλη.
Μία από τις πολύ σωστές και συνάμα εμπορικές κινήσεις τού Marc Aryan θα ήταν, με το που πάτησε το πόδι του στο Βέλγιο, να ιδρύσει μια δική του εταιρεία δίσκων, η οποία θα είχε ως μόνο μέλημά της (για πολλά χρόνια) την προώθηση των τραγουδιών του. Η εταιρεία αποκαλείτο Disques Markal, είχε μία από τις πιο όμορφες ετικέτες που μπορούσες να συναντήσεις τότε στα 45άρια και στα LP (συνδυάζοντας χρώματα του ουρανού και της θάλασσας, μαζί με ήλιους και καραβάκια), καταφέρνοντας να έχει κυκλοφορία «παντού» και βεβαίως στην Ελλάδα – με την ετικέτα να αντιπροσωπεύεται στη χώρα μας από την Music-box του Μαρτέν Θ. Γκεσάρ.
Η πρώτη πολύ μεγάλη επιτυχία του Marc Aryan ήταν η “Katy”, από το 45άρι τού 1964 “Katy / Tu es une petite fille”. Φυσικά, το τραγούδι θα γινόταν πασίγνωστο και στη χώρα μας, καθώς θα κυκλοφορούσε στις 45 στροφές, σε ελληνικό δισκάκι (πάντα σε ετικέτα Disques Markal), με πίσω πλευρά, που ήταν διαφορετική από την γαλλο-βελγική, το επίσης έξοχο “Parce que je t’aime”.
Marc Aryan - Parce Que Je T'aime
Και τα δύο αυτά τραγούδια έδιναν κι έπαιρναν στα κλαμπ και τα πάρτυ, τη διετία 1965-66. Μάλιστα το “Katy” θα το διασκεύαζε και ο «δικός μας» Tony Pinelli με τους Storks, στο δισκάκι “Katy / Who’ll be the next in line” [His Master’s Voice, 1966], δίνοντάς του και άλλη προβολή.
Φοβερό τραγούδι ήταν όμως και το “Tu es une petite fille” (η πίσω πλευρά του “Katy” στην γαλλο-βελγική έκδοση), που θα κυκλοφορούσε στην Ελλάδα σ’ ένα άλλο 45άρι με τα κομμάτια “Si j’avais su / Tu es une petite fille” (τουλάχιστον δεκατέσσερα δισκάκια του Marc Aryan είχαν κυκλοφορήσει τότε στη χώρα μας!) και το οποίο, στα κλαμπ, θα ακουγόταν από τους Sounds και τον Τάκη Σφακιανόπουλο – με την εκτέλεση να την βρίσκουμε, για πρώτη φορά, στο LP των Sounds and Tammy “Live 1966”, που θα τύπωνε η B-otherSide Records το 2016.
Marc Aryan - Tu Es Une Petite Fille
Τον Μάιο του 1966 ο Marc Aryan θα επισκεπτόταν την Ελλάδα, για λίγο –ήταν περαστικός από την Αθήνα– και κάπως έτσι θα τον εντόπιζε ο Νίκος Μαστοράκης, καλώντας τον στο στούντιο του ραδιοφώνου στην εκπομπή του «Λεωφορείον η Μελωδία». Έτσι, και με την αφορμή, θα δημοσιευόταν και μια μικρο-συνέντευξή του στον «Μαστ» στο περιοδικό «Πρώτο» [τεύχος #311, 3 Ιουν. 1966]. Έλεγε ο Marc Aryan:
«Ταξιδεύω για επαγγελματικούς λόγους. Συγκεκριμένα έρχομαι από τις Βρυξέλλες και κατευθύνομαι στην Βηρυτό, για μια σειρά εμφανίσεων σε νυκτερινά κέντρα. Η αμοιβή μου για εμφάνιση μιας βραδιάς είναι αρκετά υψηλή. Χίλια πεντακόσια δολάρια (45.000 δραχμές)! Μ’ αρέσει το συρτάκι. Η αδελφή μου μάλιστα διδάσκει αυτό τον χορό στο κέντρο, που έχει στις Βρυξέλλες. Στην Ελλάδα σχεδιάζω να εμφανισθώ αρχές Σεπτεμβρίου (σ.σ. δεν είμαστε σίγουροι αν ήλθε τελικά). Εδώ στην Αθήνα έμαθα ότι κάποιος Ιταλός (σ.σ. ο Tony Pinelli) εκτελεί την “Katy” μου. Άκουσα την εκτέλεση και αντικειμενικά σας λέγω ότι χάνει πολύ απ’ το επίπεδο, που θα έπρεπε να βρίσκεται.(...) Έχω γράψει και γράφω πολλά τραγούδια. Ο πρώτος μου δίσκος είχε τίτλο “Ballade”. Όταν παρουσιάστηκα πριν από μερικά χρόνια στον διευθυντή μιας εταιρείας δίσκων, για να τραγουδήσω, με ρώτησε, κοιτώντας με περίεργα: “Μα καλά, με τέτοιο κεφάλι πώς θα τραγουδήσεις;”. Απ’ ό,τι θυμάμαι η απάντησή μου ήλθε αυθόρμητα και πολύ φυσική. “Μα δεν θα τραγουδήσω με το κεφάλι, αλλά με τη φωνή μου”».
