Κλαούντιο Μάγκρις
Υπόθεση Αρχείου
μτφρ. Άννα Παπασταύρου, εκδόσεις Καστανιώτης.
Κάθε φορά που τύχαινε φέτος να ακούσω για κάποιο γνωστό ιστορικό μυθιστόρημα, για όλα αυτά τα μπεστ σέλερ που γράφονται με συγκεκριμένη συνταγή, σκεφτόμουν τι θα έλεγε σχετικά ο Κλαούντιο Μάγκρις, αυτός ο μεγαλοφυής συγγραφέας του Δούναβη, που ήξερε ότι σε κάθε ποτάμι και κάθε πλαγιά κρύβεται ένα κομμάτι πραγματικής και μεταφορικής σημασίας που ανασαίνει με σεφερικό τρόπο μέσα στην ίδια την Ιστορία – και ανάγεται σε σύμβολο. Και να που η απάντηση για τη σχέση μυθιστορήματος και Ιστορίας ήρθε ακριβώς από τον ίδιο με την αριστουργηματική Υπόθεση Αρχείου, γραμμένη κατόπιν εντολής από τα υψηλότερα κλιμάκια της συγγραφικής τέχνης, σαν να πρόκειται για παραγγελία από κάποιον άγνωστο θεό που ήρθε να ταρακουνήσει την Ευρώπη και τον κόσμο, οπλίζοντας το χέρι του συγγραφέα με την πένα. Έφτασαν και τα νέα της τρομακτικής ανόδου της ακροδεξιάς στις πρόσφατες εκλογές στη Γερμανία για να καταστήσουν το σπουδαίο αυτό πόνημα απτή απόδειξη των αμαρτημάτων που επανέρχονται στην καρδιά της γηραιάς ηπείρου σαν εφιάλτες, σαν ένα ανεξάντλητο αρχείο που αποκαλύπτει διαρκώς μουσεία καμένης σάρκας. Αφορμή για το συγκλονιστικό βιβλίο του Μάγκρις έδωσε, άλλωστε, ένα αληθινό γεγονός: τα στοιχεία σχετικά με τον θάνατο του Ντιέγκο ντε Ενρίκες, ενός καθηγητή ο οποίος συγκέντρωνε διάφορα τεκμήρια για ένα Μουσείο Πολέμου, τα οποία όμως τελικά κάηκαν μαζί με τον ίδιο σε πυρκαγιά που ξέσπασε στο υπόγειο του σπιτιού του. Η ιδέα του μουσείου φαίνεται να συνεπήρε τον Μάγκρις, που είναι ένα ολοζώντανο αρχείο γνώσεων και αναφορών από μόνος του, κι έτσι αναζήτησε όλες τις ανατριχιαστικές λεπτομέρειες των χαμένων ντοκουμέντων που αφορούσαν το μοναδικό στην Ιταλία κρεματόριο που λειτούργησε στον τόπο καταγωγής του, την Τεργέστη, την περίφημη «Ρυζιέρα του Αγίου Σάββα», όπου εξοντώθηκαν 5.000 Εβραίοι. Στοιχεία, όμως, για τη λειτουργία του δεν υπήρχαν πουθενά, καθώς αυτά κάηκαν από τον διοικητή του την ημέρα της αυτοκτονίας του Χίτλερ και οι σχετικές καταγραφές των ονομάτων στους τοίχους του κρεματορίου καλύφθηκαν επιμελώς με ασβέστη. Ωστόσο, όσο και αν οι ψυχές μοιάζουν να είναι απούσες από οποιοδήποτε αρχείο, τα φαντάσματά τους στοιχειώνουν ακόμα την Ιστορία μαζί με όλους αυτούς τους γνωστούς αγνώστους που έσπευσαν να αποσιωπήσουν τα ενοχικά τεκμήρια – και παρελαύνουν από τις σελίδες του βιβλίου. «Όλη η ανθρώπινη Ιστορία είναι μια απόξεση της συνείδησης» γράφει κάπου ο συγγραφέας γι' αυτή την ανάγκη να αποσιωπούμε το παρελθόν και αυτό να ξεπροβάλλει μπροστά μας, όπως συμβαίνει σήμερα, πιο τρομακτικό από ποτέ, καθιστώντας βιβλία σαν αυτό ανατριχιαστικά επίκαιρα.
