Ο Τεύκρος Μιχαηλίδης δίδασκε μαθηματικά σε σχολείο, αφηγούνταν ιστορίες μεγάλων μαθηματικών κι έγραφε σχολικά βιβλία. Ούτε ο ίδιος όμως δεν φανταζόταν ότι μια μαθηματική «φάρσα», που του τριβέλιζε το μυαλό απ' όταν ήταν έφηβος, θα γινόταν το πρώτο του μυθιστόρημα. Πόσο μάλλον μπεστ-σέλερ. Τα Πυθαγόρεια Εγκλήματα, ένα αστυνομικό μυθιστόρημα που διηγείται την ιστορία δυο φίλων μαθηματικών στις αρχές του αιώνα με αφορμή ένα έγκλημα, σημείωσε αναπάντεχη επιτυχία, πουλώντας 30.000 αντίτυπα και μεταφράστηκε σε τρεις γλώσσες (αγγλικά, γαλλικά, ιταλικά). Στο νέο του μυθιστόρημα, Αχμές, ο γιος του φεγγαριού που κυκλοφορεί την επόμενη εβδομάδα, ο Μιχαηλίδης έχει προσπαθήσει να ζωντανέψει τη ζωή του συγγραφέα του παπύρου του Αχμές, του πρώτου ενυπόγραφου εντύπου μαθηματικών στην ιστορία που ανακαλύφθηκε το 1850 στην Αίγυπτο.
— Από την Ευρώπη των αρχών του 20ου αιώνα στο καινούργιο σας βιβλίο βρεθήκατε στην Αρχαία Aίγυπτο και τον πάπυρο του Αχμές.
Η Αίγυπτος μού ασκούσε ανέκαθεν μια φοβερή γοητεία. Δηλαδή, το 1850 μ.Χ. ενας φυματικός Άγγλος που ζει στην Αίγυπτο για λόγους υγείας βρίσκει εναν πάπυρο κι αυτός ο πάπυρος φέρει ένα όνομα, μια πληροφορία ότι γράφτηκε την εποχή του Φαραώ Α-Ούσερ Ρε και 84 προβλήματα. Είναι το πρώτο ενυπόγραφο έγγραφο μαθηματικών στην ιστορία της ανθρωπότητας από τον πρώτο επώνυμο μαθηματικό στην ιστορία της ανθρωπότητας. Ήταν ένα πολύ ενδιαφέρον παιχνίδι για μένα να προσπαθήσω μέσα από τα 84 προβλήματά αλλά και μέσα απο τη μελέτη της Αιγύπτου, και μάλιστα μιας εποχής στην αιγυπτιακή ιστορία που ήταν μια περίοδος παρακμής ανάμεσα σε δυο μεγάλες περιόδους ακμής ,να βγάλω την ιστορία του ανθρώπου που έγραψε αυτό τον πάπυρο. Ήταν ιδιαίτερα προκλητικό και ικανοποίησε και την ανάγκη μου να ταξιδέψω σε εκείνη την εποχή. Όταν το έγραφα, είχα την αίσθηση ότι ζούσα στην Αίγυπτο εκείνης της εποχής.
— Γιατί επιλέξατε τον πάπυρο του Αχμές;
Γιατί είναι κάτι πάρα πολύ σημαντικό και γιατί η Αίγυπτος η ίδια είναι πολύ σημαντική. Ένας από τους λόγους, πάντως, που άργησε αυτό το βιβλίο είναι ότι κάποια στιγμή μέσα στο 2008 προέκυψε ένα άλλο μυθιστόρημα.
— Έχει κι αυτό σχέση με τα μαθηματικα;
Πάντα! Όχι μόνο επειδή είμαι μαθηματικός, αλλά γιατί όλα έχουν σχέση με τα μαθηματικά.
— Και ποιο είναι το θέμα; Το λέτε ή είστε προληπτικός;
Οι καλοί μου φίλοι συγγραφείς μού λένε πάντα να μη λέω τι αφορά το επόμενο βιβλίο. Εγώ και τα δυο μου βιβλία τα διηγιόμουν ευρύτατα σε όλον τον κόσμο! Γράφω την ιστορία ενός παιδιού που φεύγει από τη Μικρά Ασία στη Μικρασιατική Καταστροφή κι ακολουθεί μια πορεία ανά την Ευρώπη, έχοντας ένα πάθος με τη συμμετρία. Είναι μια ιστορία που αν βγει θα αναδείξει ίσως καλύτερα από τις άλλες δυο τι θα πει να σε κυβερνάει το πάθος των μαθηματικών.
— Εσάς σας κυβερνάει το πάθος των μαθηματικών;
Θα ήταν πολύ καλό για το ίματζ μου να πω ναι, αλλά η αλήθεια είναι πως όχι. Μου αρέσουν τα μαθηματικά όσο τίποτα άλλο στον κόσμο, θεωρώ ότι δεν θα μπορούσα να κάνω τίποτα άλλο στη ζωή μου εκτός από αυτό που κάνω τώρα, αλλά δεν νομίζω ότι με κυβερνά το παθος των μαθηματικών ετσι ώστε να είμαι έστω κι ένας αποτυχημένος μεγάλος μαθηματικός.
