Αν και άνθησαν στις αρχές και στα μέσα των '10s, αυτά τα δύο μικροείδη μουσικής καθόρισαν αρκετά τον ήχο της ανεξάρτητης πειραματικής μουσικής σκηνής την περίοδο της πανδημίας, όταν κόσμος ήταν κλεισμένος στο σπίτι και η μόνη του επαφή με τον έξω κόσμο ήταν το διαδίκτυο και τα social media.
Ως μουσική που φτιάχνεται σε δωμάτια και μπορείς να την ανεβάσεις άμεσα στο TikTok ή οπουδήποτε αλλού στον κυβερνοχώρο φάνηκε να είναι η ιδανική διέξοδος για μια ανήσυχη πιτσιρικαρία που δεν είχε πού να διοχετεύσει τον χρόνο και την ενέργειά της. Αν τσεκάρει κανείς τους παραγωγούς και μουσικούς που ασχολούνται με αυτήν τη μουσικη σήμερα, η ηλικία τους δεν ξεπερνά τα 20 χρόνια.
Βέβαια, η σωστή ερώτηση δεν είναι αν είναι επίκαιρα όλα αυτά –που, ας μη γελιόμαστε, είναι, αν ακούσει κανείς τι καινούργιο κυκλοφορεί στην ηλεκτρονική σκηνή–, αλλά τι στο καλό εννοούμε με αυτούς τους όρους και τι μουσική είναι στην ουσία.
Η αλήθεια είναι ότι δεν είναι τόσο εύκολο να τα εξηγήσεις ή να τα βάλεις σε καλούπια και ορισμένες φορές για τους αδαείς μπορεί να ακούγονται και γελοία όλα αυτά. Όπως, επίσης, έχουν αρχίσει και στο εξωτερικό να αντιδρούν ορισμένοι καλλιτέχνες που δεν θέλουν να βάζουν στη δουλειά τους οποιαδήποτε ταμπέλα – βλέπε την περίπτωση της Charli XCX, η οποία θεωρείται από τις βασικές εκπροσώπους της hyperpop, αν και η ίδια φαίνεται να αμφιβάλλει.
Τόσο η hyperpop όσο και το deconstructed club μπορεί να έχουν να κάνουν με ριζοσπαστικές και χαοτικές προσεγγίσεις της ποπ και της ηλεκτρονικής χορευτικής μουσικής, πάντοτε όμως θεωρούνταν κάτι παραπάνω.
Ένας μουσικόφιλος βγαλμένος από τα '90s θα έλεγε ότι απλώς είναι πιο trendy όροι για να χαρακτηρίσουν την πειραματική μουσική του 21ου αιώνα. Και ισχύει εν μέρει. Τόσο η hyperpop όσο και το deconstructed club μπορεί να έχουν να κάνουν με ριζοσπαστικές και χαοτικές προσεγγίσεις της ποπ και της ηλεκτρονικής χορευτικής μουσικής, πάντοτε όμως θεωρούνταν κάτι παραπάνω. Αλλά, ας τα πάρουμε ένα-ένα.
Charli XCX - Vroom Vroom
H hyperpop γεννήθηκε στη Βρετανία το 2014 μέσα από την PC Music, τη δισκογραφική εταιρεία του A.G. Cook και την κολεκτίβα που είχε δημιουργηθεί γύρω από αυτήν με μουσικούς όπως η Sophie και η Charli XCX. Ως όρο την είχε πρωτοχρησιμοποιήσει ο μουσικός συντάκτης Don Shewey σε ένα άρθρο του για τους Cocteau Twins.
Τo 2019 το Spotify ονόμασε έτσι μια λίστα με παρόμοιους καλλιτέχνες, όπως το αμερικανικό γκρουπ και ιντερνετικό φαινόμενο 100 Gecs. Το είδος έγινε δημοφιλές σε ένα νεαρότερο κοινό μέσα από τα σόσιαλ μίντια.
Ο ήχος της hyperpop χαρακτηρίζεται από έναν άκρατο ηχητικό μαξιμαλισμό και από μια μείξη διαφορετικών μουσικών ειδών από το lo-fi και το emo rap μέχρι την αβανγκάρντ ποπ. Τα πάντα έχουν να κάνουν με την υπερβολή και μερικές φορές έχουν σουρεαλιστικά αποτελεσματα. Επιπλέον, έχουν βγει ήδη δύο υποείδη από τη hyperpop, το digicore και το glitchcore.
