Μαρίνα Φωκίδη: Μια Ελληνίδα επιμελήτρια αναλαμβάνει την κεντρική έκθεση της ARCOmadrid για το 2023

Μαρίνα Φωκίδη: Μια Ελληνίδα επιμελήτρια αναλαμβάνει την κεντρική έκθεση της ARCOmadrid για το 2023 Facebook Twitter
Θα προσπαθήσουμε να αναδείξουμε το γεγονός ότι η Μεσόγειος δεν αποτελείται από μία κουλτούρα, αλλά πολλές διαφορετικές, που άλλοτε κάνουν ήπιο διάλογο μεταξύ τους και άλλοτε επιθετικό. Φωτογραφία: Ευαγγελία Κρανιώτη. Πηγή: halle-fuer-kunst.at
0

H ARCOmadrid θεωρείται από τις σημαντικότερες φουάρ τέχνης της Ευρώπης και κάθε χρόνο συγκεντρώνει χιλιάδες επισκεπτών από όλη την Ιβηρική Χερσόνησο και ολόκληρο τον κόσμο. Παράλληλα, κινητοποιεί την ισπανική πρωτεύουσα, καθώς καλλιτέχνες και ομάδες δραστηριοποιούνται παντοιοτρόπως μέσα και έξω από τους χώρους διεξαγωγής της. Κοντολογίς, είναι ένας θεσμός που κάθε καλλιτέχνης θα ήθελε είτε να επισκεφθεί είτε να συμμετάσχει καθ’ οιονδήποτε τρόπο. Και ενώ έχει λιγότερο από έναν μήνα που η φετινή διοργάνωση έριξε αυλαία, ήδη οι διοργανωτές έχουν ξεκινήσει να σχεδιάζουν την επόμενη, η οποία, καλώς εχόντων των πραγμάτων, θα πραγματοποιηθεί μεταξύ 22 και 26 Φεβρουαρίου 2023. 

Όπως συμβαίνει σε όλες τις ανάλογες διοργανώσεις, έτσι και στην περίπτωση της ARCOmadrid, παράλληλα με το εμπορικό τμήμα και τα περίπτερα των γκαλερί, πραγματοποιούνται δράσεις που σχετίζονται ευρύτερα με την εικαστική σκηνή περιλαμβάνουν παρουσιάσεις, περφόρμανς και φόρουμ διαλέξεων, συνήθως στο πλαίσιο μιας κεντρικής έκθεσης με συγκεκριμένη θεματική. Για το 2023 αυτή έχει επιλεγεί και ανακοινωθεί ήδη από μια Ελληνίδα επιμελήτρια, τη Μαρίνα Φωκίδη, και αφορά τη Μεσόγειο. Την περίκλειστη θάλασσα που μας ενώνει όλους, χώρες και λαούς της Νότιας Ευρώπης, με τη Βόρεια Αφρική και την Εγγύς Ανατολή, ενώ μέσα στους αιώνες έχει αποτελέσει πεδίο εξερεύνησης, μαχών, εμπορικών συναλλαγών, πολιτιστικής αλληλεπίδρασης. Αυτό ακριβώς είχε στο μυαλό της και η ίδια όταν της ανέθεσαν τον κεντρικό προγραμματισμό, έτσι αποφάσισε ότι ήταν μια ευκαιρία να καλέσει καλλιτέχνες από ολόκληρη τη Μεσόγειο, απ’ όλες τις χώρες που βρέχονται από τα νερά της από τη μία άκρη στην άλλη, από τον «Νότο στον Νότο», όπως χαρακτηριστικά λέει η ίδια, εννοώντας έναν κοσμοπολιτισμό που μεταδίδεται ανάμεσα στις χώρες του Νότου. 

Θα προσπαθήσουμε να αναδείξουμε το γεγονός ότι η Μεσόγειος δεν αποτελείται από μία κουλτούρα, αλλά πολλές διαφορετικές, που άλλοτε κάνουν ήπιο διάλογο μεταξύ τους και άλλοτε επιθετικό.

