ΞΕΡΕΙΣ ΠΩΣ ΕΙΝΑΙ να σου αφαιρούν τον λόγο; Να μη σε αφήνουν να δουλέψεις ενώ αγωνίστηκες σε όλη σου τη ζωή για να χτίσεις «αξία»;
Αυτός είναι ο στόχος της cancel culture, της «κουλτούρας της ακύρωσης» που ανθεί στην Αμερική. Ουσιαστικά πρόκειται για δολοφονία χαρακτήρα.
Cancel culture σημαίνει να καταστρέφεις τη δύναμη, την αποτελεσματικότητα, την αξία, τη φερεγγυότητα και το πολιτιστικό κεφάλαιο κάποιου. Να μειώσεις τη σημασία ενός ατόμου, είτε πρόκειται για μποϊκοτάζ προσωπικό, είτε για μποϊκοτάζ σε μια εταιρεία, είτε για δημόσιο εξευτελισμό, το επονομαζόμενο shaming.
Δυστυχώς μαζί με το κίνημα MeToo που κατάφερε να δώσει στις γυναίκες τη δυνατότητα να καταγγέλλουν τη σεξουαλική παρενόχληση, η κουλτούρα της ακύρωσης δυνάμωσε.
Ποιοι όμως είναι αυτοί που χρησιμοποιούν την cancel culture στην Ελλάδα; Είναι αυτοί που κατατάσσοντας κοινωνικές ομάδες στους αδύναμους, π.χ. τις γυναίκες, προσπαθούν να τους χειραγωγήσουν –αφού είναι λοιπόν αδύναμοι και χρειάζονται προστασία– και να γίνουν τελικά ηγέτες τους. Είναι αυτοί που θέλουν δύναμη και εξουσία.
Στα σχολεία νέα παιδιά βλέπουν να «εξαφανίζονται» από τους συμμαθητές τους επειδή ακούνε π.χ. μουσικούς που δεν είναι αποδεκτοί. Τα βρίζουν διαδικτυακά και τα αποκόπτουν κοινωνικά.
Στα αμερικανικά πανεπιστήμια οι καθηγητές φοβούνται να μιλήσουν αντικειμενικά για να μην προσβάλουν τον ασφαλή χώρο, το safe space που έχει επικρατήσει για τους φοιτητές. Έχω δει φοιτήτρια να απειλεί καθηγητή: «Θα σε κάνω να χάσεις τη δουλειά σου γι' αυτό που είπες!».
Σε πανεπιστήμιο της Ουάσινγκτον οι καθηγητές αναλώνουν όλες τους τις συνελεύσεις στο να συσκέπτονται για τα ονόματα των αιθουσών που τιμούν ήρωες, μήπως και είναι προσβλητικά για την ευαισθησία των φοιτητών. Αλλιώς μπορεί και να χάσουν τις δουλειές τους.
Το ίδιο κάνουν και στους διάσημους. Αυτό έκαναν και στον Κέβιν Σπέισι. Τον έδιωξαν από το House of Cards. Έκοψαν τις σκηνές του από την τελευταία του ταινία «All the money in the world».
Αλλά ποιος είναι ο Κέβιν Σπέισι; Ένα παιδί από μικροαστική οικογένεια του Νιου Τζέρσι, που κατάφερε με σκληρή δουλειά να γίνει ο μεγαλύτερος ίσως ηθοποιός στον κόσμο. Βραβεύτηκε με δύο Όσκαρ, με βραβείο Τόνι, με Χρυσή Σφαίρα για το House of Cards και το 2016 χρίστηκε ιππότης στην Αγγλία. Αν και Αμερικάνος, έγινε καλλιτεχνικός διευθυντής του θρυλικού αγγλικού θεάτρου Όλντ Βικ από το 2004 ως το 2015. Έπαιξε Σαίξπηρ, Ίψεν, Μολιέρο, Τσέχοφ και Ο' Νιλ. Είναι πάτρωνας του φιλανθρωπικού Shakespeare Schools Festival, που δίνει την ευκαιρία σε παιδιά από όλη την Αγγλία να παίξουν Σαίξπηρ σε επαγγελματικά θέατρα. Το 2005 ίδρυσε το ίδρυμα Kevin Spacey Foundation in UK για να ενθαρρύνει την ενασχόληση των νέων με τις τέχνες και το θέατρο. Το ίδρυμα έκλεισε το 2018, μετά τις κατηγορίες εναντίον του για σεξουαλική παρενόχληση νέων αντρών στο παρελθόν. Ο αυτοδημιούργητος Κέβιν Σπέισι, το παιδί που πήγε πανεπιστήμιο και σπούδασε θέατρο στο Τζούλιαρντ, που επιβίωσε από έναν βίαιο πατέρα, από το 2017 δεν έχει πια δουλειά.
