Λένα Πλάτωνος: «Ο Καβάφης είναι για μένα φωτοδότης, φωτεινό σημείο»

Λένα Πλάτωνος: «Ο Καβάφης είναι για μένα φωτοδότης, φωτεινό σημείο» Facebook Twitter
Με διαμόρφωσε ο Καβάφης σιγά-σιγά μέσα στα χρόνια – δεν ήταν μόνο αυτός βέβαια, αλλά οπωσδήποτε ήταν ένας από τους κύριους διαμορφωτές μου. Φωτ.: Γιώργος Γερανιός
0

Κάποτε η Λένα Πλάτωνος δήλωνε πως ο Καβάφης δεν μελοποιείται και πως δεν θα τολμούσε ποτέ κάτι τέτοιο. Το καβαφικό άγγιγμα όμως ήρθε και την επισκέφθηκε σαν ηλεκτρικό σοκ, την κατάλληλη στιγμή, και οι ενστάσεις και οι αρνήσεις παραμερίστηκαν χάριν της πρόκλησης και της τόλμης, μα κυρίως της δημιουργίας και της ηδονής που αυτή προκαλεί.

Η Λένα Πλάτωνος αναμετρήθηκε με την ποίηση του Καβάφη στον δίσκο «Καβάφης – 13 τραγούδια» που κυκλοφόρησε τον Δεκέμβριο του 2010 από την Inner Ear. Το παράξενο και καθηλωτικό αποτέλεσμα, με τους ηλεκτρονικούς και ηλεκτρικούς ήχους της Πλάτωνος, που ενορχήστρωσε μαζί με τον Στέργιο Τσιρλιάγκο, ο οποίος έκανε το programming, το editing, το sound design και τις μείξεις, να συναντούν τον ρηξικέλευθο λόγο του ποιητή, σου δημιουργεί την εντύπωση πως ο Καβάφης είναι πρόσωπο σημερινό.

Τη φετινή Πρωτομαγιά παρουσίασε το έργο, με τον Γιάννη Παλαμίδα στη φωνή και τον Στέργιο Τσιρλιάγκο στα synth, στο διαθεματικό φεστιβάλ «Archive of Desire» που διοργανώθηκε από το Ίδρυμα Ωνάση στη Νέα Υόρκη. «Παίξαμε στην Αμερική, όπου είχε πολύ μεγάλη επιτυχία, και στην κυριολεξία γράφτηκε ότι ήταν highlight στις κριτικές», λέει. Η σπουδαιότερη γυναίκα δημιουργός της γενιάς της δηλώνει ότι ο Καβάφης είναι ένας από τους πλοηγούς της ζωής της. 

«Ήταν συμβολιστής τρομερός ο Καβάφης και είναι ένας απ’ τους πλοηγούς της ζωής μου. Και ψυχίατρος είναι, και “εμπνεοματοποιός”, και συμβολιστής εξαιρετικός και φιλόσοφος και ιστορικός, και τι δεν είναι ο Καβάφης»! 

«Η πρώτη μου γνωριμία με το έργο του Καβάφη έγινε όταν ήμουν 13 ή 14 χρονών. Μια μακρινή θεία μου, φιλόλογος από το σόι της μάνας μου, μια γυναίκα που ζούσε μόνης της και είχε γυρίσει όλο τον κόσμο, sui generis, που προετοίμαζε εμένα και την ξαδέλφη μου για τις εισαγωγικές στο λύκειο, λάτρευε τους ποιητές και τους συγγραφείς εν γένει, και μας πρότεινε να διαβάσουμε τα ποιήματά του. Ήταν ένας άνθρωπος που είχε μεγαλώσει σε ορφανοτροφείο και ζούσε με τους συγγραφείς και τα επιγράμματά τους, της είχαν απονεμηθεί πολλά βραβεία και μάλιστα είχε μια σχέση με τον Καζαντζάκη, αλληλογραφούσε μαζί του.

