Είναι γνώρισμα των Ευρωπαίων διανοουμένων,διάσημων ή άσημων, ναεπιχειρούν κάποια στιγμή ένα ταξίδι στην Ανατολή. Ουσιαστικά, έχουμε να κάνουμε με μια απόπειρα έμμεσης φυγής από την Ευρώπη και τον εαυτό τους, καθώς η διασημότητα γεννά με τον καιρό ένα αίσθημα ασφυξίας, σάμπως ο συγγραφέας να είναι ένας καταζητούμενος που αναγνωρίζεται σε κάθε άκρη του πλανήτη. Τουλάχιστον για τους Γάλλους, το ταξίδι του Ρολάν Μπαρτ μαζί με τον Φρανσουά Βαλ (διευθυντή της σειράς «Επιστήμες του ανθρώπου») και την αντιπροσωπεία του περιοδικού «Tel Quel», ήτοι τους Φιλίπ Σολέρς, τη Βουλγάρα Τζούλια Κρίστεβα, τον Μαρσλέν Πλενέ, άφησε κάποια εποχή. Ειδικά το περιοδικό, ταυτισμένο εκείνη την εποχή με τον μαοϊσμό, υπήρξε το κύριο ερέθισμα ώστε να κληθούν οι Γάλλοι στη μακρινή πατρίδα του Μάο. Όρος απαράβατος: οι προσκεκλημένοι δεν θα έρχονταν σε επαφή με τους Κινέζους για ευνόητους λόγους. Μαινόταν, άλλωστε, η Μεγάλη Προλεταριακή Πολιτιστική Επανάσταση, με αποκορύφωμα την εκστρατεία εναντίον του Λιν Πιάο και του Κομφούκιου (εκστρατεία Πιλίν Πικόνγκ).
Ο Μπαρτ έγραψε μερικά τετράδια που έγιναν βιβλίο και έδωσαν αφορμή για σεμινάρια, άρθρα, συζητήσεις, πολεμικές και τα παρόμοια. Ο Φρανσουά Βαλ εξέδωσε το βιβλίο του Η Κίνα χωρίς ουτοπία, ενώ στο «Tel Quel» το αφιέρωμα «Κίνα» φιλοξενεί τον διάλογο του Σολέρς, της Κρίστεβα και του Πλενέ για τη χώρα και την ιδεολογία που εκείνα τα χρόνια έκοβε κι έραβε στο Παρίσι. Η Κρίστεβα θα γράψει ένα βιβλίο, Οι Κινέζες, και ο Πλενέ θα δημοσιεύσει αποσπάσματα από το δικό του ημερολόγιο.
Ηφυγή από τη χώρα τους ενισχύει και το συναίσθημα μιας κάποιας πνευματικής αλητείας, στη διάρκεια της οποίας κάθε γραφιάς μπορεί να νιώθει ό,τι θέλει, να μιλάει μόνο με τους ομοεθνείς του και σπάνια με Κινέζους γαλλομαθείς, και φυσικά να σημειώνει στο τετράδιό του ό,τι του περνάει από το μυαλό. Έτσι, δεν μας κάνει εντύπωση το γεγονός ότι ο Μπαρτ, ευπαθής στο θέαμα των αγοριών, σημειώνει ήδη με το που πατάει το πόδι του στο Πεκίνο: «Ξαφνικά, με έναν από τους παίκτες του Μπάντμινγκτον ερωτικός ηλεκτρισμός: είναι επειδή έχει έξυπνα μάτια. Εξυπνάδα στη θέση του σεξ. Μα, πού βάζουν λοιπόν τη σεξουαλικότητά τους;».
Στη συνέχεια, ο Μπαρτ θα αναφέρει αρκετές φορές τον Σολέρς και ουδέποτε την Κρίστεβα. Οι σημειώσεις είναι σύντομες, συχνά τυχαίες, αλλά πάντα αποτελούν κίνητρο για κάποια ευρύτερη παρατήρηση. «Σκέφτομαι: όλες οι γυναίκες με παντελόνια. Η φούστα έχει εξαφανιστεί». «Δουλειά, κάθε μέρα: παίρνεις πόντους εργασίας (28 μέρες για τον άνδρα, 26 για τη γυναίκα). Δεν υφίσταται Κυριακή. Κυκλικό ωράριο». «Ο Κομφούκιος ήθελε να επαναφέρει τη δουλεία. Και ο Λιν Πιάο, επίσης, είχε αντιγράψει τον Κομφούκιο». «Το μόνο σημαντικό ζήτημα, πάντα και παντού, είναι η καθημερινή και παγκόσμια αποκατάσταση της γραφειοκρατίας (της ιεραρχίας, του διαχωρισμού)».
Καθώς προγευματίζει στο αεροδρόμιο, ο Ζάο, ο ξεναγός, στρέφει και ερωτά τον Μπαρτ: «Χέγκελ έχετε διαβάσει;». Πιθανώς, η ερώτηση του Ζάο (εκτός προγράμματος) εξηγείται από το γεγονός ότι ήταν «ύποπτος»....
