Queer αισθήματα και ανατρεπτικές προσεγγίσεις στην ψυχοθεραπεία

ΕΠΕΞ Queer αισθήματα. Νέες ιδέες στην ψυχοθεραπεία Facebook Twitter
Τα «Queer αισθήματα» δεν αφορούν αποκλειστικά την queer ταυτότητα, αλλά αντιπροσωπεύουν την αναγκαία αποδοχή της ρευστότητας και της πολυσημίας.
0


ΤΟ «QUEER ΑΙΣΘΗΜΑΤΑ: Ριζοσπαστικές προσεγγίσεις στην ψυχοθεραπεία του σεξ, της σεξουαλικότητας και του φύλου» (σε επιμέλεια Lyndsey Moon, μετάφραση Μιχάλη Μεντίνη και Χρήστου Πάλλα και επιστημονική επιμέλεια για την ελληνική έκδοση της Αφροδίτης Καψάλη), που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Oposito, είναι ένα συλλογικό δοκίμιο που συγκεντρώνει ριζοσπαστικές και καινοτόμες ιδέες και τοποθετήσεις από ειδικούς, ακαδημαϊκούς, ψυχολόγους, ψυχοθεραπευτές και κοινωνιολόγους, όσον αφορά την queer θεωρία στη θεραπευτική πρακτική.

Μέσω προσεγγίσεων που ακόμη απουσιάζουν από την εκπαιδευτική διαδικασία ή μόλις τις τελευταίες δεκαετίες έχει ξεκινήσει συζήτηση γι’ αυτές, διερευνώνται θέματα όπως η ομοφυλοφιλία και το coming out, η τρανς επιθυμία, το BDSM στη θεραπεία, ζητήματα που αφορούν τον HIV και queer μεθοδολογίες. Πρόκειται για το τρίτο βιβλίο της σειράς «Ψυχοθεραπεία» των ανεξάρτητων εκδόσεων Oposito, που επιχειρούν με την έκδοση βιβλίων φεμινιστικής και queer θεωρίας να καλύψουν ένα σημαντικό κενό στην ελληνική βιβλιογραφία.

Τα gender studies, οι queer θεωρίες και τα ΛΟΑΤΚΙ+ δικαιώματα αφορούν όλο και περισσότερο τη δημόσια σφαίρα και γίνονται αντικείμενο έρευνας σε τομείς όπως η κριτική της λογοτεχνίας και της τέχνης, οι πολιτισμικές σπουδές και η πολιτική. Παρ’ όλα αυτά, στον τομέα της ψυχολογίας και της ψυχοθεραπείας σημειώνεται χαρακτηριστική καθυστέρηση.

Η βασική συνεισφορά της queer θεωρίας στη θεραπεία, όπως αντιλαμβάνεται ο αναγνώστης, είναι το γεγονός ότι αμφισβητεί έντονα τα δίπολα όσον αφορά τη σεξουαλικότητα και το φύλο.

Όπως σημειώνει εμφατικά η Lyndsey Moon στην εισαγωγή: «Ο χώρος της ακαδημαϊκής και εφαρμοσμένης συμβουλευτικής, της κλινικής ψυχολογίας και της ψυχοθεραπείας έχει επιδείξει μια ύποπτη σιωπή πάνω στο θέμα». Δεν γίνεται να μην παρατηρήσουμε, ωστόσο, πως το βιβλίο εκδόθηκε για πρώτη φορά στα αγγλικά το 2008 και το γεγονός ότι μόλις μεταφράστηκε στα ελληνικά φανερώνει πολλά για τις ελλείψεις της ελληνικής βιβλιογραφίας και την παραδοσιακή καθυστέρηση σε σύγκριση με άλλες χώρες. Ακόμα και σε διεθνές επίπεδο, όμως, δεν είναι και τόσο άξιο απορίας διαχρονικά, αν αναλογιστούμε πως μόλις το 1990 η ομοφυλοφιλία έπαψε να θεωρείται ασθένεια από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας.

