Καθώς τα φίλτρα ομορφιάς –τεχνολογία σχεδιασμένη να «βελτιώνει» την εμφάνιση, δημοφιλής πλέον σε Instagram, Snapchat και TikTok– εξελίσσονται ολοένα και περισσότερο, την ίδια στιγμή πληθαίνουν και τα άρθρα που καταγγέλλουν τις πιθανές επιπτώσεις τους στα πάντα, από την αυτοεκτίμησή μας μέχρι τη δύναμή τους να εκλαϊκεύουν ένα συγκεκριμένο πρότυπο ομορφιάς.
Η πρόσφατη κυκλοφορία του φίλτρου Bold Glamour στο TikTok –το οποίο έχει αναμφίβολα εντυπωσιακό αποτέλεσμα– ώθησε πολλούς χρήστες να αναρωτηθούν αν η τεχνολογία το έχει παρατραβήξει αφού μπορεί να μετατρέψει οποιονδήποτε σε σουπερμόντελ.
Πρόκειται για αμφιβολίες και επικρίσεις οπωσδήποτε βάσιμες, αλλά συχνά παραβλέπουν κάτι πολύ σημαντικό. Όπως και τόσα άλλα στην τεχνολογία, τα φίλτρα ομορφιάς δεν δημιουργήθηκαν σε μια φούσκα, ξεχωριστά από την κοινωνία, για να μολύνουν στη συνέχεια τους υπόλοιπους από εμάς. Αντανακλούν –και συχνά επιδεινώνουν– προκαταλήψεις και προβλήματα ήδη υπάρχοντα. Το οποίο είναι, φυσικά, και το πρόβλημα.
Τα έφηβα κορίτσια που χρησιμοποιούν φίλτρα είναι πιο πιθανό να σκεφτούν την αισθητική χειρουργική και οι πλαστικοί χειρουργοί έχουν παρατηρήσει αύξηση πελατών που ζητούν χειρουργική επέμβαση, η οποία τους κάνει να μοιάζουν περισσότερο με τα φίλτρα τους. Αυτό είναι ακόμη πιο ανησυχητικό δεδομένου ότι αυτά τα φίλτρα τείνουν χαρακτηρίζονται από προκαταλήψεις βάσει φύλου, στηριγμένες κυρίως σε στερεοτυπικά «λευκά» χαρακτηριστικά.
Πολύ πριν εμφανιστεί το φίλτρο Bold Glamour, η κοινωνία είχε εξιδανικεύσει την ομορφιά. Και αυτό δεν αφορά μόνο τη σωματική έλξη: οι συμβατικά εμφανίσιμοι άνθρωποι πιστεύεται ότι έχουν τα πάντα, από το να είναι πιο έξυπνοι μέχρι το να κερδίζουν υψηλότερο εισόδημα. (Αν και για τις γυναίκες, σε ορισμένες περιπτώσεις, η ομορφιά μπορεί να γυρίσει μπούμερανγκ).
Η αλήθεια είναι ότι, είτε με την επιλογή των ρούχων ή του κουρέματος, είτε με τα γυαλιά ή το μακιγιάζ μας, όλοι «πλασάρουμε» τον εαυτό μας με έναν συγκεκριμένο τρόπο - και, συνήθως, σύμφωνο με τα τρέχοντα πρότυπα ομορφιάς. Ενώ μας αρέσει να πιστεύουμε ότι κάνουμε αυτές τις επιλογές με βάση τις ατομικές μας προτιμήσεις, είναι προφανές ότι οι εν λόγω προτιμήσεις διαμορφώνονται από τα τρέχοντα στυλ.
Παρόλο που υπάρχουν πολλές έρευνες που το αποδεικνύουν, μπορεί κάποιος απλά να κοιτάξει επίσης την εμφάνιση ανθρώπων γύρω του: ακόμη και ένα χαρακτηριστικό φαινομενικά τόσο αμετάβλητο όσο τα φρύδια έχει μεταμορφωθεί από τα λεπτά φρύδια της δεκαετίας του 1990 στα σούπερ-έντονα της δεκαετίας του 2010 (και ήδη αλλάζει ξανά).
