ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΚΑΠΟΙΕΣ ΧΡΟΝΙΕΣ ΠΟΥ απλώς και μόνο το άκουσμά τους μεταφέρει την αύρα της εκάστοτε διεθνούς πραγματικότητας μαζί του. Για παράδειγμα, το 1938 θα έχει αιώνια επάνω του το αειθαλές στίγμα του συναινετικού κατευνασμού των φιλελεύθερων δυτικών Μεγάλων Δυνάμεων προς το τέρας του ναζισμού στο Μόναχο, το 1989 τη μεθυστική ψευδαίσθηση της επιστροφής της ανθρωπότητας στη διεθνοπολιτική Εδέμ μέσα από την πτώση του Τείχους του Βερολίνου, ή το 2001 την αγωνία της επόμενης ημέρας μέσα από την εσχατολογική αποφορά της 11ης Σεπτεμβρίου.
Έτσι και το 2022 θα μείνει για να μας υπενθυμίζει την υπερφίαλη λάμψη της ρωσικής ύβρεως στη ροή του πολυπολικού διεθνούς συστήματος, αλλά και την τόσο οικεία, σχεδόν κανονιστική, αλλά και συνάμα αξιοθαύμαστη ανάγκη των Ουκρανών να σταθούν συνεπείς στο αρχέγονο ένστικτο της προστασίας της συλλογικής τους αξιοπρέπειας, της γης των προγόνων τους, αλλά κυρίως του δικαιώματος των παιδιών τους προς τη διακριτή εξέλιξη που θα είναι απαλλαγμένη από την αναθεωρητική σκιά του γείτονα.
To 2022 θα μείνει στην ιστορική μνήμη ως η χρονιά των δομικών ανακατατάξεων σε επίπεδο πραγματικοτήτων αλλά και μύθων.
Ναι, το 2022 ήταν για όλους, κυρίως για εμάς τους ταξιδευτές της Generation X, μια μεγάλη έκπληξη ως προς τα στερεοτυπικά πιστεύω μας. «Θωρακισμένοι» με τη γήινη βεβαιότητα των The Stranglers σχετικά με το ότι δεν υπάρχουν πια ήρωες, πράγμα λυτρωτικό ως προς τη μη αναγκαιότητα της ατομικής υπέρβασης αλλά και τόσο συντριπτικά συνεπές απέναντι στo πρόσκαιρο της θνητότητας, αδυνατούσαμε να πιστέψουμε πως ένας «κωμικός», όπως αποκαλούσαν απαξιωτικά τον Βολοντίμιρ Ζελένσκι οι αντίπαλοί του, θα μπορούσε να αρθεί στο ύψος των περιστάσεων που του επέβαλε ο συνδυασμός της ρωσικής ύβρεως και της ουκρανικής οντολογικής συνειδητότητας.
Έναν σχεδόν χρόνο μετά την έναρξη του πολέμου έχουμε τα ακόλουθα δεδομένα: όποια συμβατική τροπή κι αν λάβει η σύγκρουση στην Ουκρανία, η Ρωσία έχει απολέσει τέτοια πληθώρα άυλων και υλικών συντελεστών ισχύος που επηρεάζεται ακόμη και η ίδια η θέση της ως μιας από τις τρεις Μεγάλες Δυνάμεις της συγκαιρινής πολυπολικής διεθνοσυστημικής συνθήκης. Αντί του περιπάτου ως την Οδέσσα για τη δημιουργία του ρωσικού διαδρόμου από τις ανατολικές ουκρανικές επαρχίες έως την Υπερδνειστερία, όπως ανέμενε το Κρεμλίνο και διέδιδαν οι αντηχήσεις αυτού εντός του δυτικού κόσμου, ο ρωσικός στρατός έδειξε τα σημαντικά προβλήματά του σε επίπεδο εκπαίδευσης, αλλά και στην οργάνωση της επιμελητείας. Η προβληματική στρατιωτική κινητοποίηση των εφέδρων έδειξε το χαμηλό ηθικό και κατά προέκταση τη χαμηλή πυκνότητα της εθνικής ενότητας στον πυρήνα της Ρωσίας. Το πολιτικό αφήγημα του Πούτιν περί του «ναζιστικού κινδύνου» που αντιπροσώπευε η Ουκρανία δεν κατάφερε να συσπειρώσει τους Ρώσους γύρω από αυτόν, πώς θα μπορούσε άλλωστε, και ο προσεκτικός μύθος που έχτιζε ο ίδιος από τις αρχές του 21ου αιώνα περί του νεο-μακιαβελικού ηγέτη με τις αρετές του λιονταριού και της αλεπούς ταυτόχρονα κατέρρευσε εμπρός στον ρεαλισμό που επιβάλλει ο πόλεμος και οι περιορισμοί του επικοινωνισμού απέναντι στην ίδια την απαράμιλλη τέχνη της πολιτικής.