cover
ΚΑΝΤΕ ΚΛΙΚ ΕΔΩ ΓΙΑ ΝΑ ΤΟ ΑΓΟΡΑΣΕΤΕ: 
Queer αισθήματα: 
Ριζοσπαστικές προσεγγίσεις στην ψυχοθεραπεία του σεξ, της σεξουαλικότητας και του φύλου, Μτφρ.: Μιχάλης Μεντίνης & Χρήστος Πάλλας,  εκδόσεις Oposito

Γι’ αυτόν τον λόγο, η έκδοση των «Queer αισθημάτων» στα ελληνικά, έστω και με καθυστέρηση, συνιστά ένα σημαντικό γεγονός για την εγχώρια θεραπευτική κοινότητα, καθώς μπορεί να ανατρέψει κατεστημένες και παρωχημένες ιδέες στον χώρο της ψυχολογίας και της ψυχοθεραπείας όσον αφορά το σεξ, τη σεξουαλικότητα και το φύλο, και να καταστεί ένα πολύτιμο εργαλείο για ψυχοθεραπευτές, ψυχιάτρους και κλινικούς ψυχολόγους. Ωστόσο, το βιβλίο δεν απευθύνεται μόνο σε ειδικούς αλλά και σε ένα πιο ευρύ κοινό, που ενδιαφέρεται για θέματα ψυχοθεραπείας, ταυτότητας φύλου και σεξουαλικότητας. Στα θετικά της έκδοσης, επίσης, η εκτενής βιβλιογραφία με σχετικές πηγές στο τέλος κάθε κεφαλαίου. Θα ήταν πάντως χρήσιμο για το αναγνωστικό κοινό, αν η ελληνική έκδοση περιείχε και κάποια σύντομα βιογραφικά των συγγραφέων.

Τα θέματα που αναπτύσσονται διεξοδικά στα εννέα κεφάλαια του βιβλίου, συχνά και μέσω συγκεκριμένων παραδειγμάτων με άτομα που έχουν προσέλθει για συμβουλευτική ή θεραπεία, είναι το πρόβλημα της εξουσίας στην ψυχοθεραπευτική πρακτική και οι συνέπειες που έχει για τα άτομα, ζητήματα εννοιολόγησης και ανάπτυξης της queer ταυτότητας, ο ρόλος των συναισθημάτων και το πώς η ετεροκανονικότητα τα επηρεάζει, προτάσεις για συμβουλευτική σε ίντερσεξ άτομα, η εμπειρία των τρανς ατόμων, συμβουλευτική πάνω σε kinky και BDSM θέματα και το πώς μπορούν να βελτιωθούν οι queer μεθοδολογίες.

Η βασική συνεισφορά της queer θεωρίας στη θεραπεία, όπως αντιλαμβάνεται ο αναγνώστης, είναι το γεγονός ότι αμφισβητεί έντονα τα δίπολα όσον αφορά τη σεξουαλικότητα και το φύλο. Αρκετοί μύθοι αποδομούνται εδώ, όπως το ότι η διεμφυλικότητα συγχέεται με τη σεξουαλικότητα και θεωρείται σε όλες τις περιπτώσεις ομοιόμορφη, η συνεχιζόμενη παθολογικοποίηση του BDSM και οι αρνητικές αντιλήψεις γύρω από αυτό που δεν έχουν εκλείψει, οι διχοτομήσεις που έχουν επιβάλει οι κανονιστικές αντιλήψεις για το φύλο και τη σεξουαλικότητα, η αμφιθυμία που διακρίνει τα queer άτομα και κατά πόσο δεν γίνεται πλήρως αντιληπτή από τους θεραπευτές, και τέλος η αρκετά ριζοσπαστική θεωρία που υποστηρίζει πως τα συναισθήματα μπορεί και να μην είναι μια φυσική σωματική αντίδραση που καθορίζει τον βαθμό της υποκειμενικότητας αλλά αντίθετα «κανονιστικά μυθεύματα που χρησιμοποιούνται για τον έλεγχο της υποκειμενικότητας».

