Ούτε μισογύνης ήταν ο Νίτσε ούτε σύφιλη φαίνεται να είχε και το «άλογο του Τορίνο» ίσως είναι αστικός μύθος

Ούτε μισογύνης ήταν ο Νίτσε ούτε σύφιλη φαίνεται να είχε και το «άλογο του Τορίνο» ίσως είναι αστικός μύθος Facebook Twitter
«ΠΗΓΑΙΝΕΙΣ ΣΤΙΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ; ΜΗ ΞΕΧΝΑΣ ΤΟ ΜΑΣΤΙΓΙΟ!», είχε γράψει ο Νίτσε. Στη γνωστή φωτογραφία όμως που συνδέθηκε μ' αυτή τη φράση, το μαστίγιο το κρατάει η Λου Αντρέας-Σαλομέ, η Ρωσίδα ψυχαναλύτρια και μούσα του Φρόιντ, ενώ το κάρο το σέρνουν ο Νίτσε και ο φίλος του Πωλ Ρε
0

Το πρωινό της 3ης Ιανουαρίου 1889, ένας μισότυφλος Γερμανός καθηγητής με πλούσιο μουστάκι έφυγε από το νούμερο 6 της Via Carlo Alberto στο Τορίνο όπου διέμενε, για την καθημερινή του βόλτα στις διάσημες στοές της πόλης κατά μήκος του ποταμού Πάδου.

Εκείνη τη μέρα όμως δεν έφτασε πολύ μακριά. Ούτε 200 μέτρα δεν είχε καλύψει στην πορεία του προς την Piazza Carignano όταν συνέβη το γεγονός που αργότερα θα γινόταν θρύλος (ή μύθος): αντικρύζοντας ένα γέρικο απείθαρχο άλογο να μαστιγώνεται αλύπητα από τον αφέντη του στη μέση του δρόμου, ο καθηγητής άπλωσε τα χέρια του γύρω από το ζώο για να το προστατέψει – και σύμφωνα με τον θρύλο εκείνη τη στιγμή ίσως και να του ψιθύρισε στ' αυτί «Μητέρα, υπήρξα ανόητος» πριν ο ίδιος καταρρεύσει.

Δύο αστυφύλακες τον περιμάζεψαν με σκοπό να τον μεταφέρουν στο άσυλο, αλλά διασώθηκε από τον σπιτονοικοκύρη του Ντάβιντε Φίνο, που τον πήρε από τα χέρια τους και τον πήγε σπίτι. Δε θα μάθουμε ποτέ τι ακριβώς συνέβη εκείνη τη μοιραία ημέρα, το μόνο βέβαιο όμως είναι ένα: η παραγωγική και διανοητική ζωή του μεγάλου φιλοσόφου Φρίντριχ Νίτσε είχε φτάσει στο τέλος της.

Σε μια νέα βιογραφία του Νίτσε με τον εκρηκτικό τίτλο «I Am Dynamite! [Είμαι Δυναμίτης!] A Life of Friedrich Nietzsche» που μόλις κυκλοφόρησε, η συγγραφέας Σου Πριντώ [Sue Pridaux] καταθέτει τις σοβαρές αμφιβολίες της για την ιστορία αυτή. Το περιβόητο άλογο κάνει την εμφάνισή του στο βιβλίο μόνο εκ των υστέρων, έντεκα χρόνια αργότερα – το 1900, την χρονιά του θανάτου του Νίτσε- όταν ένας δημοσιογράφος πήρε μια συνέντευξη από τον Φίνο σχετικά με τα γεγονότα εκείνης της μέρας. Και μόνο στη δεκαετία του '30, αυτή τη φορά με αφορμή μια συνέντευξη που είχε δώσει αυτή τη φορά ο γιος του Φίνο, Ερνέστο, γίνεται αναφορά στον ξυλοδαρμό του αλόγου και στο κλάμα του Νίτσε. 

Παρότι δεν υπάρχει καμιά σχετική επιβεβαίωση από την «γερμανική» πλευρά – ούτε από την αδελφή του ούτε από τον φίλο του Όβερμπεκ, που τον επανάφερε πίσω στη Βασιλεία – το «meme με το άλογο του Νίτσε», για να το θέσουμε με σύγχρονους όρους, έχει αποδειχτεί διαχρονικά και επίμονα δημοφιλές. Μεταξύ άλλων, η ιστορία εμφανίζεται στην «Αβάσταχτη ελαφρότητα του είναι» του Κούντερα ενώ το ίδιο το άλογο είχε τη δική του προσωπική κινηματογραφική βιογραφία στην ταινία του Μπέλα Ταρ «Το άλογο του Τορίνο».