Προφανώς, υπάρχει διαφορά ανάμεσα στο να ακολουθείς τα beauty trends της πραγματικής ζωής και να εφαρμόζεις διαδικτυακά φίλτρα. Τα καλλυντικά μπορούν να δημιουργήσουν την ψευδαίσθηση πιο σμιλευμένων ζυγωματικών, ωστόσο ένα φίλτρο ομορφιάς όντως τα σμιλεύει (εικονικά).
Αλλά σε μια εποχή, όπου λιγότερο επεμβατικές, αλλά εξαιρετικά αποτελεσματικές αισθητικές παρεμβάσεις –όπως το Botox– γίνονται όλο και πιο δημοφιλείς, είναι επίσης ασφαλές να πούμε ότι πολλοί από όσους βλέπουμε στην πραγματική ζωή είχαν ενδεχομένως λίγο περισσότερη «βοήθεια» από ό,τι θα περιμέναμε. Κι όσο ενισχύεται η ικανότητά μας στον πραγματικό κόσμο να «κόβουμε» χρόνια και να αναδημιουργούμε πρότυπα ομορφιάς, είναι φυσικό να παρατηρείται το ίδιο φαινόμενο και στο ίντερνετ.
Βέβαια αυτό δεν το καθιστά λιγότερο προβληματικό. Στην πραγματικότητα, μπορεί να είναι ένας φαύλος κύκλος: τα φίλτρα ομορφιάς δεν ανταποκρίνονται απλώς στα υπάρχοντα πρότυπα ομορφιάς – τα offline πρότυπα ομορφιάς αλλάζουν ως απάντηση στα φίλτρα.
Για παράδειγμα, τα έφηβα κορίτσια που χρησιμοποιούν φίλτρα είναι πιο πιθανό να σκεφτούν την αισθητική χειρουργική και οι πλαστικοί χειρουργοί έχουν παρατηρήσει αύξηση πελατών που ζητούν χειρουργική επέμβαση, η οποία τους κάνει να μοιάζουν περισσότερο με τα φίλτρα τους. Αυτό είναι ακόμη πιο ανησυχητικό δεδομένου ότι αυτά τα φίλτρα τείνουν χαρακτηρίζονται από προκαταλήψεις βάσει φύλου, στηριγμένες κυρίως σε στερεοτυπικά «λευκά» χαρακτηριστικά.
@joannajkenny DON’T USE THIS FILTER ⚠️ This is the viral filter everyone is using rn. Tell me honestly, have you ever not shown up irl because of how you’ve misrepresented yourself on social media? If so, you’re not alone ❤️🩹 You deserve to live a full and happy life without worrying about how you look doing it 💅 #poresnotflaws #boldglamour #beautystandards #beautystandardsarefake #bodyimagemovement #bodyimagehealing #joannakenny #toxicbeautystandards #skinconfidence #skinconfident #nofilterchallenge #fyp2023 ♬ original sound - Joanna Kenny
Και όλα αυτά μόνο για τα φίλτρα προσώπου. Υπάρχουν πολλοί τρόποι με τους οποίους μπορεί πλέον να πειράξει κανείς το σώμα του στα social media apps, ακόμη και σε βίντεο. Και πάλι, κατά κάποιο τρόπο, αυτό δεν είναι κάτι καινούργιο. Μοντέλα και φωτογράφοι γνωρίζουν εδώ και πολύ καιρό ότι συγκεκριμένες πόζες και γωνίες μπορούν να επιμηκύνουν τα πόδια και να μικρύνουν τη μέση - και προχωρούν σε διόρθωση των εικόνων στο post-editing με σχετικό λογισμικό.