Ως Ελληνίδα, η σχέση της με αυτή την αιώνια θάλασσα, στα νερά της οποίας όλοι μεγαλώσαμε, κολυμπήσαμε, ταξιδέψαμε και οραματιστήκαμε ένα ταξίδι, άλλοτε ως απόδραση και άλλοτε ως επανένωση, ήταν δεδομένη. Εξοικειωμένη με το διεθνές περιβάλλον χάρη στη συνεχή παρουσία της σε αυτό εδώ και χρόνια, η δημιουργός της Kunsthalle Athena και εκδότρια της καλλιτεχνικής επιθεώρησης για τις τέχνες «South as a state of mind» έχει ανακοινώσει ήδη τον τίτλο του προγράμματος της ARCOmadrid 2023, που είναι «Μεσόγειος: Μια στρόγγυλη θάλασσα». Σε αυτόν γίνεται ευθεία αναφορά στη φούστα των δερβίσηδων, στις σωστικές λέμβους των προσφύγων που τολμούν το πέρασμα στην Ευρώπη, στην κίνηση του χεριού των χορευτών του φλαμέγκο, στους ελληνικούς χορούς, στην αέναη κίνηση του ήλιου και της σελήνης, στην έννοια του κύκλου γενικότερα, που δεν έχει αριστερά ή δεξιά, πάνω ή κάτω, αλλά έναν ατελείωτο, συνεχή στροβιλισμό. 

Επικοινωνήσαμε μαζί της και ζητήσαμε να μας εξηγήσει το όραμά της. «Οι ανταλλαγές των εμπόρων στη Μεσόγειο ανά τους αιώνες, εκτός από τα εμπορεύματα, μετέφεραν και την κουλτούρα του ενός τόπου στον άλλο. Η προβληματική, που συνεχίζεται μέχρι και σήμερα, είναι ότι ενώ πάντα υπήρχαν και τεράστιες διαμάχες, αποικιοκρατία και εκμετάλλευση, καταστάσεις που συνεχίζονται μέχρι σήμερα, με έναν πολύ παράξενο τρόπο, και ενώ μιλάμε για πολύ διαφορετικές κουλτούρες, υπήρχε ανέκαθεν ανταλλαγή και συνύπαρξη. Γιατί η Μεσόγειος είναι μια κλειστή θάλασσα. Βέβαια, το κυρίαρχο βλέμμα είναι ευρωπαϊκό, γι’ αυτό και όλοι την αποκαλούμε mare nostrum και όχι “Λευκή Θάλασσα”, όπως την ονόμαζαν οι Άραβες, ή “Mεγάλη Θάλασσα”, όπως οι Εβραίοι. Αυτό είναι ένα καίριο σημείο, έτσι θα προσπαθήσουμε να αναδείξουμε το γεγονός ότι η Μεσόγειος δεν αποτελείται από μία κουλτούρα, αλλά πολλές διαφορετικές, που άλλοτε κάνουν ήπιο διάλογο μεταξύ τους και άλλοτε επιθετικό. Συνήθως ερμηνεύουμε τα πράγματα δυτικοευρωπαϊκά, ακόμα και σε ιστορικό ή καλλιτεχνικό επίπεδο, ακούμε τις ιστορίες των Ευρωπαίων καλλιτεχνών και τις περιπέτειές τους στην ανατολική Μεσόγειο. Ένας από τους λόγους που με προσέγγισαν ήταν και το “South as a state of mind”, μέσα από το οποίο προβάλλω την έρευνά μου για τον Νότο της Ευρώπης. Καθώς οι Έλληνες δεν ήμασταν ποτέ αποικιοκρατική χώρα και διατηρούμε μια ιδιαίτερη σχέση με την Αίγυπτο ‒αναφέρω ενδεικτικά την “Αλεξάνδρεια” του Καβάφη‒, θα με ενδιέφερε να προσεγγίσω τις μη ευρωπαϊκές κουλτούρες που περιβάλλουν τη Μεσόγειο». 