 

ΤΟ «ΜΕΜΕ» ΜΕ ΤΟ ΑΛΟΓΟ ΤΟΥ ΝΙΤΣΕ, για να το θέσουμε με σύγχρονους όρους, έχει αποδειχτεί διαχρονικά και επίμονα δημοφιλές. Μεταξύ άλλων, η ιστορία εμφανίζεται στην «Αβάσταχτη ελαφρότητα του είναι» του Κούντερα ενώ το ίδιο το άλογο είχε τη δική του προσωπική κινηματογραφική βιογραφία στην ταινία του Μπέλα Ταρ «Το άλογο του Τορίνο» (video)

Τα πράγματα γίνονται ακόμα πιο περίπλοκα και παράξενα αν συνυπολογίσει κανείς την ιστορία ενός αλόγου που μαστιγώνεται μέχρι θανάτου, η οποία υπάρχει στο «Αδελφούς Καραμαζόφ» του Ντοστογιέφσκι, του πιο αγαπημένου συγγραφέα του Νίτσε – βιβλίο που γράφτηκε όταν ο πρώτος ήταν 44 χρονών, στην ηλικία ακριβώς που ήταν ο Νίτσε όταν κατέρρευσε εκείνη τη μέρα στο Τορίνο.

Ο μύθος της σύφιλης

Η Πριντώ θέτει σε ακόμα μεγαλύτερη αμφισβήτηση και στην αιτία που συνήθως αποδίδεται για την παραφροσύνη του: την σύφιλη. Παρότι διαγνώστηκε ως συφιλιδικός όταν εισήχθη στο άσυλο της Βασιλείας, δεν είχε εκδηλώσει κανένα από τα συμπτώματα που συνδέονται άμεσα με τη νόσο: τρέμουλο, απρόσωπη έκφραση, ασυνάρτητος λόγος. Αν βρισκόταν, όπως έχει γραφτεί, σε προχωρημένο στάδιο άνοιας θα ζούσε άλλα δύο χρόνια, πέντε το πολύ. Έζησε άλλα έντεκα. Οι δύο μολύνσεις που ανέφερε ο ίδιος στους γιατρούς ήταν αποτελέσματα της γονόροιας από την οποία είχε προσβληθεί ενώ υπηρετούσε ως νοσοκόμος κατά τον Γαλλο-Πρωσικό πόλεμο.

Αντίθετα, η συγγραφέας της βιογραφίας ασπάζεται την άποψη ότι ο Νίτσε πιθανότατα πέθανε εξαιτίας όγκου στον εγκέφαλο, όπως κι ο πάστορας πατέρας του δεκαετίες πριν. Υπήρχε άλλωστε ιστορικό νευρολογικής ευπάθειας και στις δύο πλευρές της οικογένειας, όπως και στην περίπτωση της μικρότερης αδελφής του Ελίζαμπεθ, η οποία έκανε τα πάντα για να καταστεί το έργο του αξιοποιήσιμο από τους Ναζί.

Ποιος κρατάει τελικά το μαστίγιο;

Είναι πασίγνωστο το απόφθεγμα του Νίτσε σχετικά με την «διαχείριση» του άλλου φύλου: «Πηγαίνεις στις γυναίκες; Μη ξεχνάς το μαστίγιο!». Στην φωτογραφία όμως που συνδέθηκε μ' αυτή τη φράση, το μαστίγιο το κρατάει η Λου Αντρέας-Σαλομέ, η Ρωσίδα ψυχαναλύτρια και μούσα του Φρόιντ, ενώ το κάρο το σέρνουν ο Νίτσε και ο φίλος του Πωλ Ρε. Όπως σημειώνει η Πριντώ, ο Νίτσε επιζητούσε φιλικές σχέσεις με ηγετικές φυσιογνωμίες του (πρωτο)φεμινιστικού κινήματος της εποχής του.

