Όταν το 1988, κυκλοφόρησε το πρώτο βιβλίο του, ο Άλαν Χόλινγκχερστ, τάραξε τα νερά της λογοτεχνίας. Καίριος, τολμηρός και αυτοσαρκαστικός, εξερευνά μέσα από τα βιβλία του τη γκέι ζωή, υπερβαίνοντας τις έμφυλες ετικέτες. Κι αυτό επειδή μέσα από τα θέματά του αναδεικνύει θέματα ταξικά, πολιτικά, πολιτισμικά, ηθικά.
Πιο πρόσφατη κυκλοφορία του στα ελληνικά, το μυθιστόρημα Το παιδί του Ξένου, από τις εκδόσεις Καστανιώτη.
Στα τέλη του καλοκαιριού του 1913 ο αριστοκράτης νεαρός ποιητής Σεσίλ Βάλανς έρχεται να μείνει στα «Δυο Χωράφια», το σπίτι του στενού φίλου του από το Κέιμπριτζ, Τζορτζ Σολ. Το Σαββατοκύριακο κρύβει πολλές συγκινήσεις και αναστατώσεις για όλους τους Σολ, βαθύτερα όμως θα επηρεάσει τη δεκαεξάχρονη αδελφή του Τζορτζ, τη Δάφνη, η οποία θα γίνει το κύριο πρόσωπο μιας αφήγησης γεμάτης χιούμορ που αφορά τα σεξουαλικά, λογοτεχνικά και κοινωνικά ήθη μιας ολόκληρης εποχής. Στο τελευταίο του βιβλίο Άλαν Χόλινγκχερστ, με την απολαυστικά ευφυή και παρατηρητική του πρόζα, αποκαλύπτει τις κρυφές επιθυμίες μας μπροστά στα αναπάντεχα γεγονότα και στις εκπλήξεις του χρόνου, δίνοντας ένα συναρπαστικό μυθιστόρημα που όχι μόνο γνώρισε μεγάλη εμπορική επιτυχία αλλά και θεωρήθηκε από σύσσωμη την αγγλική κριτική ως ένα από τα καλύτερα ευρωπαϊκά λογοτεχνικά έργα των τελευταίων χρόνων.
__________
Αυτή είναι η συνέντευξή του στο LIFO.gr
Με αφορμή τις αναγνώσεις των ηρώων σας θα ήθελα να σας ρωτήσω, ποιές είναι αυτές που πιστεύετε ότι σας επηρέασαν περισσότερο; Και τι διαβάζετε σήμερα;
Νομίζω πως τις επιρροές είναι συνήθως πιο εύκολο να τις δει ο αναγνώστης, παρά να τις αντιληφθεί ο συγγραφέας. Η επιρροή σίγουρα δουλεύει με μυστήριο τρόπο – μερικές φορές υπάρχει προκειμένου να αποδώσει ένα φόρο τιμής, άλλοτε πρόκειται για απλή μίμηση. Μερικές φορές ο συγγραφέας θαυμάζει την τεχνική, την οποία χρησιμοποίησε στο παρελθόν ένας άλλος συγγραφέας και προσπαθεί να μάθει κάτι από αυτό. Μερικές φορές όμως ο συγγραφέας επηρεάζεται από κάτι που δε γνωρίζει. Αυτός που συνειδητά με έχει επηρεάσει είναι ο Χένρι Τζέιμς, ειδικά στη γραμμή της Ομορφιάς. Υπάρχει σαφής αναφορά σε αυτόν και σχεδίασα το βιβλίο αποτίοντας σε αυτόν φόρο τιμής. Ο Τζέιμς είναι ένας συγγραφέας από τον οποίο μαθαίνεις πάντα, επειδή συνδύαζε σε πρωτοφανή βαθμό τη βαθιά διορατικότητα προς την ανθρώπινη συμπεριφορά και το βαθύ ενδιαφέρον για το μυθιστόρημα ως μορφή. Στο Παιδί του Ξένου, επηρεάστηκα πολύ από τη σπουδαία Άλις Μονρό, και τον εξαιρετικό χειρισμό της όταν αναφέρεται σε μεγάλες χρονικές περιόδους, με τα μεγάλα κενά στις αφηγήσεις της. Αλλά είμαι πάντα φανατικός της ποίησης, που παίζει επίσης ρόλο στο πώς σκέφτομαι την πεζογραφία. Αυτή την εποχή ξαναδιαβάζω τις θαυμάσιες ιστορίες της Μέιβις Γκάλλαντ, που πέθανε την προηγούμενη εβδομάδα.