Ο ίδιος ανέβασε ένα καταπληκτικό βίντεο στο YouTube, το «Let me be Frank» (αφήστε με να είμαι ο Φρανκ / αφήστε με να είμαι ειλικρινής.) Λέει σε έναν συγκλονιστικό μονόλογο, θεατρικό και εξομολόγηση μαζί: «… σίγουρα δεν θα πληρώσω το τίμημα για όσα δεν έκανα. Βέβαια θα πούνε ότι είμαι ασεβής, αφού δεν παίζω με τους κανόνες – λες κι έπαιξα ποτέ με τους κανόνες οποιουδήποτε! Δεν το έκανα ποτέ. Κι εσείς το ξέρετε. Τέλος, παρά τη φασαρία, τις επικεφαλίδες, την καταγγελία χωρίς δίκη, παρά τον θάνατό μου, νιώθω εκπληκτικά καλά. Κι η αυτοπεποίθηση μου μεγαλώνει μέρα με τη μέρα. Και σύντομα θα μάθετε όλη την αλήθεια.
Για περιμένετε ένα λεπτό! Τώρα που το σκέφτομαι: δεν με είδατε ποτέ να πεθαίνω. Έτσι δεν είναι; Τα συμπεράσματα μπορούν να είναι τόσο απατηλά. Σας λείπω;»
Το καλοκαίρι του 2020 ο Κέβιν Σπέισι αθωώθηκε από τα αμερικανικά δικαστήρια. Ενδιάμεσα όμως η ζωή του έγινε μια κόλαση. Ελπίζω να ξαναδουλέψει.
Ο Γούντι Άλεν έχασε το συμβόλαιό του με την Άμαζον μετά την κατηγορία της θετής του κόρης για παρενόχληση και παρότι αθωώθηκε, η τελευταία του ταινία έκανε έναν χρόνο να βγει στις αίθουσες.
Η τραγουδίστρια Τέιλορ Σουίφτ δήλωσε: «Ακυρώνετε έτσι ένα ανθρώπινο πλάσμα! Είναι σα να του λέτε: Μη μιλάς! Εξαφανίσου ή, ακόμα, αυτοκτόνησε! Το να ακυρώνεις ένα άτομο δεν είναι σα να ακυρώνεις τη συνδρομή σου στο Νέτφλιξ. Πολλοί δεν καταλαβαίνουν πώς είναι να σε μισούν εκατομμύρια άνθρωποι. Στην πιο σκοτεινή του εκδοχή είναι σα να σε παροτρύνουν να δώσεις τέρμα στη ζωή σου».
Η ψυχολόγος δρ Πάμελα Παρέσκι γράφει ότι «η cancel culture θέλει να καταστρέψει κι όχι να γιατρέψει. Να τιμωρήσει κι όχι να συγχωρήσει».
Ο κωμικός Μπίλι Άιχνερ δήλωσε: «Για μένα η cancel culture είναι παιδική. Προτιμώ τον διάλογο. Να παραδεχθείς τα λάθη του παρελθόντος σου και ότι προκάλεσες πόνο. Να το συζητήσεις, να μάθεις από αυτό και να προχωρήσεις μπροστά. Στην πρόοδο».
