Η ΜΑΙΡΗ ΔΑΛΑΚΟΥ είναι μια τραγουδοποιός με τη δική της ξεχωριστή διαδρομή στο ελληνικό τραγούδι. Κάπως σαν «μούσα» για τον Γιάννη Μαρκόπουλο ήδη από το μέσο της δεκαετίας του ’60, η Δαλάκου είχε μεγάλη συνεισφορά στο χορόδραμα «Θησέας» (1965), στα σάουντρακ των ταινιών «Διωγμός» (1964) και «Ο Ψαρόγιαννος» (1966), ενώ υπήρξε, επίσης, στυλοβάτισσα του Νέου Κύματος (χαρακτηριστικό το άλμπουμ της «Απανεμιά» από το 1968), έχοντας σταθερές παρουσίες σε όλες τις επόμενες δεκαετίες.
Δεν ξεχνάμε π.χ. τον δίσκο της «Σατυρικά» με τον Βαγγέλη Πιτσιλαδή από το 1975, την εμφάνισή της στους Αγώνες Ελληνικού Τραγουδιού της Κέρκυρας, το 1982, όπως και τη συνεργασία της με τον Μάνο Χατζιδάκι στην «Πορνογραφία» την ίδια χρονιά (στο θεατρικό, όχι στον δίσκο), τα προσωπικά άλμπουμ της «Μετά την Παράσταση» (1985), «Κόκκινες Μπογιές» (2002) και άλλα διάφορα από το χθες... πριν έρθουμε στο τώρα.
«Τα Ακυκλοφόρητα, Ηχογραφήσεις 1965-1985»
Οπωσδήποτε ένας δίσκος, κι ένα CD, με ακυκλοφόρητα τραγούδια της Μαίρης Δαλάκου από την 20ετία 1965-1985 δεν ήταν κάτι το αναμενόμενο. Ξέρουμε, βεβαίως, πως πολλοί καλλιτέχνες, συνθέτες, τραγουδοποιοί, τραγουδιστές, έχουν ανέκδοτο υλικό τους, αλλά όταν κάθε φορά βγαίνει κάτι στο φως δεν γίνεται να μην γράφουμε για «έκπληξη». Πόσο μάλλον όταν το υλικό αυτό είναι και καλό, ή και πολύ καλό, και βεβαίως καλοηχογραφημένο.
Γιατί παίζει ρόλο και αυτό. Οι μπομπίνες εννοώ, οι ταινίες, να είναι σε καλή κατάσταση, ώστε και η τελική αποτύπωσή τους να διαθέτει κάποια τεχνικά ποιοτικά στάνταρντ. Στην περίπτωση του ανέκδοτου υλικού της Δαλάκου, υπό τον τίτλο «Τα Ακυκλοφόρητα, Ηχογραφήσεις 1965-1985» [B-otherSide Records / Mr Vinylios, Φεβ. 2025], ισχύουν όλα τα προηγούμενα... συν κάποια ακόμη.
Ενδιαφέρον έχουν και τα «Λιανοτράγουδα» (Γιάννης Μαρκόπουλος-Στρατής Μυριβήλης), αλλά την πιο μεγάλη έκπληξη την κάνουν εδώ τρία γαλλόφωνα τραγούδια, στα οποία ηχογραφούνται και ηλεκτρικά όργανα (σε άλλα παίζουν το συγκρότημα Μπουρμπούλια, σε άλλα ο Αργύρης Κουλούρης με τον Γιώργο Λαβράνο κ.λπ.).
Το βασικότερο; Τα τραγούδια (του βινυλίου κατ’ αρχάς) συναποτελούν όλα ένα LP με ενιαίο χρώμα. Παρότι έχουμε ηχογραφήσεις εδώ, με άνοιγμα 20ετίας, δεν σου δημιουργείται η αίσθηση πως ακούς κάποιο δίσκο, που αποτυπώνει όλες αυτές τις διαφορετικές εποχές. Βεβαίως είναι η φωνή της Δαλάκου, που ενοποιεί το υλικό, αλλά είναι και η γενικότερη ατμόσφαιρα των τραγουδιών (νεοκυματική, φολκ, ροκ, μπαλαντική) που προσδίδει στον δίσκο ένα χρώμα (με μικρές ένθεν κι ένθεν αποχρώσεις).
Ο δίσκος ανοίγει με το «Πίσω απ’ τις βατομουριές» (Μαίρη Δαλάκου-Σπύρος Καμπάνης), με πιάνο, φλάουτο και κιθάρα να συνοδεύουν τη φωνή – τραγούδι, που δημιουργεί, αβίαστα, αυτό το ονειρικό, φασματικό κλίμα των θεμάτων της νεοκυματικής εποχής. Ενδιαφέρον έχουν και τα «Λιανοτράγουδα» (Γιάννης Μαρκόπουλος-Στρατής Μυριβήλης), αλλά την πιο μεγάλη έκπληξη την κάνουν εδώ τρία γαλλόφωνα τραγούδια (στίχοι Δάφνη Ζ.), στα οποία ηχογραφούνται και ηλεκτρικά όργανα (σε άλλα παίζουν το συγκρότημα Μπουρμπούλια, σε άλλα ο Αργύρης Κουλούρης με τον Γιώργο Λαβράνο κ.λπ.).