Κάτι που λείπει στην κινέζικη μορφή – το γέλιο! Για παράδειγμα, οι αεροσυνοδοί έχουν πλεξίδες, κοτσιδάκια, αλλά ούτε ίχνος χαμόγελου – το ακριβώς αντίθετο από τα δυτικά νάζια. Εκτός από το γέλιο, έχουμε και έναν πολιτισμό άνευ φαλλού. Υψηλή γεννητικότητα; Αρκεί ένα μικρό, πρησμένο σωληνάκι... «Σεξουαλικότητα: το μυστήριο παραμένει –και θα παραμείνει– άλυτο». Γενικά, οι Κινέζοι είναι αντιφροϋδικοί εξαιτίας της σεξουαλικότητας, διότι η πραγματικότητα δεν είναι σεξουαλική. Ερωτική διάθεση των νέων; Προσανατολισμένοι προς την προσπάθεια, τη μελέτη, την εργασία.
Υγιεινή ζωή, όψιμος γάμος; Είκοσι πέντε για την κοπέλα, 28-30 για τους νεαρούς. Γίνεται οικειοθελώς, όχι υποχρεωτικά. Η σεξουαλική ελευθερία πριν από τον γάμο είναι ανηθικότητα. Δεν είναι αποδεκτή από τους νέους. Και με όλα αυτά, σημειώνει ο Μπαρτ, δεν έχω δει το πιπί ούτε ενός Κινέζου. Τι να μάθεις για έναν λαό, αν δεν γνωρίζεις τη σεξουαλικότητά του; Μαρξ, Ένγκελς, Λένιν, Στάλιν σε μεγάλες χρωμολιθογραφίες – πουθενά ο Τρότσκι.
Όλες αυτές οι σημειώσεις, γράφει ο Μπαρτ, θα αποτελέσουν, αναμφίβολα, «μαρτυρία χρεοκοπίας της γραφής μου σε αυτήν τη χώρα (σε σύγκριση με την Ιαπωνία). Δεν βρίσκω, αλήθεια, τίποτα να σημειώσω, να αριθμήσω, να ταξινομήσω». Βρίσκει, όμως, να διαβάσει κάτι αγαπημένο: το Μπουβάρ και Πεκυσέ. Ταυτόχρονα, δεν του λείπει η ειρωνεία απέναντι στον Φιλίπ Σολέρς, που δεν είναι μόνο ο τυπικός επικεφαλής των Γάλλων κινεζόφιλων αλλά και το «κεφάλι» της ομάδας...
Η Πιλίν Πικόνγκ είναι εκστρατεία κατά της αντίδρασης. Διδάσκουν τον Διεθνισμό, την ταξική πάλη, την αγάπη για το κόμμα, τις σπουδές, την πειθαρχία.
Διδάσκουν τη δράση των ηρώων, των προτύπων. Εργάτες και στρατιώτες έρχονται να δώσουν μαθήματα στα παιδιά για να ενισχύσουν την πολιτική συνείδηση: βγαίνοντας από το σχολείο (ανοιχτό σχολείο), συνδυάζουν θεωρία και πράξη, παιδεία και κοινωνία. Τα πιτσιρίκια που παρακολουθούν το μάθημα της αριθμητικής δεν σηκώνουν το δάχτυλο αλλά το χέρι με την παλάμη τεντωμένη και σηκώνονται για να απαντήσουν. Όλα τα παιδιά πηγαίνουν στο σχολείο, με ελάχιστες εξαιρέσεις. Μια φράση που αξίζει όσο ένα βιβλίο: βαθιά απουσία της θρησκείας. Τα βιβλία, όλα μα όλα, αφορούν την πολιτιστική επανάσταση. Συνάμα, δεν νιώθει κανείς ένα αίσθημα εκπατρισμού στην κινέζικη νοοτροπία... Διαζύγια: πολύ σπάνια...
Όταν οι νέοι εκφράζουν την επιθυμία τους να παντρευτούν, το Διαχειριστικό Γραφείο την κάνει δεκτή και απευθύνεται στα Κεντρικά για τα τυπικά ζητήματα (κυβέρνηση). Στη συνέχεια τούς δίνεται κατοικία, έπιπλα κ.λπ. Η ημερομηνία ορίζεται από το ζεύγος. Αρνητική γνωμη δίδεται μόνο σε περιπτώσεις όψιμου γάμου, αλλά σε γενικές γραμμές αρνήσεις δεν υπάρχουν. Όσο για τα διαζύγια, είναι πάρα πολύ σπάνια.
Αιφνίδια κρίση για τον Φιλίπ Σολέρς: «Μαρξιστικό ελάττωμα – μολονότι ο Φιλίπ Σολέρς επιμένει σε έναν λόγο ηθελημένα και επιθετικά υλιστικό, από τη στιγμή που από τον υλισμό κατασκευάζει μια άμεση δήλωση, ξεχνάει τη γλώσσα και με δύο λόγια δεν είναι πια υλιστής».
σχόλια