H Σάρα Λόβεσταμ (Sara Lövestam) είναι βραβευμένη συγγραφέας και δασκάλα σουηδικών. Ήδη σε ηλικία 36 χρονών έχει γράψει δεκατρία βιβλία, έντεκα μυθιστορήματα και δύο βιβλία γραμματικής.
Το βιβλίο της «Flicka Försvunnen» («Εξαφανισμένο Κορίτσι»), το οποίο είναι η διασκευή ενός βιβλίου της σε απλά σουηδικά για αρχάριους, είναι το πρώτο που διάβασα αφού μετακόμισα στη Σουηδία και ξεκίνησα εντατικά σουηδικά. Το βιβλίο μού άρεσε πολύ και αποφάσισα να της στείλω μήνυμα στη σελίδα της στο Facebook. Μου απάντησε αμέσως και σκέφτηκα ότι είναι υπέροχο να μπορείς να επικοινωνείς με τη συγγραφέα η οποία έχει γράψει το βιβλίο που διάβασες πρώτο όντας σε μια ξένη χώρα.
Τη ρώτησα για το βιβλίο και η Σάρα μου είπε ότι είναι το πρώτο από μια σειρά τεσσάρων αστυνομικών θρίλερ που ακολουθούν τον ίδιο ήρωα, Kouplan, ο οποίος ζει ως παράτυπος μετανάστης στη Σουηδία (πιο αναλυτικά γι' αυτό γράφω παρακάτω).
Το αρχικό βιβλίο της σειράς έχει διαφορετικό τίτλο «Sanning med modifikation» («Truth is a personal matter») από αυτόν της απλουστευμένης μορφής που διάβασα εγώ και οι εκδόσεις Ωκεανίδα έχουν αγοράσει ήδη τα δικαιώματα για τη δημοσίευσή του, καθώς και όλης της σειράς με τις περιπέτειες του Kouplan στα ελληνικά.
Δεν νομίζω ότι το επάγγελμά μου έχει αλλάξει την άποψή μου για τον κόσμο και τους ανθρώπους. Μάλλον επιβεβαίωσε τα πράγματα που έχω σκεφτεί και ξαναδεί. Για παράδειγμα, ότι οι άνθρωποι δείχνουν διαφορετικοί, αλλά είναι ίδιοι παντού.
— Σάρα, μου είπες ότι η Ελλάδα είναι μία από τις αγαπημένες σου χώρες. Έχεις κάποιες συγκεκριμένες αναμνήσεις;
Μου αρέσει τόσο πολύ η Ελλάδα! Μου άρεσε πολύ όταν πήγα σε ένα ελληνικό νησί για διακοπές, αλλά πήγα και στη Θεσσαλονίκη με τους Έλληνες που συνάντησα κατά τη διάρκεια των διακοπών. Λατρεύω τα πάντα στην ελληνική γλώσσα! Το αλφάβητο, το πώς ακούγεται, την ιστορία της, ακόμα και τη δυσκολία να τη μάθει κανείς! Ξέρω μέχρι στιγμής μόνο το αλφάβητο και βασικές φράσεις, ορισμένους κανόνες γραμματικής και ορθογραφίας, αλλά όταν κάποιος με ρωτά ποια γλώσσα θα ήθελα να μάθω, εγώ απαντάω πάντα, ελληνικά!
Η Σάρα είναι επίσης δασκάλα στο SFI. Το SFI (σουηδικά για μετανάστες) είναι ένα ανεξάρτητο σχολείο που μπορούν να παρακολουθήσουν οι καινούργιοι μετανάστες στη Σουηδία και να μάθουν τη γλώσσα δωρεάν. Εγώ το ξεκίνησα τον Σεπτέμβρη του 2015 και γρήγορα συνειδητοποίησα ότι δεν θα ήταν για μένα απλώς ένα σχολείο για την εκμάθηση της γλώσσας αλλά ότι θα αποτελούσε και μια πολύ ενδιαφέρουσα εμπειρία ζωής. Στην τάξη μου ήμασταν περίπου 30 άτομα από 25 εθνικότητες περίπου, απ' όλες τις ηπείρους. Συμπτωματικά, φαντάζομαι, ήμουν η μοναδική Ελληνίδα.