Λέμε για τα “Dans tes yeux”, “Si tu veux partir” και “Le chanson de la liberté”. Στο δεύτερο τα ροκ στοιχεία είναι πολύ μπροστά και κυριαρχούν (ιδίως το μπάσο του Βασίλη Ντάλλα), ενώ το τρίτο ίσως να είναι γνωστό σε κάποιους, επειδή ακούστηκε και στο LP «Σατυρικά» [Sonora, 1975] της Δαλάκου με τον Πιτσιλαδή (εκεί με τα λόγια του ποιητή Αργύρη Εφταλιώτη).
Μαίρη Δαλάκου " Si tu veux partir"
Ενδιαφέρον έχουν βεβαίως η διασκευή τού «Στον πόλεμο ο Τζο» (Μάνος Λοΐζος-Φώντας Λάδης) από «Τα Νέγρικα», τα «Δυο ηπειρώτικα», που φέρνουν στη μνήμη Νίκο Χουλιαρά, το χατζιδακικό «Τα ουσιαστικά» (Μαίρη Δαλάκου-Ρένα Καρθαίου) και ακόμη το «Ο μικρός αητός» (Μαίρη Δαλάκου-Υακίνθη), ένα τραγούδι διαμαρτυρίας, εμπνευσμένο από τα τραγικά γεγονότα, με τους τέσσερις νεκρούς φοιτητές στο Πανεπιστήμιο του Kent, μετά από πυροβολισμούς της Εθνοφρουράς του Ohio, τον Μάιο του ’70.
Όμως και για τη δεύτερη πλευρά του δίσκου η Δαλάκου μας επιφυλάσσει «εκπλήξεις». Λέμε κατ’ αρχάς για το ωραίο νεοκυματικό «Ο ερχομός σου» (στίχοι Σπύρος Καμπάνης), γνωστό και από το LP «Απανεμιά» [Polydor, 1968], το «Θρακιώτικο» (το ακούμε και στα «Σατυρικά», αλλά εδώ είναι διαφοροποιημένο), που φανερώνει την ανάγκη των τραγουδοποιών της περιόδου να εκφραστούν και μέσα από τους δημοτικούς σκοπούς, ενταγμένους είτε στο νεοκυματικό περιβάλλον, είτε στο φολκ (όπως εδώ), είτε στο ροκ, και βεβαίως (λέμε) για τα τέσσερα τραγούδια σε στίχους Φώντα Λάδη.
Ενοργανωμένα για πιάνο, τα κομμάτια αυτά διακρίνονται για την απλότητα και τον λυρισμό τους, μα και για τα προοδευτικά μηνύματα που μεταφέρουν («Ιπτάμενος δίσκος», «Το αστροναυτόπουλο»). Το «Νύχτωσε χωρίς φεγγάρι» του Απόστολου Καλδάρα, με το οποίο κλείνει ο δίσκος βινυλίου με τα «ακυκλοφόρητα», διασκευαζόταν, από την Δαλάκου, από την εποχή της Απανεμιάς. Οπότε αυτό, σίγουρα, δεν αποτελεί έκπληξη. Για να πάμε, όμως, και στο CD...
Μαίρη Δαλάκου "La chanson de la liberte"
Εδώ καταγράφονται δώδεκα κομμάτια, διαφόρων εποχών –πιάνουν, δηλαδή, όλη την 20ετία ηχογραφήσεων που ορίζει η έκδοση– φθάνοντας έως το LP «Μετά την Παράσταση» [CBS, 1985] και που είναι βασισμένα σε στίχους Σπύρου Καμπάνη, Δάφνης Ζ. , Φώντα Λάδη, Θάνου Φουργιώτη κ.ά. (σχεδόν όλα με μουσικές της Δαλάκου).
Πολλά τραγούδια ξεχωρίζουν και από εδώ, όπως «Οι παλιάτσοι» (στίχοι Σπύρος Καμπάνης), το «Ποτάμι» (Γιάννης Μαρκόπουλος-Δημήτρης Χριστοδούλου), που έχει στίχους παρεμφερείς και κάπου ίδιους με το κλασικό «Το ποτάμι» του Μίμη Πλέσσα, που είχε πει ο Αντώνης Καλογιάννης το 1973, το «Πού εισ’ αυτή την άνοιξη» (επίσης των Μαρκόπουλου-Χριστοδούλου), που το είχε πει και ο Κώστας Χατζής, μα και η Δαλάκου στο σάουντρακ της ταινίας «Διωγμός» (1964) του Γρηγόρη Γρηγορίου, το αμερικάνικο παραδοσιακό “Cindy”, που ακούγεται με τη συνοδεία των αδελφών Τζαβάρα, τα «Σύννεφο» (Γιώργος Σουρέλης), «Πνεύματα» (Ρένα Καρθαίου) κι «Ένα καρότσι» (Φώντας Λάδης), που ακούγονται με συνοδεία πιάνου, όπως και τα δύο demo από το LP του ’85 (τα «Μετά την παράσταση» και «Του μοναχικού σκηνοθέτη»).