Η Lyndsey Moon σε ένα από τα πιο ενδιαφέροντα κεφάλαια του βιβλίου, το «Εξετάζοντας την ετεροσεξουαλικοποίηση του συναισθήματος», σημειώνει: «Φαίνεται πιο πιθανό ότι τα συναισθήματα παράγονται κοινωνικά και χρησιμοποιούνται για να μας ενημερώσουν πώς πρέπει να συμπεριφερόμαστε, να σκεφτόμαστε και να αισθανόμαστε εντός της δεδομένης κοινωνίας μας». Καταλήγει έτσι σε μια παραδοχή που μπορεί να είναι πολύ βοηθητική για τους θεραπευτές που συμβουλεύουν queer άτομα αλλά όχι μόνο. Πόσα από τα συναισθήματα στα οποία μας έχουν «εκπαιδεύσει» η ετεροκανονικότητα και οι παγιωμένοι ρόλοι των φύλων να είναι άραγε κοινωνικά κατασκευασμένα;

Μία από τις βασικές αρχές που εξαρχής αμφισβητεί το βιβλίο είναι ο βιολογικός προσδιορισμός του φύλου και της σεξουαλικότητας. Μια νέα τοπογραφία αισθημάτων και εννοιών ξεπροβάλλει, την οποία οι θεραπευτές καλούνται να εξερευνήσουν και να λάβουν υπόψη τους όταν έχουν να κάνουν με queer άτομα αλλά και με μορφές της σεξουαλικότητας που για την κατεστημένη ιατρική άλλοτε δεν ήταν παρά διαστροφές.

Το συμπέρασμα που μπορεί να βγάλει κανείς από τα «Queer αισθήματα» είναι πως τα ετεροκανονικά αρχέτυπα και οι παραδοσιακές μεθοδολογίες είναι αρκετά πεπαλαιωμένα για να καταφέρουν να προσεγγίσουν επαρκώς τη ρευστότητα των φύλων, των ταυτοτήτων και της σεξουαλικότητας και τα νέα ψυχοκοινωνικά δεδομένα. Η ετεροκανονική εξουσία και οι καταπιεστικές πρακτικές της, τα ασφυκτικά πρότυπα και οι μανιχαϊστικές απόψεις για τα φύλα, η παράβλεψη των πολλαπλών αρνητικών συνεπειών της ομοφοβίας και της περιθωριοποίησης οδηγούν σε εσφαλμένα συμπεράσματα και συσκοτίζουν τη θεραπευτική διαδικασία. Απαιτούνται νέες και πιο ευέλικτες αντιλήψεις και μια νέα θεώρηση των πραγμάτων από τους θεραπευτές για να κατανοήσουν τόσο τους θεραπευόμενους όσο και τις νέες απαιτήσεις της εποχής.

Δεν είναι μόνο οι θεραπευτές ή οι εκπαιδευτές που οφείλουν να αποκτήσουν μια νέα οπτική, αλλά και όλοι εμείς που πρέπει να αντιληφθούμε πως τα παλιά σχήματα, μοντέλα και στερεότυπα έχουν αποκαθηλωθεί ή έστω αμφισβητούνται έντονα και δεν γίνεται να επιμένουμε πεισματικά σε αναγνώσεις και ερμηνείες των ανθρώπινων σχέσεων και του ανθρώπινου ψυχισμού ολωσδιόλου πεπαλαιωμένες. Στην πραγματικότητα, τα «Queer αισθήματα» του τίτλου δεν αφορούν αποκλειστικά την queer ταυτότητα, αλλά αντιπροσωπεύουν την αναγκαία αποδοχή της ρευστότητας και της πολυσημίας και το ευρύ πνεύμα που μπορεί να τις αγκαλιάσει, κάτι απαραίτητο για μια πιο βαθιά κατανόηση του εαυτού και των ανθρώπων.