— Tι είναι αυτό που σας γοητεύει τόσο πολύ στα μαθηματικά λοιπον;
Μου αρέσει, πρώτα απ' όλα, ο λιτός τους λόγος και η μονόδρομη ανάπτυξη: η δυνατότητα να εξασφαλίζεις την εγκυρότητα αυτού που ισχυρίζεσαι μέσα από μια αδιαμφισβήτητη διαδικασία, η καθαρή τους σκέψη και πορεία. Πιστεύω ότι είναι παντού μέσα στη ζωή, μου αρέσει να τα εντοπίζω. Τα μαθηματικά είναι καμιά φορά όπως ο Βρετανός μπάτλερ - απολύτως απαραίτητα, αλλά τελείως αθέατα.
— Σας γοητεύει ίσως ότι όλα μπορούν να αποδειχτούν;
Το «όλα μπορούν να αποδειχτούν» είναι μεγάλη κουβέντα, ακόμα και στα μαθηματικά. Με γοητεύει η προϋπόθεση ότι για να είναι κάτι έγκυρο πρέπει να αποδειχτεί κι ότι όταν θα αποδειχτεί δεν θα υπάρχει καμία απολύτως αμφισβήτηση για την εγκυρότητα του. Από κει και πέρα ήταν μια φιλοδοξία τω αρχων του 20ού αιώνα να μπορούν όλα να αποδειχτούν - αυτό ήταν το ζητούμενο της εποχής, το οποίο, κατά κάποιον τρόπο, κατέρρευσε με το περίφημο αξίωμα του Γκέντελ: oτι δηλαδή υπάρχουν και προτάσεις στα μαθηματικά που δεν ειναι αποκρίσιμες, που δεν μπορούν ούτε να αποδειχτούν ούτε να καταρριφθούν. Αυτό μάλιστα είναι και η ιδέα πίσω από το πρωτο μου μυθιστόρημα, τα Πυθαγόρεια Εγκλήματα.
— Γιατί, αλήθεια, αργήσατε τόσο πολύ να γράψετε το πρώτο σας μυθιστόρημα; Γράφατε εδώ και είκοσι χρόνια σχολικά βιβλία, κάνατε μεταφράσεις. Σας βοήθησε ίσως η μετάφραση που κάνατε για το μαθηματικό μυθιστόρημα Το θεώρημα του παπαγάλου του Ντενί Γκεντζ;
Ναι, σαφώς ήταν ένα έναυσμα, αν και αυτή η μετάφραση έγινε το 1998 και μετά το Θεώρημα του Παπαγάλου μετέφρασα άλλα 22 βιβλία, όλα σε αυτή την κατεύθυνση. Ίσως και να άργησα επειδή μου άρεσε να αφηγούμαι τις ιστορίες μου από τα παιδικά μου χρόνια - στις παρέες, στις ταβέρνες, στα πάρτι.
— Πώς αποφασίσατε να γράφετε τα Πυθαγόρεια Εγκλήματα;
Η ιδέα μού μπήκε όταν ήμουν 15-16 χρόνων. Τότε διαπίστωσα, μελετώντας, αυτό το πρόβλημα που υπάρχει στη θεμελίωση των μαθηματικών και συνειδητοποίησα πως αυτό το πρόβλημα ειναι ουσιαστικά μια φάρσα. Είναι μια φάρσα να ζητάς να φτιάξεις, μια θεωρία η οποία μπορεί να αποδείξει ότι ο εαυτός της είναι αντιφατικός. Αυτό είναι, αν θέλετε, και το πρόβλημα της θεμελίωσης. Αυτή η φάρσα με τριβέλιζε πάρα πολλά χρόνια. Όταν σκέφτηκα εκεί γύρω στο 2002 να φτιάξω μια ιστορία γυρω από αυτήν τη φάρσα, ήρθαν και πιάστηκαν σαν τσαμπιά όλες αυτες οι ιστορίες γύρω από τα μαθηματικά και τους μαθηματικούς που χρόνια αφηγούμουν σε φίλους, μαθητές και παρέες.