 

Με στοιχεία από τoυς Irish Times

Βιβλίο
0

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Σερζ Τισερόν «Οικογενειακά μυστικά»

Το Πίσω Ράφι / «Το να κρατάμε ένα μυστικό είναι ό,τι πιο πολύτιμο και επικίνδυνο έχουμε»

Μελετώντας τις σκοτεινές γωνιές των οικογενειακών μυστικών, ο ψυχίατρος και ψυχαναλυτής Σερζ Τισερόν αποκαλύπτει τη δύναμη και τον κίνδυνο που κρύβουν καθώς μεταφέρονται από τη μια γενιά στην άλλη.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Το ηθικό ζήτημα με τις μεταθανάτιες εκδόσεις με αφορμή το ημερολόγιο της Τζόαν Ντίντιον

Βιβλίο / Μεταθανάτιες εκδόσεις και ηθικά διλήμματα: Η Τζόαν Ντίντιον στο επίκεντρο

Σύντομα θα κυκλοφορήσει ένα βιβλίο με τις προσφάτως ανακαλυφθείσες «ψυχιατρικές» σημειώσεις της αείμνηστης συγγραφέως, προκαλώντας ερωτήματα σχετικά με τη δεοντολογία της μεταθανάτιας δημοσίευσης έργων ενός συγγραφέα χωρίς την επίσημη έγκρισή του.
THE LIFO TEAM
Στα «Μαθήματα Ζωγραφικής» του Τσαρούχη αποκαλύπτεται όλος ο ελληνικός κόσμος

Ηχητικά Άρθρα / Γιάννης Τσαρούχης: «Η ζωγραφική μου θρέφεται από τη μοναξιά και τη σιωπή»

Στα εκπληκτικά «Μαθήματα Ζωγραφικής» του Γιάννη Τσαρούχη αποκαλύπτεται όλος ο ελληνικός κόσμος, από τις μινωικές τοιχογραφίες έως τα λαϊκά δημιουργήματα του Θεόφιλου.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
George Le Nonce: «Εκτός από τα φέικ νιουζ, υπάρχει η φέικ λογοτεχνία και η φέικ ποίηση»

Ποίηση / George Le Nonce: «Εκτός από τα fake news, υπάρχει η fake λογοτεχνία και ποίηση»

Με αφορμή την έκδοση του τέταρτου ποιητικού του βιβλίου, με τίτλο «Μαντείο», ο Εξαρχειώτης ποιητής μιλά για την πορεία του, την ποίηση –queer και μη–, και για την εποχή του Web 2.0, αποφεύγοντας την boomer-ίστικη νοοτροπία.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Χατζιδάκις, Ιωάννου, Χιόνης, Βακαλόπουλος, Κοντός: 5 βιβλία τους κυκλοφορούν ξανά

Βιβλίο / Χατζιδάκις, Ιωάννου, Χιόνης, Βακαλόπουλος, Κοντός: 5 βιβλία τους κυκλοφορούν ξανά

Μια σειρά από επανεκδόσεις αλλά και νέες εκδόσεις, που αφορούν ποιητές και λογοτέχνες που έχουν φύγει από τη ζωή μάς θυμίζουν γιατί επιστρέφουμε σε αυτούς, διαπιστώνοντας ότι παραμένουν, εν πολλοίς, αναντικατάστατοι.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Η νέα μετάφραση των «Μεταμορφώσεων» είναι ένας άθλος και εκδοτικό γεγονός.

Βιβλίο / Οβίδιος: Η νέα μετάφραση των «Μεταμορφώσεων» είναι ένας άθλος και εκδοτικό γεγονός

Ο κορυφαίος μελετητής του ρωμαϊκού κόσμου Θεόδωρος Δ. Παπαγγελής ολοκλήρωσε την απόδοση στα ελληνικά των 12.000 στίχων του έργου του Οβίδιου, εκφράζοντας ταυτόχρονα τον άκρως μοντέρνο χαρακτήρα του ποιητή.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Τροχιές»: Η Samantha Harvey κέρδισε πανάξια το Booker