Είναι χρήσιμο να είσαι ειλικρινής - είναι κάτι που κατά κάποιο τρόπο υπερασπίζονται τα βιβλία μου. Η αλήθεια είναι ότι η ιδιωτική ζωή μου είναι πολύ πληκτική και όπως οι περισσότεροι συγγραφείς περνώ τις πιο ευφάνταστες ώρες μου μόνος στο γραφείο μου
Έχετε διαβάσει ελληνική λογοτεχνία;
Έχω διαβάσει λίγους Έλληνες συγγραφείς, κυρίως ποιητές. Ένας σπουδαίος δάσκαλος μου στο σχολείο, ο Paul Merchant, μετέφραζε σύγχρονη ελληνική ποίηση και έτσι μυήθηκα στον Ελύτη, τον Σεφέρη, τον Ρίτσο και άλλους, συμπεριλαμβανομένης της Ελένη Βακαλό, της οποίας το ποίημα «Γενεαλογία» ήξερα και αγαπούσα πολύ ως έφηβος. Αλλά παραδέχομαι ότι ξέρω πολύ λίγα για την σύγχρονη ελληνική λογοτεχνία.
Θέλετε τα βιβλία σας να αποτελούν έναν καθρέφτη ή ένα μόνιτορ στις κοινωνικές ή τις πολιτικές συνθήκες που επικρατούν;
Πάντα με ενδιέφερε η μυθιστοριογραφία ως τρόπο να μαθαίνει κανείς για τον κόσμο (καθώς επίσης και για όλα τα άλλα που μπορεί να κάνει), αλλά οι πρώτες υποχρεώσεις του μυθιστορήματος δεν είναι η ιστορική ή κοινωνιολογική ακρίβεια - και εγώ ο ίδιος δεν έχω ποτέ επιδιώξει να μεταφέρω μια ακριβή ή ισορροπημένη εικόνα της αγγλικής κοινωνίας σε οποιοδήποτε χρόνο: τα βιβλία μου είναι γενικά για κάπως ασυνήθιστους ανθρώπους, με τις δικές τους ανησυχίες. Αλλά φυσικά είμαι πολύ ικανοποιημένος όταν κάποιοι μου λένε ότι νιώθουν ότι παρουσιάζω μια εποχή ή μια ιστορική «σκηνή» σωστά.
Η ταχύτητα με την οποία πληροφορούμαστε μέσα από το διαδίκτυο επηρεάζει ένα συγγραφέα στον τρόπο με τον οποίο περιγράφει τη σύγχρονη πραγματικότητα;
Η ταχύτητα του διαδικτύου και των άλλων μέσων σημαίνει ότι το μυθιστόρημα βρίσκεται σε ανταγωνισμό με τις νεώτερες πηγές πληροφόρησης, αλλά ελπίζω ότι θα μπορεί πάντα να ενσωματώνει αλήθειες και να συλλαμβάνει ατμόσφαιρες που μπορούν να ξεφεύγουν από τις ειδήσεις σε απευθείας σύνδεση. Ένα πράγμα που αγαπώ στο μυθιστόρημα είναι ότι μπορεί, στα καλύτερά του, να αναπαράγει την ηθική πολυπλοκότητα της ζωής με τέτοιο τρόπο που καμία άλλη μορφή τέχνης δεν μπορεί.
Στο βιβλίο σας, οι άνθρωποι αναζητούν την ταυτότητά τους σε ένα μεγάλο κομμάτι της ιστορίας, το οποίο διατρέχει σχεδόν όλο τον περασμένο αιώνα. Τι θέλετε να μας δείξετε με αυτή την τόσο μακρά διαδρομή;
Νομίζω ότι μάλλον έχει να κάνει με το ότι μεγαλώνουν, ότι βρίσκουν όλο και περισσότερο συναρπαστικό το παιχνίδι της μνήμης και τον τρόπο που όλοι μας σχηματίζουμε τις αφηγήσεις του παρελθόντος του δικού μας αλλά και των άλλων. Επιπλέον, σε αυτή την περίπτωση, ήθελα να εξετάσω τη στενόχωρη/κωμική φύση της λογοτεχνικής φήμης - τον τρόπο που μερικοί συγγραφείς παραμένουν αναλλοίωτοι και άλλοι όχι, το οποίο δεν είναι μόνο θέμα αξίας. Μια μακροχρόνια προοπτική ήταν αναγκαία για να καταδείξει όλες αυτές τις ειρωνείες. Και τώρα, σε τελευταία ανάλυση, είμαστε σχεδόν 100 χρόνια μετά την έναρξη του Μεγάλου Πολέμου - όταν εξετάζονται όλα αυτά τα θέματα της μνήμης με ατελείωτες λεπτομέρειες. Στα 60 μου χρόνια η κατανόηση εκείνου του πολέμου αλλάζει συνεχώς και έχει εξελιχθεί.