Απ' τες εννιά - Καβάφης + Πλάτωνος + Παλαμίδας

Είχε πολλά λεφτά η θεία Μαίρη, τα μάζευε για να θεσπίσει ένα μεγάλο λογοτεχνικό βραβείο, αλλά της τα έφαγαν οι εφοπλιστές στο τέλος, όταν πέθανε. Αυτή, λοιπόν, τότε μας γνώρισε πολλούς μεγάλους συγγραφείς και ποιητές, τον Όσκαρ Ουάιλντ, τον Ίψεν. Ανάμεσα σ’ αυτούς ήταν και ο Καβάφης, εκείνη μας έφερε σε επαφή και με το έργο του. Τον λάτρευε. Την έχω συνδεδεμένη τη θεία Μαίρη με τον Καβάφη, με την ύπαρξή του στη ζωή μου.

Όταν πήγα να αγοράσω τα ποιήματα του Καβάφη, ο βιβλιοπώλης με κοίταζε πολύ παράξενα. Είχα αγοράσει και το De Profundis του Όσκαρ Ουάιλντ και τον Υπεράνθρωπο του Νίτσε, οπότε καταλαβαίνετε πώς του είχε φανεί που ζητούσε αυτά τα βιβλία ένα παιδί. Αν ήταν δυνατόν!

Αμέσως αποστήθισα τις “Μέρες του 1903” και το “Μακρυά” που λέει “Θα ’θελα αυτήν την μνήμη να την πω…/ Μα έτσι εσβήσθη πια… σαν τίποτε δεν απομένει —/ γιατί μακριά, στα πρώτα εφηβικά μου χρόνια κείται./ Δέρμα σαν καμωμένο από ιασεμί…/ Εκείνη του Αυγούστου — Αύγουστος ήταν; — η βραδιά…/ Μόλις θυμούμαι πια τα μάτια· ήσαν, θαρρώ, μαβιά…/ Α ναι, μαβιά· ένα σαπφείρινο μαβί”. Είναι ένα ποίημα γεμάτο αισθησιασμό, συναισθηματισμό, και γεμάτο θεατρικότητα. Έχει διαλόγους εσωτερικούς, έχει αυτοπαρατήρηση κ.λπ., ένα στοιχείο του Καβάφη το οποίο επέδρασε καταλυτικά επάνω μου όσον αφορά τη μελοποίηση. Και έχει επιδράσει επάνω μου γενικότερα αυτό το στοιχείο του Καβάφη, η θεατρικότητά του, ο τρόπος που παρατηρεί τα πράγματα και η αυτοπαρατήρηση.

Μπορεί να ήμουν ακόμα παιδί, αλλά τις “Μέρες του 1903” τις κατάλαβα απόλυτα. Βέβαια, διαβάζαμε και το “Che fece.... il gran rifiuto” – αυτό άρεσε στην ξαδέλφη μου. Δεν ήμουν σε θέση να μπω πολύ βαθιά μέσα στα πρέπει, στο ναι και στο μεγάλο όχι που λέει. Ήταν συμβολιστής τρομερός ο Καβάφης και είναι ένας απ’ τους πλοηγούς της ζωής μου. Και ψυχίατρος είναι, και “εμπνεοματοποιός”, και συμβολιστής εξαιρετικός και φιλόσοφος και ιστορικός, και τι δεν είναι ο Καβάφης! Ένα πλάσμα χαρισματικό, τα είχε όλα.

Λένα Πλάτωνος: «Ο Καβάφης είναι για μένα φωτοδότης, φωτεινό σημείο» Facebook Twitter
Φωτογραφική σύνθεση του χειρόγραφου ποιήματος «Επιθυμίες» με παρτιτούρα από τη μελοποίηση του ίδιου ποιήματος.

Τα αγαπημένα μου από τα ποιήματά του είναι οπωσδήποτε αυτό που αποστήθισα, το “Μακρυά”, τα “Τείχη” μου αρέσουν πάρα πολύ, το “Απ’ τες εννιά”, το “Απολείπειν ο Θεός Αντώνιον” –“Σαν έτοιμος από καιρό, σα θαρραλέος,/ αποχαιρέτα την, την Aλεξάνδρεια που φεύγει”–, η “Ιθάκη”, το “Che fece .... il gran rifiuto”· είναι πολλά που μου αρέσουν.