Κάρλο Μπονίνι & Τζανκάρλο ντε Κατάλντο
Suburra - Ρώμη, πρωτεύουσα της μαφίας
μτφρ. Έφη Καλλιφατίδη, Εκδόσεις της Εστίας
Για να καταλάβει κανείς τι σημαίνει αστική βαρβαρότητα-σκοτεινές διαδρομές της μαφίας και του χρήματος, πόρνες που συνυπάρχουν με γραβατωμένους πολιτικούς, αρκεί να διαβάσει αυτό το συναρπαστικό βιβλίο, ένα πραγματικά πυρακτωμένο μυθιστόρημα που είναι αποκαλυπτικό μέχρι την τελευταία σελίδα. Συγγραφείς του δύο άνθρωποι που ξέρουν όσα συνέβαιναν από μέσα: ο συγγραφέας και δημοσιογράφος της «Repubblica» Κάρλο Μπονίνι και ο δικαστής και μυθιστοριογράφος Τζανκάρλο ντε Κατάλντο, οι οποίοι καταθέτουν ένα συναρπαστικό χρονικό που θεωρήθηκε προφητικό: έναν χρόνο μετά τη συγγραφή του ξέσπασε το σκάνδαλο της Mafia Capitale με πρωταγωνιστές πρόσωπα που μοιάζουν να ξεπηδούν από τις σελίδες του βιβλίου, με καταστάσεις που περιγράφονται αυτούσια από τους δύο συγγραφείς-ερευνητές. O τίτλος του βιβλίου, που μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις της Εστίας σε ωραία μετάφραση Εφης Καλλιφατίδη, Suburra - Ρώμη, πρωτεύουσα της μαφίας περιγράφει όσα συνέβαιναν στις σκοτεινές διαδρομές της Ρώμης κατά τους τελευταίους έξι μήνες της διακυβέρνησης Μπερλουσκόνι με επίκεντρο το τεράστιο κατασκευαστικό σχέδιο της μεταμόρφωσης της παραλιακής Όστια σε Λας Βέγκας ή, καλύτερα, Ντουμπάι. Το σχέδιο που τελικά έφερε στο φως απίστευτες ιστορίες, εμπλέκοντας 46 κατηγορούμενους –από τους οποίους οι 17 δεν εμφανίστηκαν γιατί φοβόντουσαν τη μαφία– είχε ως πρωταγωνιστές όχι μόνο τη μαφία της Ρώμης, ευυπόληπτους πολιτικούς φίλους του Μπερλουσκόνι, ιερείς του Βατικανού και υψηλά στελέχη της κοινωνίας, φέρνοντας στον νου πολλές σκηνές από τον Νονό, αλλά και κατασκευαστικές εταιρείες, ακόμα και οργανώσεις που εμπλέκονταν στο θέμα της στέγασης των προσφύγων. Η σχέση όλων αυτών διαμορφώνει ένα γαϊτανάκι που ξεδιπλώνεται με τρόπο γλαφυρό στο βιβλίο, καθώς άπειρα είναι τα ανεκδοτολογικά περιστατικά που επίσης αποκαλύπτουν τις ουσιαστικές ταξικές και μη διαφορές της ιταλικής μαφίας (την παλιά αριστοκρατία του εγκλήματος, τους Σάλε ή τους Αντάμι). Τελικά, είναι δύσκολο να ξεχωρίσει κανείς τι είναι πραγματικό και τι φανταστικό στο συναρπαστικό αυτό μυθιστόρημα που θυμίζει στις καλύτερες στιγμές των βιβλίων του Σαβιάνο στην αποκαλυπτική του δύναμη και στην ασθματική του διάρκεια.
