1. Τάσεις και δηλώσεις. Τελεύτησε το 2014 με ένα ενάντιο άνθος στη μιζέρια και την ακαταστασία των πολιτικοκοινωνικών και οικονομικών ταρατατζούμ: ήτοι, με την έκδοση κάμποσων βιβλίων που πατσίζουν, όσο γίνεται, τα ακραία αλαμπουρνέζικα φαινόμενα. Γι' αυτά τα βιβλία θα πω δυο λόγια μέσα στον Ιανουάριο, και θα συνοδεύσω αυτά τα λόγια με σχόλια σε κάποιες τάσεις που σκιρτούν μέσα στο σύμπαν του βιβλίου. Μία από τις τάσεις αυτές είναι το ξεκίνημα μικρών εκδοτικών οίκων που ποντάρουν τα πάντα στην ποιότητα και στην καλαισθησία. Μια άλλη τάση είναι η εμφάνιση συγγραφέων που έχουν θητεύσει, και συνεχίζουν να θητεύουν, αγρίως και σκληρά, στην ανάγνωση, έχουν τσακίσει κόκαλα μελετώντας ξανά και ξανά τα μεγάλα αγκωνάρια της παγκόσμιας λογοτεχνίας αλλά και τα της φιλοσοφίας κορυφαία κι ύστερα πιάσανε μολύβι, κομπιούτερ και χαρτί. Ο Λευτέρης Καλοσπύρος, η Μαρία Ξυλούρη, ο Ιάκωβος Ανυφαντάκης, ο Άκης Παπαντώνης, η Βίκυ Τσελεπίδου, είναι ανάμεσα σ' αυτούς που πρώτα μαθαίνουν και μετά μιλάνε. Μια τρίτη, σημαντική επίσης, τάση είναι η συστηματική στροφή στους κλασικούς, τόσο της ελληνικής όσο και της αλλόγλωσσης πεζογραφίας και δοκιμιογραφίας. Μια στροφή που δείχνει, αν μη τι άλλο, ανάγκη ωριμάνσεως.
2. Κοιτάω πίσω για να δω μπροστά. Το να επαναφέρεις στη συζήτηση τους πρωτοπόρους, εκείνους που πατώντας στο παλιό έκαναν κι έφεραν το καινούργιο, είναι πάντα ευπρόσδεκτο. Ιδίως σε καιρούς κουλουβάχατου, ανακατωσούρας, απώλειας ταυτότητας και αξιών. Η Δωροθέα Κοντελετζίδου (1961) έρχεται να μας αφηγηθεί την ιστορία της λεγόμενης Γενιάς του Εξήντα, των εικαστικών εκείνων που δρώντας κυρίως στο Παρίσι μπόρεσαν όχι μόνο να παρακολουθήσουν τις απανωτές ανατροπές, καινοτομίες και πειραματικές χειρονομίες των Γάλλων, Αμερικανών, Ιταλών, και Γερμανών ρηξικέλευθων καλλιτεχνών, αλλά και να δημιουργήσουν εξίσου καινοτόμα έργα, να γράψουν και αυτοί μια συναρπαστική ιστορία που διαβάζεται και σαν μυθιστόρημα. Μαθαίνουμε, διαβάζοντας το έργο της Κοντελετζίδου με τίτλο Η ιδέα ως υλικό, το υλικό ως ιδέα (εκδ. Επίκεντρο), πώς ο γλύπτης Θόδωρος συναντιέται με τον Joseph Beuys ως προς το ότι η τέχνη δεν αφηγείται, δεν περιγράφει, αλλά «διεγείρει τις σκέψεις και τα συναισθήματα», ότι ο μεγάλος λησμονημένος πρωτοπόρος Γιώργος Τούγιας (1922-1994) ξεχαρβαλώνει τις πανίσχυρες ιδεολογίες ώστε να φανεί η ζέουσα πραγματικότητα που κρύβουν, και πώς, παράλληλα με τις εικαστικές του επεξεργασίες, αρθρώνει και τον θεωρητικό του λόγο, όπως στο κείμενο «Γιατί ο Αντίμυθος». Μαθαίνουμε ότι η Χρύσα Ρωμανού και ο Δημήτρης Κοντός κατηγορήθηκαν ως «αντίχριστοι» μόνο και μόνο επειδή έκαναν «ανεικονική τέχνη». Μαθαίνουμε για την τόσο ευρηματική δράση του Gruppo Sigma, για τις ιδιοφυείς κατακρύψεις του Δημήτρη Αληθεινού αλλά και για τα εμπρηστικά του μανιφέστα. Η Κοντελετζίδου, σε υποσημείωσή της, μας πληροφορεί ότι η πρώτη κατάκρυψη του Αληθεινού έγινε το 1981 στη Θεσσαλονίκη, στο φεστιβάλ της εφημερίδας «Αυγή», και ότι έως τώρα οι ανά τον κόσμο κατακρύψεις αριθμούνται σε 170!
3. Η αντοχή των υλικών. Ατσάλι, σίδερο, πανιά, ξύλα, ραδιόφωνα, φανάρια αυτοκινήτων, ελάσματα, ντιβανοσκεπάσματα, σύρμα, μανταλάκια, κονδυλομάχαιρα, σούστες, φόρμες γλυκών, κάρβουνα, λινάτσες, στάχτες, πολυεστέρας, ζάρια, πέτρες, γυψωμένα πανιά, πλαστικά λουλούδια, είναι, μεταξύ πολλών άλλων ετερόκλητων, τα υλικά που επιλέγουν και ξέρουν να μετασχηματίζουν σε έργο τέχνης οι καινοτόμοι μας: ο Κανιάρης, ο Κεσσανλής, ο Δανιήλ, ο Παύλος, ο Θόδωρος, ο Τσόκλης, ο Ξαγοράρης, ο Φιλόλαος, ο Τουζένης, ο Τάκης.
Αυτό που επεσήμανε ο Pierre Restany για το έργο της Χρύσας Ρωμανού, ότι με το έργο της επιχειρεί «την άμεση και βίαιη κριτική της καταναλωτικής κοινωνίας, μια γενικευμένη αμφισβήτηση που πηγάζει από το κλίμα του Μάη του '68 πριν ακόμα συμβεί», συνοψίζει εύστοχα την πορεία και τη δράση όλων σχεδόν των καλλιτεχνών της Γενιάς του Εξήντα.
Το δίχως άλλο, μια ιστορία τίγκα στην επινοητικότητα, τις εντάσεις, τις ανατροπές και, πάνω απ' όλα, τον διαρκώς σε επιφυλακή και εγρήγορση στοχασμό. Εύγε στην Κοντελετζίδου που μόχθησε για να μας θυμίσει την καταγωγική περιοχή της σύγχρονης τέχνης. Μόνο γνωρίζοντας το άλλοτε μπορούμε να κατανοήσουμε το σημερινό και να σχεδιάσουμε, να οραματιστούμε το μελλοντικό.
σχόλια