ΑΓΟΡΑΣΤΕ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΕΔΩ

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Ηλίας Μαγκλίνης: «Η ανάκριση»

Το Πίσω Ράφι / «Γιατί δεν μου μιλάς ποτέ για τον εφιάλτη σου, μπαμπά;»

Η «Ανάκριση» του Ηλία Μαγκλίνη, ένα από τα πιο ενδιαφέροντα πεζά των τελευταίων χρόνων, φέρνει σε αντιπαράθεση έναν πατέρα που βασανίστηκε στη Χούντα με την κόρη του που «βασανίζεται» ως περφόρμερ στα χνάρια της Μαρίνα Αμπράμοβιτς.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Πέντε κλασικά έργα που πρέπει κανείς να διαβάσει

Βιβλίο / 5 κλασικά βιβλία που κυκλοφόρησαν ξανά σε νέες μεταφράσεις

Η κλασική λογοτεχνία παραμένει εξαιρετικά επίκαιρη, κι αυτό το αντιλαμβάνεται κανείς ανατρέχοντας στους τίτλους της πρόσφατης βιβλιοπαραγωγής και σε έργα των Τζόις, Κουτσί, Κάφκα, Αντρέγεφ και Τσβάιχ.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Τάσος Θεοφίλου: «Η φυλακή είναι το LinkedΙn των παρανόμων» ή «Το πορνό και το Κανάλι της Βουλής είναι από τα πιο δημοφιλή θεάματα στη φυλακή»

Βιβλίο / Τάσος Θεοφίλου: «Όταν μυρίζω μακαρόνια με κιμά θυμάμαι τη φυλακή»

Με αφορμή το βιβλίο-ντοκουμέντο «Η φυλακή», ο Τάσος Θεοφίλου μιλά για την εμπειρία του εγκλεισμού, για τον αθέατο μικρόκοσμο των σωφρονιστικών ιδρυμάτων –μακριά απ’ τις εικόνες που αναπαράγουν σειρές και ταινίες– και για το πώς η φυλακή λειτουργεί σαν το LinkedIn των παρανόμων.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Michel Gaubert: Ο dj που βάζει μουσικές στα σημαντικότερα catwalks

Βιβλίο / Michel Gaubert: Ο dj που βάζει μουσικές στα σημαντικότερα catwalks

Chanel, Dior και πολλοί ακόμα οίκοι υψηλής ραπτικής «ντύνουν» τα shows τους με τη μουσική του. Στο «Remixed», την αυτοβιογραφία-παλίμψηστο των επιρροών και των εμμονών του, ο ενορχηστρωτής της σύγχρονης catwalk κουλτούρας μας ξεναγεί σε έναν κόσμο όπου μουσική και εικόνα γίνονται ένα.
ΣΤΕΛΛΑ ΛΙΖΑΡΔΗ
Ρωμανός ο Μελωδός: Ο ουρανόθρεφτος ποιητής του Θείου Δράματος

Βιβλίο / Ρωμανός ο Μελωδός: Ο ουρανόθρεφτος ποιητής του Θείου Δράματος

Λίγοι είναι οι ποιητικά γραμμένοι εκκλησιαστικοί στίχοι που δεν φέρουν τη σφραγίδα αυτού του ξεχωριστού υμνωδού και εκφραστή της βυζαντινής ποιητικής παράδοσης που τίμησαν οι σύγχρονοί μας ποιητές, από τον Οδυσσέα Ελύτη μέχρι τον Νίκο Καρούζο.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Τα 5 πιο σημαντικά βιβλία του Μάριο Βάργκας Λιόσα

Βιβλίο / Τα 5 πιο σημαντικά βιβλία του Μάριο Βάργκας Λιόσα

Η τελευταία μεγάλη μορφή της λατινοαμερικάνικης λογοτεχνίας που πίστευε πως «η λογοτεχνία μπορεί να αλλάξει την πραγματικότητα» έφυγε την Κυριακή σε ηλικία 89 ετών. Ξεχωρίσαμε πέντε από τα πιο αξιόλογα μυθιστορήματά του.
ΕΙΡΗΝΗ ΓΙΑΝΝΑΚΗ
bernhard schlink

Πίσω ράφι / «Φανταζόσουν ότι θα έβγαινες στη σύνταξη ως τρομοκράτης;»

Το μυθιστόρημα «Το Σαββατοκύριακο» του Μπέρνχαρντ Σλινκ εξετάζει τις ηθικές και ιδεολογικές συνέπειες της πολιτικής βίας και της τρομοκρατίας, αναδεικνύοντας τις αμφιλεγόμενες αντιπαραθέσεις γύρω από το παρελθόν και το παρόν.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Φοίβος Οικονομίδης