Έχω νιώσει ότι ο Καβάφης είναι πιο θηλυκός από τον Καρυωτάκη, με την έννοια ότι τα θηλυκά στοιχεία πρωτεύουν· ο Καρυωτάκης είναι πιο αρσενικός ποιητής. Eίχε κι αυτό το τέλος το περίεργο που δεν ξέρει κανείς αν αυτοκτόνησε τελικά ή αν τον σκότωσαν, γιατί ήταν και πολύ επαναστάτης ο Καρυωτάκης.

Αυτά είναι τα βασικά στοιχεία που διαφοροποιούν τον Καβάφη από τον Καρυωτάκη, και ίσως και κάτι άλλο, τo ότι η μουσικότητα του Καβάφη δεν είναι εγγενής, δεν είναι σύμφυτη με την ιδιοσυστασία του, όσο είναι του Καρυωτάκη. Ο Καρυωτάκης έχει την απόλυτη μουσικότητα, γι’ αυτό είναι και πιο εύκολο να τον μελοποιήσεις. Στον Καβάφη συμπεριφέρθηκα διαφορετικά, δηλαδή ήταν σαν να έφτιαξα μουσική σε θεατρική παράσταση. Γι’ αυτό χρησιμοποίησα και τον Γιάννη τον Παλαμίδα που έχει όλα αυτά τα στοιχεία στην παλέτα του. 

Με διαμόρφωσε ο Καβάφης σιγά-σιγά μέσα στα χρόνια – δεν ήταν μόνο αυτός βέβαια, αλλά οπωσδήποτε ήταν ένας από τους κύριους διαμορφωτές μου. Αργότερα, όταν έγραψα στίχους δικούς μου, κατάλαβα πόσο είχα επηρεαστεί από την ποίησή του, με την καλή την έννοια. Π.χ. από το “Αύγουστος ήταν; Α ναι, μαβιά· ένα σαπφείρινο μαβί” του “Μακρυά”. Αυτές οι ερωτήσεις που γίνονται ζωντανά, που δεν μένουν μες στο μυαλό αλλά πραγματοποιούνται επί σκηνής, με επηρέασαν πολύ. Ένα κομμάτι μου που είναι πολύ κοντά στον Καβάφη είναι το “Lego”, που είναι γεμάτο ερωτήσεις και απαντήσεις.

Με έναν περίεργο τρόπο, αυτό που αποζητώ στην ποίησή του είναι η φιλία του. Τον αισθάνομαι σαν έναν πολύ καλό μου φίλο, πιστό, που δεν θα με αφήσει ποτέ, ούτε κι εγώ θα τον αφήσω, θα του είμαι πιστή. Έχουμε αυτήν τη σχέση που μετράει πλέον πάρα πολλά χρόνια, από τότε που ήμουν πιτσιρικάκι, η οποία δεν έχει αλλοιωθεί, είναι σταθερή μέσα στα χρόνια.

Λένα Πλάτωνος - Lego

Συνδέουν τον Καβάφη με την ομοφυλοφιλία, αλλά αυτό είναι μια ιδιότητά του που είναι η πιο επιφανειακή. Άσε που μελετητές του Καβάφη λένε ότι ήταν αναμφισβήτητα ομοφυλόφιλος, αλλά δεν είναι και σίγουροι ότι ήταν ενεργός σεξουαλικά. Μπορεί αυτά να ήταν μέσα στο μυαλό του. Για μένα είναι πολύ περιοριστικό να βλέπεις στον Καβάφη μόνο την ομοφυλοφιλία, είναι ένας άνθρωπος που ξεπερνάει τη σεξουαλικότητα, τα πάντα. 