Hervé Le Corre
Άμμος στο στόμα
μτφρ. Γιάννης Καυκιάς, Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου
Είναι ωραίο που οι εκδόσεις του 21ου μεταφράζουν τα τελευταία χρόνια με συνέπεια τους καλύτερους τίτλους του περίφημου néo-polar, έχοντας ως πρώτα υλικά τα έντονα πολιτικά γεγονότα της εποχής και τα βασικά συστατικά στοιχεία του γαλλικού νουάρ. Δείγματα γραφής είχαμε στο παρελθόν με τα βιβλία του Ζαν Κλοντ Ιζό και του Ζαν Πατρίκ Μανσέτ, τον οποίο θυμίζει πολύ ο δυνατός Λε Κορ που μοιάζει να ξεπήδησε από τις εποχές κατά τις οποίες οι ιστορίες αυτές γράφονταν ακόμα με ψυχή και με αίμα. Ειδικά τις μέρες αυτές που έρχεται στο προσκήνιο το θέμα της αυτονόμησης της Καταλονίας, η περίοδος που η Ισπανία ταλανιζόταν από το βασκικό ζήτημα και την αυτονομιστική οργάνωση ETA δεν μοιάζει και τόσο μακρινή. Βασικοί ήρωες της υπόθεσης στην Άμμο στο Στόμα, που φαντάζει σχεδόν αληθινή, είναι ένα ζευγάρι, ο Πιερ και η Ματίλντ, οι οποίοι ζουν στο Μπορντό και διαθέτουν ένα διόλου αξιοκαταφρόνητο παρελθόν: και οι δυο υπήρξαν ενταγμένοι σε πολιτικές οργανώσεις και βρίσκονται, έστω και άθελά τους, μπλεγμένοι στην ιστορία της ανατίναξης ξενοδοχείου στη νότια Γαλλία από την ETA. Εκείνη είναι ηθοποιός και μάλιστα βρίσκεται να υποδύεται την Ισμήνη στην Αντιγόνη του Σοφοκλή –που σημαίνει κάτι για την εξέλιξη του βιβλίου– κι εκείνος ένας πρώην τροτσκιστής, με τις σπίθες της επαναστατικής αναπόλησης να καίνε ακόμα τα σωθικά του. Όπως και να έχει, ο Πιερ φαίνεται να εμπλέκεται στην υπόθεση εξαιτίας της πρώην ερωμένης του Εμιλία, η οποία ζητάει τη βοήθειά του όταν αυτή και η παρέα της αναγκάζονται να διασχίζουν τα γαλλο-ισπανικά σύνορα. Στο κατόπι τους βρίσκεται ο Ισπανός δολοφόνος Άνχελ Ματάνσας, ο ιδιοσυγκρασιακός υπαστυνόμος Γκαρσιά και ο αξιωματικός της Αντιτρομοκρατικής Μαρκέ. Καταιγιστικός ρυθμός, περιγραφές των τοπίων και των χωριών που κόβουν την ανάσα, ατμοσφαιρική κατάσταση, πολιτική ένταση και οι σκηνές της καταδίωξης κάνουν το μυθιστόρημα αυτό παραπάνω από περιπετειώδες: ένα γνήσιο αντιπροσωπευτικό δείγμα του εξαίσιου néo-polar, σαν το καλό κρασί που παραμένει ακόμα μεστό και γίνεται ολοένα γευστικότερο όσο περνούν τα χρόνια.