Οι ήρωές σας θυμούνται με εντελώς διαφορετικό τρόπο τα γεγονότα. Καθένας έχει άλλη εκδοχή. Εσάς, σας έχει συμβεί να έχετε ξεχάσει ένα περιστατικό, το οποίο για ένα συνομιλητή σας ήταν σοβαρό και να το ανακαλύπτετε μετά από χρόνια;
Συχνά μου κάνει εντύπωση πως ένας φίλος μου θυμάται λεπτομερώς ένα συμβάν που έχω εντελώς ξεχάσει και στο οποίο ήμασταν και οι δύο παρόντες. Είναι ωραίο όταν ένας φίλος σου θυμίζει κάτι ευχάριστο που είπες πριν 30 χρόνια, αν και κάποιες φορές νομίζεις ότι μάλλον σε μπερδεύουν με κάποιον άλλον.
Οι ήρωές σας ανακαλύπτουν δειλά, σχεδόν τρομαγμένα τον εαυτό τους. Τις επιθυμίες και το φύλο τους. Θα τολμούσα να σας ρωτήσω αν και εσείς ανακαλύψατε με τον ίδιο τρόπο τις επιθυμίες σας.
Μεγάλωσα σε ένα περιβάλλον που κανείς δε θεωρούσε ότι ήταν καλό πράγμα να είσαι γκέι. Ευτυχώς με έστειλαν εσώκλειστο σε ένα σχολείο μόνο για αγόρια σε ηλικία 7 ετών και σύντομα ανακάλυψα πράγματα για το σεξ και την αγάπη με έναν τρόπο που δεν περιείχε καθόλου ντροπή. Οι δυσκολίες εμφανίστηκαν όταν έπρεπε να προσαρμοστώ στις πραγματικότητες της ζωής ως ομοφυλόφιλος, αφού τελείωσα το σχολείο. Νομίζω ότι έχω γράψει διάφορες εμπειρίες των πρώτων, ή πρόωρων ομοφυλοφιλικών σχέσεων - από τον γεμάτο αυτοπεποίθηση αφηγητή του "Η βιβλιοθήκη της πισίνας" έως τον πολύ πιο ντροπαλό Πολ Μπράιαντ στο "Παιδί του ξένου". Τα μπερδέματα και οι δισταγμοί που υπάρχουν όταν κάποιος ανακαλύπτει τον εαυτό του είναι θέμα που ενδιαφέρει πολύ τους συγγραφείς, και έχω προσπαθήσει να είμαι αληθινός, για παράδειγμα στην περιγραφή του πρώτου ραντεβού του Nικ στο "Η γραμμή της Ομορφιάς". Η νευρικότητα και η ανησυχία μπορούν να φανούν κάπως περίεργες σε μερικούς νέους αναγνώστες σήμερα – αλλά νομίζω όχι σε όλους.
Πιστεύετε ότι μαθαίνουμε ποτέ τον εαυτό μας ή απλώς πλάθουμε μια εικόνα μας και με αυτήν βαδίζουμε στη ζωή;
Διαφέρει πολύ από άνθρωπο σε άνθρωπο – όλοι γνωρίζουμε ανθρώπους που ζουν στην πλάνη, που μοιάζουν να μη μαθαίνουν τίποτα από την εμπειρία τους και δεν έχουν σαφή και ενδελεχή γνώση του εαυτού τους. Άλλοι αποκτούν αξιοσημείωτα σωστή εικόνα του εαυτού τους. Οι περισσότεροι ζούμε διαμορφώνοντας μια συγκεκριμένη εικόνα, μια συγκεκριμένη ανάγνωση του εαυτού μας, μια ερμηνεία και αυτή είναι μια συνήθεια που σπανίως γίνεται εσκεμμένα. Υπάρχει ένα εσωτερικό «ειδύλλιο» που πλέκουμε με τον εαυτό μας, με το οποίο φερόμαστε και ζούμε, που ίσως να είναι αυταπάτη – αν και αυτό δεν είναι αναγκαίο κακό: μας προστατεύει, μας ενθαρρύνει, μας δίνει ελπίδα. Οι συγγραφείς, υποψιάζομαι, υποκύπτουν σε μια μορφή αυτοανάλυσης χωρίς πρόθεση, αφού φαντάζονται τις εσωτερικές ζωές των φανταστικών χαρακτήρων τους χωρίς να γνωρίζουν τι αποκαλύπτουν για τους ίδιους τους τους εαυτούς.