Είχα πει κάποτε ότι είναι δύσκολη η ποίησή του και δεν θα τολμούσα ποτέ να την μελοποιήσω, αλλά εμμέσως ή και άμεσα έχω απαντήσει, δηλαδή δεν ήταν δύσκολη όταν την αντιμετώπισα σωστά. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι έχει τραγουδιστικά μέρη ο Καβάφης, αλλά στο σύνολό του, βασικά, έχει έντονη θεατρικότητα. Και είναι και ψυχολόγος, βέβαια, ένας άνθρωπος που παρατηρεί το περιβάλλον του και επεμβαίνει σε αυτό, όπως και στον εαυτό του.

794
To νέο τεύχος της LiFO δωρεάν στην πόρτα σας με ένα κλικ.

Περνώντας τα χρόνια, και αφού είχα κάνει τα δικά μου έργα πρώτα, τις “Μάσκες Ηλίου”, το “Γκάλοπ”, τα “Λεπιδόπτερα”, και είχα γράψει τους δικούς μου στίχους, δηλαδή είχα τολμήσει να εκτεθώ κατ’ αυτόν τον τρόπο, ο Καβάφης μου ήρθε πιο εύκολος, γιατί είχα δοκιμαστεί πια στη θεατρικότητα του στίχου.

Αν τον μελοποιούσα σήμερα, δεν θα έκανα τα ίδια, γιατί ποτέ δεν κάνω τα ίδια ακριβώς. Μου αρέσει να διαφοροποιούμαι, αυτό είναι μέσα στο κύτταρό μου, αλλά πάνω-κάτω τη θεατρικότητά του δεν θα μπορούσα να την υπερβώ. Πάλι θα ήταν ο κύριος λόγος που με κάνει συγγενή με τον Καβάφη όταν γράφω τα δικά μου.

Ως ανάμνηση τον Καβάφη τον έχω συνδέσει με τη μετάβασή μου από το παιδί στην έφηβη Λένα, είναι ακριβώς εκείνη η καταπληκτική εποχή που ανθίζει το πρόσωπο Λένα και η γυναίκα Λένα, και τη θυμάμαι ως μία από τις ωραιότερες εποχές της ζωής μου, για να μη σου πω την ωραιότερη. Αυτό κράτησε μερικά χρόνια, μετά άρχισαν μεγάλες ταλαιπωρίες στη ζωή μου. Τον έχω συνδυάσει, λοιπόν, με αυτήν τη μεταιχμιακή εποχή. Ο Καβάφης είναι για μένα φωτοδότης, φωτεινό σημείο, κι ας έχει μια μελαγχολία ο ίδιος. Ούτως ή άλλως, η προσωπικότητά του έχει φωτίσει την ανθρωπότητα. Έχει ανεβάσει το επίπεδό της».  

Ακούστε το άλμπουμ «Καβάφης – 13 τραγούδια» στο Spotify.

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.

To νέο τεύχος της LiFO δωρεάν στην πόρτα σας με ένα κλικ.

Μουσική
0

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Λένα Πλάτωνος

Οι Αθηναίοι / Λένα Πλάτωνος: «Αυτό που φοβάμαι πιο πολύ είναι το σχίσιμο του εαυτού, η παράλογη εξουσία, η απουσία, η απώλεια»

Η μεγάλη αυτοβιογραφική αφήγηση της κορυφαίας Ελληνίδας μουσικού στον M.Hulot, που αποκαλύπτει τον πλούτο και την ιδιοτυπία του κόσμου της, από το παιδί-θαύμα που υπήρξε, έως το θρίαμβο των απόκοτων πειραματισμών της.
M. HULOT
ΣΑΒΒΑΤΟ 26/11-Ο Καβάφης των καλλιτεχνών

Ο Καβάφης ανάμεσά μας / Ο Καβάφης των καλλιτεχνών

Η πρόσληψη της καβαφικής ποίησης αλλά και του κόσμου του Αλεξανδρινού ποιητή από δυο νέους καλλιτέχνες με διαφορετικές επιρροές και κατευθύνσεις: του συγγραφέα, ποιητή και σεναριογράφου Φοίβου Οικονομίδη και του περφόρμερ, εικαστικού, ηθοποιού και σκηνογράφου Ιώκο, στο πλαίσιο της σειράς Ο Καβάφης ανάμεσά μας που πραγματοποιείται σε συνεργασία με τη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Κοντσέρτο του Αρανχουέθ: Ποιος μπορεί να μείνει ασυγκίνητος από αυτό το κοντσέρτο;