— Μα πώς σας ήρθε σαν ιδεα ότι μπορεί να θέλει κάποιος να ανακόψει το τέλος της επιστήμης όπως ο ήρωάς σας στα Πυθαγόρεια Εγκλήματα;
Μα αυτό έχει γίνει και στην πραγματικότητα πολλές φορές.Η περίπτωση του Γαλιλαίου είναι εξαιρετικά χαρακτηριστική. Οι άνθρωποι που προσπάθησαν να εμποδίσουν τη διάδοση των θεωριών του Γαλιλαίου δεν είχαν αμφιβολία ότι ο Γαλιλαίος είχε δίκιο. Απλά θεωρούσαν ότι έθετε σε κίνδυνο την καθεστηκυία τάξη. Υπάρχει και η αντίστοιχη ιστορία της σχολής των Πυθαγορείων και της απόκρυψης της ασυμμετρίας της τετραγωνικής ρίζας του 2. Δεν είναι κάτι φοβερά πρωτότυπο το να προσπαθήσει κανείς να αποκρύψει την επιστημονική αλήθεια, γιατί έχει την αίσθηση ότι αυτό είναι απειλή.
— Γιατί διαλέξατε τη συγκεκριμένη περιοδο για τα Πυθαγόρεια Εγκλήματα;
Είναι μια περίοδος γοητευτική για τρεις λόγους. Είναι η λεγόμενη μπελ επόκ για την Ευρώπη, την επιστήμη και την Ελλάδα. Στην Ευρώπη οι άνθρωποι ειναι πανευτυχείς γιατι πιστεύουν ότι έχουν ξεμπερδέψει με τον πόλεμο. Είμαστε στα 1900 κι ο τελευταίος μεγάλος πόλεμος ειναι 30 χρόνια πίσω. Επίσης, πιστεύουν ότι η τεχνολογία έχει φτιαχτεί για να τους υπηρετεί. Φανταστείτε οτι απο τη μία νύχτα στην άλλη βρέθηκε το Παρίσι ολόκληρο κατάφωτο και ο Πύργος του Άιφελ γεμάτος φωτάκια. Η εκβιομηχάνιση έκανε ακόμα και τη ζωή της εργατικής τάξης, που βρίσκεται στη βάση της παραγωγικής πυραμίδας, αρκετά πιο εύκολη: είναι άλλο πράγμα να είσαι υφάντρα το 1900 κι άλλο το 1850. Ταυτόχρονα, αυτή την περίοδο υπάρχει μια πολύ μεγάλη αντίφαση· αυτοί οι πανευτυχείς άνθρωποι δεν ξέρουν τι τους περιμένει: μια κόλαση με 2 παγκόσμιους πολέμους και την πυρηνική απειλή. Η ίδια αντίφαση υπάρχει και στην επιστήμη. Υπάρχει αυτό το υπεραισιόδοξο μήνυμα του Χίλμπερτ που λέει «πρέπει να μάθουμε και θα μάθουμε ότι στα μαθηματικά δεν υπάρχει ignorabimus» και 30 χρόνια μετά προκύπτει το Θεώρημα του Γκέντελ, το οποίο λέει πως όσα και να ανακαλύπτουμε θα υπάρχουν προτάσεις, προβλήματα στα οποία δεν θα μπορούμε να απαντήσουμε ούτε θετικά ούτε αρνητικά. Όσο για την Ελλάδα του 1900, σκεφτείτε το όραμα της Ελλάδας των πέντε θαλασσών και αυτό που ακολούθησε μετά τη μικρασιατική καταστροφή. Αυτή η παραλληλία στην ελληνική ιστορία, στην παγκόσμια ιστορία και στην ιστορία της επιστήμης με γοήτευσε. Ένας μαθηματικός κυνηγάει πάντα τις αντιφάσεις. Για μένα η αντίφαση ήταν ένα τρομακτικό θέλγητρο.
— Σίγουρα δεν είστε ο μόνος που γράφει μαθηματικά μυθιστορήματα. Την τελευταία δεκαετία υπάρχει μια αύξηση των μυθιστορημάτων που έχουν σχέση με τα μαθηματικά. Πού νομίζετε ότι οφείλεται αυτό;
Έχω την εντύπωση ότι στην εποχή μας τα μαθηματικά έχουν αρχίσει, ακόμα και σε ανθρώπους που έχουν την ψευδαίσθηση ότι είναι εχθροί τους, να ασκούν τη γοητεία του ορθού λόγου. Στην εποχή του εκχυδαϊσμού της πολιτικής και της κυριαρχίας του ψευδούς μηνύματος, ένας λόγος, ο οποίος δεν θεωρείται έγκυρος παρά μονάχα εάν υπάρχει μια απόδειξη την οποία κανείς δεν αμφισβητεί, ασκεί μια γοητεία ακόμα και σε ανθρώπους που θα σου πούνε «εγώ με τα μαθηματικά δεν έχω καμία σχέση». Συνάντησα πάρα πολλούς ανθρώπους που μου είπανε για το πρώτο μου βιβλίο «διάβασα το βιβλίο σου, αλλά παρέλειψα τα μαθηματικά μέρη». Η δική μου η απάντηση ήταν: «Δεν παρέλειψες τα μαθηματικά μέρη, γιατί μαθηματικά μέρη δεν είναι εκεί που μιλάμε για μαθηματικά θεωρήματα. Μαθηματικό είναι όλο το βιβλίο».
σχόλια