Οι σημερινοί influencers των social media συχνά βασίζονται επίσης σε αυτές τις στρατηγικές. Όταν μπορεί ο καθένας, λοιπόν, να μικρύνει τη μέση του ή να γεμίσει τα χείλη του σε ένα διαδικτυακό βίντεο ή φωτογραφία, θα μπορούσε να πει κάποιος ότι αυτά τα φίλτρα απλώς κάνουν τα κόλπα της βιομηχανίας πιο προσιτά. Ωστόσο είναι γεγονός ότι αυτά τα φίλτρα είναι πολύ καινούργια για να γνωρίζουμε ακριβώς πώς επηρεάζουν μακροπρόθεσμα την αντίληψη για τον εαυτό μας και την ψυχική υγεία.
@kellystrackofficial Replying to @jennaharmon27 Recreating the viral bold glamour filter with makeup #fyp #makeup #beauty #makeuptutorial #beautyfilter #boldglamour #AXERatioChallenge ♬ original sound - Kelly Strack
Η έρευνα που έχει γίνει μέχρι στιγμής δείχνει ότι μπορεί να κάνουν τους χρήστες να αισθάνονται χειρότερα για τον εαυτό τους. Εν μέρει αυτό οφείλεται στο ότι βλέπουν τόσες πολλές εικόνες άλλων ανθρώπων που είναι έντονα φιλτραρισμένες και τέλειες. Ακόμη και πριν την εμφάνιση των φίλτρων ομορφιάς, άνθρωποι που περνούσαν χρόνο στα social media εστιάζοντας στην εξιδανικευμένη ζωή των άλλων ήταν πιθανό να έχουν χειρότερη ψυχική υγεία. Αλλά αυτό ισχύει ακόμη και όταν βλέπουμε ένα φίλτρο που εφαρμόζεται στη δική μας εικόνα.
Τα έφηβα κορίτσια, τα οποία είναι ιδιαίτερα ευάλωτα στην εσωτερίκευση των εικόνων που βλέπουν στα μέσα ενημέρωσης, κινδυνεύουν ιδιαίτερα. Μια μελέτη, για παράδειγμα, διαπίστωσε ότι όταν κορίτσια ηλικίας 14 έως 18 ετών έβλεπαν είτε αρχικές selfies είτε εκείνες που είχαν υποστεί επεξεργασία, θεωρούσαν ότι οι ρετουσαρισμένες φωτογραφίες φαίνονταν καλύτερες - και εκείνες που είχαν δει ρετουσαρισμένες φωτογραφίες ήταν λιγότερο ικανοποιημένες με το σώμα τους μετά από αυτό σε σχέση με εκείνες που δεν είχαν δει ρετούς.
Αν και το Bold Glamour του TikTok έχει σχεδόν μονοπωλήσει τον Τύπο, υπάρχουν και άλλα φίλτρα εξίσου προβληματικά αλλά με διαφορετικό τρόπο. Ένα από τα πιο ανησυχητικά είναι το φίλτρο Teen του TikTok, το οποίο κάνει οποιονδήποτε να μοιάζει με έφηβο.
Ειδικοί σε θέματα παιδικής ασφάλειας έχουν εκφράσει ανησυχίες σχετικά με αυτή την τελευταία, πιο high-tech δόση της εμμονής μας με τη νεότητα. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί από ενήλικες με σεξουαλικά δελεαστικές πόζες ή ρούχα, για παράδειγμα, οδηγώντας οποιονδήποτε να νομίζει ότι το άτομο που ποζάρει είναι έφηβος. Για άλλη μια φορά αναδεικνύει –αλλά και ενισχύει– μια επικίνδυνη πτυχή της κοινωνίας: στην προκειμένη περίπτωση, την κανονικοποίηση της σεξουαλικοποίησης των παιδιών.
Τα φίλτρα ομορφιάς μπορεί να είναι απλώς ένα ακόμη βήμα στην πορεία της πολιτιστικής μας εμμονής με την τελειοποίηση της εμφάνισής μας. Αλλά αν η μέχρι στιγμής ανταπόκριση είναι κριτήριο, ενδεχομένως αποτελούν ένα βήμα ακόμη παραπέρα.
Με πληροφορίες από BBC
