Βουλευτής Επικρατείας ΝΔ,
Καθηγητής Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών
ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ (ΕΕ) υπολογίζεται ότι σε ετήσια βάση παράγονται περισσότεροι από 25 εκατ. τόνοι πλαστικών αποβλήτων, εκ των οποίων λιγότερο από το 30 % συλλέγεται για ανακύκλωση, ενώ έως και 500.000 τόνοι πλαστικών αποβλήτων καταλήγουν σε ευαίσθητες θαλάσσιες περιοχές, όπως η Μεσόγειος και ο Αρκτικός Ωκεανός.
Απέναντι στις ανησυχητικές διαστάσεις του προβλήματος, η ΕΕ έχει δεσμευτεί στην υιοθέτηση ενός κοινού οράματος και προσανατολισμού της ευρωπαϊκής οικονομίας σε μια περισσότερο «κυκλική» προσέγγιση, με έμφαση στη μείωση, την επαναχρησιμοποίηση και την ανακύκλωση των πλαστικών (κατά το δόγμα «Reduce, Reuse, Recycle») αλλά και την προώθηση περισσότερο βιώσιμων υλικών.
Η κλιματική αλλαγή μάς αφορά όλους, καθώς οι επιπτώσεις της επιστρέφουν σε εμάς, υπονομεύοντας το μέλλον και την επιβίωσή μας. Ωστόσο, δεδομένου του σημαντικού ρόλου που κατέχει η βιομηχανία πλαστικών στην ευρωπαϊκή οικονομία, το διακύβευμα της επίτευξης των στόχων βιώσιμης ανάπτυξης με ορίζοντα το 2030 και της ανάληψης δράσης στις χώρες της ΕΕ είναι μεγάλο.
Ειδικότερα για την Ελλάδα, το ζητούμενο είναι να μετατραπεί η πρόκληση αυτή σε ευκαιρία για καινοτομία, ανάπτυξη της οικονομίας, δημιουργία νέων θέσεων εργασίας και βελτίωση της ποιότητας ζωής των πολιτών, μέσα από μη-παρεμβατικές προς το περιβάλλον πολιτικές.
Αναμφίβολα, τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας έχουν γίνει σημαντικά βήματα προς αυτή την κατεύθυνση σε ατομικό, θεσμικό και επιχειρηματικό επίπεδο. Συγκεκριμένα, την τελευταία διετία υιοθετήθηκαν πρακτικές με στόχο τη μείωση της αλόγιστης χρήσης πλαστικών, τον περιορισμό χρήσης της πλαστικής σακούλας, την επαναχρησιμοποίηση ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών συσκευών, το κλείσιμο των παράνομων χωματερών αλλά και τη λογοδοσία των παραγωγών επικίνδυνων αποβλήτων.
Οι αλλαγές αυτές, οφείλουμε να ομολογήσουμε ότι, συχνά γίνονται αποσπασματικά και περιορίζονται κυρίως στα νοικοκυριά, τον δημόσιο τομέα, το λιανικό εμπόριο και τις επιχειρήσεις. Ωστόσο, είναι απολύτως αναγκαίο να εφαρμοστούν σε ευρεία κλίμακα και να επεκταθούν στη γεωργία, την κτηνοτροφία και τη βιομηχανία.
Στη διαχείριση του τρίπτυχου της πρόληψης, της ανακύκλωσης και της μείωσης της ταφής αποβλήτων αναμένεται να συμβάλουν θετικά η ανάπτυξη εργαλείων αξιολόγησης και συνεχούς βελτίωσης του σχεδίου δράσης, η αξιοποίηση χρηματοδοτικών εργαλείων (ΕΣΠΑ, LIFE+), η παροχή συμβουλευτικών υπηρεσιών και επιμορφώσεων, η τυποποίηση κανόνων και καλών πρακτικών, καθώς και δράσεις ενημέρωσης όλων των εμπλεκομένων στην αλυσίδα των πλαστικών.