Μαρίνα Φωκίδη: Μια Ελληνίδα επιμελήτρια αναλαμβάνει την κεντρική έκθεση της ARCOmadrid για το 2023 Facebook Twitter
ARCOmadrid 2021. Το έργο Francisco Franco του καλλιτέχνη Ramon Bilbao. Φωτογραφία: Alejandro Martinez Velez / Getty Images

Το διάστημα της ανάθεσης της επιμέλειας του προγράμματος από τη διευθύντρια της φουάρ Maribel Lopez στη Φωκίδη και των πρώτων συζητήσεων για την κεντρική θεματική του 2023, η Ελληνίδα curator είχε την τύχη να επισκεφθεί το Nouveau Musée National de Monaco και να δει την έκθεση «Monaco - Alexandrie, le grand détour: Villes-mondes et surréalisme cosmopolite» («Μονακό - Αλεξάνδρεια: Πόλεις-κόσμοι και κοσμοπολίτικος σουρεαλισμός), μια έκθεση με έμφαση σε καλλιτέχνες της ανατολικής Μεσογείου και τη σχέση τους με τον σουρεαλισμό. Καλλιτέχνες από την Αίγυπτο, το Μαρόκο, την Τυνησία και αλλού επέστρεψαν στις πατρίδες τους από το Παρίσι και άλλες ευρωπαϊκές πόλεις, όπου φοιτούσαν και εργάζονταν λίγο πριν από την έκρηξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, φέρνοντας μαζί τους τις γνώσεις και τις επιρροές τους και ιδρύοντας ένα καλλιτεχνικο-πολιτικό γκρουπ με την ονομασία «Art et Liberté».  

Εξηγεί η ίδια: «Η περίπτωση αυτών των καλλιτεχνών είναι πολύ σημαντική γιατί δείχνει και μια αντίστροφη κίνηση. Ο φουτουριστής Μαρινέτι, που πέρασε μια περίοδο στην Αλεξάνδρεια, έχει επηρεαστεί πολύ από αυτούς τους καλλιτέχνες, έναν κοσμοπολιτισμό που υπήρχε σε αυτές τις χώρες. Η έκθεση του Μονακό αποτελούνταν από έργα που δείχνουν την ευρωπαϊκή πρόκληση, αλλά όχι μέσα από το ευρωπαϊκό βλέμμα, και βρίσκονταν σε διάλογο ‒λ.χ. περιλάμβανε την Γκερνίκα σε γελοιογραφία‒, ο οποίος ξεκινούσε από τον δυτικό κοσμοπολιτισμό. Ανάμεσα στους καλλιτέχνες της έκθεσης ήταν και ο Ελληνογάλλος Antoine Mayo». 

Προφανώς η έκθεση του «Μονακό» επηρέασε καθοριστικά τη Φωκίδη, δείχνοντάς της πού μπορεί να επικεντρωθεί η θεματική που ετοιμάζει η ίδια για την ARCOmadrid 2023 μαζί με τις συμβούλους της, την ισραηλινής καταγωγής Χίλα Πελέγκ, που ζει στη Γερμανία, τη Γαλλο-μαροκινή Μπουσρά Καλιλί (καλλιτέχνιδα που δραστηριοποιείται με μια σειρά μέσων όπως το βίντεο, η ταινία, η εγκατάσταση, η φωτογραφία, η χαρακτική και σε εκδοτικά πρότζεκτ) αλλά και τον περφόμερ Πέντρο Ρομέρο από την Ανδαλουσία. Όλοι τους, με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, είναι ευαισθητοποιημένοι σχετικά με όλα όσα συμβαίνουν ευρύτερα στον κόσμο και ειδικότερα στα θαλάσσια σύνορα της Ευρώπης.