— Λαμβάνοντας υπόψη τη συνεχιζόμενη οικονομική κρίση στην Ελλάδα, πώς έχει επηρεαστεί η μετανάστευση των Ελλήνων στη Σουηδία με την πάροδο του χρόνου;
Υπήρξε μεγάλο μεταναστευτικό κύμα από την Ελλάδα τη δεκαετία του '60 και του '70. Τότε χρειαζόμασταν ανθρώπινο δυναμικό. Η μετανάστευση των Ελλήνων «έπεσε» στα τέλη της δεκαετίας του '70 και τώρα φαίνεται να έχει αυξηθεί λίγο με την οικονομική κρίση. Ως εκπαιδευτικός, είχα σχεδόν πάντα κάποιον στην τάξη μου που ήταν από την Ελλάδα − και άρχισα να διδάσκω το 2004.
— Κατά τη γνώμη σου, ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος να μάθει κάποιος μια νέα γλώσσα;
Πάντα λέω στους νέους μαθητές ότι το σχολείο είναι σαν τη θεωρίας της οδήγησης. Παρέχει γνώσεις και πληροφορίες, αλλά αν δεν τις εφαρμόσουν, θα εξακολουθούν να μην είναι σε θέση να οδηγήσουν αυτοκίνητο. Η καθημερινή χρήση της γλώσσας είναι το πιο σημαντικό, ακόμα κι αν δεν ξέρει κάποιος τη γλώσσα τέλεια. Είναι επίσης σημαντικό να προσπαθεί να εξασκεί την προφορά του και να μιμείται αυτήν που ακούει. Επίσης, είναι καλό να μάθει τους γραμματικούς κανόνες με τη σωστή σειρά και με αυτό τον τρόπο έχει πολύ μεγαλύτερη πιθανότητα να μιλήσει και να γράψει σωστά. Αν έπρεπε να διαλέξω μόνο ένα πράγμα, θα επέλεγα να ζήσω στη χώρα όπου μιλάνε τη γλώσσα που μαθαίνω.
— Κατά τη γνώμη και την εμπειρία σου, ποια συγκεκριμένα προσόντα και τι δεξιότητες απαιτούνται για να γίνει κάποιος καλός δάσκαλος;
Αν προσπαθούσα να απαντήσω στο ερώτημά σου με μια λέξη, θα έλεγα «δεκτικότητα». Πρέπει να είναι προσεκτικός στην επικοινωνία και να καταλαβαίνει ότι οι άνθρωποι «λειτουργούν» με διαφορετικό τρόπο.
— Όταν ζούσα στην Ελλάδα, παρακολούθησα ένα ντοκιμαντέρ για το εκπαιδευτικό σύστημα στη Σκανδιναβία, που το παρουσίαζε ως ένα από τα καλύτερα στον κόσμο. Ποια ήταν η πρώτη σου ανάμνηση από το σχολείο;
Θυμάμαι την πρώτη μου δασκάλα, που ονομάζεται Birgitta Melin. Ήταν πολύ καλή. Όταν οι συμμαθητές μου μάθαιναν ακόμα να διαβάζουν, μου επέτρεψε να πηγαίνω στη βιβλιοθήκη και να επιλέγω τα βιβλία που θα διάβαζα κατά τη διάρκεια του χρόνου, γιατί ήξερα ήδη να διαβάζω. Ήταν σημαντικό για μένα να είμαι καλή στο σχολείο, ήταν ένα κομμάτι της ταυτότητάς μου. Μου ήταν δύσκολο να κάνω πολλούς φίλους, επειδή ήμουν αρκετά εσωστρεφής. Αλλά μου άρεσε το σχολείο!