Βιβλίο / Φοίβος Οικονομίδης: «Είμαστε έτοιμοι ανά πάσα στιγμή να σπάσουμε σε χίλια κομμάτια»

Με αφορμή το νέο του βιβλίο «Γιακαράντες», ο Φοίβος Οικονομίδης, ένας από τους πιο χαρακτηριστικούς συγγραφείς της νεότερης γενιάς, μιλά για τη διάσπαση προσοχής, την αυτοβελτίωση, τα κοινωνικά δίκτυα, το βύθισμα στα ναρκωτικά και τα άγχη της γενιάς του.
ΙΩΝΑΣ ΚΑΛΛΙΜΑΝΗΣ
Σερζ Τισερόν «Οικογενειακά μυστικά»

Το Πίσω Ράφι / «Το να κρατάμε ένα μυστικό είναι ό,τι πιο πολύτιμο και επικίνδυνο έχουμε»

Μελετώντας τις σκοτεινές γωνιές των οικογενειακών μυστικών, ο ψυχίατρος και ψυχαναλυτής Σερζ Τισερόν αποκαλύπτει τη δύναμη και τον κίνδυνο που κρύβουν καθώς μεταφέρονται από τη μια γενιά στην άλλη.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Το ηθικό ζήτημα με τις μεταθανάτιες εκδόσεις με αφορμή το ημερολόγιο της Τζόαν Ντίντιον

Βιβλίο / Μεταθανάτιες εκδόσεις και ηθικά διλήμματα: Η Τζόαν Ντίντιον στο επίκεντρο

Σύντομα θα κυκλοφορήσει ένα βιβλίο με τις προσφάτως ανακαλυφθείσες «ψυχιατρικές» σημειώσεις της αείμνηστης συγγραφέως, προκαλώντας ερωτήματα σχετικά με τη δεοντολογία της μεταθανάτιας δημοσίευσης έργων ενός συγγραφέα χωρίς την επίσημη έγκρισή του.
THE LIFO TEAM
Στα «Μαθήματα Ζωγραφικής» του Τσαρούχη αποκαλύπτεται όλος ο ελληνικός κόσμος

Ηχητικά Άρθρα / Γιάννης Τσαρούχης: «Η ζωγραφική μου θρέφεται από τη μοναξιά και τη σιωπή»

Στα εκπληκτικά «Μαθήματα Ζωγραφικής» του Γιάννη Τσαρούχη αποκαλύπτεται όλος ο ελληνικός κόσμος, από τις μινωικές τοιχογραφίες έως τα λαϊκά δημιουργήματα του Θεόφιλου.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
George Le Nonce: «Εκτός από τα φέικ νιουζ, υπάρχει η φέικ λογοτεχνία και η φέικ ποίηση»

Ποίηση / George Le Nonce: «Εκτός από τα fake news, υπάρχει η fake λογοτεχνία και ποίηση»

Με αφορμή την έκδοση του τέταρτου ποιητικού του βιβλίου, με τίτλο «Μαντείο», ο Εξαρχειώτης ποιητής μιλά για την πορεία του, την ποίηση –queer και μη–, και για την εποχή του Web 2.0, αποφεύγοντας την boomer-ίστικη νοοτροπία.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Χατζιδάκις, Ιωάννου, Χιόνης, Βακαλόπουλος, Κοντός: 5 βιβλία τους κυκλοφορούν ξανά

Βιβλίο / Χατζιδάκις, Ιωάννου, Χιόνης, Βακαλόπουλος, Κοντός: 5 βιβλία τους κυκλοφορούν ξανά

Μια σειρά από επανεκδόσεις αλλά και νέες εκδόσεις, που αφορούν ποιητές και λογοτέχνες που έχουν φύγει από τη ζωή μάς θυμίζουν γιατί επιστρέφουμε σε αυτούς, διαπιστώνοντας ότι παραμένουν, εν πολλοίς, αναντικατάστατοι.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