Herman Melville
Μόμπι Ντικ
Μτφρ.: Α.Κ. Χριστοδούλου
εκδ. Gutenberg
Το μυθιστόρημα που γέννησε μυθιστορήματα, ο αίνος στον οίνο του πάθους για ζωή, το «μυθοπλαστικό παράδειγμα του αμερικανικού Υψηλού». Μια μεγαλειώδης μύηση στον βαθιά φιλοσοφημένο αναρχοατομικισμό του Μέλβιλ που είναι βαθύς ανθρωπισμός. «Χαρά σε κείνον που είναι μονάχα πατριώτης του ουρανού» διαβάζεις στη σελίδα 92. Ένας καταιγισμός πληροφοριών και ιδεών, ένα σπουδαίο εργαστήρι σκέψης και ένα μυθιστόρημα δράσης και περιπέτειας. Φίνο χρυσάφι, ανεκτίμητο βιβλίο, γραμμένο στη φωτεινή σκιά του βάρδου Σαίξπηρ και του γερο-Θερβάντες, όπως τον γλυκοχαιρετάει ο Μέλβιλ.
Francis Scott Fitzgerald
Ο Μεγάλος Γκάτσμπυ
Μτφρ.: Άρης Μπερλής
εκδ. Άγρα
Το απαστράπτον χαμόγελο δεν σε ξεγελάει, γιατί το βλέμμα βουρκώνει. Ο κυνισμός δεν καταφέρνει να νικήσει τον ρομαντισμό. Στο τέλος της παρτίδας ξέρουμε ότι ο χαμένος τα παίρνει όλα γιατί πόνταρε τα πάντα στον ανυποχώρητο, εμμονικό, διαρκή, επίμονα εφηβικό φτερωτό θεό με τη φαρέτρα. Ο Τζέι Γκάτσμπυ κερδίζει γιατί μπαινοβγαίνει στον χρόνο, ανακατεύει την τράπουλα παρελθόντος/παρόντος/μέλλοντος. «Ο Γκάτσμπυ πίστευε στο πράσινο φως, στο οργασμικό μέλλον που χρόνο με το χρόνο ξεμακραίνει από μας. Μας ξέφυγε τότε, αλλά αυτό δεν έχει μεγάλη σημασία – αύριο θα τρέξουμε πιο γρήγορα, θα απλώσουμε πιο μακριά τα χέρια μας».
Malcolm Lowry
Κάτω από το ηφαίστειο
Μτφρ.: Μαρίνα Λώμη
εκδ. Αστάρτη
Τα λάθη, τα πάθη, τα βάθη του προξένου Τζέφρι Φέρμιν. Ο αιώνιος έρωτάς του για την Ιβόν. Αλλά και για την μποτίλια. Η καταβύθιση στον ωκεανό του αλκοόλ αλλά των λέξεων, όπου, ακριβώς μέσα από τις λέξεις, δικαιώνεται η βαθύτατη ανθρωπιά του Φέρμιν και, βεβαίως, του ταλανισμένου συγγραφέα Μάλκολμ Λόουρι. Η σκοτεινή ομορφιά, η σκιά του θανάτου αλλά και το πανηγύρι της ζωής. Όχι, δεν είναι η Βίβλος του Μέθυσου, είναι το εγκόλπιο όσων ξέρουν ότι ο έρως είναι ακαριαίος και αιώνιος.
Thomas Mann
Το Μαγικό Βουνό
Μτφρ.: Θόδωρος Παρασκευόπουλος
εκδ. Μεταίχμιο
Είμαστε όλοι Χανς Κάστορπ. Μια επίσκεψη παρατείνεται, ο χρόνος διαστέλλεται, οι τρεις εβδομάδες γίνονται επτά χρόνια, η ιδέα του έρωτα γίνεται έρωτας για τις ιδέες και ο περιβόητος διάλογος του δαιμονικού Νάφτα με τον διανοούμενο Σεττεμπρίνι εξακολουθεί να βάζει φωτιά στις παρέες. Ένα σκαρίφημα προορισμένο να γίνει ολιγοσέλιδο διήγημα παίρνει τις διαστάσεις ενός ανεστραμμένου έπους που αγγίζει τις χίλιες σελίδες. Και είναι συντεθειμένο σαν μείζον μουσικό έργο. Ένας ύμνος στο μεγαλείο της διαλεκτικής και ένα εγκώμιο στη μαγεία της τέχνης. Και εδώ, όπως και στο Ηφαίστειο και στον Γκάτσμπυ, κεντρικό ρόλο διαδραματίζει ο χρόνος: η αδυσώπητη παρέλευσή του και η άρση, η υπέρβαση αυτής της οδύνης μέσα από την τέχνη.
