«Η θάλασσα»: Ξαναδιαβάζοντας το βραβευμένο μυθιστόρημα του Μπάνβιλ

«Η θάλασσα»: Ξαναδιαβάζοντας το βραβευμένο με Booker μυθιστόρημα του Τζον Μπάνβιλ Facebook Twitter
Ο Μπάνβιλ επενδύει στην ακρίβεια της έκφρασης και στις λεπτομέρειες των περιγραφών, στους ήχους και τις εικόνες που κρύβονται πίσω από τις λέξεις, κι όπως έχει επισημάνει η Guardian «πυροδοτεί τους αθέατους μηχανισμούς που προκαλούν εσωτερικές εκρήξεις στον αναγνώστη».
0

«ΝΑ ΕΙΜΑΙ ΚΡΥΜΜΕΝΟΣ, ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΜΕΝΟΣ, περιφρουρημένος, μόνο αυτό λαχταρούσα ανέκαθεν, να σκάψω ένα λαγούμι που θα μου παρείχε τη θερμότητα της μήτρας και να έμενα εκεί, μακριά από το αδιάφορο βλέμμα του ουρανού και τα καταστροφικά περάσματα του αέρα. Γι’ αυτό το λόγο το παρελθόν αποτελεί το τέλειο λημέρι για μένα, επιστρέφω σ’ αυτό ανυπόμονα, τρίβοντας τα χέρια και τινάζοντας από πάνω μου το κρύο παρόν και το ακόμα πιο κρύο μέλλον».

Το τέλειο λημέρι του Μαξ Μόρντεν, του ηλικιωμένου κριτικού τέχνης που κρατά τον ρόλο του αφηγητή στο βραβευμένο με Booker μυθιστόρημα του Ιρλανδού Τζον Μπάνβιλ «Η θάλασσα» (μετ. Τ. Κοβαλένκο, Καστανιώτης, 2005), δεν είναι άλλο από το παραθαλάσσιο χωριουδάκι όπου περνούσε, παιδί, τα καλοκαίρια του. Σ’ αυτό καταφεύγει και τώρα, προσπαθώντας να ξεπεράσει τον θάνατο της γυναίκας του, ανακαλώντας μνήμες που καθόρισαν και την ενήλικη ζωή του.

Επιστρέφει έπειτα από μισό αιώνα και καθώς εισέρχεται στην πανσιόν που θα τον φιλοξενήσει –το σπίτι που στο μυαλό του ήταν άρρηκτα συνδεδεμένο με την οικογένεια που παραθέριζε κάποτε σ’ αυτό, τους Γκρέις– εκπλήσσεται, αηδιάζει σχεδόν, από το πόσα λίγα έχουν αλλάξει έκτοτε. «Γιατί να επιθυμώ αλλαγές εγώ, που επέστρεψα για να ζήσω μέσα στα ερείπια του παρελθόντος;» αναρωτιέται.

Ωστόσο, στην πανσιόν –φαινομενικά τουλάχιστον– δεν υπάρχει ίχνος από το κομμάτι εκείνο που βίωσε ο ίδιος, ούτε καν «μια ξεθωριασμένη φωτογραφία σ’ ένα συρτάρι, μια μπούκλα μαλλιών ή ακόμα κι ένα τσιμπιδάκι, σφηνωμένο στις σανίδες του πατώματος»

Στη «Θάλασσα» ο Τζον Μπάνβιλ δίνει φωνή σ’ έναν άνθρωπο που βιάζεται να καυχηθεί ότι είναι απόλυτα συμφιλιωμένος με το ριζικό του. Ο Μαξ ισχυρίζεται πως εξελίχθηκε σε ό,τι ακριβώς ονειρευόταν: σε κάποιον με βολικά ενδιαφέροντα και ελάχιστη φιλοδοξία. Η εκδοχή του μέλλοντος που λαχταρούσε καλυπτόταν από μια «παλιομοδίτικη πατίνα» ενισχυμένη με ισχυρές δόσεις αριστοκρατικότητας, σαν ένα «παρατεταμένο εύκρατο φθινόπωρο» στον αντίποδα της γεμάτης γρίφους παιδικής του ηλικίας.

Ιστορία συμφιλίωσης με τον θάνατο, με όχημα μια έστω και καθυστερημένη διάθεση αυτογνωσίας, η «Θάλασσα» είναι από αυτά τα δύσκολα αλλά γοητευτικά μυθιστορήματα που, τελειώνοντάς τα, νιώθεις την ανάγκη να τα πιάσεις από την αρχή. Όχι για να τα κατανοήσεις καλύτερα, αλλά για ν’ αντλήσεις από τον πλούτο τους ξανά.

Να όμως, που τώρα, αυτός που πέρασε τη ζωή του οχυρωμένος μέσα στον κόσμο των βιβλίων του αντικρίζοντας τους γύρω του σαν μοντέλα του Βερμέερ ή του Μπονάρ, απογοητευμένος από τη δοτική αλλά άχαρη κόρη του επειδή διέψευσε τις υψηλές προσδοκίες του και στερημένος από τη στιβαρή παρουσία της εύπορης συζύγου του που έφυγε ξαφνικά χτυπημένη από καρκίνο, να λοιπόν που αναγκάζεται να σκάψει λίγο βαθύτερα μέσα του, καθώς και ο δικός του θάνατος δεν είναι πολύ μακριά.

Τζων Μπάνβιλ
Τζων Μπάνβιλ, η Θάλασσα, μτφ Τόνια Κοβαλένκο, εκδ. Καστανιώτη.

Αναπόφευκτα, ο δεξιοτέχνης της γραφής Μπάνβιλ οδηγεί τον ήρωά του να θυμηθεί το φτωχόπαιδο που υπήρξε κάποτε, το θαμπωμένο από τον αέρα της πλούσιας και ανέμελης οικογένειας Γκρέις, των αστών που φύτεψαν μέσα του τον πόθο για ταξική μεταγραφή.

Μέσα από τον μακρύ, γεμάτο συνειρμούς μονόλογο του Μαξ Μόρντεν ξεπροβάλλουν οι φιγούρες των δίδυμων τέκνων των Γκρέις (του βουβού Μάιλς με τ’ αλλόκοτα πέλματα και της χαρούμενης όσο και προκλητικής Χλόης), η αισθησιακή μορφή της μητέρας τους και το αινιγματικό πρόσωπο της γκουβερνάντας τους, κι αντιλαμβάνεσαι πως πρέπει να διαβάζεις προσεκτικά, καθώς όλα δείχνουν πως, πέρα από την ερωτική και ταξική αφύπνιση του μικρού παραθεριστή, εκείνο το καλοκαίρι ήταν και γι’ άλλους λόγους μοιραίο.

Ο συγγραφέας της «Θάλασσας» –όπως και του «Μεφίστο», του «Αδιάφθορου» ή της «Έκλειψης»–, πεζογράφος αλλά και κριτικός, υπηρετεί μια λογοτεχνία που ούτε ιδιαίτερο βάρος δίνει στην πλοκή ούτε εμπιστεύεται τους διαλόγους. Ο Μπάνβιλ επενδύει στην ακρίβεια της έκφρασης και στις λεπτομέρειες των περιγραφών, στους ήχους και τις εικόνες που κρύβονται πίσω από τις λέξεις, κι όπως έχει επισημάνει η Guardian «πυροδοτεί τους αθέατους μηχανισμούς που προκαλούν εσωτερικές εκρήξεις στον αναγνώστη».

Ιστορία συμφιλίωσης με τον θάνατο, με όχημα μια έστω και καθυστερημένη διάθεση αυτογνωσίας, η «Θάλασσα» είναι από αυτά τα δύσκολα αλλά γοητευτικά μυθιστορήματα που, τελειώνοντάς τα, νιώθεις την ανάγκη να τα πιάσεις από την αρχή. Όχι για να τα κατανοήσεις καλύτερα, αλλά για ν’ αντλήσεις από τον πλούτο τους ξανά.