Διάβασα ότι ο ήρωάς σας, ο Σέσιλ Βάλανς, ο ποιητής του βιβλίου, είναι ο Ρούπερτ Μπρουκ. Γιατί επιλέξατε αυτό τον συγκεκριμένο ποιητή;
Δεν είναι ο Ρούπερτ Μπρουκ! Αν και είναι αλήθεια ότι δανείστηκα πολλά στοιχεία της ιστορίας του Μπρουκ για τον ήρωα μου Σέσιλ. Ο Μπρουκ δεν ήταν πολύ καλός ποιητής ή άνθρωπος αλλά ήταν πολύ όμορφος και ο θάνατος του σε νεαρή ηλικία τον μετέτρεψε εύκολα σε ένα εξιδανικευμένο ίνδαλμα μιας γενιάς νεαρών αντρών που καταστράφηκαν από τον πόλεμο. Ο δικός μου Σέσιλ είναι λιγότερο ωραίος, και ζήλευε τον Μπρουκ, τον οποίο γνώριζε ελάχιστα μέσω κάποιων διασυνδέσεων στο Κέϊμπριτζ. Αυτό που μοιράζεται με τον Μπρουκ είναι μια τρομακτική μητέρα που ελέγχει τον τρόπο που βλέπουν και κατανοούν όλοι τον γιό της για μισό αιώνα μετά τον θάνατό του. Η πολύ αργή και καθυστερημένη εξέταση της πραγματικής αλήθειας της ζωής και των δύο αυτών ηρώων με συναρπάζει, αποτελεί ένα πολύ καλό παράδειγμα της μεταβαλλόμενης φύσης της βιογραφίας στη Μεγάλη Βρετανία τον 20ο αιώνα: από την ευσεβή φαντασία στην ανελέητη εξέταση, ειδικά της σεξουαλικής ζωής. Μεγάλωσα γνωρίζοντας το διάσημο ποίημα του Μπρουκ «The Old Vicarage, Grantchester" σχεδόν απ' έξω - ένα γοητευτικό, συναισθηματικό ποίημα που γράφτηκε πριν από τον πόλεμο και έγινε πάρα πολύ δημοφιλές και διάσημο μετά. Μιμούμαι τη μορφή και τον τόνο του στο ποίημα του Σέσιλ «Δυο χωράφια».
Με τα βιβλία μας συμβαίνει αυτό που μας συμβαίνει πολλές φορές και με τις ταινίες; Αν τα ξαναδιαβάσουμε μετά από χρόνια, μπορεί να μη τα θεωρήσουμε πια τόσο σπουδαία ή σημαντικά; Συμβαίνει και το αντίθετο;
Ευτυχώς ναι! Μπορούμε να επιστρέψουμε σε κάτι που δεν είχαμε καταλάβει ή εκτιμήσει σωστά όταν ήμασταν νέοι και να το δούμε σαν κάτι μεγαλοφυές (αυτό σχετίζεται με αυτό που λέγαμε πριν, τα προβλήματα που δημιουργούνται όταν αναγκάζεται κάποιος να διαβάσει ορισμένα βιβλία πάρα πολύ νέος). Συμφωνώ ότι αυτά τα πράγματα είναι ασταθή: τα προσωπικά συναισθήματα, η προσωρινή διάθεσή μας, χρωματίζουν την υποδοχή των βιβλίων ή των ταινιών - είμαστε ανυπόμονοι τη μία μέρα με κάτι που την επόμενη μας συναρπάζει. Αυτό που συμβαίνει σε μένα είναι ότι υπάρχουν επίσης σπουδαία έργα που με τον καιρό τα θεωρώ ακόμα σπουδαιότερα. Όσο μεγαλώνω ο Σέξπιρ μου φαίνεται όλο και περισσότερο αξιοθαύμαστος. Δε μπορώ να σταματήσω να διαβάζω και να βλέπω τα έργα του.