Συμφωνική Μουσική - Ιστορίες / Ποιος μπορεί να μείνει ασυγκίνητος από το Κοντσέρτο του Αρανχουέθ;

Σχεδόν έναν αιώνα μετά τη δημιουργία του το «Κοντσέρτο του Αρανχουέθ» του Χοακίν Ροντρίγκο παραμένει η μουσική στην οποία όλοι με κάποιο τρόπο παραδινόμαστε. Η Ματούλα Κουστένη αποκρυπτογραφεί τη μελαγχολία, τη σπαρακτική μελωδία, τη δύναμη της κιθάρας και τη μοναδική του ενέργεια.
ΜΑΤΟΥΛΑ ΚΟΥΣΤΕΝΗ
Μας αφορά σήμερα η Lady Gaga;

The Review / Μας αφορά σήμερα η Lady Gaga;

Ο Αλέξανδρος Διακοσάββας και ο δημοσιογράφος Γιάννης Τσιούλης aka Cartoon Dandy συζητούν για την πορεία και τα τελευταία βήματα στη μουσική και κινηματογραφική βιομηχανία μιας από τις μεγαλύτερες ποπ σταρ της τελευταίας 15ετίας και για το πόσο relevant είναι σήμερα.
ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΔΙΑΚΟΣΑΒΒΑΣ
10 χρόνια μετά, ακόμη μας στοιχειώνει το «Ταπεινοί Και Πεινασμένοι»

Μουσική / Το «Ταπεινοί Και Πεινασμένοι» του ΛΕΞ ακόμη μας στοιχειώνει

Πέρασαν 10 χρόνια από την κυκλοφορία του πρώτου προσωπικού δίσκου του «Τ.Κ.Π.», που δεν ήταν απλώς ένα σημείο τομής για την εγχώρια ραπ σκηνή. Ήταν κάτι που σε άρπαζε και σε προσγείωνε με το ζόρι στην καθημερινότητα.
ΚΩΣΤΑΣ ΣΑΒΒΟΠΟΥΛΟΣ
Η Bipolia δεν φοβάται να παίζει μουσική στον δρόμο

Μουσική / Η Bipolia δεν φοβάται να παίζει μουσική στον δρόμο

«Είναι σίγουρα πιο χαλαρά στην Κυψέλη, πιο γειτονιά σε σχέση με την Ερμού»: Η νεαρή μουσικός φέρνει αναζωογονητική αύρα στα ελληνικά ροκ και ποπ δεδομένα με το ντεμπούτο άλμπουμ της και τις εμφανίσεις της στους δρόμους της Αθήνας.
ΜΑΡΙΑ ΠΑΠΠΑ
«Βλάσφημο, σατανιστικό, πορνογραφικό»: Η ιστορία του θρυλικού ‘666’, του άλμπουμ που σήμανε το τέλος των Aphrodite’s Child

Μουσική / «Βλάσφημο, σατανιστικό, πορνογραφικό»: Η ιστορία του θρυλικού «666», του άλμπουμ που σήμανε το τέλος των Aphrodite’s Child

Οι εξωφρενικές ιδέες του Νταλί, τα λάγνα φωνητικά της Ειρήνης Παπά και οι διαμάχες του Βαγγέλη Παπαθανασίου με τη δισκογραφική εταιρεία ήταν μόνο μερικά από τα επεισόδια της δημιουργίας ενός μνημειώδους άλμπουμ που επανακυκλοφορεί αυτές τις μέρες σε deluxe έκδοση.
THE LIFO TEAM
«Μόλις νιώσεις σιγουριά ως γυναίκα, θα προσπαθήσουν να σε σπρώξουν προς τα κάτω»