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Ηλίας Μαγκλίνης: «Η ανάκριση»

Το Πίσω Ράφι / «Γιατί δεν μου μιλάς ποτέ για τον εφιάλτη σου, μπαμπά;»

Η «Ανάκριση» του Ηλία Μαγκλίνη, ένα από τα πιο ενδιαφέροντα πεζά των τελευταίων χρόνων, φέρνει σε αντιπαράθεση έναν πατέρα που βασανίστηκε στη Χούντα με την κόρη του που «βασανίζεται» ως περφόρμερ στα χνάρια της Μαρίνα Αμπράμοβιτς.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Πέντε κλασικά έργα που πρέπει κανείς να διαβάσει

Βιβλίο / 5 κλασικά βιβλία που κυκλοφόρησαν ξανά σε νέες μεταφράσεις

Η κλασική λογοτεχνία παραμένει εξαιρετικά επίκαιρη, κι αυτό το αντιλαμβάνεται κανείς ανατρέχοντας στους τίτλους της πρόσφατης βιβλιοπαραγωγής και σε έργα των Τζόις, Κουτσί, Κάφκα, Αντρέγεφ και Τσβάιχ.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Τάσος Θεοφίλου: «Η φυλακή είναι το LinkedΙn των παρανόμων» ή «Το πορνό και το Κανάλι της Βουλής είναι από τα πιο δημοφιλή θεάματα στη φυλακή»

Βιβλίο / Τάσος Θεοφίλου: «Όταν μυρίζω μακαρόνια με κιμά θυμάμαι τη φυλακή»

Με αφορμή το βιβλίο-ντοκουμέντο «Η φυλακή», ο Τάσος Θεοφίλου μιλά για την εμπειρία του εγκλεισμού, για τον αθέατο μικρόκοσμο των σωφρονιστικών ιδρυμάτων –μακριά απ’ τις εικόνες που αναπαράγουν σειρές και ταινίες– και για το πώς η φυλακή λειτουργεί σαν το LinkedIn των παρανόμων.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Michel Gaubert: Ο dj που βάζει μουσικές στα σημαντικότερα catwalks

Βιβλίο / Michel Gaubert: Ο dj που βάζει μουσικές στα σημαντικότερα catwalks

Chanel, Dior και πολλοί ακόμα οίκοι υψηλής ραπτικής «ντύνουν» τα shows τους με τη μουσική του. Στο «Remixed», την αυτοβιογραφία-παλίμψηστο των επιρροών και των εμμονών του, ο ενορχηστρωτής της σύγχρονης catwalk κουλτούρας μας ξεναγεί σε έναν κόσμο όπου μουσική και εικόνα γίνονται ένα.
ΣΤΕΛΛΑ ΛΙΖΑΡΔΗ
Ρωμανός ο Μελωδός: Ο ουρανόθρεφτος ποιητής του Θείου Δράματος

Βιβλίο / Ρωμανός ο Μελωδός: Ο ουρανόθρεφτος ποιητής του Θείου Δράματος

Λίγοι είναι οι ποιητικά γραμμένοι εκκλησιαστικοί στίχοι που δεν φέρουν τη σφραγίδα αυτού του ξεχωριστού υμνωδού και εκφραστή της βυζαντινής ποιητικής παράδοσης που τίμησαν οι σύγχρονοί μας ποιητές, από τον Οδυσσέα Ελύτη μέχρι τον Νίκο Καρούζο.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Τα 5 πιο σημαντικά βιβλία του Μάριο Βάργκας Λιόσα

Βιβλίο / Τα 5 πιο σημαντικά βιβλία του Μάριο Βάργκας Λιόσα

Η τελευταία μεγάλη μορφή της λατινοαμερικάνικης λογοτεχνίας που πίστευε πως «η λογοτεχνία μπορεί να αλλάξει την πραγματικότητα» έφυγε την Κυριακή σε ηλικία 89 ετών. Ξεχωρίσαμε πέντε από τα πιο αξιόλογα μυθιστορήματά του.
ΕΙΡΗΝΗ ΓΙΑΝΝΑΚΗ
bernhard schlink

Πίσω ράφι / «Φανταζόσουν ότι θα έβγαινες στη σύνταξη ως τρομοκράτης;»