Πληθώρα ανέκδοτου υλικού, λοιπόν, από μια τραγουδοποιό με μεγάλη ιστορία στο χώρο, που αξίζει να την ανακαλύψετε (όσοι και όσες δεν την γνωρίζετε), μέσω αυτής της πολύ ιδιαίτερης έκδοσης.
«Βυθός / σε ποίηση Φώντα Λάδη»
Είχαν πολλά χρόνια να κυκλοφορήσουν, σε φυσική μορφή, καινούρια τραγούδια της Μαίρης Δαλάκου – από την εποχή του άλμπουμ «Κόκκινες Μπογιές» στην Hitch-Hyke, το 2002. Ο «Βυθός» λοιπόν, είναι το τελευταίο «φυσικό» άλμπουμ (CD) της Δαλάκου [Β-otherSide Records, 2025], περιλαμβάνοντας έξι τραγούδια σε στίχους Φώντα Λάδη και τέσσερα ορχηστρικά, ηχογραφημένα άπαντα την διετία 2018-19.
Στα συνθέματα αυτά η Δαλάκου, εκτός από το να τραγουδά, χειρίζεται επίσης πιάνο, μεταλλόφωνο και κρουστά, ενώ δίπλα της στέκονται και οι Κωνσταντίνος Καμπάνης τσέλο, αναλογικά-ψηφιακά σύνθια, Δημήτρης Λέκκας φλάουτο με ράμφος και Βασίλης Σαλτίκης λούπες σαξοφώνου, ney.
Τα τραγούδια (και τα ορχηστρικά) ως συνθέσεις, κατ’ αρχάς, έχουν τα δικά τους προτερήματα. Πρώτα-πρώτα οι μελωδίες, που γράφει η Δαλάκου, έχουν πολύ ενδιαφέρον. Είναι αβίαστες, καθαρές, και συντελούν σχεδόν από μόνες τους στην οικοδόμηση των τραγουδιών. Δεν ξέρω αν έχουν προηγηθεί οι στίχοι του Λάδη, και πάνω σ’ αυτούς έγινε η μελοποίηση, όμως εκείνο που φαίνεται εδώ είναι πως η συνθετική πρόταση της Δαλάκου είναι από μόνη της ολοκληρωμένη – κάτι που, τέλος πάντων, αποδεικνύεται και από τα τέσσερα ορχηστρικά του «Βυθού».
Τα λόγια, οι στίχοι, η ποίηση του Λάδη (το λέτε όπως θέλετε) είναι εγνωσμένου κύρους. Ο Λάδης δεν είναι τυχαίος στιχουργός και η πολυετής πορεία του στα πράγματα (συνοδοιπόρος της Δαλάκου από τα σίξτις ήδη) προεξοφλεί ένα «άλφα» υψηλό επίπεδο (για τον λόγο). Εδώ μάλιστα, ο Λάδης, γίνεται λυρικός, προσωπικός και ερωτικός, δίχως τα λόγια του να χάνουν τις κοινωνικές και γιατί όχι και τις πολιτικές συμπαραδηλώσεις τους.
Η Δαλάκου, ως φωνή τώρα, είναι μια ιδιαίτερη τραγουδίστρια, με πιο βασικό χαρακτηριστικό της, θα έλεγα, την παιδικότητα των ερμηνειών της. Αυτός ο τρόπος κάνει τα τραγούδια της... άχρονα, καθώς μοιάζει να απευθύνονται, εξ ίσου, σε νεότερους και μεγαλύτερης ηλικίας ακροατές.
Δίπλα σε όλα τούτα, τώρα, στέκονται ο ήχος και οι ενορχηστρώσεις. Τα φυσικά όργανα μπορεί να είναι λίγα, μπορεί να κυριαρχούν τα σύνθια και ο προγραμματισμός εδώ, όμως ο «Βυθός» έχει χρώμα. Υπάρχει μια ενιαία αντίληψη για τον ήχο σε όλο τον δίσκο, που, σε συνδυασμό με την μία και μοναδική φωνή που ακούγεται σ’ αυτόν, δημιουργεί μια συνθήκη προσωπικού – την οποία πάντα θα την αναζητάς στα ηχογραφήματα.
Ένας δίσκος που αξίζει, και με το παραπάνω, να υπάρχει ανάμεσά μας είναι ο «Βυθός» της Μαίρης Δαλάκου. Τραγούδια σαν τα «Κάτω από νερά αφρισμένα», «Σ’ ερημοκκλήσια του νερού» και «Τα πόδια χώμα δεν πατάνε» ομορφαίνουν την καθημερινότητά μας.
Κάτω Από Νερά Αφρισμένα
Επαφή: https://www.b-otherside.gr/, https://marydalakou.bandcamp.com/