Στον αντίποδα, θυμάμαι ακόμα την έκπληξη που ένιωσα όταν πρωτάκουσα τον χαρακτηρισμό «deconstructed club» καθώς και τις αντιδράσεις από τον περίγυρό μου. Δεν ξέραμε ακριβώς τι να σκεφτούμε και πώς να το πάρουμε επειδή όσα παραδείγματα μάς έρχονταν από το εξωτερικό μόνο χορευτικά δεν μπορούσες να τα πεις.
Το βασικό πρόβλημα ήταν ότι δεν μπορούσαμε να μεταφράσουμε πώς ακριβώς ακουγόταν μέσα σε ένα κλαμπ. Για χρόνια, σχεδόν παρακαλάγαμε γνωστούς διοργανωτές να φέρουν την Arca, έστω και για ένα DJ set, από την εποχή του «Xen», πριν ακόμη συνεργαστεί με την Björk και εκτοξευτεί η καριέρα της, ακόμα και πολύ πριν η PAN συνδεθεί άρρηκτα με το συγκεκριμένο είδος.
Το deconstructed club έχει να κάνει με την αποδόμηση, τον κατακερματισμό και την απόκλιση από τους ρυθμούς που κυριαρχούν στη χορευτική μουσική π.χ. το jersey club, το footwork, την grime, τη μουσική των ballrooms και, φυσικά, την techno και τη house, προσφέροντας μια μεταμοντέρνα εκδοχή της και χρησιμοποιώντας δυστοπικούς και συχνά τραχείς ήχους.
Μπορεί το είδος να ξεπήδησε από μια σειρά πάρτι που γίνονταν στη Νέα Υόρκη το 2009, όπου σύχναζε ένα αλλοπρόσαλλο κοινό αποτελούμενο από φασιονίστες, πανκ και voguers, αλλά η τεχνολογία υπήρξε αναπόσπαστο στοιχείο της εξέλιξής του, συγκεκριμένα, η στροφή στον τρόπο που οι DJs έπαιζαν μουσική με την εμφάνιση των CDJs.
SOPHIE – Ponyboy
Τέλος πάντων, για να μην τα πολυλογούμε, αυτό που ενώνει τα δύο είδη, εκτός από τον ψηφιακό και νεοτεχνολογικό τους χαρακτήρα, είναι το πόσο σημαντικά αποδείχτηκαν για την ΛΟΑΤΚΙ+ νεολαία. Δεν είναι τυχαίο ότι οι κύριοι πρωταγωνιστές τους είναι τρανς γυναίκες.
Επιπλέον, η ακραία χρήση του autotune στην hyperpop επέτρεψε στους καλλιτέχνες να εξερευνήσουν τη ρευστότητα του φύλου μέσα από την παραποίηση των φωνών τους. Στο deconstructed club αυτό έγινε μέσα από την queer αισθητική των visuals που συχνά φλέρταρε με το αλλόκοτο και το γκροτέσκο με υβριδικές, μεταλλαγμένες και αποσυντεθειμένες ανθρώπινες μορφές.
Και καλά, όλα αυτά αφορούν τη διεθνή μουσική σκηνή, το κατά πόσο έχει περάσει η hyperpop και το deconstructed club στην Ελλάδα παραμένει ένα ζήτημα.
Πρόσφατα, μου έστειλαν ένα δελτίο τύπου για ένα event που διοργανώθηκε στην Πλύφα με τον ευφάνταστο τίτλο «Boobs Allowed IX (^o^)». Εκτός από τη Vassilina, που ήταν η headliner της βραδιάς, θα παρουσίαζαν τη μουσική τους δυο φρέσκα ονόματα που δεν είχα ξανασυναντήσει μέχρι σήμερα: η Τhaleia, που κάνει hyperpop, και η Elles the Doll, που κάνει deconstructed club.
Είναι η πρώτη φορά –τουλάχιστον εξ όσων γνωρίζω– που το ίδιο line-up περιελάμβανε δυο Ελληνίδες μουσικούς που επιχειρούν να παίξουν live αυτά τα είδη – τονίζω τη λέξη «live» και όχι DJ sets.