Δεν ήταν μόνον η φωνή του Marc Aryan (που ήταν άψογη, βαθιά, με ωραίους χρωματισμούς), αλλά κυρίως η ικανότητά του να γράφει έξοχα τραγούδια, με δυνατές μελωδίες και ερωτικούς στίχους, που θα μπορούσε να τραγουδηθούν απ’ όλους. Ήταν τραγουδοποιός ο άνθρωπος, άρα εντελώς αυτοδύναμος στην παραγωγή νέων, και πάλι νέων, επιτυχιών.
Είχε μάλιστα την ικανότητα να προσαρμόζεται και στις ευρύτερες ποπ απαιτήσεις της εποχής (μπητλικές και άλλες) δημιουργώντας ακόμη και ροκ κομμάτια, που διέθεταν μια «τρέλα», μια δική τους προσωπικότητα. Κάποια απ’ αυτά ήταν τα “Doudou”, “Surf avec moi”, “Giorgina”, “Les melons” κ.ά.
Marc Arian - Georgina
Βεβαίως οι μπαλάντες ήταν πάντα το πιο γερό χαρτί τού Marc Aryan και τέτοιες συνέχιζε να γράφει, γνωρίζοντας πάντα επιτυχία. Πέραν εκείνων που ήδη αναφέραμε αξίζει να καταγράψουμε και τις “Si j'étais sur”, “Toi ma boheme”, “Qu'un peu d'amour”, “Le clocher”, “Un petit slow”, “La chanson du viel aveugle” και “Volage… volage…” (όλα αυτά τα τραγούδια ήταν από πολύ καλά έως καταπληκτικά και μπορείτε να τ’ ακούσετε στο YouTube).
Το 1966 o Marc Aryan ερμηνεύει την σύνθεσή του “Istanbul” (στα γαλλικά), ενώ θα επισκεφθεί για πρώτη φορά την Τουρκία (την πατρίδα των γονιών του). Η επίσκεψη εκείνη θα εγκαινιάσει τη στενή σχέση του με τη μουσική σκηνή της γείτονος, η οποία θα βρει στο πρόσωπό του έναν νέο «ήρωα». To “Istanbul” θα ακουγόταν και στην Ελλάδα, αλλά από τον Γιώργο Μπελεγρή και τους (Los) Alegres στο δισκάκι “Istanbul / Flamengo shake” [Echo, 1968].
Και κάπως έτσι ο Marc Aryan θα αρχίσει να ηχογραφεί σταδιακά διάφορα τραγούδια του στα τουρκικά, με τα περισσότερα απ’ αυτά (αν όχι όλα) να αποτελούν μεταγλωττίσεις των γαλλικών επιτυχιών του. Έτσι, θα πει το “Giorgina” ως “Nasıl evlenirsin bu lisanla”, το “Un petit slow” ως “Kimdir bu sevgili”, το “Toi ma boheme” ως “Kalbin yok mu?”, το “Volage… volage…” ως “Dünya dönüyor” κ.ο.κ., με τους τούρκικους στίχους να τους γράφει συνήθως ο Fecri Ebcioğlu.