— Πότε ξεκίνησες να γράφεις και γιατί;
Ήμουν τόσο μικρή, που δεν μπορώ να πω για ποιον λόγο ξεκίνησα. Εξακολουθώ να έχω τις ιστορίες που έγραψα όταν ήμουν μόλις τεσσάρων χρονών. Μερικές από αυτές είναι fun-fiction βιβλία για παιδιά που οι γονείς μου μού διάβαζαν, άλλα και ιστορίες για τους χαρακτήρες που ζουν στο δάσος και διάφορες περιπέτειες. Άρχισα να κρατάω ημερολόγιο και αυτός ήταν ένας τρόπος να ασχοληθώ με τα συναισθήματά μου και να αναλύσω τις σκέψεις που έκανα για τον εαυτό μου. Είχα ανάγκη να γράψω όλη μου τη ζωή, όπως ένα παιδί που πάντα ονειρευόταν να γίνει συγγραφέας.
— Πώς το να διδάσκεις μετανάστες έχει αλλάξει την αντίληψή σου για τον κόσμο και πώς αντανακλάται αυτό στο έργο σου ως συγγραφέα;
Πραγματικά, δεν νομίζω ότι το επάγγελμά μου έχει αλλάξει την άποψή μου για τον κόσμο και τους ανθρώπους. Μάλλον επιβεβαίωσε τα πράγματα που έχω σκεφτεί και ξαναδεί. Για παράδειγμα, ότι οι άνθρωποι δείχνουν διαφορετικοί, αλλά είναι ίδιοι παντού. Ότι σε κάθε κοινωνία υπάρχουν ανοιχτόμυαλοι και φανατικοί άνθρωποι, ότι παντού οι άνθρωποι λειτουργούν εποικοδομητικά αλλά και καταστροφικά, είναι φιλάργυροι αλλά και γενναιόδωροι, αγωνίζονται και αδιαφορούν. Όμως μέσω των μαθητών μου είχα τη δυνατότητα να γνωρίσω περισσότερες χώρες απ' όσες θα μπορούσα να επισκεφθώ, κι έχω ακούσει απίστευτες ιστορίες ζωής. Είμαι πολύ ευγνώμων γι' αυτήν την εμπειρία.
— Αφού διάβασα το βιβλίο σου, σκέφτηκα ότι το στυλ γραφής μού θυμίζει αυτόν ενός ποιήματος ή ενός σεναρίου. Πιστεύεις ότι η γραφή σε απλουστευμένη γλώσσα μπορεί να αποτελέσει ένα είδος που θα προσελκύσει ευρύτερο κοινό, ανεξάρτητα από το επίπεδό τους στα σουηδικά; Μπορεί, δηλαδή, να αποτελέσει ένα είδος λογοτεχνικό;
Ωραία ερώτηση! Όταν έγραψα το βιβλίο, ένιωσα ακριβώς σαν να μετέτρεπα το αρχικό μου βιβλίο σε ποιητική συλλογή. Ο περιορισμός της γλώσσας είναι κάτι συναρπαστικό για μένα και προκαλεί τη δημιουργική σκέψη. Και, ναι, πιστεύω πως αυτό το είδος γραφής έχει τη δυνατότητα να προσελκύσει ευρύτερο κοινό.
Όπως ανέφερα ήδη, το βιβλίο διηγείται την ιστορία του Kouplan, παράτυπου μετανάστη και underground ντετέκτιβ. «Δεν υπάρχουν πολλές επιλογές για "λαθρομετανάστες" εκεί έξω», γράφει η Σάρα στο fb, «και η Στοκχόλμη μπορεί να γίνει μια πολύ αφιλόξενη πόλη. Ο Kouplan πρέπει να είναι δημιουργικός για να βρει κάποια χρήματα, και μια μέρα βλέπει μια διαφήμιση στο Διαδίκτυο για ντετέκτιβ...».
Ένα από τα θέματα που θίγονται σε αυτό το βιβλίο είναι αυτό της διεμφυλικότητας... Με αυτή την αφορμή ρώτησα τη Σάρα ποια θέση παίρνουν οι θεσμοί και η Εκκλησία στη Σουηδία σε σχέση με τα δικαιώματα των LGBT, προσπαθώντας να κάνω μια σύγκριση με την ελληνική πραγματικότητα.