Το 2022 ήταν το annus horribilis της Ρωσικής Ομοσπονδίας από την ίδρυσή της το 1991. Είναι ταυτόχρονα και έτος μετάβασης προς μια νέα συστημική διάταξη στο διεθνές περιβάλλον, με τη σταδιακή απομάκρυνση από τον πολυπολισμό και την επιστροφή σε μια διπολική πραγματικότητα με πολυμερικές απολήξεις. Όσο μεγαλύτερη θα είναι η προσπάθεια της Ρωσίας να οδηγήσει την Ουκρανία σε ήττα, τόσο μεγαλύτερες θα είναι οι απώλειες στο επίπεδο της εθνικής οικονομίας και της κοινωνικής συσπείρωσης. Κι όσο ευρύτερη η χρονική συνθήκη διάρκειας της σύγκρουσης με την Ουκρανία, τόσο μεγαλύτερη η απουσία της Ρωσίας από την ώσμωσή της με τη διεθνή συμμετοχικότητα. Όσο μεγαλύτερο το κενό, τόσο μεγαλύτερη η προσπάθεια κάλυψης αυτού με σημαντικές απώλειες σε κύρος και ύλη. Οι ΗΠΑ και η Κίνα, αλώβητες από την τριβή του πολέμου, οικοδομούν συστηματικά τη νέα διπολική δομή που δεν θα έχει καμία ομοιότητα με το αφήγημα του Ψυχρού Πολέμου, ούτε καν ως προς τις προοπτικές της σταθερότητας των σχέσεων των δυο πόλων, με τις ΗΠΑ να ανακαλύπτουν ξανά τη χαμιλτονιανή τους δυναμική μετά από μια μεγάλη παύση τζακσονιανής απόσυρσης.
To 2022 θα μείνει στην ιστορική μνήμη ως η χρονιά των δομικών ανακατατάξεων σε επίπεδο πραγματικοτήτων αλλά και μύθων. Και είναι άξιο λόγου ότι «η μικρή πλην τίμια Ελλάς», για όσους βολεύονται στο αφήγημα της ασημαντότητας για να αποφύγουν τις σημαντικές και μεγάλες ευθύνες των κομβικών αποφάσεων, πήρε ξανά θέση με έργο και λόγο απέναντι στην κομβική αυτή τομή της διεθνοπολιτικής συνθήκης, υποστηρίζοντας ξεκάθαρα όσο λίγα κράτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης την προσπάθεια των Ουκρανών σήμερα να λάβουν τη θετική κρίση των επόμενων γενιών, σε αυτήν τη διαχρονική αλληλουχία υπενθύμισης του χρέους μέσω του διαλόγου των καιρών, «Άμμες δε γ’ ειμέν, αι δε λης πείραν λάβε / Άμμες δε γεσόμεθα πολλώ κάρρονες». Κάπου ανάμεσα στις σημαίες των ΗΠΑ, της Βρετανίας, της Γερμανίας και της Γαλλίας θα υπάρχει και η γαλανόλευκη για να θυμίζει σε όλους ότι το 2022 τα «ελεύθερα έθνη» στήριξαν την ανάγκη της Ουκρανίας να διατρανώσει μέσω της θυσίας, όπως άλλωστε γίνεται πάντα, το δικαίωμα στην ελευθερία και στο συνώνυμο αυτής, την αξιοπρέπεια.
* Ο Σπύρος Ν. Λίτσας είναι καθηγητής Θεωρίας των Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Μακεδονίας