Μουσική / «Μόλις νιώσεις σιγουριά ως γυναίκα, θα προσπαθήσουν να σε σπρώξουν προς τα κάτω»

Aφήνοντας πίσω της την προηγούμενη ζωή της ως νοσοκόμα, μετά από παρότρυνση των ασθενών της να κυνηγήσει τα όνειρά της, η παραγωγός και καλλιτέχνιδα Kelly Lee Owens μιλά για την τελευταία της δουλειά, τις σημαντικές συνεργασίες της και τη μουσική που διαμορφώνει συνειδήσεις και επηρεάζει συναισθήματα.
ΦΩΦΗ ΤΣΕΣΜΕΛΗ
Η σπουδαία επανεκκίνηση της Καμεράτα ως Ορχήστρα του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών

Μουσική / Η συγκινητική επανεκκίνηση της Καμεράτας

Τέσσερα χρόνια, δύο νομοθετικές παρεμβάσεις, τρεις υπουργικές αποφάσεις και μία εκκαθάριση χρειάστηκαν ώστε να μπορέσει η Καμεράτα-Ορχήστρα των Φίλων της Μουσικής να κάνει restart και να επανέλθει ως Ορχήστρα του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Beyoncé εναντίον Beatles: Τα βραβεία Grammy ξεπέρασαν κάθε όριο φαιδρότητας

Μουσική / Beyoncé εναντίον Beatles: Τα βραβεία Grammy ξεπέρασαν κάθε όριο φαιδρότητας

Η υποψηφιότητα ενός ξεχασμένου και μάλλον αδιάφορου κομματιού του Τζον Λένον για το βραβείο του δίσκου της χρονιάς φαίνεται να συμπυκνώνει όλη την σύγχυση και την έλλειψη σοβαρότητας που διακρίνει τον κουρασμένο μηχανισμό κύρους των Grammy.
THE LIFO TEAM
Ο Λευτέρης Παπαδόπουλος αφηγείται τη ζωή του στη LIFO

Γεννήθηκε Σαν Σήμερα / Ο Λευτέρης Παπαδόπουλος αφηγείται τη ζωή του στη LIFO

Δημοσιογράφος, στιχουργός. Θα ήταν ευχαριστημένος αν, απ’ όλα τα τραγούδια του, έμενε στην ιστορία το τετράστιχο: «Το απομεσήμερο έμοιαζε να στέκει, σαν αμάξι γέρικο, στην ανηφοριά».
ΣΤΑΥΡΟΣ ΔΙΟΣΚΟΥΡΙΔΗΣ
Stilpon: Η επιστροφή ενός Έλληνα κοσμοπολίτη του σύγχρονου ροκ

Μουσική / Stilpon: Η επιστροφή ενός Έλληνα κοσμοπολίτη του σύγχρονου ροκ

Ο Στίλπων Νέστωρ μαζί με εκλεκτούς καλεσμένους παρουσιάζουν αυτή την Πέμπτη στην Αθήνα τη νέα του δουλειά που έχει τίτλο «The Second Cloud Commission» και αποτελεί το απόγειο μιας δημιουργικής πορείας στο σύγχρονο ροκ που διανύει τέσσερις δεκαετίες.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ
Το κονσέρτο που σφράγισε μια βαθιά φιλία

Συμφωνική Μουσική - Ιστορίες / Το κονσέρτο που σφράγισε μια βαθιά φιλία

Η Ματούλα Κουστένη βουτά στα άδυτα μιας βαθιάς φιλίας, αυτής των Γιόζεφ Γιόακιμ και Γιοχάνες Μπραμς, που στηρίχτηκε στην καλλιτεχνική ιδιοφυΐα και τη χημεία αυτών των δύο μουσικών, αφήνοντας ένα μοναδικό ενθύμιο, το Κοντσέρτο για Βιολί και Ορχήστρα που υπογράφει -ποιος άλλος;- o Γιοχάνες Μπραμς.
ΜΑΤΟΥΛΑ ΚΟΥΣΤΕΝΗ