Βιβλίο / «Τροχιές»: Η Samantha Harvey κέρδισε πανάξια το Booker

Με θέμα την καθημερινότητα έξι αστροναυτών σε έναν διεθνή διαστημικό σταθμό, το μυθιστόρημα που κέρδισε το Booker 2024 μόλις μεταφράστηκε στα ελληνικά, είναι ένα ποίημα για τον πλανήτη Γη και μας καλεί να τον εκτιμήσουμε ξανά.
ΕΙΡΗΝΗ ΓΙΑΝΝΑΚΗ
2000 χρόνια μετά την πρώτη κυκλοφορία του, ένα βιβλίο για τους Ρωμαίους αυτοκράτορες γίνεται μπεστ-σέλερ

Βιβλίο / Ο Σουητώνιος του 69 μ.Χ. γίνεται ξανά μπεστ-σέλερ

Οι «Βίοι των Καισάρων», το εξόχως κουτσομπολίστικο βιβλίο που είχε γράψει ο Σουητώνιος για τον βίο και την πολιτεία της πρώτης σειράς των Ρωμαίων αυτοκρατόρων, κυκλοφόρησε σε νέα μετάφραση και μπήκε στη λίστα με τα ευπώλητα των Sunday Times.
THE LIFO TEAM
«Αν δεν μας αρέσουν οι ηγέτες που ψηφίζουμε, ας κατηγορήσουμε τον εαυτό μας»

Βιβλίο / «Αν δεν μας αρέσουν οι ηγέτες που ψηφίζουμε, ας κατηγορήσουμε τον εαυτό μας»

Ο «ροκ σταρ ιστορικός των ημερών», ο καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και βραβευμένος συγγραφέας Peter Frankopan, μιλά στη LIFO για τους κινδύνους που απειλούν την Ευρώπη, τη Γάζα και την άνοδο της ακροδεξιάς.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Πένθος και ανάνηψη: Ο δικός μας Σαββόπουλος

Daily / Πένθος και ανάνηψη: Ο δικός μας Σαββόπουλος

Μια εικοσαετία μετά την πρώτη έκδοση του βιβλίου, κυκλοφορεί ξανά σε αναθεωρημένη μορφή, η ενθουσιώδης, στοχαστική, λυρική μελέτη του έργου του σπουδαίου όσο και «πολωτικού» Έλληνα τραγουδοποιού από τον Δημήτρη Καράμπελα.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ
Ο Γιάννης και η φασολιά

Guest Editors / Ο Γιάννης και η φασολιά

Τέλη ’70, Αθήνα. Ένας νεαρός βουτάει στην ποίηση στη βιβλιοθήκη της Ελληνοαμερικανικής Ένωσης. Οι στίχοι του Γιάννη Κοντού τον αγγίζουν. Χρόνια μετά, ως συγγραφέας πια, δημιουργεί μια λογοτεχνική σχέση που κρατά δεκαετίες, ανάμεσα σε εκδοτικούς οίκους, ταβέρνες και πρωινά τηλεφωνήματα.
ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΡΑΠΤΟΠΟΥΛΟΣ
Ευκλείδης Τσακαλώτος: Οφείλουμε να είμαστε πιο ριζοσπάστες και ταυτόχρονα πιο ρεαλιστές, ακόμα κι αν αυτό ακούγεται σαν τετραγωνισμός του κύκλου!

Βιβλίο / Ευκλείδης Τσακαλώτος: «Οφείλουμε να είμαστε πιο ριζοσπάστες και ταυτόχρονα πιο ρεαλιστές στην αριστερά»

Μια πολιτική κουβέντα «εφ’ όλης της ύλης» με τον βουλευτή της Νέας Αριστεράς, πανεπιστημιακό και πρώην υπουργό Οικονομικών στο στούντιο της LiFO με αφορμή το «Μανιφέστο για μια βιώσιμη κοινωνία», το τρίτο του συγγραφικό πόνημα τα τελευταία χρόνια.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Έχει πέσει στα χέρια σας καμπίσιο κόμικ;

Βιβλίο / Έχει πέσει στα χέρια σας καμπίσιο κόμικ;

Όταν υπάρχει θέληση, πείσμα και μεράκι, η περιφέρεια «τα σπάει». Ο Μέλανδρος Γκανάς, «ψυχή» των Εκδόσεων του Κάμπου, μιλά για το σπιρτόζικο εκδοτικό πολυ-εγχείρημα από τη Λάρισα που αγαπά τα κόμικς και ό,τι σχετίζεται με αυτά, με αφορμή την επέτειο των 15 χρόνων τους.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