Η συντηρητική ηθοποιός Τζίνα Καράνο απολύθηκε από το Star Wars και το Mandalorian για tweet που έγραψε.
Στην Αμερική έχει δημιουργηθεί το Intellectual Dark Web, ευφημισμός για διανοούμενους όπως ο Τζόρνταν Πίτερσον που τολμούν να είναι ορθολογιστές, φιλελεύθεροι, που πιστεύουν στην ελευθερία και τον ορθό λόγο και τελικά είναι οι μόνοι που μπορούν να κάνουν διάλογο με διανοούμενους της αριστεράς όπως ο Στίβεν Φράι και ο Σλαβόι Ζίζεκ.
Άλλοι ισχυρίζονται ότι η cancel culture είναι σα να τα βάζεις με τα συμπτώματα μιας κοινωνίας που νοσεί, αντί να τη γιατρεύεις.
Εξαφάνισαν ανθρώπους από το Twitter.
Η άνοδος της cancel culture στην Αριστερά και στα σόσιαλ μίντια συνίσταται σε αυτό: Πες κάτι λάθος, τουίταρε κάτι με το οποίο ο κόσμος διαφωνεί, έκφρασε μια άποψη που διαφωνεί με το κατεστημένο και θα ζητήσουν να απολυθείς και να μείνεις χωρίς φίλους. Ο στόχος τους είναι η μια προσβολή μετά την άλλη και να δείχνουν με σηκωμένο δάχτυλο «Να ένας κακός άνθρωπος. Οι καλοί είναι όσοι συμφωνούν μαζί μου και οι κακοί όσοι διαφωνούν».
Ο Μπαράκ Ομπάμα μας λέει όμως ότι είμαστε όλοι άνθρωποι κι έχουμε πιο πολλά κοινά από ότι μας λένε οι πολιτικοί. Δεν είναι μόνο οι Δημοκρατικοί οι λευκοί ιππότες και οι Ρεπουμπλικάνοι ο σατανικός Δράκοντας, λέει ο Ομπάμα. Δεν είναι οι Ρεπουμπλικάνοι ακροδεξιοί φασίστες, ούτε όλοι οι Δημοκρατικοί σοσιαλιαστές όπως η Αλεξάντρια Οκάσιο Κορτέζ, που εμφανίστηκε στο ΜΕΤ Gala με τουαλέτα «Tax the rich» («Φορολογήστε τους πλούσιους»), πλούσιας όμως Λατίνας σχεδιάστριας που χρωστάει –για του λόγου το αληθές– φόρους σε πολλές πολιτείες της Αμερικής. Η Κορτέζ χρησιμοποιεί όμως μόνο iPhone των χιλίων ευρώ και πίνει μόνο ακριβό καφέ από τα Starbucks.
Μία λευκή νέα κοπέλα στην Αμερική δήλωσε ότι δεν θέλει να κάνει παιδιά γιατί θα γεννηθούν λευκά, επηρεασμένη από την κυρίαρχη κουλτούρα του woke. Woke σημαίνει να είσαι αφυπνισμένος και σε εγρήγορση.
Το ίδιο συνέβη και στην Ελλάδα όταν ο ευρωβουλευτής Στ. Κυμπουρόπουλος μίλησε για ίσες ευκαιρίες για τους ανθρώπους με κινητικά προβλήματα και το Twitter ξεχείλισε από πολέμιους του που τον χτυπούσαν για την αναπηρία του.
Απόπειρα δολοφονίας χαρακτήρα έγινε στο ελληνικό διαδίκτυο κατά της Σώτης Τριανταφύλλου και του Τάκη Θεοδωρόπουλου για τα γραπτά τους. Προσπάθησαν να μποϊκοτάρουν τις ιδέες τους παρά την προσωπική τους αξία ως δημιουργών. Έφτασαν να τους σύρουν στα δικαστήρια με τον αντιρατσιστικό νόμο, όπου και ευτυχώς αθωώθηκαν. Έγινε συστηματική απόπειρα δολοφονίας χαρακτήρα του καθηγητή Γεώργιου Μπαμπινιώτη γιατί αφιέρωσε τη ζωή του στην ελληνική γλώσσα ως προπύργιο της ελληνικής ιστορίας, όταν τον ανέλαβαν οι κοπρογράφοι του Facebook. Έφτασαν να βανδαλίσουν το εξωτερικό του σπιτιού του.