Thomas Pynchon
Το ουράνιο τόξο της βαρύτητας
Μτφρ.: Γιώργος Κυριαζής
εκδ. Χατζηνικολή
Αν και έχει εκδοθεί το 1973, είναι το μυθιστόρημα που προλογίζει τον 21ο αιώνα. Όλη η μυθιστοριογραφία του παρελθόντος συνοψίζεται κρίσιμα στις σελίδες του Πίντσον, ώστε να συντελεστεί το άνοιγμα στο αίνιγμα του μέλλοντος. Η ασυνεννοησία και η παράνοια, ο κατακερματισμός της πραγματικότητας, οι σκοτεινές συνωμοσίες που εξυφαίνουν οι δολερές δυνάμεις, η διάβρωση της σοβαροφάνειας από το καλπάζον χιούμορ και ο συνδυασμός ευρυμάθειας και φαντασίας ανάγουν τον Πίντσον σε αδελφό του Ντον ΝτεΛίλο του Υπόγειου Κόσμου, σε πατέρα του Ντέιβιντ Φόστερ Γουάλας του Infinite Jest και σε παππού του Έιρικουρ Ερτν Νόρδνταλ του Illska/Το Κακό.
John Locke
Περί κακοποίησης των λέξεων
Μτφρ.: Άννα Δαμιανίδη
εκδ. Παπαδόπουλος, σειρά «Μικρά Διαχρονικά»
Μπορείς να πεις ότι είμαστε οι λέξεις μας. Με τις λέξεις σκεφτόμαστε, εκφραζόμαστε, ερωτευόμαστε, καβγαδίζουμε, φιλιώνουμε, αναιρούμε, προπαγανδίζουμε, ηρεμούμε, παθιαζόμαστε. Πληγή και πόνος η κακοποίηση των λέξεων, εφαλτήριο συμφορών. Ο Λοκ για τις λέξεις: «Οι άνθρωποι παίρνουν τις λέξεις που βλέπουν να χρησιμοποιούν οι γείτονές τους. Και για να μη φανούν ότι αγνοούν τι αντιπροσωπεύουν, τις χρησιμοποιούν με σιγουριά, χωρίς να πολυπαιδεύουν το κεφάλι τους για τη μία και συγκεκριμένη σημασία». Ο Τζον Λοκ (1632-1704) στο δοκίμιό του Περί κακοποίησης των λέξεων δείχνει πώς η κακή χρήση των λέξεων συνεπάγεται την κακή χρήση του βίου, την κακή χρήση των στιγμών, την κακή χρήση του χρόνου, που σημαίνει ότι ο άνθρωπος γίνεται ευάλωτος στη χειραγώγηση και έκθετος σε κάθε πλάνη και εξαπάτηση. Σπαρακτικά επίκαιρο κείμενο, σήμερα ιδίως που η ιλιγγιώδης ταχύτητα εκφοράς της οποιαδήποτε γνώμης μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης περιορίζει ασφυκτικά τον χρόνο σκέψης και τον χρόνο που είναι απαραίτητος για την εύστοχη επιλογή των λέξεων. «Αυτός που χρησιμοποιεί λέξεις χωρίς καθαρό και σταθερό νόημα, τι άλλο κάνει από το να οδηγεί τον εαυτό του και άλλους σε λάθη;» γράφει ο Λοκ. «Και αυτός που αποφασισμένα το κάνει πρέπει να θεωρείται εχθρός της αλήθειας και της γνώσης».
Maurice Blanchot
Ο Μισέλ Φουκώ όπως τον φαντάζομαι
Μτφρ.: Βασίλης Πατσογιάννης
εκδ. Πλέθρον, σειρά «Μικρόκοσμος»
Ο Μορίς μιλάει για τον Μισέλ. Δύο χρόνια μετά τον θάνατο του δεύτερου. Και τον εκθειάζει: μεθοδικά, συστηματικά, οργανωμένα. Με λίγες λέξεις, πολύ προσεκτικά επιλεγμένες. Σε ελάχιστες σελίδες συμπυκνώνει την πολύτομη και πολύτιμη προσφορά του. Ο Μορίς Μπλανσό (1907-2003) λέει για τον Μισέλ Φουκώ (1926-1984) ότι δεν είχε προσωπικές σχέσεις μαζί του, δεν τον συνάντησε παρά μόνο μία φορά στο προαύλιο της Σορβόννης. Ήταν τότε, στον απόηχο του Μάη του '68, Ιούνιος ή Ιούλιος, δεν θυμάται ακριβώς ο Μπλανσό. Άρχισαν να συζητούν, χωρίς ο Φουκώ να ξέρει με ποιον μιλάει. «Ό,τι κι αν λένε οι κακολογητές του Μάη, αυτός υπήρξε μια όμορφη στιγμή που σου έδινε την ευκαιρία να μιλάς στον άλλο ανώνυμα, απρόσωπα, άνθρωπος προς άνθρωπο, χωρίς άλλο πρόσχημα από την ανθρώπινη ιδιότητά σου» γράφει ο Μπλανσό στο κείμενο Ο Μισέλ Φουκώ όπως τον φαντάζομαι. Συνοψίζει τις αναλύσεις του Φουκώ για την τρέλα, τη σεξουαλικότητα, τη στρατηγική, την εξουσία. Μιλάει για τη λεπτή αίσθηση των κινδύνων που είχε αναπτύξει ο Γάλλος τολμητίας στοχαστής. Για το πώς μόχθησε, και κατάφερε, να ιχνηλατήσει τις κρυμμένες σημασίες, τα θελκτικά μυστικά. Για το πώς σκανδάλισε κάποτε τους εξ επαγγέλματος και με το αζημίωτο πεσιμιστές, δηλώνοντας «ευτυχής αισιόδοξος». Μιλάει για το συνεχές σλάλομ του Φουκώ ανάμεσα στην παραδοσιακή φιλοσοφία και στην αποποίηση κάθε πνεύματος σοβαρότητας, για το ότι εν τέλει ο συγγραφέας της Ιστορίας της Τρέλας και της Αρχαιολογίας της Γνώσης παραμένει αταξινόμητος, απειθής, ανυπάκουος. Ακατάτακτος και άτακτος. Γράφει ο Μορίς για τον Μισέλ: «Ούτως ή άλλως, είναι ένας άνθρωπος που βαδίζει εμπρός, μοναχικός, κρυφός, και, ως εκ τούτου, κάποιος που εκφράζει καχυποψία απέναντι στα θέλγητρα της εσωτερικότητας, άρνηση απέναντι στις παγίδες της υποκειμενικότητας, ψάχνοντας να βρει πού και πώς είναι εφικτός ένας λόγος επιφανείας, που εκπέμπει μαρμαρυγές αλλά δεν δημιουργεί αντικατοπτρισμούς, όχι ξένος, όπως νόμισαν κάποιοι, προς την αναζήτηση της αλήθειας».
Ανδρέας Εμπειρίκος
Νικόλαος Εγγονόπουλος ή Το Θαύμα του Ελμπασάν και του Βοσπόρου και Διάλεξη για τον Νίκο Εγγονόπουλο
εκδ. Άγρα, σειρά «Ο άτακτος λαγός»
Ούτε σαράντα οι σελίδες, αλλά πρόκειται για θησαυροφυλάκιο: ένα κείμενο του Εμπειρίκου για τον Εγγονόπουλο, από το 1945. Μια διάλεξη, από το 1963, του ποιητή και ψυχαναλυτή για τον ποιητή και ζωγράφο. Και η «Αντιφώνηση» του Εγγονόπουλου. Συν το μεστό επίμετρο του Γιώργη Γιατρομανωλάκη. Από τη λίαν εκλεκτή σειρά «Ο άτακτος λαγός» των εκδόσεων Άγρα. Ο πάντα άδολος και γενναιόδωρος, ο πάντα καίριος και υψιπετής λόγος του Ανδρέα Εμπειρίκου: «Νικόλαε Εγγονόπουλε, η ώρα της δόξης σου έφτασε και είναι στραβοί ή κακόπιστοι όσοι ακόμη δεν το βλέπουν [...] Νικόλαε Εγγονόπουλε, σε αυτό τον κόσμον υπάρχουν δυο λογιών άνθρωποι, σε όλες τις τάξεις και σε όλες τις ειδικότητες. Οι δυνάμενοι να εκτοξεύσουν σπέρμα διεισδύοντες και οι άνθρωποι οι εκτοξεύοντες μόνον σκατά. Εσύ ανήκεις εις τους πρώτους. Άσε τους άλλους να κάνουν τη βρώμικη δουλειά τους. Θα υπάρχουν πάντα Ηρακλείς που όσα σκατά κι αν μαζευθούν τριγύρω τους, θα καθαρίζουν ως ελευθερωταί την Κόπρον του Αυγείου». Πόσο ελεύθερα λόγια, πόσο (δυστυχώς!) ακόμη επίκαιρα. Δεν μάσησε ποτέ τα λόγια του ο Εμπειρίκος και δεν έβαλε καμία τροχοπέδη υστεροβουλίας στη σκέψη και στη γραφή του. Εγκωμίαζε ό,τι του φαινόταν άξιο εγκωμίων, και ομοίως εγκωμιάστηκε από θαρραλέους ομοτέχνους του – ας θυμηθούμε το λαμπρό ελευθεροσυνειρμικό πόνημα του Οδυσσέα Ελύτη «Αναφορά στον Εμπειρίκο». Στη διάλεξη, ο Εμπειρίκος επισημαίνει τις πνευματικές συγγένειες του Εγγονόπουλου με τους Ουίλιαμ Μπλέικ, Σαρλ Μποντλέρ, Ραϊμόν Ρουσέλ, Φραντς Κάφκα και Ιζιντόρ Ντυκάς, ενώ, έμπλεος πάντα αισιοδοξίας, κατονομάζει ως συνεχιστές του υπερρεαλισμού και του «ατέρμονος δρόμου μας» τους «σημαντικούς και συνταρακτικούς Αμερικανούς ποιητές» Γκίνσμπεργκ και Κέρουακ.
To άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO
σχόλια