Πιστεύετε ότι η κοινωνία μας σήμερα, προοδεύει εμφανίζοντας συγχρόνως έναν μεγάλο συντηρητισμό;
Μου φαίνεται δύσκολο να γενικεύσω. Αν μιλήσουμε μόνο για τα θέματα των γκέι: στη Βρετανία και στο μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης, οι βελτιώσεις, οι μεγάλες κοινωνικές αλλαγές στη συμπεριφορά μοιάζουν αναμφισβήτητες. Στη Ρωσία λιγότερο. Σε μεγάλο μέρος της Αφρικής τα πράγματα είναι χειρότερα σε καταστροφικό βαθμό. Υπάρχει πάντα μια υπερσυντηρητική δύναμη που περιμένει να ανατρέψει τη φιλελευθεροποίηση του παρελθόντος - αν και ακόμα και οι συντηρητικοί μερικές φορές προσαρμόζονται αν και πιο αργά. Συχνά όμως, τα πράγματα χειροτερεύουν.
Εκθέτετε τις απόψεις σας, είστε ένας συγγραφέας ο οποίος μιλά ελεύθερα για την σεξουαλική του ταυτότητα. Δεν υπάρχουν στιγμές που αισθάνεστε ότι με έναν τρόπο ο αναγνώστης εισβάλλει από μια κλειδαρότρυπα στη ζωή σας την ίδια; Πως προφυλάσσετε τον εαυτό σας;
Αποφάσισα πριν πολύ καιρό πως δε θα μιλάω δημοσίως για την ιδιωτική μου ζωή, αυτό σημαίνει άλλωστε «ιδιωτική ζωή», αν και στις μέρες μας η έννοια της ιδιωτικότητας έχει διαβρωθεί εξαιρετικά, με τρόπους που απεχθάνομαι ως άνθρωπος αλλά με συναρπάζουν ως συγγραφέα (είναι και ένας μέρος του θέματος στο «Παιδί του ξένου»). Πιστεύω επίσης ότι είναι χρήσιμο να είσαι ειλικρινής - είναι κάτι που κατά κάποιο τρόπο υπερασπίζονται τα βιβλία μου. Η αλήθεια είναι ότι η ιδιωτική ζωή μου είναι πολύ πληκτική και όπως οι περισσότεροι συγγραφείς περνώ τις πιο ευφάνταστες ώρες μου μόνος στο γραφείο μου.
Πόση σημασία έχει σήμερα σε μια κοινωνία η ηθική στάση ενός συγγραφέα;
Νομίζω ότι είναι πολύ σημαντικό – αν και εγώ ο ίδιος δεν είμαι ένας συγγραφέας που ενδιαφέρεται να περάσει κάποιο μήνυμα ή να κάνει προπαγάνδα. Κάποιος μπορεί να βγάλει έναν λόγο ή να υπογράψει μια διαμαρτυρία. Στο είδος του μυθιστορήματος που με ενδιαφέρει συμβαίνει κάτι πιο σύνθετο. Με ενδιαφέρει να εξετάζω τα μεγάλα ερωτήματα μέσω της λεπτομερούς υφής της ζωής των ανθρώπων.
__________________________
Ο Άλαν Χόλινγκχερστ γεννήθηκε το 1954 στην Αγγλία και σπούδασε στο Magdalen College της Οξφόρδης. Εργάστηκε στο Times Literary Supplement από το 1982 μέχρι το 1995. Το πρώτο του μυθιστόρημα (1988), Η βιβλιοθήκη της πισίνας (μτφρ. Γιάννης Στεφάνου, Εκδόσεις Καστανιώτη, 2008), απέσπασε το βραβείο Somerset Maugham. Το 1993 το όνομά του συμπεριλήφθηκε στη λίστα του λογοτεχνικού περιοδικού Granta με τους καλύτερους νέους Bρετανούς συγγραφείς. Το επόμενο βιβλίο του, Tα σκοτεινά μονοπάτια του έρωτα (1994), ήταν υποψήφιο για το βραβείο Booker και βραβεύτηκε με το βραβείο James Tait Black Memorial Prize. Aκολούθησαν το 1998 το μυθιστόρημα H έλξη και το 2004 Η γραμμή της ομορφιάς (μτφρ. Ιλάειρα Διονυσοπούλου, Eκδόσεις Καστανιώτη, 2005), το οποίο τιμήθηκε με το βραβείο Booker, και μεταφέρθηκε στην τηλεόραση τον Μάιο του 2006 από το BBC. Το παιδί του ξένου κυκλοφόρησε στη Μ. Βρετανία το 2011.
σχόλια