Αν και συχνά μπορεί να την μπερδέψει κανείς με την αβανγκάρντ ποπ, υπάρχουν καλλιτέχνες που παίζουν ακριβώς αυτήν τη μουσική, όπως η hyperpop περίπτωση της Soannefair με άμεση επιρροή από την Charli XCX. Στοιχεία μπορεί να πετύχει κανείς στην avant-pop δουλειά της Vassilina και της LOU (Ελένη Παπαλίτσα), που το τελευταίο της κομμάτι, «Am I cutie», θυμίζει Sophie.
Η σύντομη και τραγική διαμονή της Sophie στην Αθήνα ήταν καταλυτική για μουσικούς και παραγωγούς όπως οι Evita Manji, που πρόσφατα κυκλοφόρησαν το ντεμπούτο άλμπουμ τους στην PAN με τίτλο «Spandrel?», και η Babynymph, αλλά και για την queer σκηνή της Αθήνας, ηχητικά τουλάχιστον.
Η Θάλεια, 19 χρονών, μεγάλωσε στη Ρόδο και μετακόμισε στην Αθήνα γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο. «Γνώριζα πως θα βρω κι άλλα διεμφυλικά άτομα που ασχολούνται με αυτήν τη μουσική, για να μην είμαι απομονωμένη. Παρόλο που δεν υπήρχε κανένα ίχνος αυτού του κόσμου στη Ρόδο, ήξερα ότι αυτό το ήθελα πραγματικά», λέει.
«Η μουσική μου είναι φουτουριστική ποπ, ζωντανή, χορευτική και αφηρημένη. Ξεκίνησα με μαθήματα πιάνου όταν ήμουν 11 και άρχισα να φτιάχνω ηλεκτρονική μουσική στον υπολογιστή μου πρώτη φορά στα 17 μου.
Η πρώτη μου επαφή με τη hyperpop ήταν το "Vroom Vroom" της Charli XCX και από τη στιγμή που άκουσα την παραγωγή αυτού του τραγουδιού έπρεπε να μάθω κι άλλα για το άτομο που το δημιούργησε. Έτσι ανακάλυψα τη μουσική της Sophie και είχε τεράστια επιρροή στη ζωή μου. Πάντα θα έχει σημαντική θέση στην καρδιά μου, καθώς μου έδειξε πως μπορώ να γίνω ό,τι πραγματικά θέλω, χωρίς συμβιβασμούς, και να περνάω καλά.
Η Babynymph μου έδειξε από νωρίς πως έχει αξία η μουσική μου και πιστεύω πως θα φτάσει πολύ ψηλά, ενώ οι Autechre επιδεικνύουν κάθε φορά πόσο εξωγήινες μορφές μπορεί να πάρει η ηλεκτρονική μουσική.
Με έλκουν ο πειραματισμός και οι ασυνήθιστες μέθοδοι που χρησιμοποιούνται για τη δημιουργία ηχητικών κόσμων, όπως και η υπερβολική προσέγγιση της ποπ μουσικής. Νομίζω πως ως είδος της ποπ μουσικής δεν συμβιβάζεται σε πολλούς κανόνες της "παραδοσιακής" ποπ, οπότε θεωρώ πως επιτρέπει περισσότερη ελευθερία έκφρασης».
Η Έλλης ζει στο Βερολίνο εδώ και τέσσερα χρόνια και ασχολείται με την παραγωγή ηλεκτρονικής μουσικής, ενώ τα τελευταία δυομισι χρόνια δουλεύει πάνω στο πρώτο της άλμπουμ που θα βγει το Μάιο με τίτλο «Exuviae».
Σχετικά με τη σκηνή στην Ελλάδα, τώρα βλέπει να χτίζεται κάτι σε σχέση με το deconstructed club. «Κυριαρχούν ακόμα τα 4/4, ελπίζω σύντομα να αλλάξει αυτό. Σίγουρα υπάρχει σε underground πλαίσιο. Περισσότερο παίζει η hyperpop», μου αναφέρει.