Το cancel culture και το woke πηγάζουν από τη στρατηγική του Ιταλού μαρξιστή φιλοσόφου Αντόνιο Γκράμσι, τη στρατηγική της πολιτιστικής ηγεμονίας. «Για να φτάσουμε στην κατάκτηση της εξουσίας είναι απαραίτητο να καθοδηγήσουμε τα μυαλά αλώνοντας την εκπαίδευση, τον πολιτισμό και κυρίως τα ΜΜΕ». Και τώρα τα σόσιαλ μίντια.
Στην Ελλάδα είναι πιο εύκολο να σε καταδικάσουν αν είσαι στρέιτ, φιλελεύθερος και ορθολογιστής, παρά αν είσαι αριστερός. Το να είσαι λευκή στρέιτ γυναίκα θεωρείται προνόμιο.
Όσοι εκφράζονται μετριοπαθώς μέσω των σόσιαλ μίντια έχουν υποστεί συχνά δυσφήμιση γιατί τολμούν να εκφράσουν μια άποψη διαφοροποιημένη από τα κυρίαρχα identity politics, την πολιτική των ταυτοτήτων. Γιατί δεν χρησιμοποιούν κοινοτισμό, δεν υπόκεινται στην κυρίαρχη κουλτούρα του tribalism, του να εντάσσεσαι δηλαδή σε μια ιδεολογική «φυλή» και γράφουν και δρουν σύμφωνα με τις ατομικές τους αξίες.
Ποιοι όμως είναι αυτοί που χρησιμοποιούν την cancel culture στην Ελλάδα;
Είναι αυτοί που κατατάσσοντας κοινωνικές ομάδες στους αδύναμους, π.χ. τις γυναίκες, προσπαθούν να τους χειραγωγήσουν –αφού είναι λοιπόν αδύναμοι και χρειάζονται προστασία– και να γίνουν τελικά ηγέτες τους. Είναι αυτοί που θέλουν δύναμη και εξουσία. Το έγκλημά τους είναι ότι δεν θέλουν δυνατούς ανθρώπους. Προτιμούν να ηγούνται αδύναμων και να πωλούν προστασία.
Κλείνω με τα λόγια του Μπαράκ Ομπάμα στο Ίδρυμα Ομπάμα στο Σικάγο.
«Την ιδέα της καθαρότητας και του ότι δεν συμβιβάζεσαι ποτέ και είσαι συνέχεια πολιτικά σε εγρήγορση για κοινωνική και φυλετική δικαιοσύνη (woke), πρέπει να την ξεπεράσουμε και γρήγορα. Ο κόσμος είναι μπερδεμένος και υπάρχουν ασάφειες. Άνθρωποι που κάνουν καλές πράξεις έχουν ελαττώματα. Άνθρωποι τους οποίους μάχεσαι μπορεί να αγαπούν τα παιδιά τους. Το cancel culture είναι μια τάση της μόδας, κυρίως μέσα στα κολέγια. Νομίζουν ότι θα κάνουν την αλλαγή με το να είναι όσο πιο επικριτικοί γίνεται με τους άλλους, κι αυτό φτάνει. Αυτό δεν είναι ακτιβισμός, δεν φέρνει την αλλαγή. Αν όλο κι όλο αυτό που κάνεις είναι να πετάς πέτρες, δεν θα φτάσεις μακριά στη ζωή σου. Γιατί αυτό είναι εύκολο».
* Η Έλενα Κορρέ είναι θεατρολόγος και εκπαιδευτικός.