Μαρίνα Φωκίδη: Μια Ελληνίδα επιμελήτρια αναλαμβάνει την κεντρική έκθεση της ARCOmadrid για το 2023 Facebook Twitter
Στιγμιότυπο από την ARCOmadrid 2021. Φωτογραφία: Oscar J. Barroso - AFP7/Getty Images

Για τις ανάγκες της θα κληθούν είκοσι καλλιτέχνες μαζί με τις γκαλερί τους, για να παρουσιάσουν τη δουλειά τους σε έναν εκθεσιακό χώρο ειδικά διαμορφωμένο, και τα έργα τους θα διατίθενται και για πώληση. Η Μαρίνα Φωκίδη μου διευκρινίζει σχετικά με την επιλογή των καλλιτεχνών, που έτσι κι αλλιώς είναι πολύ νωρίς για να ξέρει ποιοι ακριβώς θα είναι: «Μας ενδιαφέρει να αναζητήσουμε τους καλλιτέχνες με μια προοπτική από κάτω προς τα πάνω και από ανατολικά προς δυτικά. Συζητάμε για ιστορικές και πιο σύγχρονες φωνές που επηρέασαν όχι απαραίτητα την Ευρώπη, όπως την ξέρουμε, αλλά κυρίως τις δικές τους περιοχές – πρόκειται για μια κατά τόπους παγκοσμιοποίηση, γιατί άλλη έννοια έχει η παγκοσμιοποίηση λ.χ. στην Αίγυπτο απ’ ό,τι στη Γαλλία. Επίσης, δεν θα περιορίσουμε την επιλογή μας μόνο σε εν ζωή καλλιτέχνες, δηλαδή δεν θα εξαιρέσουμε την περίπτωση της Etel Adnan, μιας σύγχρονης καλλιτέχνιδας που πέθανε πρόσφατα. Όσον αφορά το αν θέτουμε πολιτικά κριτήρια, θεωρώ την τέχνη συνολικά πολιτική, ακόμα και την πιο φαινομενικά αποστασιοποιημένη. Οπωσδήποτε όμως δεν θα είναι στρατευμένη η έκθεση. Εκτός από αυτήν, θα οργανώσουμε κύκλους ομιλιών για τρεις ημέρες, πάλι με την ίδια θεματολογία. Κάποιες θα είναι lecture performances, γι’ αυτό καλέσαμε τον Πέντρο Ρομέρο, ο οποίος θα δώσει μια τέτοιου τύπου διάλεξη. Ανήκει σε μια γενιά ανθρώπων που χρησιμοποιούν το φλαμέγκο όχι ως φολκλόρ αλλά ως περφόρμανς και διάλεξη».  

Και συμπληρώνει: «Ευελπιστούμε οι καλλιτέχνες να συνδιαλεχθούν με τον χρόνο, την Ιστορία και τη συγχρονικότητα με οποιονδήποτε τρόπο επιθυμούν, πέρα από επιβεβλημένους περιορισμούς και πολιτισμικές παραδοχές. Η πρόσφατη απομόνωση μας έφερε αντιμέτωπους με ένα νέο είδος αποξένωσης, μεγαλύτερο από πριν. Η δημιουργία ενός χώρου όπου οι άνθρωποι μπορούν να (ξανά)συναντηθούν και να ονειρευτούν την πιθανότητα άλλων τρόπων να δίνεις το “παρών” στον κόσμο φαίνεται να είναι μια καλή θεραπεία για την επανεκκίνησης μιας δημιουργικής συντροφικότητας, μιας νέας συλλογικότητας».