— Σάρα, στην Ελλάδα τα ομοφυλόφιλα ζευγάρια μπορούν να συνάψουν και επίσημα Σύμφωνο Συμβίωσης. Ο ομοφυλόφιλος γάμος δεν είναι ακόμη νόμιμος...
Ναι! Χάρηκα πολύ όταν διάβασα τα σχετικά με τον νέο νόμο στην Ελλάδα!
— Η ένσταση της Εκκλησίας ήταν δυστυχώς ισχυρή. Μπορείς να περιγράψεις στους Έλληνες αναγνώστες τη στάση της σουηδικής Εκκλησίας απέναντι στα δικαιώματα των ομοφυλόφιλων;
Η σουηδική Εκκλησία για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα ήταν κατά των σχέσεων μεταξύ ανθρώπων του ίδιου φύλου και εξακολουθεί να υπάρχει ένα μικρό, συντηρητικό κομμάτι στους κόλπους της. Το μεγαλύτερο, όμως, είναι τώρα υπέρ των LGBT. Γίνονται γάμοι με ομοφυλόφιλων ζευγαριών στην εκκλησία και η αρχιεπίσκοπος της Σουηδίας είναι λεσβία. Ο πατέρας μου είναι επίσης ιερέας της σουηδικής Εκκλησίας και όταν του αποκάλυψα τις σεξουαλικές μου προτιμήσεις, με υποστήριξε από την αρχή. Σύμφωνα με τον ίδιο, το πιο σημαντικό μήνυμα της χριστιανικής πίστης είναι το μήνυμα αγάπης του Ιησού: «Να αγαπάς τον πλησίον σου». Για μένα αυτό είναι χριστιανισμός. Από παιδιά, εγώ και τ' αδέρφια μου έχουμε μάθει ότι πρέπει να δείχνουμε κατανόηση στους άλλους και να είμαστε γενναιόδωροι όταν αξιολογούμε τους ανθρώπους.
— Ποια νομίζεις ότι είναι η μεγαλύτερη πρόκληση για τους μετανάστες που έρχονται στη Σουηδία;
Οι μαθητές μου έχουν πει ότι είναι δύσκολο να κάνουν Σουηδούς φίλους και αυτό είναι αλήθεια. Θα πρέπει να ξέρεις πού να κοιτάξεις. Το να βρεις έναν φίλο Σουηδό είναι λίγο σαν να βγαίνεις με κάποιον που φοβάται τις δεσμεύσεις – αρχικά συναντιέστε μόνο σε δημόσιους χώρους και δεν θα πει «σ' αγαπώ» σύντομα. Καλές συνθήκες για να συναντήσεις κάποιον και να κάνεις φίλους στη Σουηδία είναι, για παράδειγμα, τα εργαστήρια, το γυμναστήριο (π.χ. αεροβική) ή οι ομάδες LGBT. Συχνά χρειάζεται πολύς χρόνος για να κάνεις κάποιον φίλο εδώ, αλλά όταν συμβεί, μπορεί να μείνετε φίλοι σου για όλη σας τη ζωή. Λάθος μέρη για να προσπαθήσεις να έρθεις σε επαφή με τους ανθρώπους είναι το μετρό, η στάση λεωφορείου και τα McDonald's (αλλά σίγουρα υπάρχουν κάποιοι που έχουν γνωρίσει κάποιον με αυτό τον τρόπο).
Μπορεί επίσης να είναι δύσκολο να βρουν δουλειά. Η Σουηδία αντιμετωπίζει κάποια προβλήματα όσον αφορά την ανεργία − το ποσοστό είναι υψηλότερο στους μετανάστες απ' ό,τι στους ντόπιους. Πολλοί εργοδότες έχουν υψηλές απαιτήσεις σχετικά με την ευχέρεια στη χρήση της γλώσσας και πολλοί βρίσκουν δουλειά μέσω των επαφών τους. Όπως σε όλες τις χώρες, υπάρχει κι εδώ ρατσισμός, και μια δυσάρεστη αίσθηση εθνικισμού που έχει αναπτυχθεί τα τελευταία χρόνια.
σχόλια