Το μυθιστόρημα «Το Σαββατοκύριακο» του Μπέρνχαρντ Σλινκ εξετάζει τις ηθικές και ιδεολογικές συνέπειες της πολιτικής βίας και της τρομοκρατίας, αναδεικνύοντας τις αμφιλεγόμενες αντιπαραθέσεις γύρω από το παρελθόν και το παρόν.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Φοίβος Οικονομίδης

Βιβλίο / Φοίβος Οικονομίδης: «Είμαστε έτοιμοι ανά πάσα στιγμή να σπάσουμε σε χίλια κομμάτια»

Με αφορμή το νέο του βιβλίο «Γιακαράντες», ο Φοίβος Οικονομίδης, ένας από τους πιο χαρακτηριστικούς συγγραφείς της νεότερης γενιάς, μιλά για τη διάσπαση προσοχής, την αυτοβελτίωση, τα κοινωνικά δίκτυα, το βύθισμα στα ναρκωτικά και τα άγχη της γενιάς του.
ΙΩΝΑΣ ΚΑΛΛΙΜΑΝΗΣ
Σερζ Τισερόν «Οικογενειακά μυστικά»

Το Πίσω Ράφι / «Το να κρατάμε ένα μυστικό είναι ό,τι πιο πολύτιμο και επικίνδυνο έχουμε»

Μελετώντας τις σκοτεινές γωνιές των οικογενειακών μυστικών, ο ψυχίατρος και ψυχαναλυτής Σερζ Τισερόν αποκαλύπτει τη δύναμη και τον κίνδυνο που κρύβουν καθώς μεταφέρονται από τη μια γενιά στην άλλη.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Το ηθικό ζήτημα με τις μεταθανάτιες εκδόσεις με αφορμή το ημερολόγιο της Τζόαν Ντίντιον

Βιβλίο / Μεταθανάτιες εκδόσεις και ηθικά διλήμματα: Η Τζόαν Ντίντιον στο επίκεντρο

Σύντομα θα κυκλοφορήσει ένα βιβλίο με τις προσφάτως ανακαλυφθείσες «ψυχιατρικές» σημειώσεις της αείμνηστης συγγραφέως, προκαλώντας ερωτήματα σχετικά με τη δεοντολογία της μεταθανάτιας δημοσίευσης έργων ενός συγγραφέα χωρίς την επίσημη έγκρισή του.
THE LIFO TEAM
Στα «Μαθήματα Ζωγραφικής» του Τσαρούχη αποκαλύπτεται όλος ο ελληνικός κόσμος

Ηχητικά Άρθρα / Γιάννης Τσαρούχης: «Η ζωγραφική μου θρέφεται από τη μοναξιά και τη σιωπή»

Στα εκπληκτικά «Μαθήματα Ζωγραφικής» του Γιάννη Τσαρούχη αποκαλύπτεται όλος ο ελληνικός κόσμος, από τις μινωικές τοιχογραφίες έως τα λαϊκά δημιουργήματα του Θεόφιλου.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
George Le Nonce: «Εκτός από τα φέικ νιουζ, υπάρχει η φέικ λογοτεχνία και η φέικ ποίηση»

Ποίηση / George Le Nonce: «Εκτός από τα fake news, υπάρχει η fake λογοτεχνία και ποίηση»

Με αφορμή την έκδοση του τέταρτου ποιητικού του βιβλίου, με τίτλο «Μαντείο», ο Εξαρχειώτης ποιητής μιλά για την πορεία του, την ποίηση –queer και μη–, και για την εποχή του Web 2.0, αποφεύγοντας την boomer-ίστικη νοοτροπία.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Χατζιδάκις, Ιωάννου, Χιόνης, Βακαλόπουλος, Κοντός: 5 βιβλία τους κυκλοφορούν ξανά

Βιβλίο / Χατζιδάκις, Ιωάννου, Χιόνης, Βακαλόπουλος, Κοντός: 5 βιβλία τους κυκλοφορούν ξανά

Μια σειρά από επανεκδόσεις αλλά και νέες εκδόσεις, που αφορούν ποιητές και λογοτέχνες που έχουν φύγει από τη ζωή μάς θυμίζουν γιατί επιστρέφουμε σε αυτούς, διαπιστώνοντας ότι παραμένουν, εν πολλοίς, αναντικατάστατοι.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