Σε αυτή τη βάση, οι Οδηγίες (ΕΕ) 2018/851 και 2018/852 που ενσωματώνονται εναργώς στο Νομοσχέδιο του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, αποτελούν τον οδικό χάρτη που διασφαλίζει την ποιότητα, το εύρος και την απήχηση του Εθνικού Προγράμματος Πρόληψης Δημιουργίας Αποβλήτων για την περίοδο 2021-2030, όσον αφορά όλο το φάσμα αποβλήτων.
Πρόκειται για μια καινοτόμο θεσμική παρέμβαση, καθώς για πρώτη φορά δημιουργείται ένα ενιαίο και συνεκτικό πλαίσιο για τη «θεραπεία» του προβλήματος της ανακύκλωσης και της διαχείρισης των αποβλήτων: αστικά, βιομηχανικά, γεωργοκτηνοτροφικά απόβλητα, επικίνδυνα απόβλητα (λ.χ. αμίαντος, PCB/PCT, απόβλητα υγειονομικών μονάδων), οικοδομικά απόβλητα, καθώς και ρεύματα αποβλήτων που εμπίπτουν στην εναλλακτική διαχείριση (λ.χ. απόβλητα ελαίων, οχήματα που βρίσκονται το τέλος του κύκλου ζωής, μεταχειρισμένα ελαστικά οχημάτων κ.ά.).
Ειδικότερα, σε πλήρη εναρμόνιση με τις απαιτήσεις της ΕΕ, υποστηρίζονται μοντέλα βιώσιμης παραγωγής και κατανάλωσης, δίνοντας ώθηση στην καινοτομία προς την κατεύθυνση των κυκλικών λύσεων (σχεδιασμός, παραγωγή και χρήση προϊόντων που προωθούν την επισκευασιμότητα, την ανθεκτικότητα και την επαναχρησιμοποίηση των προϊόντων).
Υπό αυτό το πρίσμα, ενισχύεται ο Ελληνικός Οργανισμός Ανακύκλωσης (Ε.Ο.ΑΝ.), θεσπίζεται το πλαίσιο διαμόρφωσης των δημοτικών τελών βάσει της αρχής «πληρώνω όσο πετάω», εκσυγχρονίζεται το τέλος ταφής και υιοθετούνται μέτρα διαχείρισης των βιομηχανικών αποβλήτων, που μπορούν να αλλάξουν το τοπίο της βιομηχανικής δραστηριότητας στην Ελλάδα. Επιπλέον, προβλέπεται σαφής μηχανισμός ελέγχου και επιβολής κυρώσεων σε περίπτωση μη τήρησης του πλαισίου, επιβεβαιώνοντας τον εποπτικό και ελεγκτικό ρόλο του κράτους.
Τέλος, στη διαχείριση του τρίπτυχου της πρόληψης, της ανακύκλωσης και της μείωσης της ταφής αποβλήτων αναμένεται να συμβάλουν θετικά η ανάπτυξη εργαλείων αξιολόγησης και συνεχούς βελτίωσης του σχεδίου δράσης, η αξιοποίηση χρηματοδοτικών εργαλείων (ΕΣΠΑ, LIFE+), η παροχή συμβουλευτικών υπηρεσιών και επιμορφώσεων, η τυποποίηση κανόνων και καλών πρακτικών, καθώς και δράσεις ενημέρωσης όλων των εμπλεκομένων στην αλυσίδα των πλαστικών.
Το καταναλωτικό μας αποτύπωμα αλλάζει και μαζί αλλάζει η κουλτούρα για την προστασία του περιβάλλοντος και μετουσιώνεται σε στοχευμένες δράσεις και πρακτικές με αντίκτυπο σε όλη την κοινωνία. Η Κυβέρνηση, υλοποιώντας τις προεκλογικές της δεσμεύσεις για συμπερίληψη της περιβαλλοντικής διάστασης στο πολιτικο-οικονομικό και κοινωνικό γίγνεσθαι του τόπου, προτάσσει την πρόληψη ως κορυφαία προτεραιότητα στην Εθνική Στρατηγική για την ορθολογική και αειφόρο διαχείριση των αποβλήτων και αναδεικνύει την περιβαλλοντική υπευθυνότητα ως θεμελιώδη αξία της κοινωνίας μας. Ο άνθρωπος αποτελεί την αιτία αλλά και τη λύση του προβλήματος.