Λου Γιουρένεκ
Η μεγάλη φωτιά
μτφρ. Χρήστος Καψάλης, εκδόσεις Ψυχογιός
Αλήθεια, πόσα ξέρουμε για τη Σμύρνη; Διαβάζοντας το συναρπαστικό βιβλίο του ερευνητή, δημοσιογράφου και ιστορικού Λου Γιουρένεκ μπορούμε να απαντήσουμε «σχεδόν τίποτα». Έπρεπε να έρθει ένας Αμερικανός, ο οποίος εντρύφησε στα αρχεία του στρατού και συνέλεξε όσο περισσότερες πληροφορίες μπορούσε από επιζώντες για να μας αποκαλύψει όσα τρομερά που συνέβησαν στην προκυμαία το βράδυ της Καταστροφής, δίνοντας έμφαση στο γεγονός της μοναδικής διάσωσης Ελλήνων, μαζί και Αρμενίων, που επετεύχθη από έναν μεθοδιστή πάστορα. Ο Έισα Τζένινγκς, ένας φοβικός και φιλάσθενος άνθρωπος, μετατρέπεται ξαφνικά σε ήρωα, όταν αποφασίζει να διασώσει όσο περισσότερους πρόσφυγες μπορεί με τη βοήθεια του κυβερνήτη του αντιτορπιλικού «Έντσαλ» Χάλσεϊ Πάουελ, πηγαίνοντας κόντρα στις επίσημες εντολές και καταστρώνοντας ένα σχέδιο που δεν βάζει ανθρώπου νους. Όλα αυτά όντως συνέβησαν, απλώς είναι γραμμένα με μυθιστορηματικό τρόπο. Γι' αυτό ακριβώς η Μεγάλη Φωτιά διαβάζεται με κομμένη την ανάσα από την πρώτη σελίδα έως την τελευταία, φέρνοντας στο φως στοιχεία όχι μόνο αναφορικά με την Καταστροφή της Σμύρνης αλλά και με το τι ακριβώς συνέβη με την κατάρρευση του ελληνικού μετώπου, ποιες εντολές δόθηκαν, γιατί χιλιάδες Έλληνες και Αρμένιοι που είχαν φύγει από την ενδοχώρα για να γλιτώσουν αναγκάστηκαν να βρουν καταφύγιο στη Σμύρνη. Η μεγάλη φωτιά που ξεκίνησε από την αρμένικη συνοικία εξαπλώθηκε ταχύτητα, απειλώντας τη ζωή όλων όσοι είχαν καταφύγει στο λιμάνι, εγκλωβίζοντάς τους στην προκυμαία. Οι εντολές που είχαν δοθεί στα πλοία ήταν σαφείς: να μην επιβιβαστεί κανείς στα αμερικανικά πλοία, εκτός από όμορους υπηκόους και κάποιες χιλιάδες τόνοι καπνά που κινδύνευαν να καούν. Πίσω από όλα αυτά κρύβεται η συνωμοτική συνέργεια του ναυάρχου Μαρκ Μπρίστολ, του τότε ύπατου αρμοστή των ΗΠΑ στην Κωνσταντινούπολη και βαθιά ανθέλληνα, με τον Κεμάλ Ατατούρκ, καθώς και μια σειρά από υπόγεια σχέδια που ξεδιπλώθηκαν στο παρασκήνιο των διπλωματικών επαφών (αναλυτικές πληροφορίες δίνονται και για τον τρόπο που οι σύμμαχοι ξεγέλασαν τον Ελευθέριο Βενιζέλο). Και όμως, κόντρα στα πολιτικά παιχνίδια και τις εντολές πήγαν τρεις άνθρωποι, η δόκτωρ Έστερ Πολ Λαβτζόι, ο αιδεσιμότατος Έισα Τζένινγκς και ο κυβερνήτης του αμερικανικού αντιτορπιλικού «Έντσαλ» Χάλσεϊ Πάουελ, οι οποίοι κατάφεραν το αδύνατο, δίνοντας ένα μάθημα ανθρωπιάς και καθιστώντας το βιβλίο αυτό συναρπαστικό στην ανάγνωσή του.
σχόλια