«Θα ήθελα να γνωρίσω άτομα που κάνουν deconstructed club ή κάτι παρόμοιο. Hit me up on Instagram. Με ενοχλεί που στην Ελλάδα δεν υπάρχει inclusivity όσον αφορά trans ή BIPOC καλλιτέχν@ από χώρους και διοργανωτές events. Ανεξάρτητα από τη φύση των events και της μουσικής, επικρατεί μια cis white male κουλτούρα που πιάνει ακόμα πολύ χώρο και αναπαράγει προβληματικές ή βαρετές αφηγήσεις που έχουμε δει επανειλημμένα. Δεν προωθούνται η ορατότητα και ο ειλικρινής σεβασμός προς τις συγκεκριμένες μειονότητες παρά μόνο σε πλαίσιο pinkwashing.
Mεγάλο μέρος της queer και trans κοινότητας βρίσκει καταφύγιο στην deconstructed club σκηνή επειδή αντιπροσωπεύει και ένα μεγάλο μέρος περιθωριοποημένων ταυτοτήτων, είτε αυτό είναι τα “περιέργα”, nerdy άτομα που βλέπουν anime και ξοδεύουν ώρες στο Reddit είτε είναι τα fashion kids στη Νέα Υόρκη και τα underground parties GHE20G0TH1K (που όρισαν έναν χώρο για τη σκηνή).
Δεν υπάρχουν προκαταλήψεις ούτε διακρίσεις σε αυτήν τη σκηνή και οτιδήποτε θεωρείται κοινωνικά αντισυμβατικό εκεί είναι καλοδεχούμενο. Όπως έγινε και με το ballroom culture, BIPOC, queer και trans ταυτότητες άνοιξαν νέους δρόμους ορατότητας και αποδοχής».
Η Έλλης είναι τρανς άτομο και αυτή η μουσική έχει να κάνει άμεσα με τη βιωματική εμπειρία της. «Η Lotic, η Sophie και ειδικά η Arca ως τρανς γυναίκες και music nerds μού έδειξαν έναν δρόμο που δεν γνώριζα και δεν φανταζόμουν ότι υπάρχει.
Η πρώτη μου επαφή με deconstructed club ήταν το 2014-2015, όταν άκουσα για πρώτη φορά Arca με το άλμπουμ "Xen". Tα βίντεο του "Thievery" και του "Xen" έπαιζαν στο repeat για ώρες. To "Xen" ήταν μια αποκάλυψη: οι υφές, η αμφισβήτηση του μετρονόμου, το sampling. Την ίδια χρονιά ανακάλυψα και τη Lotic με το επικό "Heterocetera". Hyperpop άκουσα το 2017, το "Product" της Sophie, ένα από τα αγαπημένα μου άλμπουμ
Δεν νιώθω ότι είναι μια συνειδητή επιλογή το να επιχειρήσω να παίξω αυτό το είδος μουσικής. Αφενός δεν λαμβάνω υπόψη μουσικούς κανόνες και μεθόδους, αφετέρου χρησιμοποιώ συγκεκριμένες τεχνικές σύνθεσης και επεξεργασίας που ανέπτυξα μέσω σπουδών και YouΤube tutorials. Το αποτέλεσμα αυτών των συνθηκών έρχεται κοντά στις ιδέες του deconstructed club. Ως genre σίγουρα αγκαλιάζει και στοιχεία της προσωπικότητάς μου, κάτι που με τράβηξε προς τα εκεί. Όπως και να χει, το βίωμα πάντα θα βρει το τρόπο να σε οδηγήσει εκεί που πρέπει».
«Πώς αντιμετωπίζουν τη μουσική σου;»
«Υπάρχει κόσμος που μου λέει ότι αντιλαμβάνεται ένα κινηματογραφικό στοιχείο, κάτι που καταλαβαίνω. Κυρίως, όμως, τη χαρακτηρίζουν ως περίεργη και άβολη, γεγονός που με χαροποιεί, καθώς νιώθω ότι έχω πετύχει τον στόχο μου.
Το συγκεκριμένο άλμπουμ ξεκίνησε με αφορμή το transitioning μου και εννοείται πως είναι το κύριο θέμα. Συνειδητά ήθελα να αντικατοπτρίζει το πόσο άβολα ένιωθα και ενίοτε νιώθω όσον αφορά το κοινωνικό του μέρος. Δεν υπήρχε περίπτωση η μουσική μου να είναι μια εύπεπτη εμπειρία γιατί ούτε το βίωμά μου είναι, θα είχα κάνει κάτι λάθος».