 

Εικαστικά
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

«Όλα θα πάνε καλά» λένε τα νέα έργα τέχνης του Γιάννη Βαρελά στο Ωνάσειο

Εικαστικά / «Όλα θα πάνε καλά» λένε τα νέα έργα τέχνης του Γιάννη Βαρελά στο Ωνάσειο

Τρεις νέες δημιουργίες του Έλληνα εικαστικού μαζί με έργα από τη συλλογή του Ιδρύματος Ωνάση βρίσκονται πλέον τοποθετημένα στους χώρους του Ωνάσειου Νοσοκομείου.
ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΔΙΑΚΟΣΑΒΒΑΣ
Η λαχτάρα για το ανήκειν στα ζωγραφικά έργα της Νικόλ Οικονομίδου

Εικαστικά / Η λαχτάρα για το ανήκειν στα ζωγραφικά έργα της Νικόλ Οικονομίδου

Ένας κόσμος μνήμης ξεφεύγει από το προσωπικό επίπεδο και αποκτά πανανθρώπινες διαστάσεις στο έργο της τριαντάχρονης εικαστικού, το οποίο είναι εμπνευσμένο από μια μετακόμιση.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Η Silvina Der Meguerditchian και ο κόσμος της ανθεκτικής μνήμης

Εικαστικά / Τα «χαλιά μνήμης» της Silvina Der Meguerditchian στην γκαλερί Kalfayan

«Εστιάζω σε μέρη με ταραχώδη ιστορία. Με τα χρόνια, η δουλειά μου με τη μνήμη με έκανε να δίνω μεγάλη προσοχή σε μικρές λεπτομέρειες που συχνά η επίσημη ιστορία παραβλέπει»: Στα έργα της νέας της έκθεσης η διεθνούς φήμης καλλιτέχνις ενσωματώνει φωτογραφίες που έχει τραβήξει η ίδια από πόλεις όπως το Χαλέπι και η Βηρυτός.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ονειρεύονται τα ηλεκτρικά πρόβατα;

Εικαστικά / Τα ερωτήματα του Homo sapiens σε μια έκθεση για την τεχνητή νοημοσύνη

Σε τέσσερα ιστορικά αθηναϊκά κτίρια εικαστικοί και ακαδημαϊκοί επιχειρούν να απαντήσουν στα μεγάλα ερωτήματα της ψηφιακής εποχής για τη δημοκρατία, τα ανθρώπινα δικαιώματα και το μέλλον του σύγχρονου ανθρώπου.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Μια έκθεση με πρωτότυπα έργα του σημαντικού Γερμανού καλλιτέχνη Thomas Schütte στην Αθήνα 

Εικαστικά / Τραχύτητα και χιούμορ: Μια έκθεση με πρωτότυπα έργα του Thomas Schütte στην Αθήνα 

Μνημειακού τύπου γλυπτά, επιτοίχια κεραμικά, παραμορφωμένα πρόσωπα, λουλούδια και άγγελοι, μια έκρηξη χρωμάτων: Το μικροσύμπαν του σπουδαίου καλλιτέχνη στην γκαλερί Bernier/ Eliades.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Ο Νάκης Παναγιωτίδης μάς ζητά να νιώσουμε τα έργα του ακόμα και με κλειστά τα μάτια

Εικαστικά / Ο Νάκης Παναγιωτίδης μάς ζητά να νιώσουμε τα έργα του ακόμα και με κλειστά τα μάτια

Το Ίδρυμα Βασίλη & Ελίζας Γουλανδρή υποδέχεται την αναδρομική έκθεση ενός διεθνούς φήμης ανένταχτου Έλληνα καλλιτέχνη της διασποράς, γνωστού για το πολύπλευρο και στοχαστικό έργο του.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ογκίστ Ροντέν: Αυτή είναι η ζωή του καλλιτέχνη που δημιούργησε το γλυπτό ο «Σκεπτόμενος»

Γεννήθηκε Σαν Σήμερα / Ογκίστ Ροντέν: Αυτή είναι η ζωή του καλλιτέχνη που δημιούργησε το γλυπτό ο «Σκεπτόμενος»

Τα ρεαλιστικά γλυπτά του, που εκφράζουν τα ανθρώπινα συναισθήματα αλλά και τις αδυναμίες, εξακολουθούν να είναι σήμερα ιδιαίτερα δημοφιλή και να συγκεντρώνουν πλήθη φιλότεχνων όπου και αν εκτίθενται.
ΚΟΡΙΝΑ ΦΑΡΜΑΚΟΡΗ