Μάλιστα, αυτό το τελευταίο, το “Dünya dönüyor”, θα γίνει τεράστια επιτυχία στην Τουρκία, αφού θα το τραγουδούσαν η Ajda Pekkan, η Ay-feri, o Öztürk Serengil και άλλοι διάφοροι. Και κάπως έτσι ο Marc Aryan θα «αναγκαστεί» να επισκεφθεί και για δεύτερη φορά την Τουρκία, για συναυλίες, το 1969.
Ενδιαμέσως όμως, το 1968, ο Marc Aryan θα επισκεπτόταν για παραστάσεις και την άλλη πατρίδα του, την Αρμενία (τότε Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Αρμενίας), ηχογραφώντας μάλιστα και το “Yerevan” (αφιερωμένο στην πρωτεύουσα της χώρας) στην αρμενική γλώσσα.
Κάποια στιγμή μέσα στο 1969 ο Marc Aryan θα έκανε ακόμη μία έξυπνη επαγγελματική κίνηση. Θα δημιουργούσε ένα δικό του στούντιο ηχογραφήσεων, το Studio Katy (από τον τίτλο της μεγάλης επιτυχίας του), στην πόλη Ohain του Βελγίου (κοντά στο Βατερλώ).
Το στούντιο θα αναδεικνυόταν σ’ ένα από τα κορυφαία του Βελγίου, ου μην αλλά και της κεντρικής Ευρώπης, καθώς θα ηχογραφούσαν εκεί πολλά μεγάλα ονόματα. Ανάμεσά τους ο Marvin Gaye, η Nina Simone, o Anthony Quinn, ο Adamo, ο Barış Manço, o Jaco Pastorius, η Asha Puthli, οι Chocolat’s, τα βελγικά progressive γκρουπ Cos και Machiavel και ακόμη ο Patrick Hernandez, που θα έγραφε στο Studio Katy, το κλασικό disco-hit του “Born to be alive”.
Στην δεκαετία του ’70 οι επιταγές της ευρύτερης ποπ μουσικής αλλάζουν, καθώς νέα είδη όπως το euro-lounge, το funk και αργότερα η disco θα έρχονταν στο προσκήνιο. Ο Marc Aryan προσαρμόζεται αναλόγως δίνοντας ωραία τραγούδια προς κάθε κατεύθυνση, όπως τα “Quand je te prends dans mes bras” (1972), “Liberté” (1973) και “J'aime (Les petites femmes)” (1977) – τρία κομμάτια, που περιγράφουν, χονδρικώς, αυτές τις τρεις αναφορές.
Ενεργός μέχρι τον πρόωρο και απρόσμενο θάνατό του, τον Νοέμβριο του 1985, ο Marc Aryan δεν θα ξεχαστεί όλα τα μετέπειτα χρόνια μέχρι και τις μέρες μας, αφού η εποχή του CD θα φέρει ξανά στο προσκήνιο τα τραγούδια του, μέσω πάμπολλων συλλογών (“20 Chansons D'Or”, “Chansons D'Amour”, “N°1 Au Hit-Parade”, “Les Meilleures Chansons” κ.λπ.), που θα κυκλοφορούσαν στις δεκαετίες του ’90 , του 2000 και του 2010, ενώ νεότεροι τραγουδιστές, ιδίως στην Τουρκία, θα διασκεύαζαν κάποιες από τις επιτυχίες του. Η Göksel το “Eylül'de Gel” (“Qu'un Peu D'amour”), η Zuhal Olcay το “Dünya dönüyor” (“Volage… volage…”), ο Gürcan Ersoy το “Kalbin yok mu?” (“Toi ma boheme”) κ.ά.
Μ’ αυτό το τελευταίο τραγούδι (“Toi ma boheme”), αλλά στην έξοχη πρωτότυπη εκτέλεσή του από τον Marc Aryan, ας κλείσουμε το κείμενο...
Marc Aryan - Toi Ma Boheme
